1, 2. Kakɔna kakoka nkeketsha dietawɔ diaso di’ɔnɛ Diolelo diayokotsha sangwelo diaki Nzambi lo dikambo di’anto, ndo lande na? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

OKO weso Ɛmɛnyi wa Jehowa, tookosambishaka anto ɔnɛ paka Diolelo diaki Nzambi mbayoyoshidiya ekakatanu wa l’andja ɔnɛ ndo sho kotolaka yambalo y’anto lo dui di’ohomba dia lo Bible sɔ. Sho kondjaka nto ekeketshelo k’efula lo elongamelo katosha Diolelo. Onde tekɔ l’eshikikelo k’ɔnɛ Diolelo ekɔ dui dia mɛtɛ mɛtɛ ndo ɔnɛ diɔ diayokotsha sangwelo diadiɔ? Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho monga la mbetawɔ ka wolo lo kɛnɛ kendana la Diolelo?—Hɛb. 11:1.

² Diolelo diaki Mɛsiya ekɔ dui diakakongɛma oma le Kanga-Wolo-Tshɛ dia nkotsha sangwelo diande diendana la etongelo. Diolelo pikama lo ehikamelo ka wolo, mbuta ate lo lotshungɔ lele la Jehowa la mbolɛ. Ekɔ awui amɔtshi w’ohomba wendana la Diolelo, mbuta ate nkumekanga, wanɛ wayolɛ kaamɛ la nde ndo wanɛ wayɔlɔmbwama. Awui asɔ tshɛ wakakongɛma l’ekimanyielo ka toseke ta shikaa ndo Nzambi la Yeso Kristo mbele ambidji wa toseke tɔsɔ. Naka sho kanaka yimba la toseke tɔsɔ, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia sho ndjashikikɛ ɔnɛ sangwelo diaki Jehowa diayokotshama ndo kɛsɔ ayotokimanyiya  dia sho mɛna mɛtɛ ka dui sɔ.—Adia Ɛfɛsɔ 2:12.

3. Kakɔna koyotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela?

³ Bible mɛnyaka dia ekɔ toseke ta weke tosamalo tendana la Diolelo diaki Mɛsiya ndo Yeso mbele ɔnɔmbɔdi adiɔ. Toseke takɔ ko: 1) sheke yakadje Nzambi l’Abrahama, 2) sheke y’Ɛlɛmbɛ, 3) sheke yakadje Nzambi la Davidɛ, 4) sheke ya ɔlɔmbɛdi wele oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ, 5) sheke y’oyoyo, 6) sheke ya Diolelo. Tayanga nsɛdingola woho wendana sheke la sheke la Diolelo ndo woho wasalatɔ dia sangwelo diaki Nzambi diendana la nkɛtɛ ndo l’anto kotshama. Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Woho wayokotsha Nzambi sangwelo diande.”

4. Oko wɛnyamidiɔ lo dibuku di’Etatelu, tɛdikɔ takɔna takɔshi Jehowa lo dikambo di’anto?

⁴ L’ɔkɔngɔ wa nde nɔngɔsɔla dihole dia dimɛna efula lanɛ la nkɛtɛ di’anto mbidjasɛka, Jehowa akɔshi tɛdikɔ tosato tendana l’anto tɔnɛ: Nde akahombe ntonga anto lo efanelo kande, anto wakahombe nunya paradiso ndo ndodia nkɛtɛ l’anawɔ wa kokele ndo Jehowa akahombe nshimba Adam la Eva diaha vɔ ndɛ elowa w’oma l’otamba w’ewo k’akambo w’ɔlɔlɔ ndo k’akambo wa kɔlɔ. (Etat. 1:26, 28; 2:16, 17) Laadiko di’awui asɔ, ndooko kɛnɛ kotonga nto ohomba. L’ɔkɔngɔ w’Adama tongama, nde akahombe nkitanyiya tɛdikɔ tokina tohende lo tɛdikɔ tosato takɔshi Nzambi l’oyango wa sangwelo diaki Nzambi nkotshama. Ko lande na kakayongaka ohomba wa toseke?

5, 6. a) Ngande wakafukutanya Satana sangwelo diaki Nzambi? b) Ngande wakakandola Jehowa ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa l’Ɛdɛna?

⁵ L’oyango waha sangwelo diaki Nzambi kotshama, Satana akahɔhɔla ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Nde akasale dui sɔ lo mbika washo lo ɔlɛmbɛ wakandakoke nkesa eva esadi eto, mbuta ate ɔlɛmbɛ wakalɔmbaka anto dia monga la okitanyiya. Nde akakese Eva womoto la ntondo dia nde nsekola ɔlɛmbɛ waha ndɛ olowa w’oma l’otamba w’ewo k’akambo w’ɔlɔlɔ ndo k’akambo wa kɔlɔ. (Etat. 3:1-5; Ɛny. 12:9) Lo nsala ngasɔ, Satana akadje tɔfwɛfwɛ lo akoka wele la Nzambi wa nɔmbɔla ditongami diande. L’ɔkɔngɔ diko, Satana akayotaka di’ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo mbɔtɛmɔlaka l’eyango wa lokaki.—Jobo 1:9-11; 2:4, 5.

⁶ Kakɔna kakahombe Jehowa nsala lo menda kɛnɛ kakasale Satana lo Ɛdɛna? Otondodiaka atɔmbɔki asɔ mbala kakɔ ɔtɔi, tshike dui sɔ diotokomiya ɔtɔmbɔkwɛlɔ l’Ɛdɛna. Koko Nzambi otondosala ngasɔ, tshike sangwelo diande dia nkɛtɛ k’otondo ndola la tokanula taki Adama la Eva tele l’okitanyiya totodiokotshama. Lo dihole dia nde ndjaka atɔmbɔki asɔ mbala kakɔ ɔtɔi, Otungi wa lomba akakandola dui sɔ lo mbisha daka dia l’Ɛdɛna dia mɛnya dia kɛnɛ tshɛ kakandasangoya kayokotshama.—Adia Etatelu 3:15.

7. Eshikikelo kakɔna katosha daka dia lo Ɛdɛna lo kɛnɛ kendana la Satana ndo la tokanula tande?

⁷ L’ekimanyielo ka daka dia l’Ɛdɛna, Jehowa akate dia Satana la tokanula tande mbidja ndo wanɛ tshɛ wayowoyela dia tɔmbɔkwɛ lowandji lele la Nzambi la nɔmbɔla wayodiakema. Nzambi ka mɛtɛ akasha kanula ya womoto la l’olongo lowandji la nanya Satana. Daka dia lo Ɛdɛna hɛnya tsho woho wayonyɛma ɔpɔhɔdi wa ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa lo Ɛdɛna ndo etombelo tshɛ w’oma lo dui sɔ, koko diɔ mɛnyaka ndo woho wayosalema dui sɔ.

8. Kakɔna kakokaso mbuta lo kɛnɛ kendana la womoto ndo la kanula yande?

⁸ Akɔna akahombe monga kanula ya  womoto? Lam’ele kanula ya womoto akahombe ndjominola Satana l’ɔtɛ mbuta ate “ndanya” Satana Diabolo lele etongami ka lo nyuma. Kanula shɔ akahombe monga etongami ka lo nyuma nde lawɔ. (Hɛb. 2:14) Ɔnkɔnɛ, womoto lakahombe mbota kanula shɔ akahombe monga nde la wɔ la demba dia lo nyuma. Lam’ele kanula y’olui yakafulanɛ, kanula ya womoto ndo womoto kombeyamaka l’edja k’ɛnɔnyi oko 4000, ntatɛ lam’akasha Jehowa daka dia lo Ɛdɛna. L’etena kɛsɔ, Jehowa akadje toseke efula dia mbeyanya kanula ya womoto ndo nshikikɛ ekambi ande ɔnɛ kanula shɔ mbayokamba la nde dia minya awui wa kɔlɔ tshɛ wakela Satana lo nkumbo k’anto.

9. Naa sheke yakadje Nzambi l’Abrahama, ndo etena kakɔna kakayatatɛ nkamba olimu ayɔ?

⁹ Ɛnɔnyi oko nunu pende l’ɔkɔngɔ wa nde fundɛ Satana dilanya lo Ɛdɛna, Jehowa akayodjangɛka Abrahama papa ka nkumbo dia nde monɔ oma la Ura osomba wa la Mezɔpɔtamiya ko ntshɔ otsha lo nkɛtɛ ya Kanana. (Ets. 7:2, 3) Jehowa akawotɛ ate: “Unela uma lu kete yaye, la wudja aye, la uma lu luudu la sho; utshu lu kete yayumukenya. Ku dimi layutunga wudja a wuki uma le ye, layukotshokola, ndu layete lukumbu laye wuki. La we ayuyala eteko k’etshoko. Dimi layotshokola wane wayukotshokola, la layudja wane wayukudja mananu mananu. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu diaye.” (Etat. 12:1-3) Ɔsɔ mbele mbala ka ntondo kakɔndwama ɔkɔndɔ wa sheke yakadje Nzambi l’Abrahama. Hateye etena shikaa kakadje Nzambi nde l’Abrahama sheke shɔ. Koko sheke shɔ yakayotatɛ nkamba olimu ayɔ lo 1943 N.T.D., etena kakonɔ Abrahama ele l’ɛnɔnyi 75 oma la Harana ko tenyanya Ndjale ka Efarata.

10. a) Ngande wakakɛnɛmɔla Abrahama mbetawɔ ka wolo lo alaka waki Nzambi? b) Elembetshielo akɔna wakatatɛ Jehowa mbisha yema yema lo kɛnɛ kendana la kanula ya womoto?

 ¹⁰ Mbala ko mbala, Jehowa akoholaka Abrahama sheke yakandadje la nde ndo mbala tshɛ nde akawoshaka elembetshiyelo efula. (Etat. 13:15-17; 17:1-8, 16) Etena kakakɛnɛmɔla Abrahama mbetawɔ ka wolo lo alaka waki Nzambi lo mbetawɔ la lolango lande dia mbolambola tshɔi yande y’ɔna, Jehowa akakeketsha sheke yakandandje la nde lo mboshikikɛ ɔnɛ ɛtɛkɛta ande hawoteta pa. (Adia Etatelu 22:15-18; Hɛbɛru 11:17, 18.) L’ɔkɔngɔ wa sheke y’Abrahama ntatɛ kotshama, Jehowa akatatɛ mbisha elembetshiyelo weshika wendana la kanula ya womoto yema yema. Kanula shɔ yakahombe ntomba oma l’ɔlɔndji waki Abrahama, fulanɛ, nkamba olimu wa nkumekanga, nanya atunyi tshɛ ndo monga tshondo y’ɔtshɔkɔ le anto efula.

11, 12. Ngande wɛnya Bible dia sheke yakadje Nzambi l’Abrahama yayonyomokotshama lo yoho y’efula, ndo wahɔ akɔna wayotokondja oma lo dui sɔ?

¹¹ Sheke yakadje Nzambi l’Abrahama yakakotshama lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ etena kakakite tokanula taki Abrahama Nkɛtɛ ya daka ndo Bible mɛnyaka nto dia sheke shɔ yekɔ l’okotshamelo wa lo nyuma. (Ngal. 4:22-25) Lo kɛnɛ kendana l’okotshamelo wa diambo ɔsɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate dia Kristo mbele etenyi ka ntondo ka kanula yaki Abrahama ndo Akristo w’akitami 144 000, mbele etenyi ka hende ka sheke shɔ. (Ngal. 3:16, 29; Ɛny. 5:9, 10; 14:1, 4) Womoto lakote kanula shɔ ekɔ “Jɛrusalɛma ya l’olongo,” mbuta ate etenyi ka l’olongo k’okongamelo waki Jehowa kokengami la ditongami dia lo nyuma diele la kɔlamelo. (Ngal. 4:26, 31) Oko wakadilake sheke yakadje Nzambi l’Abrahama, kanula ya womoto yakahombe mbela ɛtshɔkɔ le anto wa la nkɛtɛ.

¹² Sheke yakadje Nzambi l’Abrahama mɛnyaka Nkumekanga la wanɛ wayotolɛ la nde lo Diolelo diaki Nzambi ndo yɔ mɛnyaka nto ehikamelo ka shikaa ka Diolelo dia l’olongo. (Hɛb. 6:13-18) Polo l’etena kakɔna kayotatetemalaka sheke shɔ monga? Etatelu 17:7 mɛnyaka dia yɔ yekɔ “daka dia pundju.” Sheke shɔ yayotetemala monga polo lam’ayolanya Diolelo diaki Mɛsiya atunyi waki Nzambi ndo lam’ayɔtshɔkwama anto tshɛ wa la nkɛtɛ. (1 Kɔr. 15:23-26) Wanɛ wayɔsɛna la nkɛtɛ wayokondja wahɔ oma lo sheke shɔ lo pondjo pondjo. Sheke yakadje Nzambi l’Abrahama mɛnyaka dia Jehowa kombolaka dia sangwelo diande di’anto w’ɛlɔlɔ ‘ndodia nkɛtɛ’ kotshama.—Etat. 1:28.

13, 14. Eshikikelo kakɔna katosha sheke yakadje Nzambi la Davidɛ lo kɛnɛ kendana la ɛlɔmbwɛlɔ kaki Mɛsiya?

¹³ Daka dia l’Ɛdɛna ndo sheke yakadje Nzambi l’Abrahama mɛnyaka dia nshi tshɛ ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa pikamaka lo atɔndɔ ande wosembwe. Diolelo diaki Mɛsiya diɔ la wɔ pikama lo atɔndɔ wosembwe asɔ. (Osam. 89:14) Onde Diolelo diaki Mɛsiya diayonga l’awui wa lokeso? Onde diɔ diayoyɔhɛnyama la diolelo dikina? Sheke kina yakadje Nzambi mɛnyaka dia awui asɔ hawokoke salema.

¹⁴ Tayanga nsɛdingola kɛnɛ kakalake Jehowa Nkumekanga Davidɛ ka l’Isariyɛlɛ wedjedja lo sheke yakadje Nzambi la Davidɛ. (Adia 2 Samuele 7:12, 16.) Jehowa akadje la Davidɛ sheke shɔ etena kakolɛka Davidɛ la Jɛrusalɛma ndo nde akolake ɔnɛ Mɛsiya ayotomba oma lo ɔlɔndji ande. (Luka 1:30-33) Jehowa akanyomosha tolembetelo tokina tendana la ɔlɔndji wa nkumbo kakahombe Mɛsiya ntomba. Nde akate dia kanula ya l’ɔlɔndji waki Davidɛ  shɔ mbakahombe monga ‘la lotshungɔ’ la mbidjasɛ lo kiti ka Diolelo diaki Mɛsiya. (Ezek. 21:25-27) Lo tshimbo yaki Yeso, lowandji laki Davidɛ ‘layushikikala pondjo.’ Mbokɛmaka dia kanula yaki Davidɛ ‘yayotshikalaka pondjo pondjo ndo kiti kande kayoshikikala pondjo oko wonya.’ (Osam. 89:34-37) Lo mɛtɛ, ɛlɔmbwɛlɔ kaki Mɛsiya hatonga l’awui wa lokeso ndo tɔ kayotshikalaka pondjo pondjo.

15-17. Lo ndjela sheke y’ɔlɔmbɛdi wele oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ, naa olimu okina wakahombe kanula ndjokamba, ndo lande na?

¹⁵ Lam’ele sheke yakadje Nzambi l’Abrahama ndo sheke yakadje Nzambi la Davidɛ mɛnyaka dia kanula ya womoto ayolɛ oko Nkumekanga, Aha dui sɔ to mbakakoke nsala di’anto tshɛ wa la nkɛtɛ tshɔkwama. Dia vɔ tshɔkwama tshɛ lo tshɛ, anto wakahombe ntshungɔ oma lo eongelo kawɔ k’anto wele keema kokele ndo mbɔtɔ lo nkumbo ka l’andja w’otondo kaki Jehowa. Dia dui sɔ salema, kanula ya womoto akahombe nkamba oko ɔlɔmbɛdi. Otungi wa lomba akasale dui sɔ lo mbidja sheke kina yelamɛ ɔnɛ sheke ya ɔlɔmbɛdi wele oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ.

¹⁶ Lo ntshimbo ya Nkumekanga Davidɛ, Jehowa akɛnya dia Nde ayodja la Yeso sheke l’ɔtɛ wa eyango ehende ɛnɛ: Dia Yeso ‘mbidjasɛ lo lonya lomi la Nzambi’ polo l’etena kayondolanya atunyi ande ndo kayondonga “olombedi pundju, wuhu weli Melekizedeke.” (Adia Osambu 110:1, 2, 4.) Lande na kakandahombe monga “wuhu weli Melekizedeke”? Nɛ dia edja efula la ntondo ka tokanula taki Abrahama nkita Nkɛtɛ ya daka, Mɛlɛkisɛdɛkɛ nkumekanga ka Salɛma akakambe oko “ɔlɔmbɛdi wa Nzambi Nkum’Olongo.” (Hɛb. 7:1-3) Jehowa mbakɔsɔnɛ dia nde nkamba olimu ɔsɔ. Afundelo wa lo Hɛbɛru mɛnyaka dia Mɛlɛkisɛdɛkɛ oto mbakakambe oko nkumekanga ndo oko ɔlɔmbɛdi. Lam’ele ndooko onto lakahombe mbɔhɛna nde koka mbelamɛ ɔnɛ “ɔlɔmbɛdi [wa] pondjo pondjo.”

¹⁷ Yeso akasɔnama dia monga ɔlɔmbɛdi lo tshimbo ya sheke shɔ ndo Yeso ayotshikalaka ‘ɔlɔmbɛdi pondjo, woho wele Mɛlɛkisɛdɛkɛ.’ (Hɛb. 5:4-6) Dui sɔ mɛnyaka dia Jehowa ayokamba la Diolelo diaki Mɛsiya dia nkotsha sangwelo diande dia l’etatelo diendana l’anto wa la nkɛtɛ.

18, 19. a) Toseke tambotɔsɛdingola ɛnyatɔ lo kɛnɛ kendana la Diolelo? b) Dimbola diakɔna diayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

¹⁸ Lo toseke tambotɔsɛdingola, tambɛna dia tɔ mendanaka la Diolelo diaki Mɛsiya ndo ɔnɛ awui wendana la Diolelo pikama lo toseke ta shikaa. Daka dia lo Ɛdɛna mɛnyaka dia Jehowa ayokotsha sangwelo diande diendana la nkɛtɛ ndo l’anto lo tshimbo ya kanula ya womoto. Akɔna akahombe monga kanula shɔ, ndo olimu akɔna wakandahombe ndjokamba? Sheke yakadje Nzambi l’Abrahama mbishaka okadimwelo lo dimbola sɔ.

¹⁹ Sheke yakadje Nzambi la Davidɛ mbishaka elembetshielo efula wendana la ɔlɔndji wa nkumbo kakahombe Mɛsiya mbotɔ. Sheke shɔ mbishaka Yeso lowandji la mbolɛ laadiko dia nkɛtɛ k’ontondo. Sheke y’ɔlɔmbɛdi wele oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ toshikikɛka dia kanula ya womoto akahombe ndjokamba nto olimu w’ɔlɔmbɛdi. Aha Yeso ndaamɛ mbakoka nkimanyiya anto tshɛ dia vɔ nkoma kokele. Diakɔ diele, ekɔ anto akina wakasɔnama dia nkamba oko nkumi ya dikanga ndo oko ɛlɔmbɛdi. Ko oma lende akahombe anto asɔ ndja? Dimbola sɔ diayokadimɔma lo sawo diayela.