Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

“Nyokanyiyake nshi tshɛ akambo wa l’olongo”

“Nyokanyiyake nshi tshɛ akambo wa l’olongo”

“Nyokanyiyake nshi tshɛ akambo wa l’olongo, koko aha akambo wa la nkɛtɛ.”—KƆL. 3:2.

1, 2. a) Kakɔna kɛnya dia etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo ka la Kɔlɔsayi kaki lo waale? b) Dia vɔ ntshikala nge, dako diakɔna diakalongola ase Kɔlɔsayi?

LO NTAMBE ka ntondo, etshumanelo k’Akristo ka la Kɔlɔsayi kaki lo waale ɔmɔtshi. Ase etshumanelo amɔtshi wakadjaka diatɔnelo, lo nsukɛ kanyi y’ɔnɛ anto wakahombe ntetemala kitanyiyaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Anto akina wakayashaka lo filozofi y’apanganu ya wolo wolo yakakonyaka anto dia ndjasɛka lo yoho yamboleka. Dia ndɔshana la wetshelo wa kashi ɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafundɛ ase Kɔlɔsayi mukanda w’ekeketshelo lo mbahɛmɔla ɔnɛ: “Nyoyalame diaha onto ɔmɔtshi nyonda oko mfumbe lo tshimbo y’akambo wa bewo, ndo awui w’anyanya wa lokeso lo ndjela mbekelo y’anto, lo ndjela akambo w’anyanya w’andja ɔnɛ, koko aha lo ndjela Kristo.”—Kɔl. 2:8.

2 Otondongaka Akristo w’akitami asɔ wakatetemala nkanyiya “akambo w’anyanya wa l’andja ɔnɛ,” dui sɔ diotoyokoka mbakonya dia vɔ mboka ɔkɔngɔ lo ehomɔ kakakambe Nzambi la tɔ dia mbasha mpanda. (Kɔl. 2:20-23) Dia mbakimanyiya dia vɔ nama diɔtɔnganelo di’oshinga wolo diaki lam’asawɔ la Nzambi, Pɔɔlɔ akaakeketsha ate: “Nyokanyiyake nshi tshɛ akambo wa l’olongo, koko aha akambo wa la nkɛtɛ.” (Kɔl. 3:2) Lo mɛtɛ, anango Kristo asɔ wakahombe nama lo timba elongamelo kaki lawɔ ka ndjolongola difuto diahahɔndɛ ‘diakawaalamɛ l’olongo.’—Kɔl. 1:4, 5.

3. a) Elongamelo kakɔna katetemala Akristo w’akitami nama lo timba tawɔ? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

3 Akristo w’akitami wa nshi nyɛ; vɔ la wɔ wekɔ lo ntetemala nkanyiya lo Diolelo diaki Nzambi dia l’olongo ndo lo elongamelo kawɔ ka ndjonga “ekitɔ kaamɛ la Kristo.” (Rɔmɔ 8:14-17) Ko kayotota lo kɛnɛ kendana la wanɛ wele la elongamelo ka ndjɔsɛna lanɛ la nkɛtɛ? Ngande wendanawɔ l’ɛtɛkɛta waki Pɔɔlɔ? Lo yoho yakɔna yalama “ɛkɔkɔ ekina” timba tawɔ lo “akambo wa l’olongo”? (Jni. 10:16) Ndo wahɔ akɔna wakokaso nkondja sho tshɛ lo nsɛdingola bɛnyɛlɔ di’apami waki la mbetawɔ wa lo nshi y’edjedja wele oko Abrahama nde la Mɔsɛ, wanɛ wele kaanga mbakawahomana l’akambo wa welo, vɔ wakatetemala nkanyiya akambo wa l’olongo?

KƐNƐ KALEMBETSHIYA KANYIYAKA AKAMBO WA L’OLONGO

4. Ngande wakoka ɛkɔkɔ ekina ntetemala nkanyiya akambo wa l’olongo?

4 Kaanga mbele ɛkɔkɔ ekina bu l’elongamelo k’otsha l’olongo, vɔ lawɔ koka ntetemala kanyiyaka lo akambo wa l’olongo. Lo ngande? Lo mbetshaka Jehowa Nzambi ndo wahɔ wa Diolelo diande lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ. (Luka 10:25-27) Dia nsala dui sɔ, sho pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Kristo. (1 Pet. 2:21) L’ɛnyɛlɔ k’anangɛso wa lo ntambe ka ntondo, sho lawɔ pomanaka la tokanyi ta kɔlɔ, filozofi yambokokanɛ l’andja ɔnɛ ndo nsaki ka lomombo kambekɔnɛ l’andja waki Satana. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 10:5.) Oko weso anto wokoya Yeso, sho pombaka nsɛna wolo lo ntona diaha awui asɔ ndjolanya lonyuma laso.

5. Ngande wakokaso ndjasɛdingola lo kɛnɛ kendana la oweso wa lomombo?

5 Onde ekanelo k’andja ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la oweso wa lomombo kekɔ la shɛngiya lo lɔsɛnɔ laso? Akambo walangaso mɛnamaka mbala efula oma lo tokanyi la etsha aso. Yeso akate ate: “Lɛnɛ ele diangɔ diayɛ dia nɛmɔ mbayoyala ndo otema ayɛ.” (Mat. 6:21) Dia sho mbeya lɛnɛ atɔlɔmbɔla otema aso, ekɔ dui dia lomba sho ndjasɛdingolaka mbala la mbala. Yambola wate: ‘Wenya engana wɔsami dia kanyiyaka akambo wendana la falanga? Onde dimi mbɔsaka wenya efula dia kanyiya awui wendana la okanda ndo lo woho wa monga la lɔsɛnɔ loleki dimɛna? Ndo onde dimi tetemalaka mbika washo lo akambo wa lo nyuma?’ (Mat. 6:22) Yeso akɛnya dia wanɛ ‘wayaombɛ ntondo diangɔ dia nɛmɔ la nkɛtɛ,’ ndjadjaka vɔamɛ lo wale wa lo nyuma.—Mat. 6:19, 20, 24.

6. Ngande wakokaso nshika ntanga la ntondo ka nsaki ya demba?

6 Eongelo kaso k’anto wele keema kokele totshutshuyaka dia nsala awui amɔtshi wa kɔlɔ. (Adia Rɔmɔ 7:21-25.) Naka nyuma k’ekila kaki Nzambi halɔmbɔdi nsɛnɔ yaso, kete sho mbeyaka ndjoyasha lo “ditshelo dia wodjima.” Dui sɔ koka ndjotokonya dia sho ndjasha lo “ɛngɛnɔngɛnɔ, lo wodjwelo wa wanu, . . . lo dieyanelo dia kɔlɔ [ndo] lo lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi.” (Rɔmɔ 13:12, 13) Diaha sho ndjoyasha lo “diangɔ dia la nkɛtɛ,” mbuta ate lo akambo wendana la nsaki ya demba, sho pombaka ntetemala kanyiyaka lo akambo wa l’olongo. Dia nsala dui sɔ, nɔmbamaka mbidja welo. Diakɔ diakafunde ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ate: “Dimi tahemɛka demba diami ndo todietɛka oko mfumbe kami.” (1 Kɔr. 9:27) Aha la taamu, keema dui dia wɔdu dia sho ntshikala lo mboka ka lɔsɛnɔ l’akoka aso hita. Tayanga nsɛdingola kɛnɛ kakasale apami ahende wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja dia “ngɛnyangɛnya Nzambi.”—Hɛb. 11:6.

ABRAHAMA ‘AKI LA MBETAWƆ LE JEHOWA’

7, 8. a) Naa awui wakakomɛ Abrahama nde la Sara? b) Kakɔna kakatetemala Abrahama nama lo yimba?

7 Etena kakatɛ Jehowa Abrahama dia nde mimɔ oma lo ngelo kande ko ntshɔ otsha lo nkɛtɛ ya Kanana, Abrahama aketawɔ dui sɔ l’okitanyiya tshɛ. L’ɔtɛ wa mbetawɔ k’Abrahama ndo okitanyiya ande, Jehowa akadje lande sheke ɔnɛ: “Dimi layutunga wudja a wuki uma le ye, layukotshokola.” (Etat. 12:2) Koko ɛnɔnyi efula wakete oma lasɔ wele Abrahama nde la Sara kombota ɔna. Onde Jehowa akohɛ kɛnɛ kakandalake Abrahama? Ndo nto, lɔsɛnɔ komonga wɔdu la Kanana. Abrahama nde l’anto wa lo luudu lande wakatshike ngelo kawɔ ndo angɛnyi awɔ la Ura, osomba wa la Mezɔpɔtamiya wa dimɛna efula. Vɔ wakande lɔkɛndɔ lolekanyi kilɔmɛtrɛ 1600 dia tokoma la Kanana lɛnɛ akawatodjasɛka lo totombotombo, akawatokikɛka ndjala ndo tohomana la waa patɔki. (Etat. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Koko vɔ kokombola nkalola la Ura lɛnɛ akawasɛnaka dimɛna.—Adia Hɛbɛru 11:8-12, 15.

8 Lo dihole dia ndjasha lo “diangɔ dia la nkɛtɛ,” Abrahama ‘aki la mbetawɔ le Jehowa.’ (Etat. 15:6) Nde akakanyiyaka akambo wa l’olongo diakɔ diakandake washo lo alaka waki Nzambi. Etombelo waki la dui sɔ ele, Abrahama akafutama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kaki lande etena kakɛnɛ Nzambi Khum’Olongo lende ndo kakandawotɛ ate: ‘Lam’alangayɛ, ohaalɛ yema l’olongo kele adia tɔɔtɔ, naka wɛ ayokoka. Ko nde akawotɛ ate: Ngango mbayonga tokanula tayɛ.’ (Etat. 15:5) Dui sɔ mɛtɛ aki ekeketshelo le nde. Mbala tshɛ kakendaka Abrahama tɔɔtɔ ta l’olongo, nde akohɔka daka diaki Jehowa dia mfudia kanula yande. Ndo l’etena kakashikikɛ Nzambi, Abrahama akayootaka ɔna lakahombe ndjonga okitɔ ande oko wakolake Nzambi.—Etat. 21:1, 2.

9. Ngande wakoka ɛnyɛlɔ k’Abrahama tokimanyiya dia sho monga l’awui efula wa nsala l’olimu waki Nzambi?

9 L’ɛnyɛlɔ k’Abrahama, sho lawɔ tekɔ lo kongɛ okotshamelo w’alaka waki Jehowa. (2 Pet. 3:13) Naka hatotetemadi kanyiyaka di’akambo wa l’olongo, kete sho mbeyaka ndjɛna oko okotshamelo w’alaka asɔ wamboviya ndo sho mbeyaka ndjokitshakitsha ohetoheto aso l’awui wa lo nyuma. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ akayahombia awui amɔtshi lo nshi yakete l’oyango wa nkamba olimu w’ombatshi mboka kana woho okina w’olimu watɔla wahɔ wa Diolelo otsha la ntondo? Naka ngasɔ, kete wɛ mandɔmaka. Ko kakɔna kasalayɛ l’etena kɛnɛ? Ohɔ dia Abrahama akatetemala nama lo yimba “osomba wele la dihikamelo di’eshika.” (Hɛb 11:10) Nde “aki la mbetawɔ le Jehowa ko l’ɔtɛ wa dikambo sɔ, nde akɔsama oko onto ɔlɔlɔ.”—Rɔmɔ 4:3.

MƆSƐ AKƐNYI “ƆNƐ LAHƐNAMA”

10. Lɔsɛnɔ la ngande lakasɛnaka Mɔsɛ etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ?

10 Mɔsɛ ekɔ ɛnyɛlɔ k’onto okina lakatetemala nkana yimba lo akambo wa l’olongo. Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, nde “aketshama lo ndjela lomba tshɛ l’ase Edjibito.” Wetshelo wakandalongola, komonga wetshelo wakekaka anto k’anto. Mɔsɛ kombidjasɛka tsho l’edjibito wodja wakaleke wolo l’andja w’otondo l’etena kɛsɔ, koko nde akadjasɛka laka Farawɔ. L’ekimanyielo ka wetshelo wa laadiko wakandalongola ɔsɔ, Mɔsɛ akayongaka “la wolo w’efula ndo nde akasalaka akambo wa mamba.” (Ets. 7:22) Wetshelo wakandalongola ɔsɔ akakoke ndjookonya onto la woke, koko Mɔsɛ akake washo lo akambo woleki ohomba, mbuta ate nsala lolango la Nzambi.

11, 12. Wetshelo akɔna wakaleke Mɔsɛ mbɔsa la nɛmɔ, ndo lande na keyaso dui sɔ?

11 Etena kaki Mɔsɛ eke dikɛnda, Jɔkɛbɛdɛ ya nyango akawetshaka akambo wendana la Nzambi k’ase Hɛbɛru. Mɔsɛ akalekaka mbɔsa la nɛmɔ ewo ka Jehowa ndo nde akakiɔsaka la nɛmɔ di’efula ndeka ɛngɔnyi tshɛ. Nde akakoke ndjoshisha waɛsɛ waki la ntondo kande l’ɔtɛ wakandadjasɛka laka Farawɔ (Adia Hɛbɛru 11:24-27.) Laadiko dia laasɔ, wetshelo wa lo nyuma wakandalongola ndo mbetawɔ kaki lande otsha le Jehowa akatshutshuya Mɔsɛ dia nde kanaka yimba lo akambo wa l’olongo.

12 Kaanga mbaketshama Mɔsɛ wetshelo woleki dimɛna, onde nde akakambe la wetshelo ɔsɔ dia monga la olimu wa dimɛna l’edjibito, ndjayangɛ lokumu kana nyanga dia monga la lomombo? Ndooko. Bible mbutaka dia Mɔsɛ “akatone mbelamɛ ɔna aki ɔna Farawɔ la womoto, nde akasɔnɛ dia pɛnyahɛnyama l’ekambi waki Nzambi lo dihole dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo pɛkato wa tshanda mɔtshi tsho.” Mbokɛmaka dia Mɔsɛ akakambe la wetshelo wa lo nyuma wakandalongola dia nkotsha sangwelo diaki Nzambi.

13, 14. a) Kakɔna kakakimanyiya Mɔsɛ dia nde ndjalowanya lo ɔkɛndɛ wakahombe Jehowa ndjowosha? b) L’ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ, kakɔna kakokaso monga l’ohomba wa nsala?

13 Mɔsɛ akalekaka ndjasha le Jehowa ndo le ase Isariyɛlɛ. Etena kakandakotsha ɛnɔnyi 40, Mɔsɛ akafɔnya dia nde aya l’akoka wa ntshungola wodja waki Nzambi oma lo lɔhɔmbɔ lakiwɔ l’Edjibito. (Ets. 7:23-25) Koko la ntondo ka Jehowa mbosha ɔkɛndɛ ɔsɔ, Mɔsɛ akahombe nyomɔkɛnɛmɔla waonga akina wele oko okitshakitsha, solo dia lotutsha, ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo ndjakimɛ. (Tuk. 15:33) Laadiko dia laasɔ, Mɔsɛ akahombe ndowanyema ndo dui sɔ akakoke mbokimanyiya dia nde ndjokikɛ ehemba ndo awui wa welo wakakoke ndjookomɛ. L’edja k’ɛnɔnyi akumi wakandakambe oko olami w’ɛkɔkɔ, Mɔsɛ akalowanyema dia monga la waonga wakinde lawɔ ohomba.

14 Onde Mɔsɛ akakondja wetshelo w’ohomba l’edja kakinde olami w’ɛkɔkɔ? Eelo. Bible mbutaka dia Mɔsɛ “aki untu kanga memakana ka wulu, ndeka antu tshe wa la kete.” (Wal. 12:3) Mɔsɛ akakɛnɛmɔla okitshakitsha ndo dui sɔ diakokimanyiya dia nde monga la solo dia lotutsha otsha le weho w’anto tshɛ ndo lo munga yawɔ. (Etum. 18:26) L’ɛnyɛlɔ kande, sho lawɔ tekɔ l’ohomba wa nkɛnɛmɔla waonga wa lo nyuma wakoka tokimanyiya dia sho ntenyanya “mfɔnu ka woke” ndo mbɔtɔ l’andja woyoyo wa losembwe waki Nzambi. (Ɛny. 7:14) Onde tekɔ suke dia mbidjasɛ kaamɛ la weho w’anto tshɛ mbidja ndo wanɛ w’omala esadi ndo akanga wa tonyangunyangu? Ayonga dui dia lomba dia sho mbidja yimba lo ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Petero lakakeketsha asekande ambetawudi ate: “Nyɔlɛmiya weho w’anto tshɛ, nyoke nkumbo k’otondo k’anangɛso ngandji.”—1 Pet. 2:17.

TOTETEMALE KANYIYAKA AKAMBO WA L’OLONGO

15, 16. a) Lande na kele ekɔ ohomba ntetemala namaka timba taso lo akambo w’ɛlɔlɔ? b) Lande na kele ekɔ ohomba di’Akristo ntetemala monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ?

15 Tekɔ lo nsɛna lo “tena dia paa dia wolo mbikikɛ.” (2 Tim. 3:1) Diakɔ diele, naka tekɔ lo nanga ntshikala nge lo nyuma, kete sho pombaka ntetemala kanaka yimba lo akambo wa l’olongo. (1 Tɛs. 5:6-9) Tayanga nsɛdingola woho wakokaso nsala dui sɔ lo akambo asato wa lo nsɛnɔ yaso.

16 Dionga diaso: Petero akeyaka ohomba wa monga la dionga di’ɔlɔlɔ diakɔ diakandate ate: “Nyonge la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ l’atei w’ase wedja, kele . . . kawɛnyi etsha anyu w’ɛlɔlɔ, kele kawotombole Nzambi.” (1 Pet. 2:12) Oyadi tekɔ la ngelo, l’olimu, la kalasa, lo tɔkɛnyɔ kana l’esambishelo, sho pombaka nsala la wolo dia ntombola Jehowa oma lo lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, oko weso keema kokele, sho tshɛ salaka munga. (Rɔmɔ 3:23) Koko lo ntetemala ndɔ “ta di’ɔlɔlɔ dia mbetawɔ,” sho koka ntondoya lo woho walɔshanaso la eongelo kaso k’anto wele keema kokele.—1 Tim. 6:12.

17. Ngande wakokaso mbokoya ekanelo ka yimba kaki la Kristo Yeso? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

17 Ekanelo kaso ka yimba: Dia sho monga la dionga di’ɔlɔlɔ, sho pombaka monga la ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate ate: “Nyongake la yimba nyɛ yaki ndo la Kristo Yeso.” (Flpɛ. 2:5) Naa woho wa yimba yaki la Yeso? Nde aki la yimba ya ndjakitshakitsha. Okitshakitsha akootshutshuya dia nde ndjasha efula l’esambishelo. Nsambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi, mbaki dui dia ntondo diaki lo yimba ya Yeso. (Makɔ 1:38; 13:10) Yeso akɔsaka la nɛmɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Jni. 7:16; 8:28) Nde akekaka Afundelo w’ekila la yambalo y’efula ndo kɛsɔ akokimanyiyaka dia nde mbashila, mbasukɛ ndo mbalembetshiya. Naka sho monga l’okitshakitsha, monga l’ohetoheto l’esambishelo ndo salaka wekelo wa Bible w’onto ndamɛ, kete tayokoya ekanelo ka yimba kaki la Kristo.

Nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi, mbaki dui dia ntondo diaki lo yimba ya Yeso (Enda odingɔ 17)

18. Naa yoho ya dimɛna yakokaso nsukɛ olimu wa Jehowa?

18 Kɛnɛ kasukɛso: Sangwelo dia Jehowa ele dia ‘adwe tshɛ wa wanɛ wele l’olongo ndo wanɛ wele la nkɛtɛ kusamɛ lokombo la Yeso.’ (Flpɛ. 2:9-11) Kaanga mbakandadiyama lo dihole dia laadiko, l’okitshakitsha tshɛ Yeso akasale lolango la She ndo kɛsɔ mbahombaso nsala sho lawɔ. (1 Kɔr. 15:28) Lo woho akɔna? Lo nsukɛ l’otema ɔtɔi olimu walɔmbamaso dia nsala, mbuta ate “[mbetɛ] anto wa lo wedja tshɛ ambeki.” (Mat. 28:19) Ndo nto, sho kombolaka salɛ “anto tshɛ ɔlɔlɔ,” mbuta ate anto akina ndo anangɛso.—Ngal. 6:10.

19. Kakɔna kahombaso ndjashikikɛ dia nsala?

19 Tekɔ la lowando lo woho watohola Jehowa dia sho ntetemala kanaka yimba lo akambo wa l’olongo. Dia sho nsala dui sɔ, sho pombaka “[ndawɔ] la ekikelo tshɛ lowango lele la ntondo kaso.” (Hɛb. 12:1) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ sho tshɛ tokambake olimu “oko wanɛ wasalɛ Jehowa,” ko shɛsho lele l’olongo ayotofuta lo welo tshɛ wadjaso dia nsala dui sɔ.—Kɔl. 3:23, 24.