1, 2. Otshikitanu akɔna wakasalema lo Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D., ndo waa na wakayokoma anto wa lo wodja w’oyoyo waki Jehowa? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

PƐNTƐKƆSTA ka lo 33 T.D., aki dikambo dia laande lo ɔkɔndɔ w’ekambi wa Jehowa wa la nkɛtɛ. Otshikitanu wa woke wakasalema. Lushi lɔsɔ lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa akakenge wodja w’oyoyo mbuta ate Isariyɛlɛ wa lo nyuma kana “Isariyɛlɛ wa Nzambi.” (Ngal. 6:16) Ntatɛ oma lo nshi y’Abrahama, ɔsɔ mbaki mbala ka ntondo kakatshike ekambi waki Nzambi dia mbeyama oma lo wahemelo w’ohekele wa lo demba. Diakɔ diele lo kɛnɛ kendana l’onto tshɛ lakenga wodja w’oyoyo ɔsɔ, Pɔɔlɔ akafunde ate: “Wahemelo ande w’ohekele wekɔ wa l’etei k’otema oma le nyuma.”—Rɔmɔ 2:29.

² Apɔstɔlɔ ndo ambeki wa Kristo ndekana lokama wanɛ wakasangana kaamɛ lo luudu la la diko la Jɛrusalɛma mbaki anto wa ntondo wa lo wodja w’oyoyo waki Nzambi. (Ets. 1:12-15) Vɔ wakalongola nyuma k’ekila kakasale dia vɔ monga ana waki Nzambi wa lo nyuma. (Rɔmɔ 8:15, 16; 2 Kɔr. 1:21) Kɛsɔ kakashikikɛ dia sheke y’oyoyo yakatatɛ nkamba olimu ayɔ, ndo Kristo mbele ompakemi ayɔ ndo sheke shɔ yaketawɔma l’ekimanyielo ka dikila diande. (Luka 22:20; adia Hɛbɛru 9:15.) Ambeki asɔ wakayokomaka anto wa lo wodja w’oyoyo waki Jehowa. Nyuma k’ekila akaakimanyiya dia vɔ nsambisha l’ɛtɛkɛta  wotshikitanyi wakatɛkɛtamaka oma le ase Juda ndo oma le ase wedja wakayokoma ambetawudi wanɛ wakaye oma l’ahole wotshikitanyi wa lo diolelo di’ase Rɔma oya la Jɛrusalɛma lo Fɛtɛ ka Mingu kana Pɛntɛkɔsta. Anto asɔ wakoke ndo wakashihodia lo ɛtɛkɛta awɔ hita “akambo wa diambo waki Nzambi” wakasambishaka Akristo w’akitami.—Ets. 2:1-11.

3-5. a) Kakɔna kakatɛ Petero ase Juda lushi la Pɛntɛkɔsta? b) Akambo akɔna wakakimanyiya dia wodja w’oyoyo waki Jehowa mfula lo ɛnɔnyi awɔ w’etatelo?

³ Jehowa akakambe la ɔpɔstɔlɔ Petero dia ndjiholɛ ase Juda ndo ase wedja wakayokoma ambetawudi mboka dia vɔ nkenga wodja w’oyoyo ɔsɔ, mbuta ate etshumanelo k’Akristo. Lo lushi la Pɛntɛkɔsta, Petero akatɛ ase Juda la dihonga tshɛ dia vɔ pombaka mbetawɔ Yeso ɔnɛ ‘lakawahanɛ l’otamba,’ nɛdia ‘Nzambi akawetɛ Nkumadiɔndjɔ ndo Kristo.’ Etena kakawombola olui w’anto dia mbeya kakɔna kakawahombe nsala, Petero akaakadimola ate: “Nyoyatshumoya ndo onto l’onto abatizame lo lokombo la Yeso Kristo dikambo dia edimanyielo ka pɛkato yanyu, ko nyayolongola woshasha wa nyuma k’ekila.” (Ets. 2:22, 23, 36-38) Lushi lɔsɔ, anto oko 3000 wakakotshama lo wodja w’oyoyo ɔsɔ, mbuta ate Isariyɛlɛ wa lo nyuma. (Ets. 2:41) Oma laasɔ, esambishelo k’apɔstɔlɔ ka l’ohetoheto kakatetemala monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. (Ets. 6:7) Wodja w’oyoyo wakatahamaka.

⁴ L’ɔkɔngɔ diko, esambishelo kakakome polo le ase Samariya ndo tɔ kakonge l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Anto efula wakabatizama l’ekimanyielo k’osambisha Filipɛ, koko vɔ konongola nyuma k’ekila mbala kakɔ ɔtɔi. Olui-walɔmbɔla wakatanemaka la Jɛrusalɛma wakatome ɔpɔstɔlɔ Petero la Joani le ase Samariya wakakome ambetawudi asɔ ndo “vɔ wakawawahɛ anya ndo wakatatɛ nongola nyuma k’ekila.” (Ets. 8:5, 6, 14-17) Oma l’etena kɛsɔ, ase Samariya asɔ wakakome akitami wakenga Isariyɛlɛ wa lo nyuma.

⁵ Lo 36 T.D., wakayokamba la Petero nto dia nkimanyiya anto akina dia vɔ nkoma ase wodja w’oyoyo wakenga Isariyɛlɛ wa lo nyuma. Dui sɔ diakasalema etena kakandasambisha Kɔrnɛliyo, owandji w’asɔlayi w’ase Rɔma kaamɛ l’ewotɔ ande ndo angɛnyi ande. (Ets. 10:22, 24, 34, 35) Bible kɔndɔlaka ɔnɛ: “Etena kakatɛkɛtaka Petero . . . , nyuma k’ekila kakaholɔ le anto tshɛ [wanɛ waki komonga ase Juda] wakoke ɛtɛkɛta ɛsɔ. Ndo ambetawudi wakahenyama ohekele wakaye kaamɛ la Petero wakambe, nɛ dia woshasha wa Nzambi wa nyuma k’ekila wakashama ndo le ase wedja.” (Ets. 10:44, 45) Ase wodja w’oyoyo ɔsɔ mbuta ate Isariyɛlɛ wa lo nyuma, wakafule nɛ dia ndo ase wedja waki kombahema ohekele wakayokoma akitami.

6, 7. Kakɔna kakasale ase wodja w’oyoyo oko wakiwɔ ‘wodja wakasɔnama dia lokombo la Jehowa,’ ndo polo lo yɛdikɔ yakɔna yakawasale dui sɔ?

⁶ Etena kakiwɔ lo losanganya lɔmɔtshi l’ase olui-walɔmbɔla lo ntambe ka ntondo lakasalema lo 49 T.D., ombeki Jakɔba akate  ate: “Simɛyɔna [Petero] akakɔndɔla dimɛna woho wakadje Nzambi ase wedja yimba mbala ka ntondo dia nsɔna anto amɔtshi oma l’atei awɔ dikambo dia lokombo lande”. (Ets. 15:14) Ase Juda ndo ambetawudi waki komonga ase Juda wakahombe monga l’atei w’anto wa lo wodja w’oyoyo ɔsɔ wakɛmbaka lokombo laki Jehowa. (Rɔmɔ 11:25, 26a) L’ɔkɔngɔ diko, Petero akayofunda ate: “Nyu komonga wodja, koko kakianɛ nyaya wodja wa Nzambi.” Petero akaalembetshiya ɔkɛndɛ awɔ lo mbatɛ ɔnɛ: “Nyu nyekɔ ‘dioho di’ɛsɔnami, ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga, wodja w’ekila, anto waki Nzambi wa laande, dia nyu mbewoya l’ahole tshɛ waonga w’amɛna efula’ wa ɔnɛ lakanyelɛ oma lo wodjima oya l’osase ande wa diambo.” (1 Pet. 2:9, 10) Vɔ wakahombe ntombola Jehowa ndo lokombo lande lo sɛkɛ. La dihonga tshɛ vɔ wakahombe monga ɛmɛnyi wa Jehowa Omboledi wa l’andja w’otondo.

⁷ Oko wakidiɔ le Isariyɛlɛ wa lo demba, Jehowa akelɛ wanɛ wakenga Isariyɛlɛ wa lo nyuma ɔnɛ “wudja wakamayatungela dia vo [dianganya] lutumbu lami.” (Is. 43:21) Lo ntondja sɛkɛ tozambizambi ta kashi takatɛmɔmaka lo etena kɛsɔ, Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakasambisha la dihonga tshɛ ɔnɛ paka Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ. (1 Tɛs. 1:9) Vɔ wakasambisha akambo wendana la Jehowa ndo la Yeso “la Jɛrusalɛma, lo Judeya y’otondo, la Samariya polo ndo l’ahole woleki etale wa lo nkɛtɛ.”—Ets. 1:8; Kɔl. 1:23.

8. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ekambi waki Nzambi wa lo ntambe ka ntondo?

⁸ Onto ɔmɔtshi la lo ntambe ka ntondo laki l ‘atei w’anto wa lo ‘wodja wakasɔnama dia lokombo la Jehowa,’ ndo laki la dihonga aki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. Etena kakandemala la ntondo k’ambeyi wa filozofi waki apanganu, la dihonga tshɛ Pɔɔlɔ akasukɛ lowandji laki Jehowa “Nzambi kakatonge andja la diangɔ tshɛ diele lɔkɔ, nde kele Nzambi ɔtɔi, Owandji w’olongo la nkɛtɛ.” (Ets. 17:18, 23-25) Otsha l’ekomelo ka lɔkɛndɔ lande la sato la misiɔnɛrɛ, Pɔɔlɔ akahɛmɔla wodja wakelamɛka lo lokombo laki Nzambi ɔnɛ: “Dimi mbeyaka dia l’ɔkɔngɔ ami, ndjaondo ya ngala yayɔtɔ l’atei anyu ndo yɔ hayotosalɛ ɛkɔkɔ akambo la ngandji, ndo anto wayotomba oma l’atei anyu nyamɛ ndo wayota akambo wele bu mɛtɛ dia nkonya ambeki dia vɔ mbayela.” (Ets. 20:29, 30) Apɔstazi wakatatami ɔsɔ wakayɛnamaka hwe oya l’ekomelo ka ntambe ka ntondo.—1 Jni. 2:18, 19.

9. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’apɔstɔlɔ, kakɔna kakakomɛ ‘wodja wakasɔnama dia lokombo laki Nzambi’?

⁹ L’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’apɔstɔlɔ, apɔstazi wakakite dikuma ndo wakela ɛtɛmwɛlɔ wa Lokristokristo. Lo dihole dia vɔ mɛnya dia vɔ wekɔ ‘wodja wakasɔnama dia lokombo la Jehowa,’ Akristo wakayokoma apɔsta asɔ wakakome polo lo minya lokombo la Nzambi oma lo dikadimwelo diakiwɔ efula dia Bible. Vɔ wakayoyasha lo mbekelo y’apanganu, wakɔnyɔla Nzambi oma lo mbekelo yawɔ yahatombi oma lo Afundelo, oma lo ‘ata awɔ w’ekila’ ndo lɔkɛwɔ lawɔ la mindo. Ɔnkɔnɛ, l’edja k’ɛnɔnyi nkama, Jehowa aki paka l’atɛmɔdi wa kɔlamelo yema tshitshɛ la nkɛtɛ koko nde koombakongɛ oko ‘wodja wakasɔnama dia lokombo lande.’

10, 11. a) Kakɔna kakatewoyisha Yeso lo wɛɛla ande wa eponga la nkangaka? b) Ngande wakayokotshama wɛɛla waki Yeso l’ɔkɔngɔ wa 1914, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?

¹⁰ Lo wɛɛla ande w’eponga la nkangaka, Yeso akatewoyisha dia apɔstazi wayoyosala diaha anto nshihodia ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nde akate dia “etena kaki anto lo djɔ,” Diabolo akayonɛka nkangaka lo ekambɔ kakonɛ Ɔna onto eponga. Weho akɔ ehende wakahombe mbola kaamɛ polo lo ‘ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo.’ Yeso  akalembetshiya ɔnɛ “woho w’ɔlɔlɔ” nembetshiyaka “ana wa Diolelo” ndo “woho wa kɔlɔ” nembetshiyaka “ana wa kanga kɔlɔ.” L’etena k’ekomelo, Ɔna onto akahombe ntoma “amunyi,” mbuta ate andjelo dia vɔ ndjokakitola eponga la nkangaka ya didjidji. Ana wa Diolelo wakahombe tshumanyema. (Mat. 13:24-30, 36-43) Ngande wakahombe dui sɔ salema ndo shɛngiya yakɔna yakonge la dui sɔ le ekambi waki Jehowa wa laa nkɛtɛ?

¹¹ ‘Ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo’ kakatatɛ lo 1914. Lo etena kakalɔmaka Ta l’ɔnɔnyi ɔsɔ, nunu dingana di’Akristo w’akitami, mbuta ate “ana wa Diolelo” wakikɔ lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma lo Babilɔna ka Woke. Lo 1919, Jehowa akaatshungola ndo akɛnya hwe otshikitanu wele lam’asawɔ la “woho wa kɔlɔ” kana Akristo wa kashi. Nde akatshumanya “ana wa Diolelo” lo wodja wokongɛmi dia nkotsha prɔfɛsiya kakafunde Isaya ɔnɛ: “Undi, utundu wa kete mbeyaka mbuto lushi otoi uka? Kana wudja mbuto l’etena otoi? Kam’akatatela Siona lono, mbakayuti [a]n’ayo.” (Is. 66:8) Siɔna, mbuta ate etenyi k’okongamelo wa Jehowa kokengami la ditongami dia lo nyuma, kakote akitami ndo kakaakongɛ oko wodja.

12. Ngande wambɛnya akitami dia vɔ wekɔ ‘wodja wakasɔnama dia lokombo laki Jehowa’?

¹² L’ɛnyɛlɔ k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo, akitami wele “ana wa Diolelo” wakahombe monga ɛmɛnyi wa Jehowa. (Adia Isaya 43:1, 10, 11.) Oko wakidiɔ ngasɔ, vɔ wakahombe ndjatshikitanya l’anto akina oma lo lɔkɛwɔ lawɔ l’Akristo ndo lo nsambisha ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo oko ɔmɛnyi le anto wa lo wedja tshɛ.’ (Mat. 24:14; Flpɛ. 2:15) Lo nsala ngasɔ, vɔ wambokimanyiya miliyɔ y’anto dia vɔ mbɔsama oko anto w’ɛlɔlɔ la ntondo ka Jehowa.—Adia Danyele 12:3.

13, 14. a) Dia ntɛmɔla Jehowa ndo mbokambɛ lo yoho yetawɔnde, kakɔna kahomba wanɛ wele keema akitami nsala? b) Ngande wakatatami dui sɔ lo prɔfɛsiya ya lo Bible?

¹³ Lo sawo dietshi takɛnyi dia l’Isariyɛlɛ w’edjedja, angɛndangɛnda wakakokaka ntɛmɔla Jehowa lo yoho yetawɔnde, koko  vɔ wakahombaka nsangana kaamɛ la wodja waki Jehowa wakadje la nde sheke. (1 Khum. 8:41-43) Woho akɔ waamɛ mbele, ɛlɔ kɛnɛ wanɛ wele bu ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma pombaka nsangana kaamɛ l’ekambi waki Jehowa, mbuta ate “ana wa Diolelo” kana Ɛmɛnyi wa Jehowa w’akitami.

¹⁴ Woho waya anto efula dia ndjɔtɛmɔla Jehowa kaamɛ l’ekambi ande l’etena kekomelo kɛnɛ, akatatami oma le aprɔfɛta ahende wa lo nshi y’edjedja. Isaya akafunde ate: ‘Wedja efula wayonɛ, wayota vate: nyoye tode l’okongo wa Jehowa, otsha le Nzambi ka Jakɔbɔ. Nde ayototetshaka akambo ande. Ko sho tayɔkɛndakɛndaka lo mboka kande, nɛ dia ɔlɛmbɛ wayoya oma la Siɔna ndo dui dia Jehowa oma la Jɛrusalɛma.’ (Is. 2:2, 3) Ɔprɔfɛta Zɛkariya nde la wɔ akafunde ate: “Mete, antu efula la wedja wa wulu wayuya dia ndjuyanga [Jehowa] Kanga lulimbilimbi la Jerusalema, ndu dia ndjosengasenga [Jehowa].” Nde akawaelɛ ɔnɛ: “Antu dikumi w’uma l’eteketa tshe wa wedja” ndo lo yoho ya didjidji vɔ wayokimɛ ohembo w’okutu w’ose Isariyɛlɛ la lo nyuma wata vate: “Shu tayutsho kame la nyu, ne dia shu takuki lukumu ati: [Nzambi] eko kame la nyu.”—Zek. 8:20-23.

15. Lo olimu akɔna ‘watshɔ’ “ɛkɔkɔ ekina” kaamɛ l’Isariyɛlɛ wa lo nyuma?

¹⁵ “Ɛkɔkɔ ekina” ‘tshɔka kaamɛ’ la Isariyɛlɛ wa lo nyuma l’olimu w’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Makɔ 13:10) Vɔ komaka anto wa lo wodja waki Nzambi. Ɛkɔkɔ ekina wekɔ “olui ɔtɔi” kaamɛ l’akitami lo ɛlɔmbwɛlɔ kaki Kristo Yeso lele “olami w’ɔlɔlɔ w’ɛkɔkɔ.”—Adia Joani 10:14-16.

16. Ngande wayela Jehowa etenyi k’ekomelo ka “mfɔnu ka woke”?

¹⁶ L’ɔkɔngɔ wa Babilɔna ka Woke ndanyema, ɔlɔshamelo wa wolo wayoyala le ekambi waki Jehowa ndo l’etena kɛsɔ tayonga l’ohomba wa monga lo ekokelo kayosha Jehowa ekambi ande. Lo etena kakandashikikɛ, Jehowa ayɔlɔmbɔla awui la nkɛtɛ ndo kɛsɔ ayokonya dia ekambi ande ndɔshama. Dui sɔ diayokonya lo etenyi k’ekomelo ka “mfɔnu ka woke,” mbuta ate lo Armangɛdɔna. (Mat. 24:21; Ezek. 38:2-4) L’etena kɛsɔ Ngɔngɔ ayɔlɔsha “antu wakasanganyema uma lu wedja,” mbuta ate ekambi waki Jehowa. (Ezek. 38:10-12) Ɔlɔshamelo ɔsɔ ayonga djembetelo ya oyelo wa dombwelo diaki Jehowa le Ngɔngɔ la alembe ande. Jehowa ayɛnya lowandji lande lo nkidia lokombo lande nɛ dia nde mbutaka ɔnɛ: “Dimi layenya wedja efula wuki ami . . . Dimi layuyaenya le wo, ku vo wayeya vati: Dimi keli [Jehowa].”—Ezek. 38:18-23.

17, 18. a) Etana kayotatɛ Ngɔngɔ ndɔsha ekambi waki Jehowa, ɛhɛmwɛlɔ akɔna wayowolongola? b) Naka sho nangaka kokamɛ oma le Jehowa, ahombaso nsala?

¹⁷ Etena kayotatɛ Ngɔngɔ la ɔlɔshɛlɔ ande, Jehowa ayotɛ ekambi ande ate: “Nyu wudja ami, nyuyi, nyuyoto lu mvudu yanyu, nyudihi kuki l’okongo awo. Nyutukuyashe yema edja ndu kele kambeta.” (Is. 26:20) Lo etena ka wolo kɛsɔ, Jehowa ayotosha ɛhɛmwɛlɔ washimbɛ nsɛnɔ ndo ondo ‘mvudu’ shɔ yayolembetshiya tshumanelo dieso.

¹⁸ Ɔnkɔnɛ, naka sho kombolaka nkondja waahɔ oma lo ekokelo kaki Jehowa etena kayoya mfɔnu ka woke, kete sho pombaka mbeya dia Jehowa ekɔ la ekambi ande lanɛ la nkɛtɛ wokongɛmi lo tshumanelo. Sho pombaka ntetemala monga kaamɛ la ekambi ande ndo tshikalaka suke suke la tshumanelo dieso. L’etema aso tshɛ, sho koka mbuta oko wakate omembi w’esambo ɔnɛ: “Panda keko le [Jehowa]; otshoko aye le wudja aye.”—Osam. 3:8.