Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Tonge kaamɛ lo ekomelo k’andja ɔnɛ w’omusu

Tonge kaamɛ lo ekomelo k’andja ɔnɛ w’omusu

“Tekɔ tenyi dia demba dia lo demba diakɔ ɔtɔi.”—ƐF. 4:25.

1, 2. Kakɔna kalanga Nzambi di’atɛmɔdi ande nsala oyadi ɛlɔngɔlɔngɔ kana epalanga mbewɔ?

ONDE wɛ ekɔ ɔlɔngɔlɔngɔ? Naka ngasɔ, kete yashikikɛ dia wɛ ekɔ onto ɔmɔtshi l’ohomba la lo etshumanelo kaki Jehowa ka l’andja w’otondo ndo wɛ ekɔ lo mandɔma mɛtɛ. Lo wedja efula, ɛlɔngɔlɔngɔ mbaleka batizama. Ekɔ mɛtɛ dui di’ekeketshelo dia mɛna ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula wɔtɔ l’ɔnɔngɔ wa wanɛ wakayashikikɛ dia kambɛ Jehowa.

2 Oko weyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ, onde wɛ ngɛnangɛnaka monga kaamɛ l’asekayɛ akina? Ondo ngasɔ mbediɔ. Onto mongaka la woho ɔmɔtshi w’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kende kaamɛ l’anto wa lo lɔlɔnga lande. Koko oyadi teke ɔlɔngɔlɔngɔ kana taya opalanga ndo oyadi oma lo dihole diakɔna di’oyeso, Nzambi nangaka dia sho mbɔtɛmɔla lo kaamɛ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde dia lolango la Nzambi ekɔ dia “weho w’anto tshɛ shimbamɛ ndo nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.” (1 Tim. 2:3, 4) Ɛnyɛlɔ 7:9, mbutaka dia atɛmɔdi waki Nzambi ndja “oma lo wedja tshɛ, oma lo waoho tshɛ ndo oma lo nkoho y’alemba tshɛ ndo oma l’ɛtɛkɛta tshɛ.”

3, 4. a) Yimba yakɔna yele la ɛlɔngɔlɔngɔ efula nshi nyɛ? b) Kanyi yakɔna y’ɔtɔnɛ la ɛtɛkɛta wele lo Ɛfɛsɔ 4:25?

3 Ekɔ otshikitanu wa woke lam’asa ɛlɔngɔlɔngɔ wakambɛ Jehowa la wanɛ wa l’andja ɔnɛ. Ɛlɔngɔlɔngɔ efula wahakambɛ Jehowa wekɔ la yimba ya lokaki ndo vɔ mbesaka paka kɛnɛ kalangawɔ. Anyangiyangi amɔtshi mbaetaka ɔnɛ “lɔlɔnga la lokaki.” Yoho yawɔ ya ntɛkɛta ndo ya ndɔta mɛnyaka dia lɔlɔnga l’edjedja haweye ndooko ɛngɔ ndo vɔ liɔsaka oko ‘lɔlɔnga l’anyanya.’

4 Yimba shɔ yekɔ lo mɛnama oma le anto wotodingi. Diakɔ diele, ɛlɔngɔlɔngɔ wakambɛ Jehowa, mɛnaka dia nɔmbamaka mbidja welo w’efula dia mbewɔ yimba ya kɔlɔ shɔ ndo mɛna akambo woho wawaɛna Nzambi. Kaanga lo ntambe ka ntondo, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnyi ohomba dia mbewola asekande ambetawudi dia vɔ mbewɔ “yimba yakamba olimu ɛlɔ kɛnɛ le wanɛ wele bu l’okitanyiya” nɛ dia lɔkɔ ‘mbakawakɛndakɛndaka ntondo.’ (Adia Ɛfɛsɔ 2:1-3.) Sho mandolaka ɛlɔngɔlɔngɔ wɔsa yɛdikɔ ya mbewɔ yimba shɔ ndo monga kaamɛ l’anangɛwɔ. Kanyi shɔ mbɔtɔnɛka la ɛtɛkɛta waki Pɔɔlɔ w’ɔnɛ: “Tekɔ tenyi dia demba dia lo demba diakɔ ɔtɔi.” (Ɛf. 4:25) Oko watataleke nsukana la ekomelo k’andja ɔnɛ w’omusu, nkamba kaamɛ ekɔ dui di’ohomba efula. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi dia lo Bible diayotokimanyiya dia sho mɛna ohomba wa monga kaamɛ.

VƆ WAKONGE KAAMƐ

5, 6. Wetshelo akɔna wakondjaso wendana la monga kaamɛ oma lo ɔkɔndɔ wa Lɔta l’anande wa wamato?

5 Lo nshi yakete, Jehowa akangɛnangɛnaka dia nkokɛ ekambi ande etena kakiwɔ kaamɛ lo kimanyiyana lam’asawɔ dia ntenyanya ntena di’ekakatanu. Ekambi waki Jehowa wa nshi nyɛ oyadi ɛlɔngɔlɔngɔ kana epalanga koka nkondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ dia lo Bible. Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ekɔ kaki Lɔta.

6 Lɔta nde la nkumbo kande wakikɔ la okakatanu wa wolo nɛ dia osomba wa Sɔdɔma wakawadjasɛka wakahombe nanyema. Diakɔ diele, andjelo waki Nzambi wakahɛmɔla Lɔta dia nde mimɔ oma l’osomba ɔsɔ ko ntshɔ lo lɛkɛ l’akona dia totana ekokelo lo mbotɛ ɔnɛ: ‘olawɔ oyashimbele.’ (Etat. 19:12-22) Lɔta akakitanyiya ndo anande wa wamato wakatshu lande kaamɛ. Lonyangu ko, anto akina kotshɔ lawɔ kaamɛ. Amambedi w’ana wa wamato waki Lɔta ‘wakɔnyɔlaka’ dui sɔ. Kɛsɔ akakonya dia vɔ nshisha nsɛnɔ. (Etat. 19:14) Onyake Lɔta nde l’anande wa wamato wanɛ wakikɔ kaamɛ mbakake.

7. Ngande wakakimanyiya Jehowa wanɛ wakakɛnɛmɔla yimba ya monga kaamɛ etena kakatombe ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito?

7 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kekina. Etena kakatombe ana w’ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito, vɔ kombatɔna tolui tolui lo monga la yimba ya dipanda. Etena kakasembola Mɔsɛ “lunya landi ladiku di’uduwa” ndo kakatola Jehowa ndjale, Mɔsɛ kotenyanya ndamɛ kana paka l’ase Isariyɛlɛ angana ato. Koko diɛsɛ la ekokelo kaki Jehowa, vɔ tshɛ wakatenyanya. (Etum. 14:21, 22, 29, 30) Vɔ wakɛnya yimba ya monga kaamɛ ko wakatshu la “ului a wuki w’antu” waki komonga ase Isariyɛlɛ wanɛ wakete lo wedi awɔ. (Etum. 12:38) Hatɔfɔnya dia djui mɔtshi y’anto ondo ɛlɔngɔlɔngɔ wakakoke ndjasalɛ akambo lo ntshɔ lo mboka yakawalange. Shi otonga dui di’enginya dia nsala ngasɔ lo nshisha ekokelo k’oma le Jehowa?—1 Kɔr. 10:1.

8. Lo nshi ya Jɛhɔshafata, ngande wakɛnya ekambi waki Nzambi dia vɔ waki kaamɛ?

8 Lo nshi ya nkumekanga Jɛhɔshafata, ekambi waki Nzambi wakalɔshama oma le otunyi, mbuta ate “ului a wuki” w’anto wakaadinge. (2 Ek. 20:1, 2) Ekambi waki Nzambi konyanga dia nɛndja otunyi ɔsɔ la wolo awɔ vɔamɛ. Koko vɔ wakayange ekimanyielo oma le Jehowa. (Adia 2 Ekondo 20:3, 4.) Ndo vɔ komonga la yimba ya dipanda, koko wakasale akambo oko akawadjangɛ Jehowa. Bible mbutaka ɔnɛ: “Asi Juda tshe wakemala la ntundu ka [Jehowa] kame la an’awo w’ashash[i], wadiewo la ana awo.” (2 Ek. 20:13) Oyadi ɛlɔngɔlɔngɔ kana epalanga waki kaamɛ lo mbetawɔ dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa ndo nde akaakokɛ oma le atunyi awɔ. (2 Ek. 20:20-27) Onde ɔsɔ keema ɛnyɛlɔ ka dimɛna kɛnya woho wahombaso ndɔshana la ekakatanu oko wakasale ekambi waki Nzambi?

9. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kaamɛ kakɛnama oma l’etsha ndo lo dionga di’Akristo wa lo ntambe ka ntondo?

9 Akristo wa lo ntambe ka ntondo vɔ lawɔ wakikɔ kaamɛ. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ w’ase Juda efula ndo ambetawudi waki komonga ase Juda nkoma Akristo, vɔ “wakatetemalaka ndjasha tshɛ lo wetshelo w’apɔstɔlɔ, lo monga kaamɛ lam’asawɔ, lo olelo ndo l’alɔmbɛlɔ.” (Ets. 2:42) Kaamɛ kawɔ kakɛnama lo sɛkɛ etena k’ɔlɔshamelo ndo etena kɛsɔ vɔ wakayoleka monga l’ohomba wa kimanyiyana lam’asawɔ. (Ets. 4:23, 24) Shi mbokɛmaka dia lo tena dia paa ekɔ ohomba sho monga kaamɛ?

TONGE KAAMƐ OKO WAYASUKANA LUSHI LA JEHOWA

10. Etena kakɔna kayoleka kaamɛ kaso monga ohomba?

10 Lushi la woke ndo la wodjima la l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto lekɔ lo ndjaleke nsukana. Ɔprɔfɛta Jɔɛlɛ akafunde lo kɛnɛ kendana la lushi lɔsɔ ɔnɛ: “lushi la udjima la l’utshutshumalu.” (Joe. 2:1, 2; Zef. 1:14) Le ekambi waki Nzambi, ɔsɔ ayonga etena ka vɔ ndeka monga kaamɛ. Tohɔ ɛtɛkɛta waki Yeso ɛnɛ: “Diolelo tshɛ diambatɔna tɔkɔka.”—Mat. 12:25.

11. Wɛdikelo akɔna watanema lo Osambu 122:3, 4 wakoka mendana la ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

11 Lo tena di’ofukutanu diayaye dia lo dikongɛ nɛ, ayonga ohomba sho monga kaamɛ. Kaamɛ ka lo nyuma kayotonga l’ohomba watɔ koka mbɛdikama la woho wakasukanaka mpele dia mvudu la Jɛrusalɛma y’edjedja. Mpele sɔ diakahikama suke suke diakɔ diakafunde omembi w’esambo lo kɛnɛ kendana la Jɛrusalɛma ɔnɛ “usumba weli la beke diukelekami kame.” Dui sɔ akakimanyiya anto wakadjasɛka lɛkɔ dia vɔ kimanyiyana ndo kokanɛ lam’asawɔ. Laadiko dia laasɔ, woho wakiwɔ kaamɛ lo demba akakoke monga djembetelo ya kaamɛ ka lo nyuma ka wodja w’otondo etena kakatshumana ‘waoho tshɛ wa Jehowa’ dia mbɔtɛmɔla. (Adia Osambu 122:3, 4.) Lo nshi yasɛnaso nyɛ ndo lo nshi ya paa yayaye shɔ, ayonga ohomba sho ntshikala ‘kaamɛ.’

12. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho ndjoka etena kayɔlɔshama ekambi waki Nzambi?

12 Lande na kele “kaamɛ” kaso kayoleka monga ohomba lo nshi shɔ? Ezekiyele tshapita 38 tɛkɛtaka lo yoho ya didjidji dia “Ngongo, [ka] lu kete ya Mangongo” ayɔlɔsha ekambi waki Nzambi. Ɔsɔ honga etena ka sho mbetawɔ dia dui dimɔtshi mbidja diatɔnelo lam’asaso. Hatotonga mɛtɛ l’ohomba w’andja ɔnɛ tokimanyiya koko tayonga l’ohomba wa monga kaamɛ l’anangɛso. Lo mɛtɛ, hatotoka naka sho mbatɔna. Jehowa nde la Ɔnande wayokokɛ wanɛ wayɛmba lokombo laki Jehowa lo nshi ya paa shɔ. (Joe. 2:32; Mat. 28:20) Ko onde ekɔ dimɛna mfɔnya dia wanɛ wahalame kaamɛ oko anto wa lo lokoto laki Nzambi, mbuta ate wanɛ wakatakɔ mboka wayoshimbamɛ?—Mika 2:12.

13. Wetshelo akɔna wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ woka Nzambi wɔma nkondja oma lo awui wambotɔsɛdingola?

13 Shi mbokɛmaka dia ekɔ dui di’engiya mbokoya ɛlɔngɔlɔngɔ wayatambiya lo andja ɔnɛ wa kɔlɔ? Tekɔ lo taleke nsukana la etena kayotoleka monga la ohomba wa kimanyiyana lam’asaso oyadi ɛlɔngɔlɔngɔ kana epalanga. Ɔnɛ mɛtɛ mbele etena ka sho mbeka dia nkamba kaamɛ ndo nsala dia kaamɛ monga lam’asaso nɛ dia tɔ mbayotokimanyiya lo nshi y’otsha la ntondo.

“TEKƆ TENYI DIA DEMBA DIA LO DEMBA DIAKƆ ƆTƆI”

14, 15. a) Lande na ketsha Jehowa oyadi ɛlɔngɔlɔngɔ kana epalanga ɛlɔ kɛnɛ? b) Dako diakɔna diatosha Jehowa diatokeketsha dia sho monga kaamɛ?

14 Jehowa ekɔ lo tokimanyiya dia sho “mbôtemola l’utema otoi.” (Zef. 3:8, 9) Nde ekɔ lo tolowanya dia sho salaka akambo lo yoho y’ɔtɔnɛ la sangwelo diande. Kakɔna kalɔmba dui sɔ? Sangwelo diaki Nzambi ele dia “ntshumanya nto diangɔ tshɛ kaamɛ le Kristo.” (Adia Ɛfɛsɔ 1:9, 10.) Nde nangaka ntshumanya ditongami diande tshɛ dia l’andja w’otondo ndo nde ayotondoya lo nsala dui sɔ. Onde kɛsɔ hakokimanyiya oko weyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ dia nkamba kaamɛ l’okongamelo wa Jehowa?

15 Jehowa ekɔ lo tetsha dia sho monga kaamɛ nshi nyɛ ndo pondjo pondjo. Mbala ko mbala, Afundelo totɛka dia sho ‘kimanyiyana lam’asaso’ dia sho “[mbokana] ngandji k’oma k’ɛse otema oko onto l’ɔnango” l’oyango wa sho ‘ntetemala sambana’ ndo dia sho ‘mbodiana lam’asaso.’ (1 Kɔr. 12:25; Rɔmɔ 12:10; 1 Tɛs. 4:18; 5:11) Jehowa mbeyaka di’Akristo bu kokele ndo kɛsɔ mbeyaka konya tshondo y’okakatanu dia sho monga kaamɛ. Diakɔ diele, sho pombaka ‘dimanyiyanaka l’otema ɔtɔi.’—Ɛf. 4:32.

16, 17. a) Naa oyango ɔmɔtshi wele la nsanganya y’Akristo? b) Wetshelo akɔna wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ nkondja oma lo ɛnyɛlɔ kakatshike Yeso etena kakinde dikɛnda?

16 Jehowa akakongɛ nto nsanganya y’Akristo yatokimanyiya dia sho mongaka kaamɛ. Hɛbɛru 10:24, 25 toholaka dia ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wasanganaso ele dia “[mbidjanaka] yimba dia tshutshuyana lo ngandji ndo lo akambo w’ɛlɔlɔ.” Mbokɛmaka dia nsanganya yaso yekɔ ohomba nɛ dia yɔ tokimanyiyaka dia sho ‘keketshana lam’asaso ndo ndeka nsala dikambo sɔ oko wɛnaso dia lushi lakɔ laya suke.’

17 Etena kakinde eke dikɛnda, Yeso akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka monga la lowando lo yɛdikɔ yendana la nsanganya. Lam’akinde l’ɛnɔnyi 12, nde akatshu kaamɛ la ambutshi ande lo tɛmpɛlɔ. Lo etena kɛmɔtshi nde akashishɔ aha dia sɔhana la ɛlɔngɔlɔngɔ ekina, koko Yɔsɛfu la Mariya wakatootanaka akɛtshanya awui wa lo nyuma la embetsha lo tɛmpɛlɔ.—Luka 2:45-47.

18. Ngande wele alɔmbɛlɔ kimanyiyaka dia sho monga kaamɛ?

18 Laadiko dia sho mbokana ngandji lam’asaso ndo nkamba la nsanganya y’Akristo dia nkeketsha dimama diaso dia kaamɛ, sho koka nto mbidjaka anangɛso lo alɔmbɛlɔ. Etena kalɔmbaso Jehowa lo dikambo di’anangɛso, ekɔ ohomba nshila dikambo shikaa ndo dui sɔ diayɛnya dia sho ndjakiyanyaka lo dikambo diawɔ. Aha paka epalanga mbakoka ndo mbahomba nsala awui asɔ. Naka wɛ eke ɔlɔngɔlɔngɔ, onde wɛ kambaka la waaso asɔ dia pamia dimama dia kaamɛ ka lo nkumbo kayɛ ka lo nyuma? Nsala ngasɔ ayokokimanyiya dia wɛ ndjashikikɛ ɔnɛ wɛ hayasha lo andja ɔnɛ w’omusu etena katawaleke ndana.

Sho tshɛ kokaka nɔmbaka lo wahɔ w’anangɛso (Enda odingɔ 18)

TƐƐNYA DIA “TEKƆ TENYI DIA DEMBA DIA LO DEMBA DIAKƆ ƆTƆI”

19-21. a) Lo yoho yakɔna yɛnyaso dia “tekɔ tenyi dia demba dia lo demba diakɔ ɔtɔi”? Sha bɛnyɛlɔ? b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo woho wakakimanyiyana anangɛso etena kakatombe mpokoso?

19 Ekambi waki Jehowa wokɔsɛnaka lo ndjela tɔndɔ diatanema lo Rɔmɔ 12:5 diata ɔnɛ: “Tekɔ tenyi dia demba diokakatanyi kaamɛ.” Sho koka mɛna mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛsɔ etena katomba mpokoso. Ɛnyɛlɔ, lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 2011, mvula ngembe kakela elola k’efula la Mindanao, disɛnga dimɔtshi dia la Philippines. Kombet’edja, ndekana mvudu 40000 yakɔtɔ l’ashi mbidja ndo mvudu efula y’anangɛso. Koko Bɛtɛlɛ ka lɛkɔ kakafunde alapɔlɔ lo mbuta ɔnɛ “kaanga la ntondo ka kɔmite kendana la woshelo w’ekimanyielo ntshɔ lɛkɔ, anangɛso w’oma l’ahole akina wakaatomɛka ekimanyielo.”

20 Woho akɔ wamɛ mbele, etena kakasalema didimu dia nkɛtɛ ndo kakaye elola lo Ɛstɛ ka Japon, anangɛso l’akadiyɛso efula wakashisha diangɔ dia mamba. Amɔtshi wakatshikala suke l’anya hwe. Yoshiko, lele luudu lande lakahandjɔ akadjasɛka lo kilɔmɛtrɛ 40 mangana la Mbalasa ka Diolelo. Nde mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ wa didimu dia nkɛtɛ salema, takaambe dia mɛna dia lushi ɔtɔi oma laasɔ omendji w’otshimbedi la ɔnangɛso okina wakaye dia ndjatoyangaka.” La ɔmɔnɔmɔnɔ tshɛ nde kotshaka ate: “Tekɔ la lowando lo woho wakotshama ehomba aso wa lo nyuma lo yoho y’efula lo tshimbo y’etshumanelo. Laadiko dia laasɔ, takalongola ahɔndɔ, sabata, atapa ndo ahɔndɔ wa ndala.” Ɔnangɛso ɔmɔtshi lakamba lo kɔmite kendana la woshelo w’ekimanyielo mbutaka ɔnɛ: “Anangɛso w’oma lo Japon y’otondo wakasale awui kaamɛ lo kimanyiyana lam’asawɔ. Kaanga anangɛso w’oma l’États-Unis wakaye ndjosha ekimanyielo. Etena kakatawambola lande na kakawaye oma l’etale, vɔ wakate ɔnɛ: ‘Tekɔ kaamɛ l’anangɛso wa la Japon ndo vɔ wekɔ lo dihombo.’” Onde wɛ bu la ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho weyɛ lo okongamelo wayakiyanya dikambo di’anto wele lɔkɔ? Wɛ koka monga la eshikikelo dia Jehowa ngɛnangɛnaka etena kɛnande kaamɛ kele lam’asaso.

21 Naka sho monga kaamɛ, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia sho ndjɔlɔshana la ekakatanu wayohomana laso lo nshi yayaye oyadi tayangana etale l’anangɛso wa l’ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ. Lo mɛtɛ, yimba ya kaamɛ yekɔ lo tolowanya dia sho ndjotondoya ekakatanu wayohomana laso l’ekomelo k’andja ɔnɛ w’omusu. Fumiko laki l’atei w’anto wakahomɔ mpokoso la Japon mbutaka ate: “Ekomelo kamboleka nsukana. Sho pombaka ntetemala nkimanyiya asekaso ambetawudi oko wakongɛso etena kele mpokoso honga nto.”

22. Naa wahɔ wayotoyokondja oma lo kaamɛ kaso k’Akristo?

22 Ɛlɔngɔlɔngɔ ndo epalanga wetshama nshi nyɛ dia monga kaamɛ, wekɔ lo ndjalɔngɔsɔla dia ndjohanda lo ekomelo k’andja ɔnɛ wa kɔlɔ wele anto keema kaamɛ. Oko wakidiɔ lo nshi yakete, Nzambi kaso ayotshungola ekambi ande. (Is. 52:9, 10) Tolamake lo yimba ɔnɛ ndo sho mbayonga l’atei w’anto wayotshungɔ naka sho nsala la wolo dia monga l’atei w’ekambi waki Nzambi wele kaamɛ. Dui dikina diayotokimtanyiya ele, monga la lowando lo kɛnɛ kakatalongola. Sawo diayela diayɔsɛdingola dui sɔ.