OLUI ɔmɔtshi w’ɛlɔngɔlɔngɔ w’Akristo wakɔshi yɛdikɔ dia tenda filmɛ kɛmɔtshi. Vɔ wakoke dia angɛnyi awɔ efula wa la kalasa wakangɛnangɛna filmɛ kakɔ. Etena kakawakome lo dihole diɛnyawɔ waa filmɛ, vɔ wakende esato wa lo ekongelo ko wakɛnyi ekoma wa wolo wadiakawɔ anto ndo wamato amɔtshi wɔlɔtshi ahɔndɔ watshika tenyi dia demba l’andja. Kakɔna kakawahombe nsala? Onde vɔ wakakoke mbɔtɔ l’etei dia tenda filmɛ?

Ɛnyɛlɔ kɛsɔ mɛnyaka dia sho tanemaka la ntondo ka tɛdikɔ efula takoka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ kana ya kɔlɔ lo lonyuma laso ndo lo diɔtɔnganelo diele lam’asaso la Jehowa. Lo tena dimɔtshi, wɛ mbeyaka pembama dia nsala dui dimɔtshi, koko l’ɔkɔngɔ wa wɛ disɛdingola wɛ mbeyaka ndjotshikitanya kanyi yayɛ. Onde kɛsɔ mɛnyaka dia wɛ ekɔ la wengengo, ko kana ekɔ tsho nɛ dia keema dimɛna wɛ disala?

Ngandji kokaso Jehowa mbakatotshutshuya dia sho mbolambola nsɛnɔ yaso ndo batizama. Sho kombolaka ntetemala nama kɔlamelo yaso le Nzambi. Koko Satana Diabolo lele otunyi aso kombolaka toshishɛ olowanyi aso. (Ɛny. 12:17) Takɔshi yɛdikɔ ya kambɛka Jehowa ndo ndjelaka atɔndɔ ande. Lam’ele sho mbɔsaka la nɛmɔ ndjakimɔ kaso le Jehowa, ayonga dui dia lonyangu dia ntshikitanya kanyi yaso lo dui sɔ. Dui sɔ koka toshishɛ lɔsɛnɔ.

Ambeta ntambe ndekana 26, nkumekanga Nɛbukadinɛza ka la Babilɔna akasɛlɛ kimɛta ka woke ka paonyi ndo akadje ɔlɛmbɛ di’onto tshɛ kikusamɛ ndo kitɛmɔla. Onto tshɛ lakatone nsala dui sɔ akahombe mbikashema lo nkuka ka dja. Apami asato wakokaka Jehowa wɔma mbuta ate Shadrakɛ, Meshakɛ ndo Abɛdɛ-nɛngɔ wakatone nsala  dui sɔ. Lam’ele vɔ konanga kusamɛ kimɛta kɛsɔ, vɔ wakakashema lo nkuka ka dja. Jehowa akaakokɛ lo yoho ya dihindo, nɛ dia vɔ waketawɔ la lolango lawɔ dia mbidja nsɛnɔ yawɔ lo waale lo dihole dia ntshikitanya yɛdikɔ yawɔ ya ntshikala la kɔlamelo le Nzambi.—Dan. 3:1-27.

L’ɔkɔngɔ diko, ɔprɔfɛta Danyɛlɛ nde lawɔ akayashaka lo dɔmbɛlɔ kaanga mbakawawotɛ dia mbokasha lo difuku dia tambwɛ. Nde akatetemala nɔmba Jehowa mbala shato lo lushi oko waki mbekelo kande. Danyɛlɛ kotshikitanya yɛdikɔ yande ya tɛmɔlaka Nzambi ka mɛtɛ. Etombelo waki la dui sɔ ele, nde akakokamɛ “uma lu wulu wa tambwe.”—Dan. 6:1-27.

Ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ vɔ lawɔ sɛnaka lo ndjela ndjakimɔ kawɔ le nde. Lo kalasa mɔtshi ya lo Afrikɛ, olui ɔmɔtshi w’ambeki w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatone ntɛmɔla dalapo dia wodja. Wakawatɛ ɔnɛ wayowatshanya oma lo kalasa naka vɔ ntona ntɛmɔla dalapo kaamɛ l’ambeki akina. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ministrɛ wenda awui wa kalasa akatshu tembola osomba awɔ ndo akasawola l’ambeki amɔtshi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Aha la mboka wɔma, ɛlɔngɔlɔngɔ w’Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛsɔ wakoolembetshiya la loshilambo tshɛ lande na kakawatonaka nsala dui sɔ. Ntatɛ oma laasɔ, vɔ kondjowaɛnya paa nto. Ɛlɔ kɛnɛ, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo wa lɛkɔ wotshɔ la kalasa aha la sɛngiyama dia vɔ nanya diɔtɔnganelo diasawɔ la Jehowa.

Tɔsɛdingole nto ɛnyɛlɔ k’ɔnangɛso Joseph lele wadɛnde akadiɛnɛ la hemɔ ka kansɛrɛ ko mvɔ la shashimoya. Ase nkumbo kaki Joseph wakeyaka ndo wakalɛmiyaka kanyi yande lo dikambo dia sɛlɛmɔnyi y’okundelo. Koko ase nkumbo ka wadɛnde bu Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo wakalangaka nsala sɛlɛmɔnyi mɔtshi y’okundelo mbidja ndo nyɛ yahangɛnyangɛnya Nzambi. Joseph mbutaka ate: “Lam’ele dimi konanga ntshikitanya kanyi yami, vɔ wakatatɛ nsɛngiya anami, koko vɔ wakatshikala nge. Vɔ wakatatɛ mbɔsa tɛdikɔ ta mpotoya l’andja oko wele mbekelo ka l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ. Lakawatɛ dia naka nyu tshininalaka dia ndala l’andja, kete nyotosale dui sɔ dihole dikina koko aha lakami. Lam’ele vɔ wakeyaka dia naka vɔ ndala l’andja kete dui sɔ hɔtɔnɛ la dietawɔ diami ndo diaki la wadɛmi, diakɔ diele l’ɔkɔngɔ wa sho nkɛtshanya efula, vɔ wakatshu tohotoya dihole dikina.

Lo ntena dia wolo sɔ, lakasɛngasɛnga Jehowa dia nde nkimanyiya nkumbo kami diaha sho nsekola ɛlɛmbɛ ande. Nde akoke alɔmbɛlɔ ami ndo akatokimanyiya dia sho nshika ntanga kaanga mbakawatodjaka pɛpɔ.” Le Joseph nde l’anande, ntshikitanya kanyi lo kɛnɛ kendana la yɛdikɔ yawɔ ya ntɛmɔla Jehowa, komonga dui dia naka walanga.

Kombeta edja l’ɔkɔngɔ wa Dambo di’Elekanelo dia lo 32 T.D., womoto ɔmɔtshi l’ose Sirofinikiya akaye lale Yeso Kristo l’osomba wa Sidɔna. Mbala ko mbala, nde akalɔmbɛ Yeso dia nde ntondja ɔdiɛngɛ waki le ɔnande la womoto. L’etatelo, Yeso kombokadimola ndooko dui. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Nzambi kotomami le anto tshɛ, koko paka le ɛkɔkɔ wakashishɔ wa lo wodja w’Isariyɛlɛ.” Etena kakandatetemala mbotɛ, Yeso akokadimola ate: “Bu dimɛna mbɔsa mbo ya ndɛ ya ana ko mbokɛ ana wa mfɔ.” Dia mɛnya mbetawɔ kande, womoto ɔsɔ akawotɛ ate: “Eelo, Nkumadiɔndjɔ, ko toko ana wa mfɔ tɔlɛka mfusa yatɔkɔka oma lo mɛsa wa nkumɛwɔ.” Yeso aketawɔ dia mbokimanyiya lo kɛnɛ kakandalɔmbaka ndo ɔnande la womoto akakɔnɔ.—Mat. 15:21-28.

Lo nsala ngasɔ, Yeso akokoya Jehowa lo ntshikitanya kanyi yande etena kakatanema diaaso dia nde nsala dui sɔ. Ɛnyɛlɔ, Nzambi akɔshi yɛdikɔ ya ndjaka ana w’ase Isariyɛlɛ tshɛ etena kakawasale yana ya ngɔmbɛ ya paonyi, koko nde aketawɔ kanyi yaki Mɔsɛ ndo akatshikitanya yɛdikɔ yande.—Etum. 32:7-14.

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akokoya Jehowa ndo Yeso. L’etena kɛmɔtshi, Pɔɔlɔ kɔmɛna ohomba dia vɔ ntshɔ la Joani Makɔ nɛ dia nde akatolawɔ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ etena kakawatatshɔka lo lɔkɛndɔ lawɔ la ntondo la misiɔnɛrɛ. L’ɔkɔngɔ  diko, Pɔɔlɔ akayɛnaka dia Makɔ ambotshikitana ndo ekɔ ohomba efula le nde. Diakɔ diele, Pɔɔlɔ akayofundɛ Timɔte ɔnɛ: “Koye la Makɔ, nɛ dia nde ayokimanyiya efula l’olimu.”—2 Tim. 4:11.

Ko kayotota lo dikambo diaso? Naka sho mbokoya kɛtshi, solo dia lotutsha ndo ngandji ka Shɛso lele l’olongo, kete sho koka mɛna dimɛna ntshikitanya kanyi yaso. Ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka ntshikitanya kanyi yaso lo mbetawɔ kanyi y’anto akina. Otshikitanyi la Jehowa ndo Yeso, sho tekɔ anto wele keema kokele. Ko naka Jehowa nde la Yeso tshikitanyaka kanyi yawɔ, onde sho hatokoke nsɛdingola awui wele l’anto akina ko ondo sho ntshikitanya kanyi yaso?

Ntshikitanya kanyi yaso mbeyaka monga dui dia dimɛna lo kɛnɛ kendana la eyango wa teokrasi. Anto amɔtshi weka Bible ndo wele la mbekelo ka mbɔtɔka lo nsanganya ya l’etshumanelo mbeyaka ntona mbɔsa yɛdikɔ ya batizama. Kana anangɛso amɔtshi mbeyaka mengenga dia mbɔsa olimu w’ombatshi mboka etena kele vɔ wekɔ l’akoka wa nkotsha olimu akɔ. Ndo anangɛso akina mengengaka dia nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ l’etshumanelo. (1 Tim. 3:1) Onde wɛ mendanaka la dui dimɔtshi l’atei w’awui woshidiso ango? La ngandji tshɛ, Jehowa kɔlɔmbaka dia wɛ ndɛta waɛsɛ asɔ. Ko lande na kahayatshikitanya ekanelo kayɛ ka yimba lo monga la ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo ndjasha le Nzambi ndo le anto akina?

Ella mbutaka lo kɛnɛ kendana la olimu ande wa lo Bɛtɛlɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka lo Afrique ate: “Lam’akamakome ntondo lo Bɛtɛlɛ, dimi kombeyaka dia kana layotshikala edja. Laki la nsaki ka kambɛ Jehowa la tshondo yami tshɛ, koko lakalekaka kanyiya awui wendana la nkumbo kami. L’etatelo, laki l’olengolengo w’efula l’ɔtɛ wa nkumbo kami. Koko osekami lakadjasɛka lami luudu ɔtɔi akankeketsha diakɔ diakamayɔsaka yɛdikɔ ya ntshikala. L’ɔkɔngɔ wa dimi nkamba ɛnɔnyi dikumi lo Bɛtɛlɛ, lakɛnyi dia dimi pombaka ntetelama nkambɛ anangɛso l’akadiyɛso lo ntshikala lo Bɛtɛlɛ.”

Onde wɛ mbohɔka kɛnɛ kakakomɛ Kɛna etena kakandoke ɔnango kandjema ndo kakandadunganɛ la nkɛlɛ? Nzambi akatɛ otshi wa kɔlɔ ɔsɔ dia nde ayonyomowoka nkɛtshi naka nde nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Nzambi akahɛmɔla Kɛna dia nde mbahemɛ kɔlɔ ‘kakokongelaka la soko.’ Kɛna akakoke ntshikitanya dionga ndo kanyi yande, koko nde akasɔnɛ dia mɔnyɔla ɔhɛmwɛlɔ waki Nzambi. Lonyangu ko, Kɛna akadiake ɔnango ko akakome ondjakanyi wa ntondo.—Etat. 4:2-8.

Tɔsɛdingole nto ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Uziya. L’etatelo, nde akasalaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo wa Jehowa ndo akatetemala nyanga Nzambi. Lonyangu ko, Uziya kondjotetemala nsala ɔlɔlɔ ndo akayonga la otako. Nde akɔtɔ lo tɛmpɛlɔ dia nambola olambo wa tshɔ etena kele nde komonga ɔlɔmbɛdi. Etena kakɔhɛmɔla ɛlɔmbɛdi diaha nde nsala dui di’otako sɔ, onde nde akatshikitanya kanyi yande? Ndooko. Uziya “akuki kele” ndo kombidja yimba lo ɛhɛmwɛlɔ ɛsɔ. Etombelo waki la dui sɔ ele, Jehowa akawoke hemɔ ka sudi.—2 Ek. 26:3-5, 16-20.

Lo mɛtɛ, ekɔ ntena dimɔtshi diahombaso ntshikitanya kanyi yaso. Tekɔ la ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka nshi yaso nyɛ. Joachim akabatizama lo 1955, koko lo 1978 nde akatshanyema. Ndekana ɛnɔnyi 20 l’ɔkɔngɔ, nde akayoyatshumoya ko akakaloyama l’etshumanelo. Atete edja, ekumanyi kɛmɔtshi akawombola landena kakandakongaka edja ka ngasɔ dia kaloyama. Joachim mbutaka ate: “Lakikɔ la nkɛlɛ ndo la otako. Lekɔ la lonyangu lo woho wakamasale edja ngasɔ. Etena kakimi l’andja w’etshumanelo lakeyaka dia Ɛmɛnyi wa Jehowa mbetsha akambo wa mɛtɛ.” Nde akahombe ntshikitanya dionga diande ndo ndjatshumoya.

Sho mbeyaka ntanema la ntondo ka dikambo dialɔmba dia sho ntshikitanya kanyi ndo dionga diaso. Nyɛsɔ sho tshɛ tonge suke dia nsala dui sɔ l’oyango wa ngɛnyangɛnya Jehowa.—Osam. 34:8.