1, 2. Naa djembetelo mɔtshi yɛnya dia Yeso mbokaka anto ngandji k’efula?

ƆNA Nzambi l’enondo mbakatatɛ ndo mbaleka nkɛnɛmɔla lomba lahadjama anya laki Jehowa. Nde ekɔ lomba lɔsama oko onto, “ukambi a komba” wakakambe suke la She. Sho koka nkanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ waki la nde etena kakandendaka She “lam’akandashikike ulungu” ndo “lam’akandashikike dikitshelu dia kete.” Koko kaanga mbakandangɛnangɛnaka diangɔ sɔ tshɛ diaha la lɔsɛnɔ, Yeso ‘akalekaka mboka anto ngandji.’ (Tuk. 8:22-31) Eelo, Yeso akokaka anto ngandji k’efula kaanga la ntondo ka nde ndjootɔ oko onto la nkɛtɛ.

² Oko djembetelo yɛnya kɔlamelo ndo ngandji kokande She ndo ngandji k’efula kokande “anto,” Ɔna Nzambi l’enondo “akatshike kɛnɛ tshɛ kaki la nde” ndo akaye ndjootɔ oko onto. Nde akasale ngasɔ l’oyango wa ndjokimɔ “oshinga w’etshungwelo dikambo di’anto efula.” (Flpɛ. 2:5-8; Mat. 20:28) Ande ngandji kakandoke anto lee! Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, Nzambi akawosha wolo wa nsala ahindo wakɛnyaka woho wakandalangaka anto. Ɔnkɔnɛ, Yeso akasale wɛnyɛlɔ w’akambo wa diambo wayanga salema kem’edja lo nkɛtɛ k’otondo.

3. Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

 ³ Oyelo wa Yeso la nkɛtɛ akokimanyiya nto dia “mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi.” (Luka 4:43) Yeso akeyaka dia Diolelo sɔ diayokimanyiya dia nkidia lokombo la She ndo diɔ mbele tshɔi y’okanga yayɔkɔnɔla hemɔ tshɛ y’anto lo pondjo. Aha la taamu, woho wakakindola Yeso l’olimu w’esambishelo akɛnya dia nde ndjakiyanyaka l’otema ɔtɔi lo dikambo di’anto. Lande na kendanaso la dui sɔ? Nɛ dia kɛnɛ kakandasale toshaka elongamelo ndo eshikikelo kendana la nshi yayaye. Lo sawo nɛ, tayanga nsɛdingola ahindo anɛi wakasale Yeso.

4. Kɔndɔla kɛnɛ kakete etena kakɛnyi kanga sudi kɛmɔtshi Yeso.

⁴ Yeso akangɛnangɛnaka nsala esambishelo ka lo sɛkɛ ndo nde aki oma la nsambisha lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Ngalileya. Lo osomba ɔmɔtshi wa lɛkɔ, Yeso akahomana l’onto ɔmɔtshi laki l’ɛnamelo ka kɛtshi. (Makɔ 1:39, 40) Onto laki la ntondo kande ɔsɔ aki la hemɔ ka kɔlɔ ka sudi. Dia nshikikɛ yoho ya kɔlɔ yakayokoma hemɔ ka pami kɛsɔ, dɔkɔtɛlɛ Luka akate dia nde aki la ‘sudi demba di’otondo.’ (Luka 5:12) “Lam’akandɛnyi Yeso, nde akayakɔsha la ntondo kande ndo akɔɔsɛngasɛnga ate: ‘Nkumadiɔndjɔ, ɔkɔnɔlɛ naka wɛ alanga.’” Pami kɛsɔ akeyaka dia Yeso aki la wolo wa mbɔkɔnɔla, koko nde akalange mbeya ɔnɛ onde Yeso ayonga la nsaki ka nsala dui sɔ? Kakɔna kakakoke Yeso nsala dia nkotsha kɛnɛ kakɔlɔmbɛ pami kɛsɔ? Kakɔna kakatatɛ Yeso nkanyiya etena kakandɛnyi pami kɛsɔ kaki ondo la demba diambolana? Onde Yeso akokoya Afarisɛ waki etema welo otsha le anto wakadiɛnɛka la hemɔ kɛsɔ? Ko wɛ, kakɔna kotoyosala?

5. Kakɔna kakatshutshuya Yeso dia mbuta ɔnɛ “dimi nangaka” etena kakandakɔnɔla kanga sudi?

⁵ Mɛnamaka dia pami kaki la sudi kɛsɔ kombida ombeka ɔnɛ “mindu, mindu!” oko wakalɔmbaka ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Yeso kombomalɛ. Koko, nde akaleke ndjasha le pami kakɔ ndo lo ehomba ande. (Lew. 13:43-46) Hateye shikaa tokanyi taki la Yeso lo yimba yande, koko sho mbeyaka woho wakandayaokaka. Yeso akatshutshuyama la kɛtshi dia nsala dui dimɔtshi dia diambo. Yeso akasembola lonya, akananda kanga sudi ndo akate dui diakɛnya dia nde ekɔ la wolo ndo la kɛtshi ɔnɛ: “Dimi nangaka, ɔkɔnɔ.” Ko mbala kakɔ ɔtɔi, “sudi kande kakashile.” (Luka 5:13) Lo mɛtɛ, Jehowa mbakasha Kristo wolo aha tsho dia nsala ahindo wa ngasɔ, koko ndo dia Yeso mɛnya dia nde mbokaka anto ngandji.—Luka 5:17.

6. Kakɔna kataambiya lo kɛnɛ kendana l’ahindo wa diambo wakasale Yeso, ndo kakɔna katɛnya dui sɔ?

⁶ Wolo waki Nzambi mbakakimanyiya Yeso Kristo dia nsala ahindo wotshikitanyi wa diambo. Nde kɔkɔnɔla tsho sudi, koko ndo weho tshɛ wa hemɔ la weho tshɛ wa dikɔmɔ diaki l’anto. Bible totɛka ɔnɛ: “Olui w’anto wakambe lam’akawɛnyi akanga wa lomi wɔtɛkɛta, akanga wa tshumbe wɔkɛndakɛnda dimɛna ndo akanga wa totshungu wɔsɛna.” (Mat. 15:31) Etena kakandakɔnɔlaka anto, Yeso komonga l’ohomba w’anto wakimɔ etenyi kɛmɔtshi ka demba dia mbidja anto asɔ. Nde akakɔnɔlaka etenyi kana tenyi dia demba diaki la paa. Nde akakɔnɔlaka anto mbala kakɔ ɔtɔi, tena dimɔtshi kaanga oma l’etale. (Jni. 4:46-54) Kakɔna kɛnya bɛnyɛlɔ dia diambo sɔ? Diɔ mɛnyaka dia Yeso lele kakianɛ Nkumekanga l’olongo bu tsho la wolo, koko nde ekɔ ndo la nsaki ka nkɔnɔla hemɔ tshɛ lo pondjo. Mbeya woho wakasalɛka Yeso anto akambo toshaka ekeketshelo k’ɔnɛ l’andja w’oyoyo,  prɔfɛsiya ka lo Bible kata ɔnɛ: ‘Nde ayoka amɛnyi mfɔnu la ase wola kɛtshi,’ kayokotshama. (Osam. 72:13) L’etena kɛsɔ, Yeso ayɔkɔnɔla anto tshɛ wasowa nɛ dia nde ekɔ mɛtɛ la nsaki ka nsala dui sɔ.

7, 8. Lembetshiya akambo wakakonya Yeso le pami ka ekuse kaki lo oduwa wa Bɛtɛzata.

⁷ Ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ wa Yeso nkɔnɔla pami kaki la sudi la Ngalileya, nde akande lɔkɛndɔ oma lɛkɔ otsha la Judeya dia tosambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi. Anto nunu wakanandema la losango laki Yeso ndo oma lo ngandji kakandawaokaka. Nde akalangaka dia mbewoya ase wola lokumu l’ɔlɔlɔ, dia nsambisha ase lokanu dikambo dia etshungwelo ndo nkɔnɔya akanga w’etema wambatɛ.—Is. 61:1, 2; Luka 4:18-21.

⁸ Oma laasɔ, ngɔndɔ ka Nisana kakatatɛ. Dia mɛnya okitanyiya ande lo didjango dia She, Yeso akande lɔkɛndɔ otsha la Jɛrusalɛma dia tosala dambo di’Elekanelo. Osomba waki l’osukusuku w’efula nɛ dia anto efula wakaye lo fɛtɛ k’ekila kɛsɔ. Lo nɔrdɛ ka tɛmpɛlɔ aki oduwa ɔmɔtshi wakelamɛka Bɛtɛzata ndo lɛkɔ, Yeso akatohomana la pami kɛmɔtshi kaki ekuse.

9, 10. a) Lande na kakatshɔka anto l’oduwa wa Bɛtɛzata? b) Kakɔna kakasale Yeso l’oduwa akɔ, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dui sɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

⁹ Elui w’anto waki la hemɔ ndo la dikɔmɔ wakatshɔka lo oduwa wa Bɛtɛzata. Lande na kakawatshɔka lo dihole sɔ? L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛmɔtshi waheyama nembetshiya, vɔ waketawɔka dia naka onto lele la hemɔ mbɔtɔ l’oduwa etena kasukasuka ashi, kete nde ayɔkɔnɔ lo dihindo. Ohokanyiya tokanyi takahombaka monga l’anto lo dihole sɔ! Anto efula waki la wɔma, l’ekiyanu ndo anto akina wakashisha elongamelo wakayangaka nkɔnɔ. Ko, kakɔna kakatshutshuya Yeso onto la kokele laki komonga la hemɔ dia monga lo dihole sɔ? Ngandji kakandokaka anto mbakokonya dia ntshɔ lɛkɔ. Ko Yeso akatohomana l’onto laki la hemɔ edja efula la ntondo ka nde ndjootɔ la nkɛtɛ.—Adia Joani 5:5-9.

¹⁰ Onde wɛ koka nkanyiya woho waki pami kaki la hemɔ kɛsɔ la elungi k’onto laya bu l’elongamelo etena kakawombola Yeso dia kana nde nangaka nkɔnɔ? Pami kakɔ akakadimola esadi eto, nɛ dia nde akalangaka nkɔnɔ koko kombeyaka kɛnɛ ka nsala, l’ɔtɛ wakinde komonga l’onto lakakokaka mbokimanyiya dia mbotambiya l’oduwa. Yeso akadjangɛ pami kɛsɔ dia nsala dikambo diakinde kokoka nsala, mbuta ate mbɔsa mbeto kande ko nkɛndakɛnda. Pami kɛsɔ akakitanyiya ɛtɛkɛta wa Yeso, akɔshi mbeto kande ko akatatɛ nkɛndakɛnda. Dihindo sɔ diekɔ djembetelo ya diambo yɛnya kɛnɛ kayosala Yeso l’andja w’oyoyo. Dihindo sɔ tɛnyaka nto dia Yeso mbokanaka kɛtshi. Nde akayangaka wanɛ waki l’ohomba w’ekimanyielo. Ɛnyɛlɔ ka Yeso pombaka totshutshuya dia ntetemala nyanga anto wele l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ w’akambo wa kɔlɔ efula wasalema l’andja ɔnɛ.

11. Ngande waka Makɔ 5:25-34 epole ɔsɛkɛ lo kɛtshi kakokaka Yeso anto wakadiɛnɛka la hemɔ?

¹¹ Adia Makɔ 5:25-34. Womoto ɔsɔ akadiɛnɛ la hemɔ ka sɔnyi l’edja k’ɛnɔnyi 12. Hemɔ kande kaki la shɛngiya y’efula lo akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ lande, mbidja ndo ɔtɛmwɛlɔ ande. Kaanga mbele “nde akadiɛnɛ efula le enganga efula ndo akamane diangɔ tshɛ diaki la nde le wɔ,” hemɔ kande kakatalekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Koko, lushi lɔmɔtshi womoto akɔ akakongɛ yoho kina dia nde nkɔnɔ. Nde akayadjɛ oyango wa monga suke la pami kakelamɛka Yeso. Nde akasɔsɔmɛ lo olui w’anto ko akananda ohembo  w’okutu wa Yeso. (Lew. 15:19, 25) Yeso akashihodia dia wolo ɔmɔtshi wambotomba oma le nde, ko nde akambola dia mbeya onto lowonandji. Womoto akɔ “akoke wɔma, akadidima ndo akaye ndjoyakɔsha la ntondo ka Yeso ko akawotɛ awui tshɛ mɛtɛ.” Oko wakandeyaka dia Jehowa She ambɔkɔnɔla womoto akɔ, Yeso akawotɛ la ngandji tshɛ ate: “Ɔna womoto, mbetawɔ kayɛ kambokɔkɔnɔla. Tshɔka la ki ndo ɔkɔnɔ oma lo hemɔ kɛnɛ kambokɛnya paa efula.”

12. a) Lo ndjela kɛnɛ kambotɔsɛdingola, ngande wakokayɛ nembetshiya woho w’onto waki Yeso? b) Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Yeso?

¹² Ande Yeso ɔlɔlɔ lee! Tambɛna dia nde mbɔsaka wanɛ wele la hemɔ la nɛmɔ. Satana nangaka tetawoya ɔnɛ sho hatolangema ndo tekɔ anto w’anyanya. Oma l’ahindo wakandasale, Yeso akɛnya hwe dia nde ndjakiyanyaka l’otema ɔtɔi lo dikambo diaso ndo di’ekakatanu aso. Nde mɛtɛ ekɔ Nkumekanga ndo Ɔlɔmbɛdi wa laadiko wokana kɛtshi! (Hɛb. 4:15) Koka monga dui dia wolo dia sho nshihodia tokanyi t’anto wadiɛnɛ la hemɔ yahakɔnɔ, djekoleko naka tatayitataka. Tolembete dia kaanga mbele ndooko lushi lakatate Yeso hemɔ, nde akokaka anto waki la yɔ kɛtshi. Ɛnyɛlɔ ka Yeso katotshutshuya dia nsala woho akɔ waamɛ lo ndjela akoka aso.—1 Pet. 3:8.

13. Kakɔna kakɛnya eolwelo ka Lazaro lo dikambo dia waonga wa Yeso?

¹³ Otema wa Yeso wakanandemaka etena kakandɛnaka anto akina wasowa. Lo menda lɔkɔnyɔ laki l’anto wakalelaka etena kakavu ɔngɛnyi ande Lazaro, Yeso akanandema efula, “akayakiyanya efula” ndo “akatshimbe wɔɔngɔ.” Nde akayaoke ngasɔ kaanga mbakandeyaka dia nde ayanga mbolola Lazaro. (Adia Joani 11:33-36.) Yeso komboka  sɔnyi dia nkɛnɛnɔla nsaki yande. Anto waki laawɔ, wakakoke mɛna ngandji kakokaka Yeso Lazaro ndo nkumbo kande. Yeso akoke Lazaro ndo nkumbo kande ngandji k’efula, diakɔ diele nde akakambe la wolo wakawosha Nzambi dia mbolola Lazaro!—Jni. 11:43, 44.

14, 15. a) Kakɔna kɛnya ɔnɛ Jehowa nangaka minya asui w’anto? b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo etelo k’ɔnɛ “waombo wohɔma”?

¹⁴ Bible nembetshiyaka dia Yeso “mbaleka mfɔna tshɛ lo tshɛ la [Otungi aso].” (Hɛb. 1:3) Ɔnkɔnɛ, ahindo wakasale Yeso wakɛnya nto dia Jehowa nangaka minya hemɔ, paa ndo nyɔi. Kem’edja nto, Jehowa nde la Yeso wayolola anto wa mamba oma lo nyɔi. Yeso akate ate: “Etena kekɔ lo ndjaye kele wanɛ tshɛ wele lo waombo wohɔma wayoka dui diande . . . wayotomba.”—Jni. 5:28, 29.

¹⁵ Etelo kakakambe la Yeso k’ɔnɛ “waombo wohɔma” mbɔtɔnɛka la yimba ya Nzambi yahohɛ. Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, Ɔnɛ lakatonge andja wa woke ɔnɛ koka mbohɔ vuiwui tshɛ yendana la wakiso wa ngandji wakavu ndo waonga awɔ. (Is. 40:26) Aha tsho l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde koka mbohɔ, koko nɛ dia nde la Ɔnande nangaka nsala dui sɔ. Ɛkɔndɔ wa eolwelo watɛkɛtama lo Bible, wekɔ bɛnyɛlɔ dia diambo diɛnya kɛnɛ kayosalema l’andja w’oyoyo.

16. Diɛsɛ diakɔna diayonga l’Akristo efula wa nshi nyɛ watshikala la kɔlamelo?

¹⁶ Oko weso Akristo, naka sho ntshikala la kɔlamelo kete sho koka mɛna dihindo dimɔtshi dioleki woke diahatasalemaka: dihindo dia mpandɔ lo mfɔnu ka woke. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa ta di’Armangɛdɔna, ahindo efula wayosalema dia nkonya anto dia monga la yoonge ya dimɛna. (Is. 33:24; 35:5, 6; Ɛny. 21:4) Ohokanyiya dia wɛ ɛna anto hawoyɔlɔta akalashi, waya bu la ɛkɔmba, alanga, kɔsa y’etshimbi, la diangɔ diakimanyiya onto dia mboka ndo awui akina. Jehowa ayokimanyiya wanɛ wayohandɔ l’Armangɛdɔna dia monga la yoonge ya dimɛna. Wanɛ yayohandɔ asɔ wayonga l’olimu wa nkamba. Vɔ wayonga l’ɔlɔ w’efula wa nkadimola nkɛtɛ kɛnɛ k’otondo kele losha l’oma le Nzambi paradiso.—Osam. 115:16.

17, 18. a) Naa oyango woleki woke waki l’ahindo wakasale Yeso? b) Lande na kahombayɛ mbidja welo dia mbɔtɔ l’andja w’oyoyo waki Nzambi?

¹⁷ Woho wakakɔnɔla Yeso anto lo nshi y’edjedja keketshaka “olui wa woke” ɛlɔ kɛnɛ ndo elongamelo ka dimɛna kele la wɔ ka mɛna hemɔ yawɔ tshɛ yambɔkɔnɔ. (Ɛny. 7:9) Ɛkɔnwɛlɔ ɛsɔ keketshaka elongamelo kaso k’ɔnɛ hemɔ yaso tshɛ yayɔkɔnɔ lo nshi yayaye. Vɔ mɛnyaka nto dia Ɔna Nzambi l’enondo mbokaka anto ngandji k’efula. (Jni. 10:11; 15:12, 13) Kɛtshi koka Yeso anto mɛnyaka yoho yayakiyanya Jehowa lo dikambo di’ekambi ande tshɛ l’onto ndo l’onto.—Jni. 5:19.

¹⁸ Anto wa l’andja w’otondo wekɔ lo nkuma akumu, wekɔ lo diɛnɛ ndo wekɔ lo mvɔ. (Rɔmɔ 8:22) Tekɔ l’ohomba w’andja w’oyoyo waki Nzambi lɛnɛ ayonga ɛkɔnwɛlɔ ka lo demba kakandatolake tshɛ lo tshɛ. Malaki 4:2 toshaka ɛkɔkɔ wa mbetawɔ ɔnɛ anto wayɔkɔnɔ “[w]ayulimbolimbo uku esongo wa ngombe uma l’ukutu” wele l’ɔlɔ ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa ntshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’anto wele keema kokele. Nyɛsɔ tonge la lowando l’oma k’ɛse otema le Nzambi ndo la mbetawɔ k’efula lo alaka ande ndo tosale kɛnɛ kahombama dia nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia ndjɔtɔ l’andja w’oyoyo. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele la so dia mbeya dia ahindo wakasale Yeso la nkɛtɛ waki didjidji di’etshungwelo ka pondjo k’anto kaanga salema kem’edja l’ɛlɔmbwelɔ ka Mɛsiya lee!