Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Sawola awui wa dieyanelo l’anayɛ

Sawola awui wa dieyanelo l’anayɛ

Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ

Sawola awui wa dieyanelo l’anayɛ

Osekaseka welɛwɔ Alicia * akate ate: “Tena dimɔtshi, dimi tolangaka mbeya awui wa dieyanelo, koko dimi mbɔsaka dia naka dimi mumbola ambutshi ami, kete vɔ wayɔsa dia laya la lɔkɛwɔ la kɔlɔ.”

Inez nyango Alicia akate ate: “Dimi nangaka mbidjasɛ suke la Alicia y’ɔnami ndo nsawola la nde lo kɛnɛ kendana la awui wa dieyanelo, koko nde ekɔ la wesanu efula. Eko wolo dia ntana etena kende bu la wesanu.”

ƐLƆ kɛnɛ, wekɔ lo ntɛkɛta di’awui wa dieyanelo ahole tshɛ, mbuta ate lo televiziɔ, lo waa filmɛ ndo lo waa piblisite. Mɛnamaka dia paka ambutshi mbeke la diɔtɔtɔ dia nsawola awui wa dieyanelo l’anawɔ. Michael lele la Canada leke l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔ akate ate: “Lekɔ la lonyangu lo woho waheye ambutshi dia ana mbokaka demba vuvu dia nsawola la wɔ awui wa dieyanelo. Vɔ hawonge l’okakatanu dia nsawola l’angɛnyi awɔ.”

Mbala efula, ndo ambutshi mbôka demba vuvu dia ntatshiya sawo di’awui wa dieyanelo l’anawɔ. Lo dibuku diande diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ Lâdiko dia nsawola awui wa dieyanelo l’anayɛ (lo Angɛlɛ), Debra Haffner lele manyi l’awui wa yônge ya demba akate ate: “Ambutshi efula wakambutɛ dia wakasombɛ anawɔ abuku wendana l’awui wa dieyanelo ko wakâtshikɛwɔ lo shambrɛ yawɔ, koko vɔ kombalembetshiya awui akɔ kânga yema.” Haffner mbutaka dia kɛnɛ katɛ ambutshi anawɔ lo nsala ngasɔ tɔ kɛnɛ: “Sho nangaka nyu mbeya woho wakɛndakɛnda tenyi dianyu dia dieyanelo, koko hatolange nsawola la nyu awui asɔ.”

Naka wɛ ekɔ ombutshi, kete sho kombolaka dia wɛ mɛna akambo lo yoho yotshikitanyi. Ekɔ ohomba efula dia wɛ wɛmɛ nsawola awui wa dieyanelo l’anayɛ l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ esato ɛnɛ:

1. Kitshimudi ya dieyanelo yambotshikitana. Ɔlɔngɔ a pami wele l’ɛnɔnyi 20 welɛwɔ James mbutaka ate: “Dieyanelo hadioyolembetshiya woho wetama omi la wadi, koko diɔ diolembetshiya toho efula oko dieyanelo dia l’onyɔ, dia l’odingi ndo fundanɛ awui w’ɛsɛndji lo telefɔnɛ.”

2. Ondo wayotɛ anayɛ awui wa kashi lo kɛnɛ kendana la dieyanelo. Mama kelɛwɔ Sheila mbutaka ate: “Wayotɛ anayɛ akambo wendana la dieyanelo lam’ayowotatɛ ntshɔ la kalasa, koko hawotowatɛwɔ woho wakokayɛ mbatɛ wɛmɛ.”

3. Anayɛ wekɔ l’ambola wendana la dieyanelo, koko ondo vɔ hawototatɛ kokawɔ. Osekaseka wele l’ɛnɔnyi 15 wodjashi lo wodja wa Brésil welɛwɔ Ana mbutaka ate: “Lo mɛtɛ, dimi handeye woho wa ntatɛ nsawola l’ambutshi ami awui wa dieyanelo.”

Lo mɛtɛ, sawolaka l’ananyu awui wa dieyanelo ekɔ ɔkɛndɛ wakanyosha Nzambi. (Efeso 6:4) Koko, mbeyaka monga ko ambutshi l’ana vɔ tshɛ wekɔ la diɔtɔtɔ dia nsawola awui wa dieyanelo. Osekaseka wele l’ɛnɔnyi 14 welɛwɔ Danielle mbutaka ate: “Sho kombolaka di’ambutshi aso tetsha awui wa dieyanelo, koko aha embetsha aso kana emisiɔ wa televiziɔ.” Ko woho akɔna wakokanyu nsawola l’ananyu awui wa dieyanelo kânga mbôka anto efula demba vuvu? *

Olowanyelo wɛdimi l’ɛnɔnyi awɔ

Onyake vɔ mbanganyi l’anto tshɛ, ana tatɛka mboka anto watɛkɛta di’awui wa dieyanelo oma ko tɔkɛndakɛnda tawɔ. Kɛnɛ kaleka mbisha lonyangu ele woho wele anto wa kɔlɔ “wa[mbo]hama lu akambu awo wa kolo” lo “nshi y’ekumelu” nyɛ. (2 Timote 3:1, 13) Lonyangu ko, epalanga mbeyanaka l’ana w’akɛnda efula la wolo.

Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba ntatɛ mbetsha anayɛ awui wa dieyanelo oma ko tɔkɛndakɛnda tawɔ. Mama k’ose Allemagne kelɛwɔ Renate mbutaka ate: “Naka wɛ nkonga edja ndo waya suke l’ɛnɔnyi dikumi, kete ondo vɔ hawotokotɛ akambo hwe hwe l’ɔtɛ wa sɔnyi katongaka l’ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi.” Ɔnkɔnɛ, wɛ pombaka mbisha anayɛ olowanyelo w’awui wa dieyanelo lo ndjela ɛnɔnyi wele la wɔ.

Ana wahatakoke mbɔtɔ kalasa: Etshawɔ nkombo ya tenyi dia demba dia dieyanelo ndo tɛtɛwɔ dia ndoko onto lahomba munanda tenyi dia demba diakɔ sɔ. Mama k’ose Mexique kelɛwɔ Julia mbutaka ate: “Dimi lakatatɛ mbetsha ɔnami la pami nkombo ya tenyi dia demba dia dieyanelo etena kakinde eke l’ɛnɔnyi esato. Mbeya tsho ɔnɛ embetsha ande, andɛdi ande ndo nondo diande kokaka mbokesa akakiyanyaka efula. Nde akahombe mbeya woho wa ndjakokɛ.”

HEMBA NSALA NGANƐ: Etsha ɔnayɛ dia nde ntona la wolo tshɛ naka onto ɔmɔtshi ambolanga nkɛnya la tenyi diande dia demba dia dieyanelo. Ɛnyɛlɔ, wɛ kokaka mbetsha ɔnayɛ dia nde mbuta ɔnɛ: “Halange! Lotsha tokofunda!” Shikikɛ ɔnayɛ wate mbutɛ onto ngasɔ ekɔ nshi tshɛ dimɛna, oyadi kânga nde ambokotɛ ɔnɛ layokosha ɛngɔ kɛmɔtshi kana ambokânɛ dia kosalɛ kɔlɔ. *

Ana wa lo kalasa ya primɛrɛ: L’ɛnɔnyi ɛnɛ mbahombayɛ tetshaka anayɛ awui wa dieyanelo wahawateye yema yema. Papa kelɛwɔ Peter mbutaka ate: “Hemba ewo k’anayɛ la ntondo ka wɛ ntatɛ nsawola la wɔ. Sɛdingola kɛnɛ kambowoshila mbeya ndo enda kana vɔ nangaka nyomeya akambo akina lâdiko. Towatshutshuyake dia nsawola awui wa dieyanelo naka vɔ hawolange. Vɔ vɔamɛ wayokodihwɛ otema naka wɛ sembolaka ekolo kâmɛ la wɔ mbala la mbala.”

HEMBA NSALA NGANƐ: Nyosawolake asawo wa tomondo, koko mbala efula lo dihole dia wɛ mbapɔpa awui efula lo sawo ɔtɔi. (Euhwelu k’Elembe 6:6-9) Naka wɛ nsala ngasɔ, kete vɔ hawɔlɛmba dia kohokamɛ. Lâdiko dia lâsɔ, vɔ wayoteyaka awui wewɔ l’ohomba etena katawole.

Ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi: Ɔnɛ mbele etena kahombayɛ nsala dia ɔnayɛ mbeya nkombo ya tenyi dia demba dia dieyanelo, ngandji kele lam’asa pami la womoto ndo woho wa dieyanelo diele kɔlɔ lo washo wa Nzambi. Osekaseka wele l’ɛnɔnyi 15 welɛwɔ Ana wakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Ana w’apami ndo wa wamato wa lo kalasa yaso wambotatɛka mbeyana. Oko wemi Okristo, dimi fɔnyaka dia dimi pombaka nyomoshihodia dikambo sɔ dimɛna. Kânga mbele anto mbokaka demba vuvu dia nsawola awui wa dieyanelo, dimi pombaka mbaeya.” *

Ɔhɛmwɛlɔ: Ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi tonaka mboka ambutshi awɔ ambola wendana l’awui wa dieyanelo nɛ dia vɔ wayɛna ɔnɛ vɔ lawɔ woyasha lɔkɔ. Kɛsɔ mbakate papa kelɛwɔ Steven ate: “Ɔnaso la pami akatatɛ mboka sɔnyi dia nsawola la so awui wa dieyanelo. Koko takayɛnaka l’ɔkɔngɔ diko dia nde akafɔnyaka dia takɔsaka dia nde oyasha lɔkɔ. Takawotɛ dia sho kosawolaka la nde awui wa dieyanelo nɛ dia tambɛna dia nde ambotatɛ ndjasha lɔkɔ, koko takalangaka tsho mbokimanyiya dia nde mbeya woho wa nshika ekolo la ntondo k’asekande wakôtshutshuyaka dia nsala dieyanelo dia mindo.”

HEMBA NSALA NGANƐ: Lo dihole dia wɛ mboka ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ambola wasembɔ tɔɔ l’awui wa dieyanelo, mbolande woho wawaɔsa asekande wa la kalasa. Ɛnyɛlɔ, wɛ kokaka mbuta ɔnɛ: “Anto efula ɛlɔ kɛnɛ mbɔsaka dia dieyanelo dia l’onyɔ bu dieyanelo dia mɛtɛ. Ko ngande wɔsa asekayɛ wa la kalasa dikambo sɔ?” Ondo ambola wa ngasɔ kokaka ntshutshuya ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dia nde kodihwɛ otema ndo kotɛ tokanyi tande.

Woho wa ntondoya diɔtɔtɔ

Lo mɛtɛ, sawolaka l’anayɛ awui wa dieyanelo kokaka monga ɔkɛndɛ woleki wolo dia wɛ mɛmba. Koko ɔsɔ bu welo wa wodjadja. Mama kelɛwɔ Diane mbutaka ɔnɛ: “Diɔtɔtɔ kitakitaka ndo sawolaka l’anayɛ awui wa dieyanelo kokaka mɛtɛ nkeketsha diɔtɔnganelo diele lam’asanyu.” Ndo Steven lakatatɛkɛtshi la diko suyaka dui sɔ lo mbuta ɔnɛ: “Dia vɔ nkitshakitsha diɔtɔtɔ, ambutshi pombaka monga la mbekelo ka sawolaka l’anawɔ lo kɛnɛ kendana l’ekakatanu akɔna tshɛ wahomana la wɔ. Asawo wendana l’awui wa dieyanelo kimanyiyaka ase nkumbo k’Akristo dia vɔ ndjihwanɛ otema. Diɔtɔtɔ hadiotoshila tshɛ lo tshɛ, koko nkumbo k’Akristo kasawola dimɛna mongaka la lonyuma la dimɛna.”

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 3 Nkombo yakatshikitanyema lo sawo nɛ.

^ od. 11 Sawo nɛ mɛnyaka ohomba wa nsawola l’ananyu awui wa dieyanelo. Sawo dia mbala kayaye diayɛnya woho wakokanyu mbetsha ananyu ɛlɛmbɛ wendana l’awui wa dieyanelo etena kasawolanyu la wɔ awui wa dieyanelo.

^ od. 16 Mbɔsama oma l’awui wele lo lɛkɛ 171 la dibuku Etshama oma le Ombetsha a Woke, diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.

^ od. 19 Kamba la tshapita 1-5, 28, 29 ndo 33 ya dibuku Les jeunes s’interrogent — Réponses pratiques, vɔlimɛ 2, diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa, dia wɛ nkondja asawo wendana l’awui wa dieyanelo wakokayɛ nsawola l’anayɛ waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi.

[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 32]

NGANDE WAYOYOKADIMOLA? . . .

Adia ɛtɛkɛta wayela ɛnɛ wakate ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa l’andja w’otondo. Oma lâsɔ ko wɛ nkanyiya woho wakokayɛ nkadimola ambola wayela anɛ:

• “Ambutshi ami nɔmbakami dia mbadia abuku wendana l’awui wa dieyanelo ndo ndjosawola la wɔ naka layonga l’ambola. Koko dimi nangaka diaha vɔ nkomɛ paka lâsɔ ato.”—Ana, Brésil.

Oko le yɛ, bonde kahahombe ambutshi nkomɛ tsho lo mbisha anawɔ abuku wendana l’awui wa dieyanelo?

• “Wakambutɛ awui wa kashi efula lo kɛnɛ kendana la dieyanelo ndo dimi fɔnyaka dia papa heye awui asɔ. Nde ayoka sɔnyi naka dimi mbôka ambola wendana l’awui wa dieyanelo.”—Ken, Canada.

Wɔma akɔna wakoka anayɛ mboka naka wɛ mbatɛ dia vɔ kotɛ ekiyanu wele la wɔ?

• “Etena kakamayongaka la dihonga dia mboka ambutshi ami ambola wendana la dieyanelo, vɔ wakakadimola ɔnɛ: ‘Bonde katombolayɛ awui asɔ? Onde dui dimɔtshi diambotomba?’”—Masami, Japon.

Etena kakôka ɔnayɛ ambola wendana la dieyanelo, ekadimwelo wa ngande wakoka mbasha nsaki ka vɔ nyomoyosawola la yɛ kana mbaotsha wɔma dia vɔ nyomoyosawola la yɛ?

• “Lotɔngɛnangɛna otoshikikɛ ambutshi ami dia etena kakiwɔ l’ɛnɔnyi ami, vɔ lawɔ wakokaka ambutshi awɔ ambola akɔ wâmɛ ndo ɔnɛ dimi lawɔ kokaka mbaokawɔ.”—Lisette, France.

Ngande wakokayɛ nkimanyiya ɔnayɛ diaha nde mboka wɔma dia nsawola la yɛ awui wa dieyanelo?

• “Mama aki la mbekelo ka sawolaka la mi awui wa dieyanelo la lotutsha. Lo kanyi yami, dui sɔ diekɔ ohomba nɛ dia diɔ kimanyiyaka ɔna diaha nde mbɔsa dia wekɔ lo mbolombosha.”—Gerald, France.

Wondjo a dui akɔna watokambaka la yɛ etena katoyosawolaka l’anayɛ awui wa dieyanelo? Onde ekɔ ohomba wɛ nsala etshikitanu?