Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Etshaka anayɛ ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ

Etshaka anayɛ ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ

Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ

Etshaka anayɛ ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ

Loida, a mama kɛmɔtshi kodjashi la Mexique mbutaka ate: “Lam’ele vɔ mbishaka ambeki kapɔtɛ la kalasa, ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi fɔnyaka dia dieyanelo diekɔ dimɛna naka vɔ nkamba la kapɔtɛ dia ndjakokɛ.”

Nobuko, mama kɛmɔtshi kodjashi la Japon mbutaka ate: “Lakambola ɔnami la pami kɛnɛ kayondosala naka nde tanema nde l’asekande wa wamato ato. Nde akakadimola ate: ‘Haleye.’”

ETENA kaki ɔnayɛ eke dikɛnda, onde wɛ akokokɛka diaha nde tonanda diangɔ dimɔtshi diakoka monga wâle le nde? Ɛnyɛlɔ, wɛ akashɛ eshinga wa kura, akanya diangɔ diakoka mpomuya ɔna suke kana wɛ akalɔngɔsɔla etajɛ wa lo luudu dimɛna dia nkokɛ ɔnayɛ.

Ɔsɔ komonga dikambo dia tshitshɛ! Koko nshi nyɛ mbamboyoleka ndjakiyanya ɛnyɛlɔ lo ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ɔnami ekɔ lo menda esato wɛnyawɔ anto etakataka?’ ‘Onde onami la womoto otomanɛ foto yande lo telefɔnɛ?’ Dimbola dikina dia diambo ele, ‘onde ɔnami eyana l’apami?’

Olamelo wa kɔlɔ w’ana

Ambutshi amɔtshi pembaka dia nama anawɔ wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lushi l’otondo lo mongaka wonya tshɛ suke la wɔ ndo mendaka dui tshɛ diasalawɔ. L’ɔkɔngɔ diko, efula ka l’atei awɔ wakayosholaka dia ‘olamelo wa ngasɔ’ ndjokonyaka ana dia vɔ mbishɛ ambutshi awɔ awui wasalawɔ. Ana ndjokomaka tomanyi lo mbishɛ lɔkɛwɔ latona ambutshi.

Mbokɛmaka hwe diaha olamelo mbata dikambo. Jehowa Nzambi ndamɛ hakambe la yoho shɔ dia ditongami diande mbokitanyiya ndo nyu ambutshi hanyohombe nsala ngasɔ. (Euhwelu k’Elembe 30:19) Ko, ngande wakokanyu nkimanyiya ananyu dia vɔ mbɔsa tɛdikɔ ta lomba?—Tukedi 27:11.

Kanyi ya dimɛna ele, monga la mbekelo ka sawolaka l’ananyu mbala la mbala etena kekewɔ akɛnda. b (Tukedi 22:6) Ɔnkɔnɛ, etena kakomawɔ ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka, nyotetemale nsawola la wɔ. Oko wenyu ambutshi, nyonge anto wa ntondo wahomba ɔnanyu ndjombolaka awui amɔtshi walangande mbeya. Alicia, osekaseka ɔmɔtshi wa la Grande-Bretagne mbutaka ate: “Anto efula mɛnaka dia ndeka dimɛna nsawola l’angɛnyi awɔ awui wendana la dieyanelo. Koko dui sɔ bu mɛtɛ. Sho ngɛnangɛnaka mbeya awui asɔ oma le ambutshi aso. Sho mongaka l’eshikikelo dia vɔ wayototɛwɔ.”

Ohomba wa mbidjɛ ana ɛlɛmbɛ w’ɔlɔlɔ

Etena katawole, ana mongaka l’ohomba wa mbeya awui wendana la dieyanelo oleki mbeya tsho woho watshɔ onto diemi ndo wotɔ ɔna. Vɔ pombaka nto monga ‘l’akoka w’ekanelo ka yimba wambekiyama dia ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ.’ (Heberu 5:14) Lo tshena pe, vɔ wekɔ l’ohomba wa monga la mbetawɔ ka wolo l’ɛlɛmbɛ wɛnya dionga diahomba monga l’onto lo dikambo di’awui wa dieyanelo ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ akɔ. Ngande wakokayɛ kɔkɔmiya ɛlɛmbɛ w’ɔlɔlɔ wendana la lɔkɛwɔ l’otema w’ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi?

Ntondotondo, nsɛdingola ɛlɛmbɛ wayelayɛ. Ɛnyɛlɔ, wɛ kokaka monga la mbetawɔ ka wolo lo kɛnɛ kendana la monanyi, mbuta ate mbɔsa dia dieyanelo dia lam’asa anto wele kema atshukanyi diekɔ kɔlɔ. (1 Tesalonika 4:3) Mbeyaka monga ko anayɛ mbeyaka kanyi yayɛ lo dikambo sɔ ndo vɔ kokaka nshila avɛsa wasukɛ dietawɔ diayɛ sɔ. Etena kayowohomana la dikambo dia ngasɔ, vɔ kokaka nshila ɛtɛkɛta w’oma l’avɛsa akɔ dia mɛnya dia dieyanelo dia lam’asa anto wahatatshukana diekɔ kɔlɔ.

Koko aha kɛsɔ keto mbele ohomba. Dibuku dimɔtshi (Sex Smart) mɛnyaka dia ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi koka mbuta dia vɔ mbetawɔka dietawɔ diele l’ambutshi awɔ lo awui wa dieyanelo. Dibuku diakɔ mbutaka ɔnɛ: “Vɔ mɛnaka dia vɔ kema l’akoka wa monga la kanyi yawɔ hita lo dikambo sɔ. Etena kahomanawɔ la dui dimɔtshi diahawalongame ndo ‘diawadja l’okandokando,’ vɔ hawoteyaka kɛnɛ kahombawɔ nsala. Kɛsɔ mɛnyaka bonde kele ɛlɛmbɛ wekɔ ohomba.” Ngande wakokɛ nkimanyiya anayɛ lo dikambo sɔ?

Lembetshiyawɔ ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ hwe hwe. Onde wɛ mbetawɔka dia dieyanelo diekɔ paka dikambo di’atshukanyi? Naka eelo, kete tɛka anayɛ waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi awui hwe hwe ndo mbala la mbala. Dibuku dimɔtshi (Beyond the Big talk) mɛnyaka dia “lo nkumbo yele ambutshi wakatɛ anawɔ hwe dia hawetawɔ vɔ ndjakimɔ l’awui wa dieyanelo, ana asɔ hawoyoyakimɔka esadi l’awui asɔ.”

Lo mɛtɛ, oko wakataditɛkɛtshi l’etatelo, mbutɛ tsho anayɛ ɛlɛmbɛ wayelayɛ hɛnya dia weho akɔ tshɛ vɔ wayowakitanyiya. Koko, naka wɛ mbâlembetshiya hwe hwe ɛlɛmbɛ walangɛ ase nkumbo ndjela, kete dui sɔ diayowakimanyiya efula. Koko, eyangelo ɛmɔtshi wakasalema mɛnyaka dia l’edjedja ka wonya ana efula ndjoyelaka ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ wakalakanya ambutshi awɔ, kânga mbele ondo lo nshi yawɔ y’ɛlɔngɔlɔngɔ vɔ kombakitanyiya.

HEMBA DIA NSALA NGANƐ: Nkamba la dui dimɔtshi dieke katomba dia ntatshiya sawo ndo dia mbewoya ana ɛlɛmbɛ ayɛ. Ɛnyɛlɔ, naka vɔ oma la mbeyana la womoto ɔmɔtshi la wolo, wɛ mbeyaka mbuta ɔnɛ: “Lekɔ la lonyangu woho wele apami amɔtshi nyangaka dia mbeyana la wamato la wolo. Lende afɔnyanyu akondjawɔ tokanyi ta ngasɔ?”

Etshawɔ awui wa mɛtɛ tshɛ wendana la dieyanelo. Ekɔ dimɛna dia mbaewola. (1 Koreto 6:18; Jakoba 1:14, 15) Koko, Bible mɛnyaka ntondo dia dieyanelo diekɔ woshasha w’oma le Nzambi, koko aha oko djonga ya Satana. (Tukedi 5:18, 19; Limbu la Solomona 1:2) Naka wɛ mɛnyaka anayɛ paka wâle waya oma lo dieyanelo, kete dui sɔ kokaka ndjowasha kanyi ya kɔlɔ ndo yele bu lo Afundelo lo dikambo sɔ. Osekaseka ɔmɔtshi wele l’ɛnɔnyi 21 welɛwɔ Corrina wodjashi la France mbutaka ate: “Ambutshi ami wakalekaka mbika epole ɔsɛkɛ lo kɛnɛ kendana la dieyanelo dia mindo ndo dikambo sɔ diakambisha kanyi ya kɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’akambo wa dieyanelo.”

Yashikikɛ dia anayɛ wamboshihodia akambo tshɛ wendana la dieyanelo dimɛna. Mama kɛmɔtshi kaya l’ɛnɔnyi 46 kodjashi la Mexique kelɛwɔ Nadia, mbutaka ate: “Kɛnɛ kakameye lam’akimi leke l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ele ɔnɛ, dieyanelo diekɔ dimɛna nɛ dia Jehowa Nzambi akadisha anto dia vɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko diɔ pombaka salemaka paka le atshukanyi. Ndo diɔ kokaka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ kana asui, lo ndjela yoho yayotoyisala.”

HEMBA DIA NSALA NGANƐ: Mbala kekina kayoyosawola l’ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lo kɛnɛ kendana la dieyanelo, kôkomiya nsawo dianyu l’ɛtɛkɛta washa kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia dieyanelo. Tokake wɔma mɛnya ɔnayɛ dia dieyanelo diekɔ woshasha wa diambo w’oma le Nzambi wakokande ndjɔngɛnangɛna lawɔ naka nde ambotshukana. Onga l’eshikikelo dia polo l’etena kɛsɔ ɔnayɛ kokaka nkitanyiya ɛlɛmbɛ waki Nzambi.

Ɛnya ɔnayɛ wâle waya lo mbɔsa yɛdikɔ ya kɔlɔ. Dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ, ana pombaka mbeya ɔsɔnwɛlɔ wahombawɔ nsala ndo etombelo wele la ɔsɛnwɛlɔ tshɛ. Tɔfɔnyake dia naka vɔ mbeya tsho kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ kete ambokoka. Mama kɛmɔtshi k’Okristo kaya l’ɛnɔnyi 36 kodjashi l’Australie kelɛwɔ Emma, mbutaka ate: “Etena kakanyiyami akambo wa kɔlɔ wakamasale lam’akimi dikɛnda, dimi kokaka mbuta dia, mbeya tsho ɛlɛmbɛ waki Nzambi halange nembetshiya dia wɛ mbaetawɔka. Nshihodia wahɔ ndo wâle waya oma lo nsekola ɛlɛmbɛ akɔ ekɔ ohomba efula.”

Bible kokaka tokimanyiya, nɛ dia wadjango efula wa lɔkɔ ndjelanaka la ɛtɛkɛta wɛnya etombelo wa kɔlɔ waya oma lo yɛdikɔ ya kɔlɔ ya ntona mbakitanyiya. Ɛnyɛlɔ, Tukedi 5:8, 9 keketshaka ɛlɔngɔlɔngɔ dia ndawɔ monanyi ‘diaha vɔ ndjokimɔ nɛmɔ diawɔ le anto akina.’ Oko wadiɛnya avɛsa anɛ, wanɛ wayakimɔ l’awui wa dieyanelo la ntondo ka ntshuka kana ka tshukama ndakanyaka lokumu lawɔ ndo ndjashikɛka nɛmɔ. Ndo hawoyongaka la diɛsɛ dia nkondja olanganyi wele la waonga w’amɛna. Naka nyu nkana yimba l’ɔnanyu lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lo wâle wa lo demba, wa lo yimba ndo wa lo nyuma waya oma lo mɔnyɔla ɛlɛmbɛ waki Nzambi, kete dikambo sɔ kokaka nkeketsha yɛdikɔ yande ya nkitanyiya ɛlɛmbɛ akɔ. c

HEMBA DIA NSALA NGANƐ: Kamba la bɛnyɛlɔ dia nkimanyiya ɔnayɛ dia nde mɛna lomba lele la ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Ɛnyɛlɔ, wɛ kokaka mbuta ɔnɛ: “Dja ya nkatɛ yekɔ dimɛna, koko dja ya ntshumba okonda yekɔ kɔlɔ. Naa otshikitanu wele lam’asa akambo asɔ ahende ndo ngande wendana okadimwelo ayɛ la elelo wakadje Nzambi lo dikambo dia dieyanelo?” Kamba l’ɔkɔndɔ wele lo Tukedi 5:3-14 dia nkimanyiya ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dia nde nshihodia wâle waya oma lo monanyi.

Takao lele l’ɛnɔnyi 18 lodjashi la Japon mbutaka ate: “Dimi mbeyaka dia dimi pombaka nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, koko lekɔ lo ndɔshana la nsaki ya demba oseka lushi tshɛ.” Ɛlɔngɔlɔngɔ wayaoka woho akɔ wâmɛ, kokaka nkondja ekeketshelo lo mbeya diaha vɔamɛ ato mbalɔ ta sɔ. Kânga ɔpɔstɔlɔ Paulo laki Okristo wa kɔlamelo akate ate: “Lam’alangami ntsha ololo, ku kolo keko le mi.”—Romo 7:21.

Ana pombaka mbeya diaha nshi tshɛ mbatongaka ta sɔ kɔlɔ. Nɛ dia dikambo sɔ mbakimanyiyaka dia vɔ mbeya woho w’onto walangawɔ monga. Diɔ kokaka mbakimanyiya dia vɔ ndjaoka dimbola diele oko nɛ: ‘Onde dimi nangaka mɛmba wotsho wa lɔsɛnɔ lami ndo mbeyama oko onto lele la lokumu l’ɔlɔlɔ ndo la kɔlamelo, kana dimi nangaka mbeyama oko onto layela anto akina ndo oko onto lalɔmbɔma la nsaki yawɔ?’ Naka ɔnayɛ monga l’ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ, kete nde ayonga l’akoka wa nkadimola lo dimbola dia ngasɔ la lomba.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

a Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema lo sawo nɛ.

b Naka wɛ nangaka nkondja alako efula lo woho wa ntatshiya sawo kâmɛ l’anayɛ lo akambo wendana la dieyanelo ndo mbɔtɔnganyiya sawo l’ɛnɔnyi w’ɔna l’ɔna, kete enda Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka ntondo 1, 2011, lɛkɛ 30-32.

c Naka wɛ nangaka mbeya akambo efula, kete enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Les jeunes s’interrogent — Faut-il qu’on couche ensemble ? ” lo Réveillez-vous ! wa Ngɔndɔ ka nɛi 2010 wakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.

YAMBOLA WATE:

▪ Kakɔna kɛnya dia ɔnami laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ekɔ la dietawɔ dia wolo l’ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ?

▪ Etena kasawolami l’ɔnami laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dikambo di’awui wa dieyanelo, onde dimi mbɛnyaka ntondotondo dia diɔ diekɔ woshasha w’oma le Nzambi ko kana oko djonga y’oma le Satana?

[Kiombo ya lo lɛkɛ 20]

Bible kekɔ ohomba lo tena tshɛ

Dibuku dimɔtshi diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Nyokimanyiya ananyu waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi la ngandji ndo la wɛdimo (lo Angɛlɛ), mbutaka ɔnɛ: “Alako wendana la dieyanelo washa Bible wekɔ ohomba lo tena tshɛ. Nshi nyɛ yele lofulo l’ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi wakondja etombelo wa kɔlɔ lo ndjakimɔ l’awui wa dieyanelo etena kekewɔ akɛnda lekɔ lo tadɛ. L’atei w’etombelo akɔ mbele vɔ mbotaka ana lo monanyi, mbɔsaka hemɔ ka sida ndo hemɔ nkina yasambemɛ oma l’awui wa dieyanelo. Diakɔ diele dako di’oma l’Afundelo diata dia dieyanelo pombaka salema paka l’atei wa diwala . . . diekɔ ohomba efula ndo diekɔ l’etombelo w’ɔlɔlɔ.”