Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde Bible shimbaka tɔkɛnyɔ ta falanga?

Onde Bible shimbaka tɔkɛnyɔ ta falanga?

Onde Bible shimbaka tɔkɛnyɔ ta falanga?

FILMƐ yaleka ngɛnangɛna anto mɛnyaka mbala efula dia tɔkɛnyɔ ta falanga, djekoleko takɛnyama l’ahole wa lokumu wa tɔkɛnya takalɔngɔswama dia anto w’elangala, akanga w’ɛngɔnyi ndo anto wa lokumu mbetshaka wenya lɔkɔ. Koko anto efula ndjɛnaka dia kɛnɛ kɛnyawɔ lo waa filmɛ shɔ bu mɛtɛ.

Koko, ɛlɔ kɛnɛ kɛnyɔ ya lɔtɛri ndo ta weho ekina tekɔ lo sɛmanɛ ya kɛnyɔ ya falanga dia nkotola yambalo y’ɔnɛ lakɛnya. Dibuku dimɔtshi (Internet Gambling) mbutaka ɔnɛ: “Tɔkɛnyɔ ta falanga tekɔ lo tafulanɛ esadi esadi l’andja w’otondo oko watolalɔka dja.” Ɛnyɛlɔ, woho ɔmɔtshi wa kɛnyɔ ya longanda la falanga yelɛwɔ Poker yekɔ lo mɛnyama lo televiziɔ ndo l’Ɛtɛrnɛtɛ oko kɛnyɔ yakoka onto tshɛ kɛnya. Lo ndjela jurnalɛ mɔtshi, nomb’ewo mɔtshi mɛnyaka dia lo ngɔndɔ 18 yeke kâmbeta, lofulo l’anto lakɛnya kɛnyɔ lo wodja w’États-Unis lakalodiama l’ahende.

Kɛnya kɛnyɔ ya falanga nembetshiyaka mbidja falanga lo kɛnyɔ yakɔ aha la mbeya kana wɛ ayoyitubiya kana bu. Anto efula mbutaka ɔnɛ, naka onto ndamɛ mbakɛnya la falanga yande ndo nde atakome fumbe ka kɛnyɔ ya falanga, kete bu kɔlɔ kɛnya kɛnyɔ shɔ. Diakɔ diata dibuku Nouvelle encyclopédie Catholique dia kɛnyɔ ya falanga “kema pɛkato, onyake paka naka kɛnyɔ yakɔ yoshimba onto dia nde nkotsha ɛkɛndɛ ande.” Koko, ndoko divɛsa dia lo Bible diashawɔ dia nsukɛ kanyi shɔ. Ko lâsɔ, ngande wahomba Okristo mbɔsa kɛnyɔ ya falanga? Onde Bible ndjietawɔka kana bu?

Sho pombaka mbeya dia Afundelo w’Ekila hawɔtɛkɛta hwe hwe dia tɔkɛnyɔ ta falanga. Koko, kɛsɔ hɛnya ɔnɛ sho kema l’ɛlɔmbwɛlɔ lo dikambo sɔ. Lo dihole dia todjɛ ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi shikaa lo dikambo tshɛ, Bible tokeketshaka dia sho ‘ntetemala nshihodia kɛnɛ kele lolango laki Jehowa.’ (Efeso 5:17) Lo ndjela Ethelbert William Bullinger, nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ ‘nshihodia’ nembetshiyaka ntshumanya tokanyi tendana la dikambo dimɔtshi lo “kandja wɔɔngɔ olimu ndo kana yimba efula lo dikambo diakɔ.” Okristo kokaka nshihodia lolango la Nzambi lo dikambo sɔ lo ntshumanya atɔndɔ wa lo Bible wɔtɔnɛ la kɛnyɔ ya falanga ndo kana la wɔ yimba. Etena kadiayɛ avɛsa woshilami lo ɔkɛtshanyelo wayela ɔnɛ, wɛ kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde kɛnyɔ ya falanga mbɔtɔnɛka la divɛsa nɛ? Lo ndjela Ɔtɛkɛta wa Nzambi ele lolango la nde lo dikambo nɛ?’

Shansɛ kotolaka anto

Kɛnyɔ ya falanga nembetshiyaka mbidja falanga lo kɛnyɔ yakɔ aha la mbeya ɔnɛ wɛ ayotubiya kana hatotubiya, koko lo ndjaɛkɛ lo shansɛ, mbuta ate wolo ɔmɔtshi wahɛnama mbasala di’onto monga la shansɛ ndo vɔ mongaka la shɛngiya ya wolo le anto, djekoleko naka ekɔ kɛnyɔ ya falanga. Ɛnyɛlɔ, anto wakɛnya tɔkɛnyɔ ta falanga, sɔnaka anto wɔsawɔ dia wekɔ la shansɛ dia mbasɔnɛ akatshi wakɛnyawɔ tɔkɛnyɔ tɔsɔ. Wanɛ wakɛnya kɛnyɔ ya mah-jongg shimbamaka dia ntondja weho ɛmɔtshi w’ɛtɛkɛta etena kalangawɔ nkɛnya ndo fufaka lomu lo omuka wakɛnyawɔ la wɔ la ntondo ka ntatɛ nkɛnya. Lande na? Wanɛ wakɛnya kɛnyɔ ya falanga ndjaɛkɛka mbala efula lo shansɛ, lo mbɔsa dia yɔ mbata dikambo.

Onde kɛnya kɛnyɔ ya shansɛ bu kɔlɔ? Anto amɔtshi wa lo Isariyɛlɛ w’edjedja wakafɔnyaka dia ɔsɔ bu dui dia kɔlɔ. Vɔ waki la mbetawɔ dia shansɛ kokaka mbasha lɔsɛnɔ la dimɛna. Ngande wakɔshi Jehowa Nzambi dikambo sɔ? Lo tshimbo y’ɔprɔfɛta Isaya, Nzambi akawatɛ ate: “Keli nyu wane watonsekaka, dimi [Jehowa], watuhelaka ukungu ami w’ekila, wakalela lukulu l’olo mesa, ndu wane wakasohanyia wendjudi wanu.” (Isaya 65:11) Lo washo wa Nzambi, ndjaɛkɛ lo shansɛ kana lokolo l’ɔlɔ ekɔ yoho mɔtshi y’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi ndo hayɔtɔnɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nɛ dia dikambo sɔ mɛnyaka di’onto ekɔ lo ndjaɛkɛ lo wolo ɔmɔtshi wa lokanyiya, koko aha le Nzambi ka mɛtɛ. Sho kema l’ɔkɔkɔ wa mfɔnya dia Nzambi ambotshikitanya kanyi yande.

Woho walɛwɔ falanga lo kɛnyɔ

Le wanɛ wakɛnya tɔkɛnyɔ, vɔ wahete oyadi oma lende oye falanga yayangawɔ di ndjilɛ lo kɛnyɔ yakɔ Kɛnyɔ ya falanga ntshikitana la munda okanda, nɛ dia ɔnɛ lakɛnya kombolaka ndɛ falanga yoshishisha akɛnyi akina. a Tshunda dimɔtshi dia la Canada dienda akambo wa hemɔ ya l’ɔtɛ ndo didjoyadjoya mbutaka ɔnɛ: “Wanɛ wakoma akanga w’ɛngɔnyi oma lo falanga ya lɔtɛri, ngɔnaka oma lo falanga yoshishisha miliyɔ nkina y’anto.” Naa atɔndɔ amɔtshi w’oma lo Bible wakoka nkimanyiya Okristo dia nde nshihodia lolango la Nzambi lo dikambo sɔ?

Ɔlɛmbɛ w’ekomelo l’atei w’Ɛlɛmbɛ Dikumi wakawasha ase Isariyɛlɛ mbutaka ɔnɛ: “Tokomiyaki luudu la unyaye. Tokomiyaki wadi a unyaye, kuyanga usi ulimu andi la pami kana la umuntu, kuyanga ngombe kandi kana punda kandi, kuyanga engo kekina ka unyaye.” (Etumbelu 20:17) Nkɔmiya diangɔ di’onto okina, mbuta ate diangɔ diande dia l’emunyi, ɔngɔnyi ndo falanga yande, akâdiemaka l’atei wa pɛkato ya weke yele oko nkɔmiya wadi akana. Ntambe efula l’ɔkɔngɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akanyomoyɔtɛkɛta dikambo di’ɔlɛmbɛ akɔ lo mbutɛ Akristo ɔnɛ: ‘Tanyɔkɔmiyake.’ (Romo 7:7) Onde Okristo layanga dia ndɛ falanga yashisha anto akina ekɔ l’ɔkɔmiya?

Yɔnɛ J. Philip Vogel, ofundji w’awui amɔtshi lo jurnalɛ mbutaka ate: “Oyadi akɛnyi wa kɛnyɔ ya falanga mbetawɔ kana bu, la ntondo ka vɔ mimɛ nkɛnya, kânga onto lakaye l’adɔlara yema tshitshɛ kombolaka l’otema ande dia ndɛ adɔlara efula.” Akɛnyi asɔ mongaka la tokanyi ta nkoma akanga w’ɛngɔnyi aha la mbidja kânga yema ya welo. Kanyi shɔ ntshikitana la dako diasha Bible Akristo diata ɔnɛ: “Keli ndi akambi ulimu, atshi akambu w’ololo l’anya andi, dia ndi ndjala la diango dia mbisha one lahumba.” (Efeso 4:28) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate lo yoho ya lânde ate: “Onto lahalange nkamba lotumu, aha nde ndɛ ndooko ɛngɔ.” Nde akakotsha nto ate: “Wakambe l’etete dya vwaamɛɛ njaasɛnya.” (2 Tesalonika 3:10, 12Dyookaneelo Dy’Oyooyo) Ko onde kɛnyɔ ya falanga kokaka mbɔsama oko olimu w’ɔlɔlɔ?

Kânga mbakoka kɛnyɔ ya falanga monga kɛnyɔ ya wolo, falanga tshɛ yalɛ onto oma lɔkɔ hakoke mbɛdikama la wahɔ wakondja onto oma lo okanda kana olimu ɔmɔtshi. Ɔnɛ lakɛnya kɛnyɔ ya falanga, mbidjaka falanga yande aha la nde mbeya etombelo wayondokondja, koko nde mbeyaka dia dikambo sɔ nemanɛka la shansɛ, mbuta ate nde mongaka l’elongamelo dia kakianɛ kana l’ɔkɔngɔ akambo wayeta dimɛna. Lo tshena pe, ɔnɛ lakɛnya kɛnyɔ ya falanga nyangaka dia nkondja ɛngɔ kɛmɔtshi aha la nde mbidja welo. Lo wedi okina, Akristo wa mɛtɛ, keketshamaka dia ntana falanga oma l’olimu wa losembwe. Nkumekanga Sɔlɔmɔna akafunde ate: “Nduku diese diuleki le untu uku nde la no, la ngenyangenya utema andi l’ulimu andi.” Nde akakotsha nto ate: “Ndu dikambu ne diambuya uma lu lunya la [Nzambi].” (Undaki 2:24) Eelo, ekambi wa Nzambi hawoyaɛkɛ l’akambo wa kashi kana nyanga dia nkondja falanga esadi esadi lo toho toleki wɔdu, koko vɔ nongamɛka ɛngɛnɔngɛnɔ la ɛtshɔkɔ oma le Nzambi.

“Djunga” yahombawɔ mbewɔ

Kânga ɔkɛnyi ayɔlɛ falanga oma lo kɛnyɔ yande, nde hahombe tsho menda ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔtshi wakokande nkondja, koko nde pombaka mbidja yimba nto lo etombelo wakoka monga la kɛnyɔ shɔ le nde lo nshi yayaye. Tukedi 20:21 mbutaka ate: “Ukito watukundjaka untu esadi l’etatelu, hawutuyalaka la otshoko l’ekumelu.” Anto efula walɛ falanga oma lo lɔtɛri kana oma lo tɔkɛnyɔ tokina ta falanga, ndjoshihodiaka la lonyangu tshɛ ɔnɛ, ɔngɔnyi wakondjawɔ oma lo tɔkɛnyɔ tɔsɔ hawasha ɔngɛnɔngɛnɔ. Shi ekɔ dimɛna ndjela dako di’oma lo Bible diatotɛ diaha sho mbidja elongamelo lo “efumbofumbo k’ongonyi, keli walungameli [Nzambi], latutushaka diango tshe ushasha ne dia ntongenyangenya.”—1 Timote 6:17.

Wâle ɔmɔtshi woleki woke lâdiko di’onto ndɛ falanga kana nshisha wekɔ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Wane wakomiya ndjala engonyi, wayoko lu uhimba la lu djunga ndu lu saki ya dinginya yatutshelaka antu kolo, yayuditsha antu lu elanyelu la eshishwelu.” (1 Timote 6:9) Djonga mambemaka dia munda ɛngɔ kɛmɔtshi. Anto efula wakahembe mbidja falanga yema tshitshɛ kana nkɛnya kɛnyɔ ya falanga wenya engana eto, wakandama lo djonga ko ndjokoma mfumbe ya tɔkɛnyɔ takɔ. Dikambo sɔ diakayoshishɛka anto amɔtshi elimu, diakakakitola anto wokana ngandji ndo ndakalanya nkumbo.

L’ɔkɔngɔ wa wɛ nsɛdingɔla avɛsa efula wendana la kɛnyɔ ya falanga, onde wɛ amboshihodia lolango la Nzambi lo dikambo sɔ? Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha Akristo ate: “Tanyuyafanyaki l’akambu wa la kete nye. Keli nyuhilwami lu yimba y’uyuyu, kanyeyi okone weli lulangu la [Nzambi], l’ololo latôngenyangenyaka, ndu l’uluwanyi.” (Romo 12:2) Nzambi halange dia lɔsɛnɔ l’Okristo nɔmbwama la tokanyi tele l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ. Oko wende ‘Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,’ Jehowa nangaka dia sho ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ ndo mbewɔ etombelo wa kɔlɔ waya oma lo kɛnyɔ ya falanga.—1 Timote 1:11.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

a Réveillez-vous ! wa Ngɔndɔ ka dikumi 8, 2000 lɛkɛ 25-27 wakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa nembetshiyaka woho wotshikitanyi okanda la tɔkɛnyɔ ta falanga.

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 23]

Ekambi wa Nzambi kondjaka akuta oma l’olimu wa losembwe

[Kiombo ya lo lɛkɛ 22]

Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo ndɛ falanga

Onde kɛnyɔ ya falanga konyaka onto esadi eto dia monga mfumbe ka kɛnyɔ yakɔ? Lo ndjela ekadimwelo washa akɛnyi wa kɛnyɔ ya falanga, Dr. Hans Breiter mbutaka ate: “Difuto dia lo tshanda mɔtshi diakondja onto oma lo kɛnyɔ ya falanga ele wɔɔngɔ ande mongaka oko w’onto lambɔnɔ woho ɔmɔtshi wa kaandji.”

[Osato wa lo lɛkɛ 22]

Akanga falanga yalongamɛ akɛnyi wa kɛnyɔ ya falanga dia ndjilɛ?