Yoho ya nkandola ekakatanu wele l’atshukanyi efula

BIBLE hɛnya dia diwala diekɔ dui dia tshitshɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akasambiyama oma le Nzambi ɔnɛ mfunda dia atshukanyi “wayoyalaka la ekakatanu lushi la lushi.” (1 Koreto 7:28, Today’s English Version) Koko atshukanyi kokaka nsala la wolo dia nkitshakitsha ekakatanu wahomana la wɔ ndo mfudia ɔngɛnɔngɛnɔ lam’asawɔ. Tɔsɛdingole ekakatanu esamalo wayela ɛnɛ wele la waomi la waa wadi ndo tende woho wakoka atɔndɔ wa lo Bible mbâkimanyiya naka vɔ nkamba la wɔ.

1

OKAKATANU:

“Dimi l’olonganyi ami hatoyoleka mbidjasɛ kâmɛ.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

‘Nyɔsɛdingole akambo woleki ohomba.’—FILIPI 1:10.

Diwala diayɛ diekɔ ɛngɔ kɛmɔ koleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ. Diɔ kokaka mbidjama lo dihole dia ntondo. Ɔnkɔnɛ, sɛdingola kana dikongelo diayɛ diekɔ l’atei w’awui wêla ekakatanu lo diwala diayɛ. Tetawɔke dia elimu ayɛ wa lushi la lushi kokakitola wɛ l’olonganyi ayɛ. Lo mɛtɛ, elimu wa l’emunyi ndo awui akina waheyama mbewɔ koka kotshutshuya dia wɛ kakitɔna l’olonganyi ayɛ lo tshanda mɔtshi. Koko wɛ kokaka ndo pombaka ndjadjɛ elelo lo awui  ayɛ amɔ, ɛnyɛlɔ oko wenya watoyetshaka l’wui wele bu ohomba kana l’angɛnyi ayɛ.

Koko, elonganyi ɛmɔtshi mbeyaka nyanga elimu ekina wa lâdiko wa nkamba kana ndjasha lo tɔkɛnyɔ ko mpomba wenya wa mbetsha kâmɛ la elonganyi awɔ. Anto asɔ ‘hawokakitɔna’ la elonganyi awɔ, koko wekɔ lo ndawɔ ekakatanu. Naka wɛ kana olonganyi ayɛ mendanaka la dikambo sɔ, ket nyu pombaka nshihodia kiɔkɔ y’akambo akɔ ko nyanga woho wa mbâkandola. Paka naka wɛ ayetshaka wenya kâmɛ l’olonganyi ayɛ mbayonyokoka mpama kâmɛ ndo ‘monga demba ɔtɔi’ lo yoho ya shikaa.—Etatelu 2:24.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: Andrew a nde la Tanji, atshukanyi amɔtshi wa la Australie wambotshukana yɛdikɔ y’ɛnɔnyi dikumi. Andrew mbutaka ate: “Lakashihodia dia ndjasha efula l’olimu ndo mbetshaka wenya efula kâmɛ l’angɛnyi kokaka monga wâle lo diwala. Ɔnkɔnɛ, dimi la wadɛmi takasɔnɛ wonya shikaa wa sawolaka ndo mbutanɛka awui amɔtshi wele la so.”

Dave nde la Jane, wodjashi l’États-Unis ndo waya l’ɛnɔnyi 22 wa diwala mbɔsaka minitɛ akumi asato dikɔlɔ tshɛ dia vɔ mbutanɛ awui kana tokanyi tɔmɔtshi tele la wɔ. Jane mbutaka ate: “Etena kɛsɔ kekɔ ohomba lo yoho nyɛ yele hatetawɔ dui dimɔtshi todjɛ wekamu.”

2

OKAKATANU:

“Handjokondja kɛnɛ kakombolami lo diwala nɛ.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

“Untu tayayangelaki ololo andi, keli untu l’untu ayangeli ukina ololo.”—1 KORETO 10:24.

Onto layakiyanya ntondotondo dia kɛnɛ kahombande nkondja oma lo diwala, hongaki pondjo l’ɔngɛnɔngɛnɔ, kânga nde kotshukanaka mbala efula. Diwala mongaka dimɛna naka olonganyi tshɛ salaka la wolo dia mbisha koko aha paka kongɛ dia nongola. Yeso akate lo dikambo sɔ ate: ‘Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.’—Etsha 20:35.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: Maria nde la Martin, wodjashi l’osomba wa  Mexico wambotshukana aya ɛnɔnyi 39. Vɔ komongaka nshi tshɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala. Vɔ mbohɔka okakatanu ɔmɔtshi wa wolo wakahomana la wɔ. Maria mbohɔka ate: “Lushi lɔmɔtshi lakiso l’owanu, lakatondjɛ Martin ɛtɛkɛta ɛmɔtshi waki komonga la dilɛmiɛlɔ. Nde akomala efula. Lakahembe mbolembetshiya dia dimi hakombodi mbuta kɛnɛ kakamatshi, koko laki la kɛlɛ. Koko nde konanga mbokami.” Martin mbutaka ate: “L’etena kakiso l’owanu ɔsɔ, lakatatɛ kanyiya dia hatoyokoka mbidjasɛ nto kâmɛ, koko lakahombe nsala esadi eto dia kaloya akambo l’ɔnɔngɔ dia diwala diaso monga dimɛna.”

Martin aki l’ohomba wa nde mbɔlɛmiya. Mariya aki l’ohomba w’omɛnde mbôka. Koko, vɔ tshɛ ndoko onto lakayange dia mbeya kɛnɛ kalanga okina.

Ngande wakawayongaka l’akoka wa nkandola dikambo sɔ? Martin mbutaka ate: “Lakɔshi etena dia ntutsha kɛlɛ kami ndo sho akɔ ahende takɔshi yɛdikɔ ya nkamba l’alako wa lomba w’oma lo Bible walɔmba dia nɛmiyana ndo monga ɔlɔlɔ. L’edjedja ka wonya, takayɛnaka dia oyadi woho akɔna wakoka dikambo monga, sho kokaka ditondoya naka sho nɔmba ekimanyiyelo kaki Nzambi ndo nkamba l’alako ande watanema lo Bible.”—Isaya 48:17, 18; Efeso 4:31, 32.

3

OKAKATANU:

“Olonganyi ami hakotsha ɛkɛndɛ ande.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

“Shu tshe untu l’untu, tayuyateketela le [Nzambi].”—ROMO 14:12.

Aha la tâmu, diwala hadiotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka olonganyi ɔtɔi oto mbasala la wolo dia diɔ monga dimɛna. Koko dikambo sɔ diayoleka mfukutana naka vɔ akɔ ahende hawodje yimba, mbuta ate naka onto l’onto nyanga dia mbisha osekande ɛkɔmɔ.

Naka wɛ ndekaka mbidja yimba paka lo kɛnɛ kahomba olonganyi ayɛ nsala, kete wɛ hatonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ pondjo. Djekoleko naka wɛ ntona dia mɛmba ɛkɛndɛ ayɛ l’ɔtɛ w’ɔnɛ olonganyi ami hɛmbɛ wande. Lo wedi okina, naka wɛ nsala la wolo dia monga omi kana wadi la dimɛna, kete diwala diayɛ diayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (1 Petero 3:1-3) Kɛnɛ koleki ohomba ele wɛ ayɛnya Nzambi dia wɛ mbɔsaka diwala la nɛmɔ ndo etsha ayɛ wayowɔngɛnyangɛnya efula.—1 Petero 2:19.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: Kim nde la omɛnde wadjasɛ la Corée wambotshukana aya ɛnɔnyi 38. Kim mbutaka ate: “Mbala mɔtshi omɛmi momalɛkami ndo tonaka dia tɛkɛtshami aha la dimi mbeya lande na. Kɛsɔ konyakami dia dimi ndjaoka oko ngandji kande kambokitakita oya le mi. Dimi ndjoyambolaka mbala mɔtshi ɔnɛ: ‘Lande na kele nde kombolaka dia dimi ndjadja lo dihole diande, etena kele nde hayadje lo dihole diami?’”

Kim akakoke mbika washo lo woho wele dikambo hasalemi la losembwe ndo lo kɛnɛ kahasale olonganyi ande. Koko, nde kosala ngasɔ. Kim mbutaka ate: “L’ɔtɛ wa ntshikala la nkɛlɛ, lakɛnyi ohomba wa nyanga wɔladi. L’ekomelo sho akɔ ahende takanya nkɛlɛ ndo takasawola lo wɔladi tshɛ.”—Jakoba 3:18.

 4

OKAKATANU:

“Wadɛmi hetawɔ awui ami.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

“Ote a pami tshe eli Kristu.”—1 KORETO 11:3.

Omi lɛna dia wadɛnde hetawɔ awui ande, pombaka ntondotondo ndjasɛdingola kana nde mbetawɔka wui waki Yeso Kristo lele Ɔtɛ ande. Omi kokaka mɛnya dikambo sɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ kaki Yeso.

Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Nyu waumi, nyulangi wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato.” (Efeso 5:25) Yeso ‘kombahemɛ ambeki ande la ngala.’ (Mako 10:42-44) Nde akasha ambeki ande ɛlɔmbwɛlɔ ka dimɛna ndo akawangolaka etena kaki dikambo sɔ ohomba. Koko nde komonga awui wolo. Nde aki ɔlɔlɔ otsha le wɔ ndo kombalɔmbaka dia vɔ nsala akambo wakiwɔ kokoka nsala. (Mateu 11:29, 30; Mako 6:30, 31; 14:37, 38) Nde aketshaka ehomba awɔ lo dihole dia ntondo.—Mateu 20:25-28.

Omi pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde yoho yɔsami lowandji kana wamato kɛnɛmɔlaka yimba y’andja ɔnɛ, kana mɛnyaka dia dimi ndjelaka alako ndo bɛnyɛlɔ dia lo Bible?’ Ɛnyɛlɔ, kakɔna kahombayɛ mbuta dia womoto lahetawɔ kanyi yosha omɛnde ndo la dilɛmiɛlɔ tshɛ ambosha kanyi yande? Lo Bible, Sara ka wadi aki Abarahama mbɔsamaka oko ɛnyɛlɔ ka womoto laketawɔka awui w’omɛnde. (1 Petero 3:1, 6) Koko, nde akashaka tokanyi tande etena kaki dikambo sɔ ohomba, ɛnyɛlɔ oko etena kaki Abarahama kɔmɛnaka wâle ɔmɔ waki lo nkumbo kande.—Etatelu 16:5; 21:9-12.

Lo mɛtɛ, Abarahama kosalɛka Sara akambo lo yoho ya mbôtsha wɔma diaha nde ntɛkɛta. Nde komonga kanga ngala. Woho akɔ wâmɛ mbele, omi layela alako wa lo Bible hatotsha wadɛnde wɔma lo mbɔlɔmba dia mbetawɔ tshɛ katande. Nde ayɔlɛnyama oma le wadɛnde naka nde nkamba la lowandji lande la ngandji tshɛ.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: James, lodjashi l’Angleterre ndo laya l’ɛnɔnyi enanɛi wa diwala mbutaka ate: “Hakombola mbɔsa yɛdikɔ y’ohomba aha la mimbola kanyi yaki wadɛmi. Hakombola kanyiya paka dia wahɔ ami. Dimi kombolaka mbidja wahɔ ande lo dihole dia ntondo.”

George lodjashi l’États-Unis ndo laya l’ɛnɔnyi 59 wa diwala mbutaka ate: “Dimi salɛka wadɛmi akambo, aha oko onto ɔmɔtshi lele l’ɛse kami, koko dimi mbɔsaka oko olonganyi wele la yimba ndo l’akoka.”—Tukedi 31:10.

 5

OKAKATANU:

“Omɛmi hasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

“Umuntu tshe lukanga yimba atuluwanyaka luudu landi. Keli kanga enginya atuluhandjulaka l’anya andi.”—TUKEDI 14:1.

Naka omɛyɛ ekɔ lo ndewalewa dia mbɔsa tɛdikɔ kana dia mbisha ɛnyɛlɔ lo nɔngɔsɔla luudu, akambo asato anɛ koka koyɛ lo yimba. 1) Wɛ kokaka ndjotatɛ mbika washo lo wɛɔdu ande, kana 2) nyanga dia mbɔsa dihole diande di’ɔtɛ wa nkumbo, kana 3) wɛ koka mbândola l’otema ɔtɔi lo welo tshɛ wadjande. Naka wɛ nsɔna awui ahende wele l’etatelo ango, kete wɛ ayohandjola luudu layɛ l’anya ayɛ. Naka wɛ nsɔna dui dia sato kete dikambo sɔ diayokokimanyiya dia wɛ ndowanya ndo nkeketsha diwala diayɛ.

Apami efula kombolaka nɛmiyama efula oleki mbokama ngandji. Ɔnkɔnɛ, naka wɛ nsala dia omɛyɛ ndjaoka dia wɛ mbɔlɛmiyaka, mbuta ate nsala dia nde mɛna dia welo wadjande dia nɔmbɔla nkumbo wekɔ dimɛna ndo wɛ mbangɛnangɛnaka, kete aha la tâmu nde ayoyalowanya dia mɛmba ɔkɛndɛ ande dimɛna. Lo mɛtɛ, wɛ l’omɛyɛ mbeyaka monga la tokanyi totshikitanyi lo dikambo dimɔtshi. Nyu akɔ ahende pombaka nkɛtshanya dikambo diakɔ. (Tukedi 18:13) Koko ɛtɛkɛta ndo wondjo ayɛ wa dui mbayokokimanyiya dia ndowanya kana mpandjola diwala diayɛ. (Tukedi 21:9; 27:15) Naka wɛ tɛkɛtaka la dilɛmiɛlɔ tshɛ, kete wɛ ayokotsha oyango ayɛ, mbuta ate dia omɛyɛ ntatɛ nɔmbɔla aha la ndewalewa.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: Michele lodjashi l’États-Unis laya l’ɛnɔnyi akumi 30 wa diwala mbutaka ate: “Lam’ele mama mbakatodia dimi l’akosɛmi ahende wa wamato aha l’ekimanyiyelo k’omi, nde aki womoto la wolo efula laki komendɛka l’anya w’anto. Lakahembe mbokoya waonga ande. Ɔnkɔnɛ lakadjaka welo mbala la mbala dia monga la dilɛmiɛlɔ dia shikaa. Ɛnyɛlɔ, lakeke dia la ntondo ka mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi lakahombaka mimbola omɛmi.”

Rachel ka wada aki Mark lodjashi l’Australie ndo laya l’ɛnɔnyi 21 wa diwala, akɔtɔ lo diwala la lɔkɛwɔ l’oma lo nkumbo kawɔ. Rachel mbutaka ate: “Mama kɔnɛmiyaka papa kânga yema tshitshɛ. Vɔ wakawanaka mbala la mbala ndo vɔ kɔnɛmiyanaka. L’etatelo ka diwala diami, lakokoya mama kami. Koko l’edjedja ka wonya lakayoshihodiaka ohomba wa nkamba l’alako wa lo Bible wendana la woho wa mɛnya dilɛmiɛlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, dimi la Mark taya l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo diwala diaso.”

6

OKAKATANU:

“Handjokoka mbikikɛ dionga di’olonganyi ami.”

TƆNDƆ DIA LO BIBLE:

“Nyukikaneli kolo. Nyudimanyanyia kolo yanyu, naka untu eko la ukina dikambu.”—KOLOSAI 3:13.

Etena kakinyu lo membwana, ondo wɛ akaleke mbika washo lo waonga w’amɛna wele l’olonganyi ayɛ ndo wɛ kondeka mbidja yimba lo munga yande. Onde wɛ hakoke nsala dikambo sɔ ɛlɔ kɛnɛ? Aha la tâmu, olonganyi ayɛ  salaka akambo amɔtshi wakokiyanya. Ɔnkɔnɛ, yambola ɔnɛ: ‘Lo waonga wele l’olonganyi ami, wakɔna walekami mbika washo lɔkɔ? Onde lo waonga ande w’amɛna kana wa kɔlɔ?’

Yeso akakambe la ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula dia mɛnya dia hatohombe mbika washo lo munga yɛnaso le anto akina. Nde akambola ate: “Ukundi enaye fumvufumvu lu su dia unyaye, keli we hakani dia wima utamba weli lu su diaye?” (Mateu 7:3) Fumbufumbu kokaka monga djiyodiyo ya tshitshɛ. Lo wedi okina, otamba ekɔ dikondji diakokawɔ memadia la diɔ ɔtɛ wa luudu. Shi ngasɔ? “Ntundu utayatundjisha wima utamba uma lu su diaye. Ku kuyenyi ololo dia ntundja fumvufumvu yeli lu su dia unyaye.”—Mateu 7:5.

Yeso akɔtshiya wɛɛla ɔnɛ la ɔhɛmwɛlɔ wa wolo. Nde akate ate: ‘Tanyolomboshake diaha nyu lawɔ nomboshama. Nɛ dia woho walomboshanyu anto mbayowonyolombosha.’ (Mateu 7:1, 2) Naka wɛ nangaka dia Nzambi kodimanyiya kɔlɔ yayɛ, mbuta ate otamba wele lo sso diayɛ, kete ekɔ dia wahɔ ayɛ naka wɛ dimanyiya olonganyi ayɛ kɔlɔ yande.—Mateu 6:14, 15.

Woho wakakambe anto amɔtshi la dako nɛ: Jenny ya wadi aki Simon lodjashi l’Angleterre ndo laya l’ɛnɔnyi divwa wa diwala mbutaka ate: “Lakayɛnaka dia dikambo diakalekaka ntondja ekakatanu lam’asami l’omɛmi ele woho wende bu la mbekelo ka kongɛka akambo la ntondo, koko ndjoyangaka nsala awui paka lo minitɛ k’ekomelo. Ekɔ dui dia diambo, nɛ dia etena kakatembwanaka dikambo dia tshuki, lakangɛngɛnaka woho wakandasalaka akambo esadi esadi. Koko kakianɛ lambɛna dia ndo dimi lawɔ lekɔ la wandja, ɛnyɛlɔ, dimi nangaka mbeya kiambokambo tshɛ yasalande. Dimi la Simon tekɔ lo mbeka woho wa minyaka washo lo tɔkɔmɔkɔmɔ teso la tɔ.”

Curt ya omi aki Michele lakiso oma la ntɛkɛta dikambo diande mbutaka ate: “Naka wɛ mbika washo lo munga y’olonganyi ayɛ, kete wɛ ayɛna dia munga yakɔ yayotalekaka monga weke. Dimi kombolaka mbika washo lo waonga wa wadɛmi wakimanyiya dia dimi ndeka mbôka ngandji.”

Sheke dia ntondoya ekakakatanu wa lo diwala

Bɛnyɛlɔ dingana ndo mɛnyaka dia kânga mbele ekɔ wolo mbewɔ ekakatanu lo diwala, vɔ kokaka tondoyama. Naa sheke dia ntondoya ekakatanu wa lo diwala? Fudia ngandji kokayɛ Nzambi ndo etawɔ nkamba l’alako watanema l’Ɔtɛkɛta ande, Bible.

Alex nde la Itohan wodjashi lo Nigéria ndo wambosala ɛnɔnyi 20 wa diwala wakashola sheke yakɔ. Alex mbutaka ate: “Lakashola dia okakatanu tshɛ wa lo diwala kokaka kandɔma naka atshukanyi wekɔ suke dia nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible.” Wadɛnde mbutaka ate: “Takashola ohomba wa salaka dɔmbɛlɔ kâmɛ mbala la mbala ndo wa kambaka l’alako wa lo Bible wɛnya woho wahombaso monga la ngandji ndo la solo dia lotutsha. Ɛlɔ kɛnɛ, taya bu l’ekakatanu efula oko wakiso la wɔ etena kakatatshukana.”

Onde wɛ nangaka mbeka akambo efula wendana la woho wakoka nkumbo kayɛ nkondja wahɔ lo nkamba l’alako watanema l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi? Naka wɛ nangaka, kete mbola Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi dia nde nkɛtshanya la yɛ tshapita 14 ya dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? b

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

[Osato wa lo lɛkɛ 4]

Onde sho tshungɔnɛka etena lam’asaso?

[Osato wa lo lɛkɛ 5]

Onde dimi salaka la wolo dia mbisha efula oleki kɛnɛ kalongolami?

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Onde dimi salaka la wolo dia nkandola ekakatanu?

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Onde dimi mbidjaka yimba lo kanyi ya wadɛmi la ntondo ka mbɔsa yɛdikɔ?

[Osato wa lo lɛkɛ 9]

Onde dimi mbikaka washo lo waonga w’amɛna w’olonganyi ami?