3. Elando

‘Anto wayodiɛnɛ l’elando wa wolo.’—LUKA 21:11.

● Bonzali, dɔkɔtɛlɛ dimɔtshi di’ose Afrikɛ diakadjasɛka lo wodja ɔmɔtshi wakadiɛnɛ l’ata akasakɛka atshimi wa mbɔkɔ wa lo ngelo kakinde wakatataka hemɔ ka Marburg. * Nde akayange ekimanyiyelo oma le ewandji wa l’esomba wa weke, koko vɔ kombokimanyiya. Ekimanyiyelo kakayotomamaka l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ nyɛi, lâsɔ ko Bonzali amboshila la mvɔ. Atshimi wa mbɔkɔ wakandasakɛka wakosambiya hemɔ ka Marburg kɛsɔ.

AKAMBO ASƆ ƐNYAWƆ? Hemɔ yaya oma l’ɔhɛngɛlɔ, (ɛnyɛlɔ oko hemɔ ya l’asasa), ka lɔkɛdi, SIDA, lɔkɔsu la lohondja ndo malaria ekɔ l’atei wa hemɔ yadakisha anto l’andja w’otondo. Atete edja, elando etanu wa wolo ɛsɔ wakadiake anto oko miliyɔ 10 la nunu esambele. Ndo nto, elando wekɔ lo ndjaka suke l’onto ɔtɔi l’ɔkɔngɔ wa sɛkɔndɛ shato l’edja k’ɔnɔnyi w’otondo.

KAKƆNA KATA ANTO EFULA? Anto efula mbutaka ɔnɛ lam’ele anto wa l’andja w’otondo wekɔ lo tatetemala fulanɛ, lâsɔ elando pombaka ndjala efula. Mbokɛmaka hwe dia anto efula kokaka sambemɛ hemɔ.

ONDE KƐNƐ KATAWƆ KƐSƆ KEKƆ MƐTƐ? Anto wa l’andja w’otondo wekɔ lo tatetemala fulanɛ lo yɛdikɔ y’efula. Ngasɔ mbambofulanɛ ndo akoka wele l’anto wa nsɛdingola, mbishola ndo nsaka hemɔ. Shi lâsɔ elando ndo shɛngiya ya wolo yele lawɔ lo tshunda di’anto pombaka nkitakita? Koko aha kɛsɔ mbasalema.

KAKƆNA KAFƆNYAYƐ? Onde anto wekɔ lo ntata elando wa wolo oko wakadite Bible?

Adidimu wa nkɛtɛ, ndjala ya kasha ndo elando wamboshila miliyɔ y’anto oshiki. Miliyɔ y’anto wekɔ lo diɛnɛ oma le asekawɔ anto, mbuta ate wekɔ lo pɛnyahɛnyama oma le anto wahomba mbakokɛ. Tende kɛnɛ kakewoya prɔfɛsiya ya lo Bible ɔnɛ tɔ mbayosalema.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 6]

“Ekɔ dui dia kɔlɔ efula dia ndɛma aha oma le kɔyi kana ɛngɔ kekina koko oma le hemɔ mɔtshi ya wolo efula ya l’etei ka demba ndo mɛna woho wahɛnyahɛnyayɔ anto wotodingi.”—MICHAEL OSTERHOLM, ÉPIDÉMIOLOGISTE.

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 6]

© William Daniels/Panos Pictures