Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde Nzambi mbɔsaka dia dioho dimɔtshi di’anto ndeka waoho akina?

Onde Nzambi mbɔsaka dia dioho dimɔtshi di’anto ndeka waoho akina?

Ambola w’oma le ambadi aso . . .

Onde Nzambi mbɔsaka dia dioho dimɔtshi di’anto ndeka waoho akina?

▪ Ndooko. Bible mbutaka hwe ɔnɛ: “[Nzambi] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.”—Etsha 10:34, 35.

Kanyi yaki Nzambi lo dikambo sɔ ntshikitana etale efula la nyɛ yele l’anto wele kema kokele. Anto efula mbetawɔka ɔnɛ dioho dimɔtshi di’anto (mbala efula dioho diawɔ) ndeka waoho akina. Tokanyi ta kɔlɔ tɔsɔ kɛnɛmɔlaka ekanelo ka yimba kaki Charles Darwin, lakafunde ate: “Lo nshi mɔtshi yayaye, . . . Waoho w’anto wamboshidimikɔ wayoshilama oshiki ko waoho w’anto wahatashidimikɔ mbahɛna.” Lonyangu ko, anto efula wekɔ lo pɛnyahɛnyama oma le anto wa lo dioho dikina wɔsa dia dioho diawɔ ndeka waoho akina.

Onde wanɛ wɔsa dia dioho diawɔ ndeka waoho akina wekɔ lo mbuta mɛtɛ? Ɛnyɛlɔ, onde awui wa siansɛ wambɛnyaka dia lo ndjela lokongɛ lohowɔ, dioho dimɔtshi ndeka waoho akina? Ndooko! Bryan Sykes, ombetsha wa lo inivɛrsite wa Oxford letsha awui wendana la lokongɛ lohowɔ akate ate: “Ndoko djembetelo y’oma lo lokongɛ lohowɔ yɛnya dia dioho dimɔtshi di’anto kana lokoho lawɔ la demba ndeka l’anto akina. . . . Dimi toyambolaka mbala tshɛ dia kana ase Ngirika wekɔ la ADN awɔ hita ndo ase Italie wekɔ la tɔtshɔngu tawɔ popo, koko ndoko. . . . Waoho tshɛ w’anto fɔnaka efula lam’asawɔ.”

Ɛtɛkɛta w’ambewi wa siansɛ ɛsɔ wɛnya woho wele waoho w’anto fɔnaka efula lam’asawɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kadiaso l’Afundelo. Bible mbetshaka dia Nzambi akatonge pami ɔtɔi la womoto ɔtɔi, ndo oma le wɔ mbakaye tokanula t’anto tshɛ. (Etatelu 3:20; Etsha 17:26) Ɔnkɔnɛ, lo washo wa Nzambi ekɔ paka dioho ɔtɔi, mbuta ate dioho di’anto.

Jehowa hɔshi dia dioho dimɔtshi di’anto kana ɛnamelo kawɔ ndeka k’anto akina. Koko, nde mbɔsaka ɛngɔ kɛmɔtshi la nɛmɔ di’efula, mbuta ate otema aso wa didjidji, kana lonto laso la l’etei. Nde mbutaka ate: “Untu atendaka kene kenandi lu ashu, keli [Jehowa] atendaka utema.” (1 Samuele 16:7) Mbohɔ dikambo sɔ ayotokeketsha efula. Lo woho akɔna?

Oyadi dioho diakɔna dieso, efula ka l’atei aso hawɔngɛnangɛna ɛnamelo k’alemba awɔ, koko sho kema la wolo wa ntshikitanya dikambo sɔ. Koko, sho kokaka ndowanya akambo woleki ohomba, mbuta ate tokanyi, nsaki ndo etema aso. (Kolosai 3:9-11) Naka sho ndjasɛdingola dimɛna dimɛna, kete tayokoka mbɔsa dia dioho diaso ndeka di’anto akina kana ɔnɛ dioho diaso diekɔ l’ɛse ka waoho akina. Lam’ele ndoko kanyi l’atei wa tokanyi tɔsɔ yɔtɔnɛ la woho wakanyiya Nzambi, sho pombaka nsala la wolo dia minya tokanyi ta ngasɔ oma l’etema aso.—Osambu 139:23, 24.

Etena kasalaso la wolo dia ndjaɔsa ndo mbɔsa anto akina woho watɔsa Jehowa, sho kokaka monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayotokimanyiya. Ɔtɛkɛta ande toholaka ɔnɛ: “[Jehowa] atukaka ashu andi lu kete tshe, dia nsukela waku weli la etema tshe le ndi.” (2 Ekondo 16:9) Ngasɔ mbediɔ oyadi dioho diakɔna dieso.