Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

ASAWO WƆTƆNƐ L’ƆTƐ A DUI WA LO LOHOSO

Esato wɛnyawɔ anto etakataka wekɔ amɛna kana kɔlɔ?

Esato wɛnyawɔ anto etakataka wekɔ amɛna kana kɔlɔ?

Andja ɔnɛ wambolola tɔ l’esato wɛnyawɔ anto etakataka. * Vɔ koka tanema esadi eto lo piblisite, lo eya koye, lo filmɛ, lo mishiki, lo tojurnalɛ, lo televiziɔ, lo tɔkɛnyɔ ta lo vidɛo, lo telefɔnɛ, l’Ɛtɛrnɛtɛ ndo lo foto yatomanɛwɔ. Mɛnamaka di’esato ɛsɔ wambokokanɛ l’ahole efula wa l’andja w’otondo. Lo mbɛdika la nshi y’edjedja, nshi nyɛ mbamboleka anto ndjasha lo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka.—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ:  “Mɛtɛ kendana l’esato wɛnyawɔ anto etakataka.”

Weho w’esato wɛnyawɔ anto etakataka wekɔ lo tatshikitana. Prɔfɛsɛrɛ Gail Dines akafunde ate: “Ɛlɔ kɛnɛ, esato wɛnyawɔ anto etakataka wamboleka mfula ndo kɛnɛ kakɔsamaka ntondo oko kɔlɔ kaya dimɛna.”

Ko wɛ ngande wɔsayɛ weho w’esato ɛsɔ? Onde vɔ wekɔ dimɛna, kɔlɔ kana yema dimɛna? Yeso akate ate: “Osongo tshɛ w’ɔlɔlɔ tɔtɔka elowa w’ɛlɔlɔ, koko osongo tshɛ wa kɔlɔ tɔtɔka elowa wa kɔlɔ.” (Mateo 7:17) Weho akɔna w’elowa watɔsha esato wɛnyawɔ anto etakataka? Dia nkondja okadimwelo lo dimbola sɔ, ɛsɔ tɔsɛdingole awui amɔtshi wendana l’esato wɛnyawɔ anto etakataka.

Shɛngiya yakɔna yele la wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka le anto?

KƐNƐ KATA ANYANGIYANGI: Shi nyɛ, anto wayasha lo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka ndeka wanɛ wayasha lo ɔnwɛlɔ wa didjoyadjoya.

Brian, * lakendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka akate ate: “Ndoko kɛnɛ kakashimbaka dia dimi ntetemala mbaenda. Esato akɔ wakandjɛka lo yimba wonya tshɛ. Dui sɔ diakakiyanyaka ndo diakambishaka paa l’ɔtɛ. Lakatshike mbekelo kɛsɔ, koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛmɔtshi, lakayokikalolɛka.”

Anto wenda esato wɛnyawɔ anto etakataka mbishɛka mbekelo kɛsɔ. Vɔ salaka dui sɔ lo woshɛshɛ ndo la mayɛlɛ tshɛ. Diakɔ diele amɔtshi ndjoyaokaka opoko, ndjongaka la nsɔnyi, l’ekiyanu, l’ɔkɔmwɛlɔ ndo l’ɛkɛlɛkɛlɛ. Lo tena dimɔtshi, anto asɔ ndjoyangaka ndjadiaka. Serge lakendaka esato ɛsɔ lo telefɔnɛ suke la lushi tshɛ mbutaka ate: “Lakayotatɛ ndjakiyanya efula ndo lakayoshisha elongamelo. Lakatatɛ ndjaɔsa oko onto l’anyanya, ndjaɛndja onongo, ndjaoka opoko ndo oko onto lele lo lokanu. Laki la lonyangu l’efula ndo lakate nte paka dimi nyanga ekimanyielo.”

Oyadi onto menda esato wɛnyawɔ anto etakataka yema tshitshɛ kana lo pai, dui sɔ koka monga la shɛngiya ya kɔlɔ le nde. Etena kakiwɔ lo losanganya lɔmɔtshi lo wodja w’États-Unis, Judith Reisman lele ɔnɔmbɔdi wa tshunda diasala eyangelo w’anto wenda esato wɛnyawɔ anto etakataka akate ate: “Oyadi yema tshitshɛ kana aha la lolango mbendi onto esato ɛsɔ, vɔ kakatɛka lo yimba, ndanyaka wɔɔngɔ ande ndo ekɔ wolo dia nde ndjowanya oma lo wɔɔngɔ.” Susan lakatatɛ menda esato ɛsɔ etena kakinde l’ɛnɔnyi 19 mbutaka ate: “Esato ɛsɔ wakakakatɛ lo wɔɔngɔ ami. Dimi mbaohɔka wonya tshɛ ndo dimi ndjaokaka dia hambaohɛki nto.”

LO TSHENA PE: Wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka konyaka wanɛ wawaenda mfumbe ndo mbaelaka ekakatanu efula.​—2 Petero 2:19.

Shɛngiya yakɔna yele la esato wɛnyawɔ anto etakataka le ase nkumbo?

KƐNƐ KATA ANYANGIYANGI: “Wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka pandjolaka atshukanyi ndo nkumbo.”—The Porn Trap, by Wendy and Larry Maltz.

Vɔ ndjakaka awala ndo pandjolaka nkumbo

  • Vɔ konyaka diaha anto mbɛkanɛ etema, monga la lɔngɛnyi la dimɛna ndo mbokana ngandji.​—Tukedi 2:12-17.

  • Vɔ konyaka olonganyi wayasha lɔkɔ dia nde monga la lokaki, minya osekande yimba ndo olonganyi ande ndjɛnaka dia nde hayokotsha nsaki yande.​—Ɛfɛsɔ 5:28, 29.

  • Vɔ konyaka wanɛ wayasha lɔkɔ dia nsala awui wa mindo wa dieyanelo ndo vɔ kakatɛka edja lo wɛɔngɔ awɔ.​—2 Petero 2:14.

  • Vɔ konyaka wanɛ wawaenda dia mbeyana l’elonganyi awɔ lo toho ta kɔlɔ.​—Ɛfɛsɔ 5:3, 4.

  • Vɔ konyaka wanɛ wawaenda dia nshisha kɔlamelo.​—Mateo 5:28.

Bible mbutɛka elonganyi diaha vɔ ‘kesana’ lam’asawɔ. (Malaki 2:16) Nshisha kɔlamelo ekɔ yoho mɔtshi ya lokeso yakoka nkonya di’atshukanyi ndjaka diwala kana nkakitɔna. Dui sɔ mongaka l’etombelo wa kɔlɔ efula le ana.

Wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka koka nto monga la shɛngiya ya kɔlɔ le ana. Brian lakatatɛkɛtshi diande mbutaka ate: “Etena kakimi suke la nkotsha ɛnɔnyi dikumi, lakatoshola tojurnalɛ tɔmɔtshi taki papa taki l’esato wɛnyawɔ anto etakataka takandendaka lo woshɛshɛ. Dimi lawɔ lakatatɛ mbaenda lo woshɛshɛ, aha la mbeya lande na kakamawaendaka. Dui sɔ diakalanya mbekelo yami polo lam’akamakome opalanga.” Eyangelo mɛnyaka dia wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka konyaka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula dia vɔ ndjasha l’awui wa dieyanelo etena kekewɔ akɛnda, mbakonya dia vɔ ndjasha l’awui wa kɔlɔ, lo mbeyana l’anto la wolo ndo vɔ mongaka la paa lo yimba ndo lo demba.

LO TSHENA PE: Wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka ndanyaka diɔtɔnganelo diele lam’asa anto ndo mbelaka shɔkɔ la paa.​—Tukedi 6:27.

Bible atatɔ lo dikambo dia wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka?

ƆTƐKƐTA WA NZAMBI MBUTAKA ƆNƐ: “Nyodiake tenyi dianyu dia demba dia la nkɛtɛ lo kɛnɛ kendana la monanyi, akambo wa mindo, nsaki ya dieyanelo, nsaki ya kɔlɔ ndo ɔkɔmiya wele ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi.”​—Kɔlɔsayi 3:5.

Lo tshena pe, Jehowa * Nzambi petshaka wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka. Dui sɔ hɛnya ɔnɛ dieyanelo ekɔ dui dia wɔnɔnyi le nde. Nde akatotonge la nsaki ka dieyanelo ndo akasale di’atshukanyi mbeyanaka dia vɔ ngɛnyangɛnyanaka, monga kaamɛ lo tokanyi, ndo mbota ana.​—Jakɔba 1:17.

Ko lande na kataso ɔnɛ Jehowa petshaka wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka? Ɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ɛmɔtshi.

  • Nde mbeyaka dia wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka koka ndanya nsɛnɔ.​—Ɛfɛsɔ 4:17-19.

  • Nde tokaka ngandji ndo nangaka tokokɛ oma lo waale.​—Isaya 48:17, 18.

  • Jehowa nangaka nkokɛ awala ndo nkumbo.​—Mateo 19:4-6.

  • Jehowa nangaka dia sho monga pudipudi lo lɔkɛwɔ ndo nɛmiya lotshungɔ lele l’anto akina.​—1 Tɛsalɔnika 4:3-6.

  • Nde nangaka dia sho nɛmiya akoka aso wa diwutshi ndo nkamba la wɔ lo yoho ya dimɛna.​—Hɛbɛru 13:4.

  • Jehowa mbeyaka di’onto layasha lo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka kɛnɛmɔlaka tokanyi ta kɔlɔ ndo yimba ya lokaki yaki Satana lo kɛnɛ kendana la dieyanelo.​—Etatelu 6:2; Judɛ 6, 7.

LO TSHENA PE: Wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka ndanyaka diɔtɔnganelo diele lam’asa anto la Nzambi.​—Rɔmɔ 1:24.

Koko Jehowa ekɔ la kɛtshi k’efula otsha le wanɛ watshika menda esato wɛnyawɔ anto etakataka. Bible mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] keli kanga ketshi la ngandji ka mamba. Ndi huki kele esadi, ambulula too la ngandji ka shikaa. Ne dia ndi mbeyaka uma lu na akatatungama. Ndi atuhoka ati: Ditshu mbesu.” (Osambu 103:8, 14) Nzambi nɔmbaka akanga w’okitshakitsha dia vɔ mbokalolɛ ‘l’oyango wa vɔ mbokama kɛtshi ndo dia nde mbasalɛ ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wayowakimanyiya l’etena kahombama.’—Hɛbɛru 4:16; enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Woho wa ntshika wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka.”

Efula k’anto waketawɔ ekimanyielo k’oma le Nzambi. Onde ekimanyielo kɛsɔ kekɔ ohomba? Tende kɛnɛ kata Bible lo dikambo d’anto wakalɛndja mbekelo ya kɔlɔ: “Nyu nyakɛdiama, nyakakidiama, . . . nyakɔsama oko anto w’ɛlɔlɔ lo lokombo la Nkumɛso Yeso Kristo kaamɛ la nyuma ka Nzambi kaso.” (1 Kɔrɛtɔ 6:11) L’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, anto asɔ koka mbuta ɔnɛ: “Lo akambo tshɛ, dimi lekɔ la wolo oma le Ɔnɛ latokeketshaka.”​—Filipɛ 4:13.

Susan lakayotshikaka menda esato wɛnyawɔ anto etakataka mbutaka ate: “Paka Jehowa mbakoka tokimanyiya dia sho ntshika mbekelo kɛsɔ. Naka wɛ mbɔlɔmba ekimanyielo ndo ɛlɔmbwɛlɔ, kete wɛ koka ntshikala pudipudi la ntondo kande. Nde ayokokimanyiya.”

^ Etelo k’ɔnɛ “esato wɛnyawɔ anto etakataka” nembetshiyaka dui tshɛ diakoka memula nsaki ya dieyanelo diakoka onto menda, mbadia kana mpokamɛ. Dui sɔ koka mendana nto l’esato, l’efundelo ndo l’awui wa lohokamɛ.

^ Nkombo ya lo sawo nɛ yakatshikitanyema.

^ Jehowa mbele lokombo laki Nzambi lɛnya Bible.