Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Lo nshi ya Yeso, ngande wakakimɔmaka weshasha lo tɛmpɛlɔ?

Tɔshɛtɛshɛtɛ ta weshasha ta lo tɛmpɛlɔ takakitshɛma lo Sɛkɛ dia wamato. Dibuku Le temple, son ministère et ses services (lo Angɛlɛ) mbutaka ɔnɛ: “Wakakitshɛ tɔshɛtɛshɛtɛ ta weshasha dikumi la tosato takawelɛka nto ɔnɛ ‘amama’ mamema lo mpele l’etei ndo l’andja ka tɛmpɛlɔ l’ahole waketetaka anto.”

Wakelɛka tɔshɛtɛshɛtɛ takɔ ɔnɛ amama, nɛ dia tɔ taki totshitshɛ la diko ndo woke l’ɛse. Shɛtɛshɛtɛ tshɛ yaki l’efundelo wakɛnyaka woho wa woshasha wakahombaka mbɔtɔ lɔkɔ ndo wakakambaka elimu ɛmɔtshi wa shikaa la falanga yakawadjaka lɔkɔ. Yeso aki lo Sɛkɛ dia wamato etena kakandɛnyi anto efula wadja weshasha, mbidja ndo wadi aki odo ɔmɔtshi la kanga wola.—Luka 21:1, 2.

Tɔshɛtɛshɛtɛ 2 takakitshama dia futaka mikanda wa lɛɛta: Mɔtshi w’ɔnɔnyi akɔ ndo kina w’ɔnɔyi wetshi. Lo shɛtɛshɛtɛ ya 3 polo 7 mbakadjamaka falanga yakashikikɛma dia benga, tokudumba, abaya, ntshɔ ndo diangɔ diakasalema la paonyi. Naka onto lakimɔ olambo amboya la falanga yoleki oshinga wakashikikɛma w’ɛngɔ kakɔ, kete nde akahombaka mbidja falanga ya laadiko lo shɛtɛshɛtɛ kina. Lo shɛtɛshɛtɛ 8 mbakadjamaka falanga yakatshikalaka oma l’olambo wakakimɔka atshi wa pɛkato. Lo shɛtɛshɛtɛ 9 polo 12 mbakadjamaka falanga yakatshikalaka oma l’elambo wakakimɔka anto wakakongolaka enongo, oma l’olambo wa tofudu, oma lo weshasha wakakimɔka Akidiami ndo oma lo weshasha wakakimɔka akanga wa sudi. Lo shɛtɛshɛtɛ 13 mbakadjamaka weshasha wa la lolango.

Onde ofundji wa Bible Luka aki ombewi w’ɛkɔndɔ wa mɛtɛ?

Luka mbakafunde Evanjiliyɔ wele la lokombo lande ndo Etsha w’apɔstɔlɔ. Luka akate dia nde “akasɛdingola akambo akɔ tshɛ oma k’etatelo [lo yoho ya mɛtɛ],” koko waa nomb’ewo mɔtshi y’awui wa lo Bible hawetawɔ dia awui wakandafunde wekɔ mɛtɛ. (Luka 1:3) Ko kakɔna kɛnya dia kɛnɛ kakandafunde kekɔ mɛtɛ?

Luka akafunde akambo wa mɛtɛ wakoka shikikɛma. Ɛnyɛlɔ nde akakambe la titrɛ efula y’emboledi wa la Rɔmɔ yahaleke shihodia anto yele oko: préteur kana ewandji wa lɛɛta wa la Filipɛ; politarques kana ewandji w’osomba wa Tɛsalɔnika ndo Asiarques kana ɛnɔmbɔdi wa l’Ɛfɛsɔ. (Etsha 16:20Kingdom Interlinear; 17:6; 19:31) Luka akelɛ Hɛrɔdɛ Atipa ɔnɛ tétrarque kana ɔnɔmbɔdi wa distrikɛ ndo Sɛrɛngiyo Paolosɛ ɔnɛ nguvɛrnɛrɛ ka prɔvɛnsɛ ka Kupiro.—Etsha 13:1, 7.

Luka akakambe dimɛna la titrɛ y’aseka lɛɛta, nɛ dia etena kakatshikitanyemaka lokombo l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛmɔtshi k’ase Rɔmɔ ndo titrɛ k’ɔnɔmbɔdi atɔ kakatshikitanyemaka. Diɔ diakɔ diakate Bruce Metzger lele nomb’ewo lo awui wa Bible ate: “Ɛkɔndɔ wendana la ntena ndo ahole watɛkɛtama lo dibuku di’Etsha wekɔ mɛtɛ.” William Ramsay lele nomb’ewo nde lawɔ mbelɛka Luka ɔnɛ: “Ombewi w’ɛkɔndɔ wa mɛtɛ.”