Lakole la Rmaysh suke l’olelo wele lam’asa Isariyɛlɛ la Lɛbanɔna lo nshi yakalɔshanaka anto ta. Laakohɔ woho wakakamɔka bɔngɛ diakawakundɛka lo nkɛtɛ ndo woho wakahembɔka anto waki komonga l’onongo ekolo. Lɔsɛnɔ laki oko edika ndo awui wa kɔlɔ la wa ngala wakakokanɛ.

Nkumbo kaso kaki l’atei wa waa Maronites w’aseka Mupɛ wa l’ɛstɛ. Papa aki la elimu efula wa nsala dia nkotshɛ nkumbo kaso ka anto 12 ehomba wa lo demba, koko mama akasalaka la wolo dia sho akina tshɔka l’ɔtɛmwɛlɔ. L’etena kɛsɔ, lakatatɛ mbɔsa dia oko wediɔ lo dikambo dia tshunda di’anto lo tshɛ ka diɔ, ɔtɛmwɛlɔ ambokita tatala dia nkimanyiya akanga wa wɛɔdu.

Etena kakimi l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, lakatatɛ nkɛnɛmɔla nsaki ka nkɛnya kɛnyɔ ya kɔmwana akɔfi ndo ɛfɛkɛ. Lakatshu dia tolowanyema ndo lakayonga manyi lo kɔmwana akɔfi ndo ɛfɛkɛ ndo lo nkamba la dihomɔ diotshikitanyi diendana la kɛnyɔ shɔ. Lakafɔnyaka ɔnɛ ‘halotshika ndɔ ta, koko dimi koka nshimba anto akina dia vɔ ntshika awui wa ngala.’ Mbala tshɛ kakamɛnaka anto ahende walɔ, lakawashimbolaka esadi eto. Lo menda awui wakasalaka anto, dimi laki yomalomala. Anto tshɛ wa lo sidɛ ka Lɛbanɔna wakambokaka wɔma nɛ dia lakatalɔka l’anto ta dia vɔ ntshika awui wa wɛngiya ndo wa ngala.

Lo 1980, lakayonga l’olui w’akɛnyi wa kɛnyɔ ya kɔmwana akɔfi ndo ɛfɛkɛ wa la Beyrouth. Wakakandaka bɔmbɛ, ekoma ndo waa rɔkɛtɛ lushi la lushi, koko lakatetemala ntshɔ dia tolowanyema. Lɔsɛnɔ lami lakatshimbaka paka lo ndɛ, ndala, ndo mbokoya Bruce Lee, ɔkɛnyi ndo ombidji w’etshumba wa lo kɛnyɔ ya kɔmwana akɔfi la ɛfɛkɛ w’ose Chine waki l’Amɛrikɛ. Dimi lakokoyaka yoho yande ya divu, ya nkɛndakɛnda, ndo ya mbida ekoko etena kakandakɛnyaka kɛnyɔ yakɔ. Ndooko lushi lakɛnyi onto wanyu ami l’andja.

Oyango ami aki wa nkoma manyi lo kɛnyɔ ya kɔmwana akɔfi ndo ɛfɛkɛ la Chine. Lushi lɔmɔtshi la dikɔlɔ, etena kakamoholaka kɛnyɔ shɔ dia ndjalɔngɔsɔla dia ntshɔ la Chine, anto amɔtshi wakakɔkɔla lo  lokuke. Ɔngɛnyi ami ɔmɔ akɔtɔ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende. Laasɔ ko lakalɔtshi inifɔrmɛ wa wɛma walɔtawɔ dia nkɛnya kɛnyɔ shɔ ndo lambɔlɔwa la dungu, lakawatɛ dia “dimi haleye ndooko dui diendana la Bible.” Awui yema tshitshɛ wakameye oma l’etena kɛsɔ, wakatatɛ ntshikitanya lɔsɛnɔ lami.

Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛsɔ wakamɛnya lo Bible di’anto vɔamɛ hawokoke ntondoya dia minya awui wa wɛngiya ndo wa ngala tshɛ lo tshɛ. Vɔ wakanembetshiya ɔnɛ, Satana Diabolo mbele lo kiɔkɔ y’ekakatanu ɛnɛ. (Ɛnyɛlɔ 12:12) Lakambe heyama lo menda wɔladi ndo eshikikelo kaki l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛsɔ. Ndo nto, lakanandema etena kakawambetsha ɔnɛ Nzambi ekɔ la lokombo. (Osambu 83:18) Vɔ wakamɛnya nto lo 1 Timɔte 4:8 diata ɔnɛ: “Osutshesutshelo wa demba keema la wahɔ efula, koko omamemelo le Nzambi ekɔ la wahɔ lo akambo tshɛ, nɛ dia vɔ wekɔ la daka dia lɔsɛnɔ la kakianɛ ndo lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakayonga la shɛngiya ya mamba lo lɔsɛnɔ lami.

Lonyangu ko, dimi kondjɛnana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛsɔ nto, nɛ dia ase nkumbo kami wakawatɛ diaha vɔ ndja nto. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, lakɔshi yɛdikɔ ya ntshika nkɛnya kɛnyɔ ya kɔmwana akɔfi ndo ɛfɛkɛ ndo lakatatɛ mbeka Bible. Enondo ami la koshɛmi kɛmɔtshi kombetawɔ dui sɔ, koko lakayashikikɛ dia nyanga Ɛmɛnyi wa Jehowa nto ndo mbeka Bible kaamɛ la wɔ.

Lakatetemala nyanga Ɛmɛnyi wa Jehowa, koko dimi kombaɛna. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, lakonge l’ɔkɛyi w’efula l’ɔtɛ wa nyɔi ka papa oko watodiongaka etena kahomana ase nkumbo la mpokoso. Lakatatɛ nkamba olimu lo kɔpanyi ka wokelo ndo lushi lɔmɔtshi Adel osekami la l’olimu akamemadia ko akamimbola lande na katamatshutshumala wonya tshɛ. Nde akatatɛ nsawola lami lo dikambo dia elongamelo ka lo Bible ka eolwelo. Lo ngɔndɔ divwa yakayelana, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔsɔ wokana ngandji ndo kɛtshi akekaka lami Bible la solo dia lotutsha tshɛ.

Etena kakatatetemalaka wekelo ami, lakatatɛ mɛna ohomba wa nsala etshikitanu w’efula lo lonto lami. Koko, dui sɔ komonga wɔdu. Laki ɛkɛlɛkɛlɛ ndo yomalomala. Laketshama lo Bible woho wa mbahemɛ nkɛlɛ kami ndo aha nsala akambo oko nsaki yami. Ɛnyɛlɔ lo Mateo 5:44, Yeso akasha dako nɛ: “Nyotetemale nanga atunyi anyu ndo nyotetemale nɔmba dikambo dia wanɛ wanyɔhɛnyahɛnya.” Ndo Rɔmɔ 12:19 tɔhɛmɔlaka ɔnɛ: “Tanyɔsɔmbɔyake, . . . oko wakadiafundama ɔnɛ: ‘“Nsɔmbɔya ekɔ dikambo diami. Dimi kayɔsɔmbɔya,” mbata Jehowa.’” Avɛsa asɔ ndo akina mbakayakimanyiyaka yema yema dia dimi monga la nkum’otema ka wɔladi.

Kaanga mbakatonaka ase nkumbo kami oma l’etatelo dia dimi mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, vɔ wakayotatɛ mbalɛmiya. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ɔnalengo ɔmɔtshi akayondjela lo ntɛmɔla Jehowa ndo mama aki lo mamɛ dietawɔ diaso le anto akina edja ndo lam’akandavu.

Lakatshɔkwama nto lo nkondja Anita wadɛmi l’olangala ndo la kɔlamelo lele ɔngɛnyi ami wa mamba l’olimu wa lo tena tshɛ. Oma ko ɔnɔnyi 2000, dimi la Anita takatodjasɛ l’osomba wa Eskilstuna, Suède lɛnɛ akatateka l’anto watɛkɛta Arabɛ Bible.

Otema ami wekɔ lo ntetemala nkɛta etena kɛnami anto wasowa l’ɔtɛ w’akambo wa ngala. Koko, lo mbeya ɔkɔkɔ shikaa wasalema dui sɔ ndo lo mbeya dia kem’edja Nzambi ayokomiya awui asɔ, dui sɔ mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo wɔladi.—Osambu 37:29.