Onde wɛ akeyaka?
Tshɛkɛta “ɔlɛnga” yokambi la wɔ lo Bible, alembetshiyayɔ?
Lo tena dimɔtshi, tshɛkɛta shɔ koka mendana la pami kakawatongola. Lo nshi yakafundamaka Bible wakatongolaka apami amɔtshi dia mbasha dilanya kana apami wakawandaka lo ta kana waa mfumbe. Apami wakawɛkɛka otema le wɔ wakawatongolaka wakalamaka ahole wakadjasɛka wamato kana mvudu y’apami waki la wadi efula ndo mvudu ya nkumi ya dikanga. Ɛnyɛlɔ, ɔlɛnga Hegai nde la Shaashgaz wakakambaka olimu wa nama wadi ndo eseka waki Ahasuɛrɔ nkumekanga ka Pɛrɛsiya lafɔnyawɔ ɔnɛ nde mbele Xerxès I.—Esta 2:3, 14.
Koko, aha mɛtɛ anto tshɛ welamɛ lo Bible ɔnɛ ɛlɛnga mbakawatongola. Nomb’ewo mɔtshi mbutaka ɔnɛ, wakakambaka la tshɛkɛta ɔlɛnga lo yoho kina yoleki dia ntɛkɛta dikambo dia ɔnɛnɛ ɔmɔtshi wakamba olimu lo mbalasa ka nkumekanga. Yoho shɔ mbakakambe la wɔ lo dikambo dia Ɛbɛdɛ-Mɛlɛkɛ laki osekande la Jɛrɛmiya ndo pami kɛmɔtshi k’ose Etiyɔpiya kahawashidi lokombo lande kakasambishama oma le Filipɛ laki osambisha wa Diolelo. Mɛnamaka dia Ɛbɛdɛ-Mɛlɛkɛ aki ɔnɛnɛ ɔmɔtshi wa laadiko, nɛ dia nde aki la lotshungɔ la ntshɔ mbala kakɔ ɔtɔi le nkumekanga Zɛdɛkiya. (Jeremiya 38:7, 8) Ndo Bible mɛnyaka dia ose Etiyɔpiya laki olami wa diangɔ dia nkumekanga, “akatshu la Jɛrusalɛma dia tɔtɛmɔla.”—Etsha 8:27.
Lande na kele alami wa lo nshi yakafundamaka Bible wakakakitolaka ɛkɔkɔ la mbudi?
Etena kakandalembetshiyaka awui wendana la kilombo ka lo nshi yayaye, Yeso akate ate: “Lam’ayoya Ɔna onto lo lotombo lande . . . nde ayokakitola anto woho watokakitolaka olami ɛkɔkɔ la mbudi.” (Mateo 25:31, 32) Lande na kakahombaka alami wa mɛtɛ mɛtɛ nkakitola nyama shɔ?
Lo mɛtɛ, ɛkɔkɔ la mbudi wakatanemaka dihole ɔtɔi ndo wakalɛka adiyo kaamɛ la yanyi. L’otsho, vɔ wakahombaka monga lo lokoto lakaakokɛka oma le nyama ya ngala, wevi ndo oma lo tshitshi. (Etatelu 30:32, 33; 31:38-40) Weho ehende wa nyama ɛsɔ wakahombaka monga lo koto yotshikitanyi dia nkokɛ ɛkɔkɔ wa diki, djekoleko w’enyango ndo ana oma le mbudi yoleki todjawudi yakakokaka mbasalɛ kɔlɔ. Dibuku dimɔtshi (All Things in the Bible) mbutaka ɔnɛ alami wakakakitolaka ɛkɔkɔ la mbudi nto etena “ka vɔ mbeyana, ka mamula awɛlɛ ndo ka mpembola wɛɔsa.” Wɛɛla waki Yeso ɔsɔ wakɔsama oma lo diangɔ diakɛnaka kana diakakambaka l’ase Isariyɛlɛ w’edjedja, nɛ dia ɛkɔkɔ la alami wakeyamaka lɛkɔ.