YƆSƐFU memala lo jardɛ yande la dikɔlɔ. Mbeyaka monga ko nde akendaka atoko ndo esongo ekina w’elowa, eduwa waki la esongo wa l’ashi ndo l’edia ka ehele, nde akakokaka mɛna luudu laki Farawɔ. Ohokanyiya woho wamboka Yɔsɛfu yema ya londjo yatomba oma lo luudu lande; Manase y’ɔnande akɔdiaka Efarayima w’ɔnango laki eke ashashi. Yɔsɛfu amboka yema ya londjo lo kɛnɛ kasalema l’etei ka luudu, wadɛnde ambotatɛ mbɔla yema lo woho wakɛnya anande. Yɔsɛfu ambɔla, nde mbeyaka dia nde ekɔ pami kakatshɔkwama.

Yɔsɛfu akɔlɛɛ ɔnande l’enondo lokombo Manase nɛ dia lɔ mɛnyaka dia nde akohɛ kɛnɛ kakokomɛ. (Etatelu 41:51) Ɛtshɔkɔ waki Nzambi wakakondja Yɔsɛfu l’ɛnɔnyi waki weke kambeta wakokimanyiya dia nkitshakitsha kandji kaki lande lo woho wakandohɔka nkumbo kawɔ, anango ndo papa kande. Lohetsho lakohetshaka anango lakatshikitanya lɔsɛnɔ lande. Anango wakɔtɛngɛ, wakawɔtwɛ sheke dia mbodiaka ndo l’ekomelo wakayosondjaka oko mfumbe le amundji w’okanda. Oma l’etena kɛsɔ, lɔsɛnɔ lande lakalole l’ekakatanu efula. L’edja k’ɛnɔnyi dikumi l’ehende nde akakikɛ lɔsɛnɔ l’ose mfumbe ndo akadjama lo lokanu l’etena kɛmɔtshi okelekami ɛkɔdi wa mbolo. Koko nde akayonga onto la hende oma la le Farawɔ, nkumekanga k’Edjibito wodja wa wolo. *

L’edja k’ɛnɔnyi efula, Yɔsɛfu akɛnyi woho wakakotshama akambo oko wakate Jehowa. Ase Edjibito waki l’ɔlɔ w’efula l’edja k’ɛnɔnyi esambele wa dinela wakatatami ndo Yɔsɛfu mbakendanaka la woho wakahombe diangɔ dia ndɛ mombama dikambo dia wodja w’otondo. L’etena kɛsɔ, mbakandote ana ahende w’apami nde la Asɔnatɛ ya wadɛnde. Koko kaanga mbakidiɔ ngasɔ, nde akohɔka nkumbo kawɔ kakangana la nde kilɔmɛtrɛ nkama, djekoleko Bɛnjamina ka kosɛnde ndo Jakɔbɔ shɛwɔ ka ngandji. Yɔsɛfu akakoke ndjambola dia kana wekɔ dimɛna ndo l’ekokelo. Ondo nde akakoke ndjambola nto dia kana anango wa nondo wambotshikitanya yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ ya ngala l’oyango wa nde mbidja wɔladi lo nkumbo kawɔ ndo vɔ monga nto kaamɛ.

Naka wɔladi waya bu lo nkumbo kanyu l’ɔtɛ wa kandjema, oshishelo wa kɔlamelo kana lohetsho, kete wɛ mbeyaka ndjaoka lo tena dimɔtshi woho wakayaoke Yɔsɛfu. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo mbetawɔ kaki la Yɔsɛfu lo woho wakandakokɛ nkumbo kande?

Yɔsɛfu aki l’awui efula wa nsala lushi tshɛ ndo ɛnɔnyi wakatetaka esadi le nde. Oko wakataditshi Jehowa lo dɔ diakɛnyi Farawɔ, ɔnɔnyi w’esambele waki diangɔ efula wakayelana la otshikitanu wakaleke tshɛ kɔlɔ. Diangɔ dia ndɛ kɔngɔna ndo kombeta edja wedja tshɛ wakasukana la wɔ wakadiɛnɛ la ndjala ka kasha. Koko oko wadiɛnya Bible, ‘wodja w’Edjibito w’otondo waki la mbo ya ndɛ efula.’ (Etatelu 41:54) Aha la taamu, kɛnɛ kakatatshi Yɔsɛfu ndo woho wakandakongɛ akambo lo yoho ya dimɛna akakondjiyɛ ase Edjibito wahɔ efula.

Ase Edjibito wakahombe ndjaoka oko anto wele la dibasa le Yɔsɛfu ndo wakahombe mbosha lotombo  lo woho wakandakongɛ akambo la diewo tshɛ.

Koko kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Yɔsɛfu kokombola dia vɔ mbosha lotombo lɔsɔ, nde akalange dia Jehowa Nzambi nongola lotombo lakɔ. Naka sho nkamba l’akoka aso tshɛ l’olimu wakambɛso Nzambi l’okitshakitsha tshɛ, kete nde ayotokimanyiya dia sho nkamba la wɔ ndeka ndo woho wafɔnyaso.

L’etena kɛmɔtshi, ase Edjibito wakayongaka la ndjala k’efula. Etena kakawalelɛ Farawɔ dia mbaakimanyiya, nde akaatome mbala kakɔ ɔtɔi ata ate: ‘Nyotshu le Yɔsɛfu ndo nyosale kɛnɛ tshɛ kayondonyotɛ.’ Oma laasɔ, Yɔsɛfu akadihola adepo wa diangɔ dia ndɛ di’anto tshɛ nsomba nɛ diaki la wɔ ohomba.—Etatelu 41:55, 56.

Wedja wakaadinge komonga la mbo ya ndɛ. Ndo nkumbo ka Yɔsɛfu kaki lo kilɔmɛtrɛ nkama la Kanana mbakasowaka la ndjala. Etena kaki Jakɔbɔ aya osombe nde akoke dia mbo ya ndɛ yekɔ l’Edjibito, ko nde akatome anande dia vɔ toyisomba.—Etatelu 42:1, 2.

Jakɔbɔ akatome anande w’apami dikumi ndo akatshike Bɛnjamina ya kosɛwɔ, nɛ dia nde akohɔka kɛnɛ kakakomɛ Yɔsɛfu y’ɔnande la ngandji etena kakandotome ndamɛ dia tenda nondo diande. Ɔsɔ mɛtɛ mbaki mbala k’ekomelo kakandatɛnyi ɔnande ɔsɔ. Anande wa nondo wakela shɛwɔ okutu wa Yɔsɛfu wakɛnyaka woho wakoolangaka shɛwɔ ndo wakandawɔsaka la nɛmɔ ndo okutu akɔ wakalole tɔɔ la dikila. Vɔ wakalɛndja otema wa shɛwɔ lo mbeetawoya ɔnɛ nyama ka pango akale Yɔsɛfu.—Etatelu 37:31-35.

L’ɔkɔngɔ wa vɔ munda l’ɔkɛndɔ l’otale, ana wa Jakɔbɔ wakakome l’Edjibito. Etena kakawambola lɛnɛ ele mbo ya ndɛ, vɔ wakaatome le ɔlɔhɛ wakawelɛka Zafɛnatɛ-Panea. (Etatelu 41:45) Onde vɔ wakeye Yɔsɛfu etena kakawawɛnyi? Ndooko. Vɔ wakawɔshi paka oko ɔlɔhɛ ɔmɔtshi wa l’Edjibito wakiwɔ l’ohomba w’ekimanyielo kande. Dia vɔ mɛnya dilɛmiɛlɔ diawoshawɔ, vɔ ‘wakakusama la ntondo kande, dungi polo la nkɛtɛ.’—Etatelu 42:5, 6.

Ko kayotota dia Yɔsɛfu? Nde akeye anango mbala kakɔ ɔtɔi. Kɛnɛ koleki tshɛ ele, etena kakandɛnyi dia wambɔkɔlama la ntondo kande, nde akohɔ dɔ diakandɛnyi etena kakinde eke dikɛnda. Ɔkɔndɔ akɔ totɛka ɔnɛ ‘mbala kakɔ ɔtɔi, Yɔsɛfu akohɔ alɔ’ wakawɛnya Jehowa etena kakinde eke dikɛnda. Alɔ akɔ wakɛnyaka dia etena kɛmɔtshi anango wayowokɛ adwe, oko wokusamɛwɔ etena kɛnɛ. (Etatelu 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kakɔna kakahombe Yɔsɛfu nsala? Mbakumbatɛ? Mbasɔmbɔya?

Yɔsɛfu akeyaka dia takandakoke nsala akambo lo ndjela nsaki yande, oyadi kɛnɛ tshɛ kakawosalɛ. Jehowa mɛtɛ mbakalɔmbɔla akambo lo yoho ya diambo shɔ. Sangwelo diande sɔ diakakotshama. Nde akalake dia tokanula ta Jakɔbɔ tayokoma wodja a wolo. (Etatelu 35:11, 12) Otondonga polo l’etena kɛsɔ ko anango Yɔsɛfu wekekɔ akanga wa ngala, wa lokaki, apami wa kɔlɔ, tshike etombelo wotonga paka wa kɔlɔ. Lo wedi okina, otondonga Yɔsɛfu akasale akambo lo ndjela nsaki yande, tshike nde otodja lofunge lo nkumbo kawɔ ndo ondo otodja kaanga ndo Bɛnjamina nde la papa kande lo waale. Onde vɔ wakikɔ la lɔsɛnɔ? Yɔsɛfu akashɛ lonto  lande dia nde mpemba anango ndo mɛna kana wambotshikitanya waonga awɔ. Nde akahombe mbeya kɛnɛ kakakombolaka Jehowa dia nde nsala.

Wɛ hakombola tanema la ntondo ka dui dia ngasɔ. Koko, ewanu ndo diatɔnelo tanemaka lo nkumbo ya l’andja ɔnɛ. Etena kahomanayɛ l’ehemba wa ngasɔ, wɛ mbeyaka ndjotshutshuyama dia ndjela otema ayɛ ndo nsala akambo lo ndjela nsaki kayɛ k’onto lele bu kokele. Ayonga dui dia lomba dia wɛ mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yɔsɛfu ndo mbeya woho wakombola Nzambi dia wɛ nkandola ekakatanu. (Tukedi 14:12) Wɛ pombaka mbeya dia wɔladi wa l’atei a nkumbo ndo wa lam’asaso la Jehowa nde l’Ɔnande mbele dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso.—Mateo 10:37.

Yɔsɛfu akahembe anango mbala efula dia nde mbeya kɛnɛ kaki l’etema awɔ. Nde akatatɛ ntɛkɛta la wɔ la djawudi lo tshimbo y’okadimudi, awatɛ dia wekɔ atɔpi. Dia vɔ ndjakokɛ, vɔ wakawotɛ akambo wendana la nkumbo kawɔ ndo ɔnɛ wekɔ la kosɛwɔ kakawatatshiki la ngelo. Yɔsɛfu akahembe mbishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ waki lande. Onde mɛtɛ kosɛnde kɛsɔ aki la lɔsɛnɔ? Kombeta edja, Yɔsɛfu akeye kɛnɛ kakandahombe nsala. Nde akate ate: ‘Layanga nsala nganɛ dia nyohemba’ ndo nde akawatɛ dia nde nangaka mɛna kosɛwɔ kɛsɔ. Lo etena kɛsɔ, nde aketawɔ dia vɔ nkalola dia toya la kosɛwɔ kɛsɔ naka ɔmɔtshi l’atei awɔ ntshikala oko ose lokanu.—Etatelu 42:9-20.

Etena kakawotɛka anango awui wa mbetawɔ asɔ, aha la vɔ mbeya ɔnɛ Yɔsɛfu ekɔ lo mboka, woho wakawashanaka onongo wa pɛkato ka woke kakawasale ambeta ɛnɔnyi 20. Vɔ wakate ɔnɛ: ‘Lo mɛtɛ ɔnɛ ekɔ dilanya mbambotolongola l’ɔtɛ w’ɔnangɛso, nɛ dia takɛnyi ɔkɛyi waki la nde etena kakandatɔsɛngasɛngaka dia sho mbooka kɛtshi, koko sho kombooka. Diakɔ diambotokomɛ mpokoso kɛnɛ.’ Etena kakoke Yɔsɛfu kɛnɛ kakawataka nde akakalola lo luudu diaha vɔ mɛna woho walelande. (Etatelu 42:21-24) Nde akeyaka dia ndjatshumoya ka mɛtɛ mɛnamaka oma lo woho wayatshumoya onto lo etombelo wa kɔlɔ w’oma lo etsha ande. Oma laasɔ, nde akatatɛ mbahemba.

Nde akaakaloya otsha lakawɔ ko ntshikala la Simɛyɔna oko ose lokanu. Yɔsɛfu akashɛ falanga nto lo mpaya yakawaalɔngɛ mbo ya ndɛ ya vɔ ntshɔ la yɔ. Anango wakakalola lakawɔ wele l’okakatanu watetawoya Jakɔbɔ dia nde nkimɔ Bɛnjamina ɔna lakandalekaka nanga dia vɔ ntshɔ la nde l’Edjibito. Etena kakawakome l’Edjibito, vɔ wakatɛ okambi waki Yɔsɛfu dikambo dia falanga yakawatotanaka lo mpaya yawɔ, ndo wakɔɔlɔmbɛ dia vɔ ndjikaloya tshɛ. Kɛnɛ kakawawotɛ kɛsɔ kaki dimɛna efula, koko Yɔsɛfu aki l’ohomba wa nyomoshihodia lonto lawɔ la mɛtɛ. Nde akaasalɛ dambo ndo akatatɛ ndɛ la wɔ angɛnangɛna woho wambondɛna Bɛnjamina. Oma laasɔ, nde akaalɔngɛ la diangɔ dia ndɛ otsha lakawɔ, koko mbala kɛnɛ nde amboshɛ dikɔhɔ dia mfɛsa lo mpaya kaki Bɛnjamina.—Etatelu 42:26–44:2.

Ɔnkɔnɛ, Yɔsɛfu akatome okambi ande dia nde mbaayela. Nde akaayele ko akatowanda ndo akawatɛ ɔnɛ nyambotavi dikɔhɔ dia nkumɛmi. Etena kakawashola dikɔhɔ sɔ lo mpaya kaki Bɛnjamina, anango tshɛ wakatɔlama otsha le Yɔsɛfu. L’etena kɛsɔ mbakakondja Yɔsɛfu diaaso dia mbeya woho w’anto waki anango. Juda mbakatɛkɛtaka lo dihole diawɔ. Nde akasɛngasɛnga Yɔsɛfu dia nde mbaoka kɛtshi ndo kaanga vɔ tshɛ 11 ntshikala l’Edjibito oko waa mfumbe. Koko kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Yɔsɛfu kombetawɔ ndo nde akalange paka Bɛnjamina ndamɛ ntshikala oko ose mfumbe.—Etatelu 44:2-17.

Juda akatatɛ mbɔsɛngasɛnga l’ɛtɛkɛta wa kɛtshi ɔnɛ: ‘Nde ambotshikala ndamɛ l’otema wa nyango, ko shɛso mbolangaka efula.’ Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakananda otema wa Yɔsɛfu, nɛ dia nde mbaki ɔna l’enondo laki Rashɛlɛ wadi aki Jakɔbɔ lakandalangaka efula, lakavu etena kakandotaka Bɛnjamina. Yɔsɛfu akalangaka papa kande efula ndo dui sɔ mɛtɛ diakawoholaka Rashɛlɛ wa nyango. Ndo ondo kɛsɔ mbakatshutshuya Yɔsɛfu dia monga la ngandji k’efula otsha le Bɛnjamina.—Etatelu 35:18-20; 44:20.

Juda akasɛngasɛnga Yɔsɛfu diaha Bɛnjamina ntshikala lo mfumbe. Nde akakome polo ndo lo mbotɛ dia nde ntshikala oko mfumbe lo dihole dia Bɛnjamina. Ɔnkɔnɛ, nde akakomiya l’ɛtɛkɛta wananda asolo ate: ‘Ngande wayomokalola le papa ko ntshika ɔna ɔnɛ? Dimi hantokikɛ mɛna mpokoso kayokomɛ papa.’ (Etatelu 44:18-34) L’etena kɛsɔ mbakandashikikɛ di’anango wambotshikitana. Aha  tsho lo woho wakayatshumoya Juda, koko ndo woho wakandetawɔ monga la yimba ya ndjahombia ndo la kɛtshi.

Yɔsɛfu takandakoke mbikikɛ nto. Nde akahombe nkɛnɛmɔla kandji kaki lande lo sɛkɛ. L’ɔkɔngɔ wa nde ntondja ekambi ande tshɛ l’andja, nde akalele la dui dia wolo polo ndo delo diande nkoma lo luudu la Farawɔ. Oma laasɔ, nde akayoyaeyanyaka l’ekomelo ata ate: ‘Dimi kele Yɔsɛfu y’ɔnangɛnyu.’ Nde akakumbatɛ anango waki la lonyangu asɔ la kɛtshi tshɛ awatɛ dia nde ambadimanyiya kɔlɔ tshɛ kakawosalɛ. (Etatelu 45:1-15) Nde mɛtɛ akakɛnɛmɔla dionga diaki Jehowa, Ɔnɛ ladimanyiyana lo yɛdikɔ y’efula. (Osambu 86:5) Onde ndo sho mbasala ngasɔ?

Etena kakoke Farawɔ ɔkɔndɔ w’otondo wendana la londjo lakatombaka lo luudu laki Yɔsɛfu, nde akelɛ Yɔsɛfu ndo akawotɛ dia mbelɛ osombe wa she la nkumbo kawɔ k’otondo l’Edjibito. Kombeta edja, Yɔsɛfu akayɛnanaka la nkumbo kande ndo la she ka ngandji lakandetsha edja mɛnana la nde. Etena kakawɛnana, Jakɔbɔ akalele ata ate: ‘Wonya ɔnɛ dimi kovɔka ndooko dikambo, lam’ele lambokɛna ndo lambeya dia wɛ eke la lɔsɛnɔ.’—Etatelu 45:16-28; 46:29, 30.

Lo mɛtɛ, Jakɔbɔ akayɔsɛnaka ɛnɔnyi 17 l’Edjibito. Nde akasɛnɛ edja efula dia tatshɔkɔdi anande 12 ɛtshɔkɔ wakahombe ndjokotshama. Yɔsɛfu, ɔna la 11 akalongola tenyi pende di’okitɔ diakahombe ɔna l’enondo nongola. Nkumbo hiende y’Isariyɛlɛ yakahombe ntomba oma le nde. Ko ɔtshɔkɔ akɔna wakalongola Juda ɔna la nɛi, ɔnɛ lakatshutshuya anango dia vɔ mɛnya yimba ya ndjatshumoya? Nde akalongola ɔtshɔkɔ wa woke efula mbuta ate, Mɛsiya akahombe ndjootɔ oma lo ɔlɔndji wa nkumbo kande.—Etatelu, tshapita 48, 49.

Etena kakavu Jakɔbɔ la ɛnɔnyi 147, anango Yɔsɛfu wakoke wɔma lo mfɔnya di’ɔnɛ nde atokoyasɔmbɔya kɔlɔ kakawosalɛ. Koko Yɔsɛfu akaakadimola la eshikikelo ndo la ngandji tshɛ. Nde akayashikikɛ dia lam’ele Jehowa aki la nkumbo kawɔ etena kakawonɔ otsha l’Edjibito, anango wakahombe ntshika ndjakiyanya lo mfɔnya di’awui wa kɔlɔ wayowakomɛ. Nde akaashikikɛ nto lo mambola ɔnɛ: ‘Onde dimi Nzambi kemi?’ (Etatelu 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Yɔsɛfu akɔshi Jehowa oko Shushi ya kokele. Ko, Yɔsɛfu akinde dia nde nombosha wanɛ wele Jehowa akaadimanyiya?—Hɛbɛru 10:30.

Onde wɛ ekɔ l’okakatanu dia dimanyiya anto akina? Tongaka wolo djekoleko etena katosalɛ onto ɔmɔtshi kɔlɔ l’okonda. Koko naka sho dimanyiya l’otema ɔtɔi wanɛ wamboyatshumoya, kete tayɔkɔnɔya mpota yawɔ mbidja ndo yaso. Lo nsala ngasɔ, tayokoya ɛnyɛlɔ ka mbetawɔ kaki Yɔsɛfu ndo ka Jehowa, Shɛso ka kɛtshi.