DƐBƆRA aki lo menda asɔlayi wakatshumana lo dikona dia Tabɔra. Nde akaambe lo menda woho wakiwɔ la dihonga ndo la mbetawɔ. La pindju, nde akakanyiya dia dihonga diawɔ ndo dia mbetawɔ kaki la Baraka ɔnɔmbɔdi awɔ. Kaanga mbakiwɔ asɔlayi 10000, mbetawɔ ndo dihonga diawɔ diakahombe mbidjama l’ohemba a wolo lushi lɔsɔ. Vɔ wakatatshɔka dia tɔlɔsha otunyi wa wolo, ndo vɔ wakikɔ efula ndo komonga la dihomɔ di’amɛna dia ta. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, vɔ wakaye djekoleko l’ɔtɛ wa ekeketshelo kakawasha womoto ɔmɔtshi.

Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mɛna Dɛbɔra, ahɔndɔ ande wekɔ lo sukasuka la lɔpɛpɛ etena kendande nde la Baraka lo dikona. Dikona dia Tabɔra diekɔ woke ndo shɔdi ya diɔ yekɔ ebamubamu. Oma la shɔdi ya diɔ, onto koka mɛna oswe wa Esdrelon, diɔ diekɔ la mɛtrɛ oko 400 oya l’ɛse ndo diɔ mbɛlɛ otsha lo lɛkɛ la sidɛ. Ɔkɛdi wa Kishɔna wakela elola lo laanda l’ebamubamu lakatshɔka polo lo Ndjale ka woke oma lo dikona dia Karamɛlɛ. Ondo ɔkɛdi wakome la pindju kɛsɔ, koko dui dikina diakatombe lo lɛkɛ lɔsɔ. Alembe waki Sisɛra wakayalekaka sukana ndo wakawaotshaka wɔma l’ɔtɛ wa dihomɔ diawɔ dia ta. Akikɔ ngasɔ nɛ dia l’ɔtɛ wa lotamanya laki la asɔlayi waki Sisɛra, pusupusu ya ta 900 yakikɔ la mbolo ya mpɛmɔ lo esembe. Sisɛra akalangaka dia mana alembe w’ase Isariyɛlɛ oshiki afɔnya dia nde ayowamana lo kamula ka sso nɛ dia vɔ komonga la dihomɔ dia ta di’amɛna.

Dɛbɔra akeyaka dia Baraka nde la anto ande wakakongaka ɔtɛkɛta ɔmɔtshi, djembetelo mɔtshi oma le nde. Onde paka ndamɛ mbaki womoto lɛkɔ? Lo woho akɔna wakawawosha ɛkɛndɛ efula lo etena ka ngasɔ? Onde nde akayambola kɛnɛ kasalande lɛkɔ? Keema. Jehowa, Nzambi kande akawotɛ dia nde ntatɛ la ta sɔ, nde akawosholɛ nto dia nde ayokamba la womoto dia nkomiya ta sɔ polo l’ekomelo. (Embadi 4:9) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le Dɛbɔra ndo asɔlayi waki la dihonga lo kɛnɛ kendana la mbetawɔ?

Etena katɛkɛta Bible mbala ka ntondo dikambo dia Dɛbɔra, tɔ mbelɛka ɔnɛ ‘omvutshi wa womoto.’ Kɛsɔ kasala dia Dɛbɔra kɔndwama lo yoho ya laande lo Bible aha la nde monga womoto la laande. * Dɛbɔra aki l’ɔkɛndɛ okina. Nde akahembolaka dombo lo mbitɛ anto awui w’oma le Jehowa.—Embadi 4:4, 5.

Dɛbɔra akadjasɛka lo lɛkɛ l’akona wa Efrayimɛ lam’asa osomba wa Bɛtɛlɛ la wa Rama. Lɛkɔ, nde akadjasɛka la tshina dia toko ndo akakambɛka anto lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. Ɔkɛndɛ ande waki l’ekakatanu, koko Dɛbɔra kombetawɔ dia ekakatanu ɛsɔ mbɔɔtɛwɔla. Elimu wakandakambaka wakikɔ ohomba efula. Lo mɛtɛ, nde akayoshaka lonya dia nkongɛ osambo wakafundama l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila ndo osambo akɔ mbutaka lo kɛnɛ kendana l’anto ande waki komonga la kɔlamelo ɔnɛ: ‘Vɔ wakasɔnɛ tozambizambi t’eyoyo; ko ta diakayala lo asoko w’osomba.’ (Embadi 5:8) Lam’ele ase Isariyɛlɛ wakasɛkɛ Jehowa dia kambɛ tozambizambi tokina, Jehowa akaakimɔ l’anya w’atunyi awɔ. Jabina nkumekanga k’ase Kanana akawaolɛ, lo nkamba la Sisɛra owandji w’alembe waki la wolo.

Lokombo Sisɛra akashaka ase Isariyɛlɛ wɔma ndo wakasakaka lokomba. Ɔtɛmwɛlɔ w’ase Kanana ndo  mbekelo yawɔ yaki kɔlɔ efula, vɔ wakalambolaka anawɔ oko elambo ndo wakasalaka monanyi lo tɛmpɛlɔ. Ko lo woho akɔna wele owandji w’alembe w’ase Kanana ndo alembe ande wakolɛ l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ? Osambo waki Dɛbɔra mɛnyaka dia takawahombaka minda lɔkɛndɔ l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ nɛ dia ase ngelo komonga nto. (Embadi 5:6, 7) Sho koka nkanyiya woho waki anto l’ekonda ndo l’akona, woho wakawokaka wɔma dia nkamba dikambɔ kana mbidjasɛ lo waa ngelo, ndo woho wakawokaka wɔma minda nkɛndɔ l’etadimbo l’ɔtɛ w’ɔnɛ wayoyalɔsha, woho wakawɔshi anawɔ, ndo woho wakaweyana la wadɛwɔ la wolo. *

Wɔma ɔsɔ wakayala l’edja k’ɛnɔnyi 20, polo lam’akɛnyi Jehowa dia anto ande w’ɛtɛ wolo asɔ wambonga suke dia ntshikitana. Kɛsɔ mbɛnya ɔkɔndɔ wakafundama l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila l’osambo wakembe Dɛbɔra nde la Baraka ɔnɛ: ‘Polo lam’akamemala, dimi Dɛbɔra, polo lam’akamemala oko mama lo Isariyɛlɛ.’ Hateye kana Dɛbɔra ya wadi aki Lapidɔtɛ akikɔ mama lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ, koko etelo kɛnɛ mɛnyaka dia nde akataka lo yoho ya didjidji. Koko, Jehowa akasha Dɛbɔra ɔkɛndɛ wa nkokɛ wodja woho watokokɛka ombutshi wa womoto ɔnande. Nde akawosha ɔkɛndɛ wa Baraka ɔnɛ laki shushi ndo pami ka mbetawɔ ndja le nde ndo mbɔlɔmbɔla dia nde ndɔshana la Sisɛra.—Embadi 4:3, 6, 7; 5:7.

Jehowa akate lo tshimbo ya Dɛbɔra ɔnɛ: ‘Tshɔka otsha lo dikona dia Tabɔra.’ Baraka akahombe ntshumanya apami 10 000 oma lo waoho ahende w’Isariyɛlɛ. Dɛbɔra akawatɛ kɛnɛ kakalake Nzambi ɔnɛ vɔ wayɔlɛndja Sisɛra owandji w’alembe wa wolo ndo pusupusu yande ya ta 900. Aha la taamu, daka sɔ diakaambiya Baraka. Ase Isariyɛlɛ komonga l’alembe ndo la dihomɔ dia ta dia wolo. Koko, Baraka aketawɔ dia ntshɔ lo ta kaanga mbakandate dia Dɛbɔra ntshɔ nde lawɔ lo dikona dia Tabɔra.—Embadi 4:6-8; 5:6-8.

Anto amɔtshi wakelɛka Baraka ɔnɛ onto laha bu la mbetawɔ l’ɔtɛ wakandalɔmbɛ Dɛbɔra dia ntshɔ kaamɛ la nde, koko dui sɔ keema mɛtɛ. Ndo nto, Baraka kɔnɔmba Nzambi dia nde mbosha dihomɔ dia ta efula. Koko lam’ele nde aki pami kaki la mbetawɔ, Baraka akɛnyi ohomba wa monga l’onyimpala waki Jehowa dia mbakeketsha nde l’asɔlayi ande lɛkɔ. (Hɛbɛru 11:32, 33) Jehowa aketawɔ dui sɔ. Nde aketawɔ dia Dɛbɔra ntshɔ oko akalɔmbɛ Baraka. Koko, Jehowa akakambe la Dɛbɔra dia mbewoya l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila ɔnɛ lotombo la ta l’ekomelo halotonga le pami. (Embadi 4:9) Nzambi akɔshi yɛdikɔ ya womoto ndjaka Sisɛra laaki onto la kɔlɔ.

L’andja wasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ, wekɔ lo mɛngiya  wamato woho w’anyanya, wekɔ lo mbasalɛ awui la ngala ndo awui efula wa kɔlɔ. Hawoleke mbisha wamato nɛmɔ diankombola Nzambi dia vɔ mbasha. Koko Nzambi mbɔsaka wamato ndo apami la nɛmɔ dia woho akɔ waamɛ ndo vɔ tshɛ koka mbetawɔma le nde. (Rɔmɔ 2:11; Ngalatiya 3:28) Ɛnyɛlɔ kaki Dɛbɔra toholaka dia Nzambi tshɔkɔlaka ndo wamato lo mbasha waɛsɛ ndo tolembetelo tɛnya dia nde ndjaɛkɛka le wɔ ndo mbaokaka kɛtshi lo yoho ya laande. Ekɔ ohomba diaha sho mbokoya pondjo yimba ya kɔlɔ shɔ yambokokanɛ l’andja ɔnɛ.

Baraka akatshu dia totshumanya alembe ande. Nde akatshumanya apami 10000 wakikɔ la dihonga dia vɔ ntshɔ tɔlɔsha alembe waki Sisɛra. Lam’ele Baraka akalɔmbɔla apami asɔ lo dikona dia Tabɔra, nde akikɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbakeketsha lo dihonga diaki la wɔ. Sho mbadiaka ɔnɛ: ‘Dɛbɔra akatshu kaamɛ la nde.’ (Embadi 4:10) Ohokanyiya woho wakakeketshama asɔlayi asɔ dia mɛna womoto la dihonga l’atei awɔ lam’akawatatshɔka lo dikona dia Tabɔra ndo ele suke dia mbidja lɔsɛnɔ lande lo waale lo waahɔ awɔ l’ɔtɛ wakinde la mbetawɔ le Jehowa Nzambi.

Etena kakoke Sisɛra dia ase Isariyɛlɛ wambotshumanya alembe awɔ dia mbɔlɔsha, nde akasale akambo esadi esadi. Nkumi ya dikanga y’ase Kanana efula wakatshumana kaamɛ l’alembe waki nkumekanga Jabina ɔnɛ lele ondo nde mbakaleke wolo l’atei awɔ. Ɔnkɔnɛ, pusupusu ya ta ya wolo yaki Sisɛra yakatatɛ sutshasutsha nkɛtɛ la londjo la wolo etena kakawonɛ mbala kakɔ ɔtɔi l’oswe. Ase Kanana wakikɔ l’eshikikelo dia vɔ ndeka ase Isariyɛlɛ wolo ndo wayowashila oshiki lo kamula ka sso.—Embadi 4:12, 13; 5:19.

Kakɔna kakahombe Baraka nde la Dɛbɔra nsala etena kakayasukanaka atunyi? Otondonga vɔ wakemala lo dikona dia Tabɔra, ondo vɔ wotɔlɛndja alembe w’ase Kanana wakayayaka nɛ dia pusupusu shɔ yakikɔ l’ohomba wa dihole dia ebamubamu dia vɔ ndɔsha ta dimɛna. Koko Baraka akahombe ndɔsha oko akawotɛ Jehowa, diakɔ diele nde akakonge ɔtɛkɛta oma le Dɛbɔra. L’ekomelo a shimu, etena kakakoke. Dɛbɔra akate ate: ‘Onɛ, nɛ dia ɛlɔ kayokimɔ Jehowa Sisɛra lo anya ayɛ. Shi Jehowa ekɔ lo tatshu la ntondo kayɛ?’ Oma laasɔ, sho mbadiaka ɔnɛ: ‘Baraka akaholɔ oma lo dikona dia Tabɔra ndo apami nunu dikumi wakooyele.’—Embadi 4:14. *

Alembe w’ase Isariyɛlɛ wakemala l’ɛse ka dikona l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka ebamubamu mbɛlɛnganɛ la alembe waki la dihomɔ dia ta dia wolo efula. Onde Jehowa akete la ntondo kawɔ oko akatatshi Dɛbɔra? Eelo. Sho mbadiaka ɔnɛ: ‘Nkɛtɛ yakasukasuka ndo olongo wakahongola ashi.’ Alembe waki Sisɛra wakayafunaka wakɔtɔ lo lofunge. Ndo oma laasɔ mvula kakalɔ. Lam’ele mvula kakalɔ wolo efula mɛnamaka dia aha la ntshimbatshimba nkɛtɛ yakonge lɔtɛkɛ efula. Lam’ele pusupusu yawɔ ya ta yakikɔ wotsho efula, yɔ kokoka mbakimanyiya oko akawalongamɛka. Vɔ wakɔtɔ la pusupusu yakɔ lo lɔtɛkɛ ndo vɔ komonga l’elongamelo nto nɛ dia pusupusu yakakundama.—Embadi 4:14, 15; 5:4.

Baraka nde la anto ande kotshimba wɔɔngɔ l’ɔtɛ wa mvula. Vɔ wakeyaka ɔnɛ lakakilɔsha. Vɔ wakatshu otsha le alembe w’ase Kanana. Lam’ele ase Isariyɛlɛ wakasale akambo oko anto wakatomama oma le Nzambi, vɔ kotshika kaanga ɔsɔlayi ɔtɔi waki Sisɛra la lɔsɛnɔ. Ɔkɛdi wa Kishɔna wakɔtɔ elola k’efula, ndo wakakɛdia edo w’asɔlayi otsha lo Ndjale ka woke.—Embadi 4:16; 5:21.

Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa hayotoma ekambi ande lo ata wa lo demba. Koko, nde nɔmbaka ekambi ande dia vɔ ndjasha lo ta dia lo nyuma. (Mateo 26:52; 2 Kɔrɛtɔ 10:4) Naka sho nsala la wolo dia nkitanyiya Nzambi lo andja wasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ, kete tekɔ lo ndɔ ta sɔ. Tekɔ l’ohomba wa dihonga nɛ dia wanɛ wele lo lɛkɛ laki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ koka mpomana l’ɔlɔshamelo wa wolo. Koko Jehowa atatshikitana. Nde ekɔ lo ntetemala la nsukɛ wanɛ wele la mbetawɔ ndo wayaɛkɛ le nde l’ɛnyɛlɔ ka Dɛbɔra, Baraka ndo asɔlayi waki la dihonga l’Isariyɛlɛ w’edjedja.

Ɔmɔtshi la l’atei wa atunyi w’ase Kanana akalawɔ, mbuta ate ɔnɛ lakaaleke vɔ tshɛ kɔlɔ. Sisɛra otunyi wa woke w’ekambi waki Nzambi akalawɔ ta l’ekolo. Nde akatshike anto ande dia vɔ mvɔ, nde akete l’ɔkɔngɔ w’alembe w’ase Isariyɛlɛ ko akete lo nkɛtɛ ya womu atayalɔmbɔla otsha le anto awɔ wakandafɔnya dia nde ayotoka. Nde akalawɔ esadi esadi l’oswe, ele la wɔma ɔnɛ asɔlayi w’ase Isariyɛlɛ wayoyotana. Nde akatoyashɛ lo luudu la dipɛma laki Hebɛrɛ  w’ose Kenɛ ɔnɛ lakakakitɔna l’anto ande wakatononɔka, lo lɛkɛ la sidɛ ndo nde akatookanaka la nkumekanga Jabina.—Embadi 4:11, 17.

La ɔlɛmbɛlɔ tshɛ, Sisɛra akatokomaka lo mpango kaki Hebɛrɛ. Nde kotana Hebɛrɛ la ngelo. Koko Jaɛlɛ ya wadi aki Hebɛrɛ akikɔ laawɔ. Aha la taamu, Sisɛra akafɔnyaka dia Jaɛlɛ ayɔlɛnya diokanelo diaki omɛnde la nkumekanga Jabina. Ondo Sisɛra kɔfɔnyaka dia womoto koka nsala akambo kana monga l’ekanelo kotshikitanyi la k’omɛnde. Sisɛra kombeyaka Jaɛlɛ. Mbokɛmaka hwe dia Jaɛlɛ akɛnaka awui wa kɔlɔ ndo ɔlɔshamelo waki l’ase Kanana l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ, ndo ondo nde akɛnyi dia nde akahombe nsala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi. Nde akakoke nkimanyiya pami ka kɔlɔ kɛsɔ, kana monga la diɔtɔnganelo la Jehowa ko ndɔsha otunyi w’ekambi ande. Ko kakɔna kakandahombe nsala? Ngande wakakoke womoto ndɔsha onto laki la wolo efula, lakatalɛndjaka ata?

Jaɛlɛ akahombe ntondo nkana yimba. Nde akasha Sisɛra dihole dia mumuya. Sisɛra akatɛ Jaɛlɛ diaha nde mbitɛ onto tshɛ lakahombe mboyanga ɔnɛ nde ekɔ laanɛ. Jaɛlɛ akawofɛ dihɔndɔ etena kakandashama ndo lam’akɔlɔmbɛ Sisɛra ashi, Jaɛlɛ akawosha abɛlɛ. Kombeta edja, Sisɛra akalale djɔ ya baku. Jaɛlɛ akɔshi dihomɔ pende dia lo luudu diakakambaka tena dimɔtshi la wamato wakadjasɛka lo mvudu y’apɛma, mbuta ate wokɔ la maditɔ. Nde akawoke suke la ɔtɛ waki Sisɛra. Nde akahomana l’ɔkɛndɛ wa wolo dia nsala akambo oko otomami wa Jehowa dia ndjaka. Ondo nde akakoke monga bu l’eshikikelo kana wengengo. Onde nde akakane yimba lo dikambo di’ekambi waki Nzambi lo woho wakaasoya pami ka kɔlɔ kɛsɔ l’edja k’ɛnɔnyi akumi? Ko kana onde nde akakane yimba lo diɛsɛ diaki la nde dia nsala lolango la Jehowa? Ɔkɔndɔ hatotɛ. Kɛnɛ keyaso ele, akambo wakasalema esadi esadi ko Sisɛra akavu.—Embadi 4:18-21; 5:24-27.

L’ɔkɔngɔ diko, Baraka akaye ayayange otunyi ande. Etena kakawɛnya Jaɛlɛ odo waki Sisɛra waki la wokɔ lo mpakatuyi, Baraka akeye dia daka diaki Dɛbɔra diaki mɛtɛ. Womoto mbakadiake Sisɛra ɔndɔshi wa ta waki la wolo efula. Ambewi w’ɛkɔndɔ ndo ambidji wa taamu wa nshi nyɛ mbɔsaka Jaɛlɛ oko womoto la kɔlɔ, koko Baraka nde la Dɛbɔra wakeyaka akambo dimɛna. Lo osambo awɔ, vɔ wakalɔmbwama la nyuma k’ekila dia ntombola Jaɛlɛ oko ‘womoto loleki tshɔkwama.’ (Embadi 4:22; 5:24) Tolembete dia Dɛbɔra aki ɔlɔlɔ. Nde komboka Jaɛlɛ kandjema, koko nde akate dia ɛtɛkɛta wa Jehowa wambokotshama.

Etena kakavu Sisɛra, nkumekanga Jabina kondjosalɛka ase Isariyɛlɛ akambo wa kɔlɔ nto. Ɔlɔshamelo w’ase Kanana wakakomɛ. Wɔladi wakonge l’edja ka ɛnɔnyi 40. (Embadi 4:24; 5:31) Lo mɛtɛ, Dɛbɔra, Baraka, ndo Jaɛlɛ wakatshɔkwama l’ɔtɛ wakiwɔ la mbetawɔ le Jehowa Nzambi. Naka sho mbokoya mbetawɔ kaki Dɛbɔra lo kitanyiya Jehowa ndo lo nkeketsha anto akina dia nsala woho akɔ waamɛ, kete Jehowa ayotɔtshɔkɔla dia sho mbidja etshumba ndo tayonga la wɔladi wa pondjo.