Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TOKOYA MBETAWƆ KAWƆ | TIMƆTE

“Ɔnami la ngandji ndo la kɔlamelo l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ”

“Ɔnami la ngandji ndo la kɔlamelo l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ”

TIMƆTE akatakɛndakɛndaka ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ lo mboka mangana la lakawɔ, washo ande wakahikama lo kɛnɛ kakookongɛka la ntondo. Asekande wakatawɔlɔmbɔlaka etena kakawatatenyanyaka eswe wele Timɔte akeyaka dimɛna efula. Yema l’ɔkɔngɔ awɔ mbakikɔ osomba wa Lustɛra, wele ladiko ka dikona dia tshitshɛ lo lɛkɛ l’okidi w’ashi. Timɔte akamɔnamɔna etena kakandakanyiyaka dikambo dia nyango ndo tshɛnde, waki l’olengolengo ndo wakashɛ ɔkɛyi waki la wɔ etena kakawɛnyi nde otatshu. Onde nde akakoke nkadimɔ ko mbahohiya lonya, mbala k’ekomelo?

Mbala la mbala, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakadimɔka le Timɔte ko mbokeketsha l’ɔmɔnɔmɔnɔ tshɛ. Nde akeyaka dia Timɔte akalɔshaka dia minya ɔsɔnyi, koko nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛna ohetoheto waki la ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ. Timɔte aki ɔlɔngɔlɔngɔ ondo l’ekomelo ka ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kana l’etatelo ka ɛnɔnyi akumi ahende l’ɛmɔ, ndo nde aki la dilɛmiɛlɔ di’efula ndo la ngandji otsha le Pɔɔlɔ. Laasɔ ko Timɔte atayele Pɔɔlɔ pami kaki la osalosalo ndo la mbetawɔ lo lɔkɛndɔ lakahombe mbɔɔsɛ kilɔmɛtrɛ efula mangana la lakawɔ. Vɔ wakahombe minda nkɛndɔ l’ekolo ndo lo masuwa, mpomana la waale efula lo mboka. Timɔte kokoka mbeya kana nde ayɛna lakawɔ nto.

Kakɔna kakatshutshuya ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ dia mbesa yoho ya lɔsɛnɔ shɔ? Ɛlɔlɔ akɔna wakahombe monga la woho wakandayahombia l’otema ɔtɔi? Ndo ngande wakoka ɛnyɛlɔ kaki Timɔte monga la shɛngiya le so?

“OMA KO KIƐNDAKƐNDA”

Tokalole yema ɛnɔnyi ehende kana esato l’ɔkɔngɔ, kele tɔtɛkɛtɛ dikambo dia Lustɛra, mbuta ate osomba waki Timɔte wa lootɔ. Vɔ wakikɔ osomba wa tshitshɛ wakikɔ yema lo diɛta ndo wakikɔ l’okidi w’ashi. Ondo anto wakokaka ɔtɛkɛta wa Grɛkɛ, koko vɔ wakatɛkɛtaka ɔtɛkɛta wa lɛkɔ, mbuta ate ɔtɛkɛta w’ase Lukaoniya. Lushi lɔmɔtshi, osomba wa tshitshɛ ɔsɔ wakaambiyama. Akristo ahende waki waa misiɔnɛrɛ, mbuta ate ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ la osekande Barnabasɛ wakakome oma l’Ikɔniyo, osomba wa woke waki suke. Etena kakawasambishaka lo sɛkɛ, Pɔɔlɔ akɛnyi pami kɛmɔtshi kaki ekuse lakɛnya dia nde aki la mbetawɔ ka mɛtɛ. Ɔnkɔnɛ, Pɔɔlɔ akasale dihindo ndo akakɔnɔla pami kɛsɔ!—Etsha 14:5-10.

Anto efula wa la Lustɛra waki la mbetawɔ lo ɛkɔndɔ wa lɔfɔnya wa lɛkɔ wendana la tozambizambi takaye l’efanelo k’anto l’ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ lo nshi yakete. Diakɔ diele anto wakafɔnya dia Pɔɔlɔ aki Hɛrɛmɛsɛ ndo Barnabasɛ Zeusɛ! Akristo ahende waki la okitshakitsha asɔ kombetawɔ dia anto mbalambola olambo.—Etsha 14:11-18.

Koko le anto amɔtshi wa la Lustɛra, diaaso sɔ komonga wembwelo w’oma le tozambizambi t’apanganu, koko le wɔ ɔsɔ aki dui di’oshika ndo dia diambo. Ɛnyɛlɔ, Eyunikɛ womoto l’ose Juda lakatshukama la pami k’ose Ngirika, * kaki komonga ombetawudi kaamɛ ndo Lɔyisɛ la nyango wakahokamɛka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ la nsaki k’efula ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔsɔ aki losango lele ose Juda tshɛ laki la mbetawɔ akalomɔlomɔka dia lihokamɛ, mbuta ate Mɛsiya akaye ndo akakotsha prɔfɛsiya efula yakakotshama dikambo diande lo Afundelo.

Ohokanyiya woho wakandandema Timɔte l’ɔtɛ wa wembwelo wa Pɔɔlɔ. Timɔte akalowanyema “oma ko kiɛndakɛnda” dia nanga efundelo w’ekila wa Afundelo wa lo Hɛbɛru. (2 Timɔte 3:15) L’ɛnyɛlɔ ka nyango ndo tshɛnde, nde akɛnyi dia Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatɛkɛtaka dimɛna lo dikambo dia Mɛsiya. Ko ohokanyiya dikambo dia pami kakakɔnɔ oma le Pɔɔlɔ. Ntatɛ oma ko dikɛnda diande, ondo Timɔte akɛnaka pami kɛsɔ mbala efula lo toshinga ta la Lustɛra. Oma laasɔ, Timɔte akayɛna pami kɛsɔ akɛndakɛnda mbala ka ntondo. Diakɔ diele aha la taamu, Eyunikɛ la Lɔyisɛ wakakome Akristo ndo Timɔte nde la wɔ. Polo ɛlɔ, ambutshi w’epalanga ndo ambutshi koka nkondja wetshelo efula oma le Lɔyisɛ la Eyunikɛ. Onde wɛ koka monga la shɛngiya ya dimɛna le ɛlɔngɔlɔngɔ?

“L’ATEI W’ASUI EFULA”

Wanɛ wakakome Akristo la Lustɛra wakonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbeya elongamelo kaki la ntondo ka ambeki waki Kristo. Koko vɔ wakeye nto dia monga ombeki akalɔmbaka dui dimɔtshi. Atunyi w’ase Juda wakaye oma l’Ikɔniyo ndo oma l’Atiyɔka wakɔtɔ l’osomba ndo wakatshutshuya anto wakadjasɛka l’osomba wa Lustɛra dia vɔ tɔmbɔkwɛ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ. La ntondo ka laasɔ, elui w’anto waki la ngala wakaye ndo wakoke Pɔɔlɔ ave. Wakatetemala mbooka ave polo nde nkɔ lo nkɛtɛ. Olui w’anto ɔsɔ wakatondja Pɔɔlɔ l’andja w’osomba ndo wakotshike l’asa eko la nyɔi.—Etsha 14:19.

Koko, ambeki wa la Lustɛra wakatshu tokimanyiya Pɔɔlɔ ndo wakodinge. Ande ekeketshelo kakawakondja etena kaketɔ Pɔɔlɔ ndo kakandakalola la dihonga tshɛ l’osomba wa Lustɛra lee! Lushi lakayelana, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatshike osomba wa Dɛrɛbɛ ndo wakatetemala la esambishelo kawɔ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nkondja ambeki w’eyoyo lo ahole asɔ, vɔ komonga la wɔma wa waale ndo wakakalola nto la Lustɛra. Dia tosala na? Ɔkɔndɔ totɛka dia “vɔ wakakeketsha ambeki,” ndo “wakawaɛnya ohomba wa ntshikala lo mbetawɔ.” Ohokanyiya yema ɔlɔngɔlɔngɔ Timɔte ahokamɛ, ɛna la washo ande etena kaketshaka Pɔɔlɔ nde la Barnabasɛ Akristo asɔ dia difuto diawɔ dia lotombo dia lo nshi yayaye, akalemanɛka la paa kakawɛnaka lo nshi shɔ. Vɔ wakate ɔnɛ: “L’atei w’asui efula mbahombaso mbɔtɔ lo Diolelo dia Nzambi.”—Etsha 14:20-22.

Timɔte akadihola otema ande lo wetshelo waki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ

Timɔte akɛnyi Pɔɔlɔ asɛna lo ndjela ɛtɛkɛta ɛsɔ, lo mpomana l’asui la dihonga tshɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ le anto akina. Diakɔ diele Timɔte akeyaka dia naka nde ndjela ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, kete anto wa la Lustɛra wayowohetsha mbidja ndo papa kande ndamɛ akahombe mbohetsha. Koko Timɔte kombetawɔ dia awui asɔ tshɛ monga la shɛngiya lo yɛdikɔ yande ya kambɛ Nzambi. Ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ ɛlɔngɔlɔngɔ efula wele oko Timɔte. La lomba tshɛ, vɔ nyangaka angɛnyi wele la mbetawɔ ka wolo, wanɛ wayowakeketsha. Ndo vɔ hawetawɔ dia ɔlɔshamelo mbashimba dia vɔ kambɛ Nzambi ka mɛtɛ.

‘ANANGƐSO WAKATƐKƐTAKA DIMƐNA LO DIKAMBO DIANDE’

Oko wakataditshi l’etatelo, wembwelo wa mbala kekina waki Pɔɔlɔ wakayosalema ɛnɔnyi ehende kana esato l’ɔkɔngɔ. Ohokanyiya ɔlɔ wakonge la ase luudu laki Timɔte etena kakakome Pɔɔlɔ, mbala kɛnɛ kakootshindɛ Silasɛ. Aha la taamu ɔsɔ aki dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula ndo le Pɔɔlɔ. Nde akakoke mɛna ndamɛ etombelo wa ntɔngɔ y’akambo wa mɛtɛ wakandonɛ la Lustɛra. Lɛkɔ aki Lɔyisɛ nde la Eyunikɛ w’ɔnande, laasɔ ko waya Akristo wa kɔlamelo, wakalole la “mbetawɔ kaha ka dungi pende” ndo Pɔɔlɔ akangɛnangɛnaka dui sɔ. (2 Timɔte 1:5) Ko kayotota dia ɔlɔngɔlɔngɔ Timɔte?

Pɔɔlɔ akeye dia ɔlɔngɔlɔngɔ Timɔte akatshunde lo nyuma ntatɛ wembwelo wetshi. ‘Anangɛso wakatɛkɛtaka dimɛna’ lo dikambo dia Timɔte aha la Lustɛra oto koko ndo l’Ikɔniyo, kilɔmɛtrɛ oko 32 lo lɛkɛ la nɔrdɛ ɛstɛ. (Etsha 16:2) Kakɔna kakandasale dia monga la lokumu la ngasɔ?

“Efundelo w’ekila” waketshama Timɔte “oma ko kiɛndakɛnda” oma le nyango la tshɛnde, wekɔ la alako w’ohomba efula le ɛlɔngɔlɔngɔ. (2 Timɔte 3:15) Dako dimɔtshi diɔ nɛ: ‘Ohɔke Otungi ayɛ wa Woke lo nshi yayɛ y’ɔlɔngɔlɔngɔ.’ (Undaki 12:1) Ɛtɛkɛta ɛsɔ waki la kitshimudi y’efula l’ɔkɔngɔ wa Timɔte nkoma Okristo. Nde akɛnyi dia yoho ya dimɛna ya mbohɔka Otungi ande wa Woke, ele nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo lele Ɔna Nzambi. Timɔte akatekaka yema yema woho wa minya ɔsɔnyi ande wa lootɔ wakoshimbaka dia nde monga la dihonga dia mbutɛ anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Yeso Kristo.

Apami wakalɔmbɔlaka tshumanelo wakatɛnaka ohamelo waki Timɔte. Aha la taamu, vɔ wakandandema dia mɛna woho wele ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ akakeketshaka anto akina. Kɛnɛ koleki ohomba ele, Jehowa akɛnaka Timɔte. Nzambi akakambe ndo la prɔfɛsiya mɔtshi yakafundama lo ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila lo lokombo la Timɔte, ondo lo kɛnɛ kendana la olimu wa dimɛna wakandahombe ndjokambɛ tshumanelo efula. Etena kakembola Pɔɔlɔ, nde akɛnyi dia Timɔte akahombe monga okimanyedi w’oshika lo nkɛndɔ ya misiɔnɛrɛ. Anangɛso wa la Lustɛra waketawɔ. Vɔ wakahɛ anya le ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ, djembetelo yakɛnyaka dia nde ambɔsɔnama lo olimu wa laande lo olimu wa Jehowa Nzambi.—1 Timɔte 1:18; 4:14.

Oko wakokaso nkanyiya, Timɔte akaambe lo woho wakawɛkɛ otema le nde ndo wakandalongola ɔkɛndɛ. Nde akayalɔngɔsɔla dia ntshɔ. * Ko kakɔna kakasale papa kaki Timɔte laki komonga ombetawudi etena kakalongola ɔnande ɔkɛndɛ w’oyoyo dia monga osambisha w’Okristo? Aha la taamu, nde akikɔ l’eyango ekina lo wɔɔngɔ ande dikambo dia nshi yayaye yaki ɔnande. Ko kayotota dikambo diaki nyango aki Timɔte ndo tshɛnde? Onde vɔ wakangɛnangɛna etena kele wakasalaka dia mbishɛ ekiyanu awɔ l’oyango wa nkeketsha ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ? Vɔ wakahombe nsala ngasɔ.

Kɛnɛ kele mɛtɛ ele Timɔte akatshu. La pindju ka lushi lakatatɛkɛtshi ladiko lo mbɔtwɛlɔ ka sawo nɛ, nde akatatɛ nsɛna lɔsɛnɔ la tetetaka kaamɛ la ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. Lam’ele nde akatshike Lustɛra l’ɔkɔngɔ, etena tshɛ kakandatakamɛka mbɔkɔ la sabata yande, adiyo tshɛ wakandatalekanaka, wakalembetshiyaka nna dikina otsha lo dihole diahandeye ndo etale la lakawɔ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nkɛndakɛnda etale lushi otondo, apami asato asɔ wakakome l’Ikɔniyo. Timɔte akatatɛ mɛna woho wakakambe Pɔɔlɔ nde la Silasɛ la ɛlɔmbwɛlɔ w’eyoyo w’oma le olui-walɔmbɔla waki la Jɛrusalɛma ndo woho wakawakeketsha mbetawɔ ya ambetawudi l’Ikɔniyo. (Etsha 16:4, 5) Koko ɔsɔ aki tsho etatelo.

L’ɔkɔngɔ wa vɔ membola tshumanelo dia la Ngalatiya, wa misiɔnɛrɛ ɛsɔ wakatshike mboka kɛsɔ, ko wakatshu lo mboka kina y’ave y’ase Rɔmɔ ndo wakakɛndakɛnda kilɔmɛtrɛ nkama lo ekidi wa la Firingiya, watatshu lo lɛkɛ la nɔrdɛ ndo l’owɛstɛ. Lam’ele vɔ wakatayelaka ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila kaki Nzambi, vɔ wakatshu la Tɔrɔa, wakɔtɔ lo masuwa ndo wakatokomaka la Makɛdɔniya. (Etsha 16:6-12) L’etena kɛsɔ, Pɔɔlɔ akɛnyi dia Timɔte aki ohomba efula. La Bɛrɔya, Pɔɔlɔ akatshike Timɔte nde la Silasɛ. (Etsha 17:14) Nde akatome ndo Timɔte ndamɛ la Tɛsalɔnika. Lɛkɔ, Timɔte akookoya bɛnyɛlɔ diakandasɛdingolaka la yambalo tshɛ ndo akakeketsha Akristo wa kɔlamelo wa lɛkɔ.—1 Tɛsalɔnika 3:1-3.

L’ɔkɔngɔ diko, Pɔɔlɔ akayofunda lo dikambo diaki Timɔte ɔnɛ: “Dimi ndooko la onto okina lele la dionga diele oko nde layakiyanya l’otema ɔtɔi dikambo di’awui wendana la nyu.” (Filipɛ 2:20) Lokumu lɔsɔ kondja oko aksida. Timɔte akalikondja lo nkamba olimu wa wolo, w’okitshakitsha ndo woho wakandatshikala la kɔlamelo ndo la ekikelo la ntondo k’ekakatanu wa wolo. Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna le ɛlɔngɔlɔngɔ ɛlɔ kɛnɛ lee! Tohɛke dia lokumu layɛ lekɔ l’anya ayɛ wɛmɛ. Naka wɛ ekɔ ɔlɔngɔlɔngɔ, wɛ ekɔ la diaaso dia dimɛna efula dia monga la lokombo lo dikambo diayɛ wɛmɛ lo mbetshaka la ntondo Jehowa Nzambi kayɛ lo lɔsɛnɔ layɛ ndo lo salɛka anto akina akambo la kɛtshi ndo la dilɛmiɛlɔ.

“SALA TSHƐ DIA NDJA LE MI”

Etena kakinde dikɛnda, Timɔte akatatɛ lɔsɛnɔ lo ndjakimɔ l’olimu w’Okristo

L’edja kolekanyi ɛnɔnyi 14, Timɔte akakambe kaamɛ la ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ w’ɔngɛnyi ande. Ndo nde mbakɛnaka paa yakɛnaka Pɔɔlɔ l’olimu kaamɛ ndo ɛngɛnɔngɛnɔ efula. (2 Kɔrɛtɔ 11:24-27) L’etena kɛmɔtshi, Timɔte akadjama lo lokanu. (Hɛbɛru 13:23) Nde lawɔ nto akakahanaka la Pɔɔlɔ ngandji ka l’otema ɔtɔi ndo ekiyanu l’ɔtɛ wa anango la akadiyɛnde w’Akristo. Diakɔ diele Pɔɔlɔ akafunde lo dikambo dia nde ate: ‘Lekɔ lo mbohɔ asɔyi ayɛ.’ (2 Timɔte 1:4) L’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, mɛnamaka dia Timɔte akeke woho wa ‘ndela la wanɛ walela’ lo mbidja yimba le wɔ l’oyango wa mbaakimanyiya efula ndo mbakeketsha. (Rɔmɔ 12:15) Nyɛsɔ sho tshɛ, tosalake woho akɔ waamɛ.

Aha la taamu, lo etena kɛsɔ ko Timɔte ele omendji w’Okristo wa manamana. Pɔɔlɔ akɛkɛka otema le nde dia mbosha ɛkɛndɛ aha tsho dia membola tshumanelo koko dia mbaakeketsha ndo nsɔna apami wakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia nkamba oko dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya lo tshumanelo.—1 Timɔte 5:22.

Pɔɔlɔ akikɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba lo dikambo dia Timɔte, lo mbosha alako efula w’ohomba oko ombutshi wa pami le ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ. Nde akalɔmbɛ Timɔte dia nkamba dimɛna la akoka ande wa lo nyuma ndo ntetemala mpama. (1 Timɔte 4:15, 16) Nde akakeketsha Timɔte diaha nde mbetawɔ dia woho wakinde ɔlɔngɔlɔngɔ ndo woho wakandotɔ ɔsɔnyi mboshimba dia nde ntshikala nge lo kɛnɛ kele losembwe. (1 Timɔte 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Pɔɔlɔ akawosha ndo alako lo kɛnɛ kendana la hemɔ kaki la ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ, ondo lo otema ndo lo tohemɔhemɔ taki la nde. —1 Timɔte 5:23.

Etena kakakoke lam’akeye Pɔɔlɔ dia ekomelo ka lɔsɛnɔ lande kaki suke, aha la taamu nyɔi ka lodiaka kakookongɛka la ntondo. Nde akatome mukanda ande w’ekomelo l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila le Timɔte. Mukanda akɔ, wekɔ la ɛtɛkɛta wananda otema ɛnɛ: “Sala tshɛ dia ndja le mi yema esadi.” (2 Timɔte 4:9) Pɔɔlɔ mɛtɛ akalangaka Timɔte, nde akawelɛka ate “ɔnami la ngandji ndo la kɔlamelo l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.” (1 Kɔrɛtɔ 4:17) Aha la taamu, nde akalangaka dia ɔngɛnyi ande monga suke la nde lam’ele ekomelo kaki suke. Ɔmɔmɔ la l’atei aso koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde anto nyangakami oko kiɔkɔ y’ekeketshelo etena kahomanawɔ l’ekakatanu?’

Onde Timɔte akakome le Pɔɔlɔ la wonya? Sho hateye. Kɛnɛ keyaso ele ɔnɛ nde akasalaka la wolo ande dia mbisha Pɔɔlɔ ndo anto akina ekeketshelo. Nde akasɛnɛ lo ndjela kitshimudi ya lokombo Timɔte, lokombo la lembetshiya ɔnɛ: “Ɔnɛ lalɛmiya Nzambi.” Ndo nde akatshike ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula ka mbetawɔ le so sho tshɛ oyadi epalanga kana akɛnda, dia mbokoya.

^ od. 9 Enda sawo diata ɔnɛ: “Onde wɛ akeyaka?” lo numɛlɔ kɛnɛ.

^ od. 20 Timɔte aketawɔ mbahema ohekele lo ndjela kɛnɛ kakɔɔlɔmbɛ Pɔɔlɔ, aha l’ɔtɛ w’ɔnɛ kɛsɔ kakalɔmbamaka le Akristo, koko nɛ dia Pɔɔlɔ konangaka mbisha ase Juda wanɛ wakawahombe nsambisha tɛkɛ nɛndɛ diaha mbetawɔ esambishelo ka ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ lele she aki ose Wodja.—Etsha 16:3.