Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Lɔkɛwɔ la dungi pende! Onde layokomɛ?

Lɔkɛwɔ la dungi pende! Onde layokomɛ?

PANAYIOTA akole lo disɛnga dimɔtshi dia lo Mediteraneya. Etena kakinde la ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, nde akayasha efula l’awui wa pɔlitikɛ. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayongaka sekeletɛlɛ lo olui ɔmɔtshi w’ase pɔlitikɛ lo ngelo kakandadjasɛka. Nde akatatshɔka ndo lo luudu la luudu ko takɔngɔlaka falanga dikambo dia olui awɔ wa pɔlitikɛ. Koko lam’akatetaka nshi, Panayiota akayɔkɔmɔ. Wanɛ waki la lowandji wakadjaka ewotɔ kana angɛnyi awɔ l’elimu, nsaki ka lowandji, ewanu ndo kandjema kakikɔ lo olui awɔ kaanga mbele ase olui ɔsɔ wakelanɛka angɛnyi.

Daniel akodiama lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi wa lo nkumbo kawɔ lo Irlande. Lonyangu ko, nde akɛnaka hwe lɔsɛnɔ la dungi pende laki la asasɛrdɔsɛ wakanɔka wanu lo tshambandeko, wakakɛnyaka owale dia nkondja falanga, ndo wakavaka oma lo nsala ɛkɔngɔ, etena kele vɔ wakoosambishaka ɔnɛ wɛ ayotshɔ lo dja y’ifɛrnɔ naka wɛ nsala pɛkato.

Jeffery aketsha etenyi ka woke efula ka lɔsɛnɔ lande l’olimu wa sondjaka diangɔ lo kɔmpanyi ka masuwa kaki lo Royaume-Uni ndo l’États-Unis. Nde mbohɔka waaso efula wele waa kiliya ndo wanɛ wakasondjaka diangɔ wakakesaka lo mbokana la ewandji wa lɛɛta. La lɔkɛwɔ la dungi pende tshɛ, vɔ waki suke dia mbita kashi l’oseka dui tshɛ l’oyango wa momba kɔtra yawɔ.

Lonyangu ko, aha paka awui asɔ ato. Lɔkɛwɔ la dungi pende lekɔ woho w’anyanya nshi nyɛ lo suke la dui tshɛ diasala ana w’anto, ɛnyɛlɔ oko lo pɔlitikɛ, l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ ndo l’awui w’okanda. Lo mɛtɛ, tshɛkɛta ya l’Ɔtɛtɛla y’ɔnɛ “dungi pende” ndja oma lo tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yɛnya ɔtɛkɛtshi kana onto la kɛnya lo lɔyɛnga lokombi dihɔndɔ kana ɛngɔ kɛmɔtshi dia mbifɛ l’elundji diaha anto mbɛɛna kana dia nde mfɔna l’onto okina. L’edjedja ka wonya, tshɛkɛta shɔ yakayolembetshiyaka onto tshɛ lasala dui dimɔtshi dia nkesa anto akina kana lasala awui amɔtshi l’ɔtɛ wa eyango wa lokaki.

Anto wele anto akina wakonge la lɔkɛwɔ la dungi pende otsha le wɔ koka monga la kɛlɛ ka wolo ndo namɛ anto akɔ tokumbɛkumbɛ. Etena kewɔ la kɛlɛ, wanɛ wosalewɔ akambo wa kɔlɔ koka ndjambola ɔnɛ: “Lɔkɛwɔ la dungi pende! Onde layokomɛ?” Diɛsɛ ko Ɔtɛkɛta wa Nzambi toshaka ɛkɔkɔ wa sho mbetawɔ ɔnɛ lɔ layokomɛ.

WOHO WƆSA NZAMBI NDO ƆNANDE LƆKƐWƆ LA DUNGI PENDE

Lo ndjela Bible, lɔkɛwɔ la dungi pende lakatatɛ aha oma le anto, koko oma le etongami kɛmɔtshi ka lo nyuma kahɛnama. L’etatelo k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, Satana Diabolo akakambe la oloyi oko onto lakamba la ɛngɔ kɛmɔtshi dia ndjashɛ ndo nde akayaɛnya dia nde ekɔ onto l’ɔlɔlɔ l’oyango wa nkesa Eva womoto la ntondo. (Etatelu 3:1-5) Ntatɛ oma laasɔ, anto efula wakasale woho akɔ waamɛ lo ndjaetɛ kɛnɛ kele vɔ bu ndo wakasale ngasɔ dia nkesa anto akina ndo dia nkotsha eyango awɔ wa lokaki.

Etena kakayasha wodja w’Isariyɛlɛ w’edjedja lo ɔtɛmwɛlɔ wa kashi ndo lo lɔkɛwɔ la dungi pende la lo nyuma, Nzambi akaahɛmɔlaka mbala la mbala dikambo dia etombelo w’awui asɔ. Oma lo tshimbo ya ɔprɔfɛta Isaya, Jehowa Nzambi akate ate: ‘Anto anɛ sukanaka la mi la enyɔ awɔ ndo vɔ watɔnɛmiyaka lo ɛlɔmɔ, koko etema awɔ mangana etale oma le mi.’ (Isaya 29:13) Etena kakatone wodja ɔsɔ nkitanyiya, Nzambi aketawɔ dia wedja ekina ndanya etshina k’ɔtɛmwɛlɔ wa Isariyɛlɛ, mbuta ate Jɛrusalɛma ndo tɛmpɛlɔ kayɔ, ntondo oma le ase Babilɔna lo 607 ntondo ka Yeso mbotɔ ndo l’ɔkɔngɔ diko oma le alembe w’ase Rɔmɔ lo 70 l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ. Mbokɛmaka hwe dia, Nzambi hadihe washo pondjo lo lɔkɛwɔ la dungi pende.

Lo wedi okina, Nzambi nde l’Ɔnande Yeso mbɔsaka la nɛmɔ anto wata mɛtɛ ndo w’etema ɛlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, l’etatelo k’olimu wa Yeso, pami kɛmɔtshi kakawelɛka Natanayɛlɛ akasukana lalende. Etena kakandawɛnyi, Yeso akate ate: “Nyende ose Isariyɛlɛ lele bu la lokeso kaanga yema.” (Joani 1:47) Natanayɛlɛ, lakelamɛka nto Bartɛlɛmi akayokomaka ɔmɔtshi la l’atei wa apɔstɔlɔ 12 waki Yeso.Luka 6:13-16.

Yeso aketsha etena kaamɛ la ambeki ande ndo nde akawaetsha woho waki Nzambi wa nkanyiya. Ambeki waki Yeso takawahombe monga akanga wa dungi pende. Oko onto lasha ɔhɛmwɛlɔ, Yeso akaanya la wolo tshɛ totshelo ta dungi pende ta ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo nshi shɔ. Tɔsɛdingole awui amɔtshi wakawasalaka.

Vɔ wakakɛnɛmɔlaka “losembwe” dia mɛnama le anto. Yeso akatɛ ampokami ande ate: “Nyewɔ, tanyotshake akambo w’ɛlɔlɔ la ntondo k’anto l’oyango wa vɔ nyɛna, . . . oko watosalaka akanga wa dungi pende.” Nde akawatɛ nto dia mbisha weshasha wa kɛtshi “lo woshɛshɛ” kana lo shɔpɔ. Vɔ wakahombaka nɔmba lo woshɛshɛ l’oyango waha mɛnama le anto. Lo nsala ngasɔ, ɔtɛmwɛlɔ awɔ wakahombe monga mɛtɛ ndo mbetawɔma le Shɛwɔ.Mateo 6:1-6.

Vɔ wakikɔ esadi dia mɔnyɔla. Yeso akate ate: “Wɛ kanga dungi pende le, tokotanyisha etenyi k’osongo kele lo sso diayɛ, ko wɛ ayɛna dimɛna woho wa minya fumbufumbu yele lo sso di’osekayɛ.” (Mateo 7:5) Lo nkotola yambalo y’anto akina lo munga yawɔ etena kele onto ndamɛ ekɔ la munga y’efula, onto l’onto ekɔ lo ndjaetɛ ndamɛ kɛnɛ kende bu. Lo mɛtɛ, “anto tshɛ wakasale pɛkato ndo hawokome lo lotombo la Nzambi.”Rɔmɔ 3:23.

Vɔ wakikɔ la eyango wa kɔlɔ. Lo diaaso dimɔtshi, ambeki wa Afarisɛ ndo aseka Hɛrɔdɛ wakasukana la le Yeso dia mombola dimbola diendana la ofutelo w’elambo. Lo nkamba la ɛtɛkɛta wa mbotombola, vɔ wakatɛ Yeso vate: “Ombetsha, sho mbeyaka dia wɛ mbutaka nshi tshɛ mɛtɛ ndo wɛ mbetshaka mboka ka Nzambi lo mɛtɛ.” Oma laasɔ vɔ wakawoke dimbola dia djonga ɔnɛ: “Onde ekɔ dimɛna mfuta elambo wa Kayisa w’onto l’onto kana bu?” Yeso akaakadimola ate: “Nyu akanga wa dungi pende, lande na kapembanyu?” Yeso mɛtɛ akawaelɛ akanga wa dungi pende nɛ dia vɔ mɛtɛ konyangaka dia nkondja okadimwelo lo dimbola diawɔ, koko vɔ wakayangaka dia “mbonda lo lolemi.”Mateo 22:15-22.

Akristo wa mɛtɛ mbokanaka “ngandji k’oma k’ɛse otema ndo nkum’otema ka pudipudi ndo mbetawɔ kaha ka dungi pende.”1 TIMƆTE 1:5

Etena kakakengama etshumanelo k’Akristo lo Pɛntɛkɔsta 33 l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ, mɛtɛ ndo losembwe lakahame efula. Akristo wa mɛtɛ wakasale la wolo dia minya lɔkɛwɔ la dungi pende oma le wɔ. Ɛnyɛlɔ, Petero ɔmɔtshi a l’atei wa apɔstɔlɔ 12 akakeketsha asekande Akristo dia monga la ‘okitanyiya l’akambo wa mɛtɛ la ngandji ka mɛtɛ k’onto l’ɔnango.’ (1 Petero 1:22) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakeketsha asekande dia mbokana “ngandji k’oma k’ɛse otema ndo nkum’otema ka pudipudi ndo mbetawɔ kaha ka dungi pende.”1 Timɔte 1:5.

WOLO WELE LA ƆTƐKƐTA WA NZAMBI

Wetshelo wa Yeso ndo w’apɔstɔlɔ wele lo Bible wekɔ la wolo oko wakiwɔ lo ntambe ka ntondo. Lo dikambo sɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la lɔsɛnɔ ndo la wolo. Vɔ wekɔ la mpɛmɔ koleki lokuwa la ta la mpɛmɔ wedi ehende ndo vɔ nyɔngɔmɛka polo ndo lo nkakitola anima la yimba, asɔnga la ehihɔ ndo vɔ wekɔ la akoka wa nshihodia tokanyi ndo eyango wele l’otema.” (Hɛbɛru 4:12) Mbeya wetshelo wa lo Bible ndo nsala la wolo dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ katatɔ ambokimanyiya anto efula dia vɔ ntshika lɔkɛwɔ la dungi pende ko mbesa akambo wa mɛtɛ ndo losembwe. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ anto asato wakatatshi l’etatelo ka sawo nɛ.

“Lakɛnyi ngandji ka mɛtɛ ndo woho wayasha anto l’otema ɔtɔi lam’asawɔ.”—PANAYIOTA

Panayiota akahomana la dui dimɔtshi lo lɔsɛnɔ lande etena kakandalongola leeta dia tɔɔtɔ lo nsanganya lo Mbalasa ka Diolelo kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Nde kɔmɛna anto wakɛnɛmɔla losembwe l’oyango wa mambiya anto akina. Nde mbutaka ate: “Lɛkɔ, lakɛnyi ngandji ka mɛtɛ ndo woho wayasha anto l’otema ɔtɔi lam’asawɔ, dui diele dimi kɔmɛna l’edja k’ɛnɔnyi tshɛ kakamayashaka lo awui wa pɔlitikɛ.”

Panayiota akatatɛ mbeka Bible ndo akahame polo ndo nde nongola batisimu. Dui sɔ diambeta ɛnɔnyi 30. Ɛlɔ kɛnɛ nde mbutaka ate: “Lakashola oyango wa mɛtɛ lo lɔsɛnɔ, aha etena kakamatetetaka lo luudu la luudu dikambo dia olui wa pɔlitikɛ, koko etena kakamatatɛ nsambisha awui wendana la Diolelo diaki Nzambi, mbuta ate yoho tshɔi yakokaso nkondja andja wa losembwe.”

“Dimi kokoka mbetawɔ dia asekami Akristo mbetawɔ kɛnɛ kakimi bu.”—DANIEL

Daniel akasale ehamelo w’ɛlɔlɔ lo etshumanelo k’Akristo ndo wakawosha ɛkɛndɛ ɛmɔtshi. Ɛnɔnyi engana l’ɔkɔngɔ, nde akasale munga kɛmɔtshi ndo nkum’otema kande kakatatɛ mbaanya. Nde mbutaka ate: “Lo mbohɔ lɔkɛwɔ la dungi pende lakamɛnaka lo ɔtɛmwɛlɔ ɛnɔnyi efula la ntondo, lakɛnyi dia lakahombe ntshika ɛkɛndɛ ami w’olimu. Dimi kokoka mbetawɔ dia asekami Akristo mbetawɔ kɛnɛ kakimi bu.”

Diɛsɛ ko, l’ɔkɔngɔ wa etena kɛmɔtshi mbeta, Daniel akayoyaoka dia nde akakoke nyomɛmba ɛkɛndɛ ande w’olimu la nkum’otema ka pudipudi, ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ nde akayetawɔ mɛmba ɛkɛndɛ wakawayowosha nto. Losembwe la ngasɔ lekɔ le wanɛ wakambɛ Nzambi aha la lɔkɛwɔ la dungi pende. Vɔ salaka la wolo dia minya “etenyi k’osongo” oma lo sso diawɔ la ntondo ka vɔ ndjonya “fumbufumbu” yele lo sso di’ɔnangɛwɔ.

“Takamakoke ntetemala monga onto lele okadi, onto latakese anto lo tasondjaka diangɔ dia kɔmpanyi. . . . Nkum’otema kami akanandema.”—JEFFERY

Jeffery, laketsha lɔsɛnɔ lande lo awui w’okanda akate ate: “Etena kakamayahamaka lo ewo ka Bible, lakɛnyi dia takamakoke ntetemala monga onto lele okadi, onto latakese anto lo tasondjaka diangɔ dia kɔmpanyi lakayalɔngɔsɔlaka dia mbita oseka dui tshɛ l’oyango wa nkondja kɔtra. Nkum’otema kami akanandema oma lo avɛsa wa lo Bible wele oko Tukedi 11:1 lɛnɛ atama dia ‘kilɔ ya lokeso yekɔ wɔnɔnyi le Jehowa.’” Lo mɛtɛ, otshikitanyi la wanɛ wakoke Yeso dimbola diendana la ofutelo w’elambo, Jeffery akeke dia nsala akambo aha la mbishɛ eyango ande lo diɔtɔnganelo diasande l’asekande Akristo ndo la wanɛ wele bu ambetawudi.

Miliyɔ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wekɔ lo nsala la wolo dia nkamba la kɛnɛ kekawɔ oma lo Bible. Vɔ wekɔ lo mbidja welo aha la mpekɔ dia “ndɔta lonto l’oyoyo lakatongama lo ndjela lolango la Nzambi lo losembwe ndo lo kɔlamelo ya mɛtɛ.” (Ɛfɛsɔ 4:24) Sho kokeketshaka dia wɛ mbeya Ɛmɛnyi wa Jehowa, kɛnɛ ketawɔwɔ ndo woho wakokawɔ kokimanyiya dia wɛ mbeka akambo wendana la andja w’oyoyo watolakiya Nzambi. Lɛkɔ “[mb]ayongaka losembwe” ndo lɔkɛwɔ la dungi pende hongaki lɛkɔ pondjo.2 Petero 3:13.