Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Onde mɛtɛ ase Juda “w’oma lo wedja tshɛ wa l’ɛse olongo” wakaye la Jɛrusalɛma lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D.?

Olui w’anto lo shinga ya la jɛrusalɛma lo pɛntɛkɔsta 33 T.D.

Laadiko wa kɛnɛ kɔkɔndwami lo Bible lo Etsha 2:5-11, Philo, ofundji ɔmɔtshi w’ose Juda wakikɔ l’etena kakɔ kɔndɔlaka ɔkɔndɔ wɛnya dia olui w’anto wakaye la Jɛrusalɛma lo Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D.

Lo kɛnɛ kendana la wanɛ wakande lɔkɛndɔ otsha la Jɛrusalɛma, Philo akafunde ate: “Anto waheyama mbadia w’oma lo esomba waheyama mbadia wakaye, amɔtshi oma la diko ka wodja, akina lo ndjale, oma lo ɛstɛ, oma lo owɛstɛ, oma lo nɔrdɛ ndo oma lo sidɛ l’oseka fɛtɛ tshɛ.” Ndo nto, nde akafunde kɛnɛ kakafundama lo mukanda wakatome Angripa I, okana waki Hɛrɔdɛ w’opalanga otsha le Caligula nkumekanga k’ase Rɔmɔ. Lo mukanda akɔ, Angripa akate lo dikambo dia Jɛrusalɛma ate: “Osomba w’Ekila . . . wekɔ kapitalɛ aha ka wodja ɔtɔi wa Judeya oto, koko ndo ka wedja efula, l’ɔtɛ wa wedja wosukanyi la wɔ wendama oma le wɔ watomɛwɔ mikanda mbala la mbala.”

Angripa akashile ngelo yakendamaka oma le ase Juda mbidja ndo ahole wa ntale wele oko Mezɔpɔtɔmiya, Afrikɛ wa lo Nɔrdɛ, Asie Mineure, Ngirika, ndo asɛnga wa lo Mediteraneya. Joachim Jeremias, nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Kaanga mbele listɛ lɔsɔ hɛnya lo yoho ya shikaa dia nkɛndɔ y’otsha la Jɛrusalɛma, kanyi mbokɛmaka nɛ dia aki didjango dia epalanga tshɛ w’ase Juda minda nkɛndɔ otsha lɛkɔ.”Euhwelu k’Elembe 16:16.

Ngande wakakondjaka nunu di’anto wakayaka la Jɛrusalɛma lo fɛtɛ y’ase Juda ahole wa mbidjasɛ?

Dihole dimɔtshi di’edjedja dia wɔkɛlɔ dia la Jɛrusalɛma

Fɛtɛ shato yakasalemaka ɔnɔnyi tshɛ la Jɛrusalɛma, mbuta ate dambo di’Elekanelo, Pɛntɛkɔsta ndo Fɛtɛ ka totombotombo. Lo ntambe ka ntondo, anto nunu nkama wakandaka nkɛndɔ otsha la Jɛrusalɛma lo waaso wa ngasɔ oma l’Isariyɛlɛ w’otondo ndo oma lo ahole akina tshɛ wakadjasɛka ase Juda. (Luka 2:41, 42; Etsha 2:1, 5-11) Anto asɔ tshɛ wakahombaka ntana dihole dia mbidjasɛ.

Amɔtshi wakahangaka laka angɛnyi awɔ, akina lo waa ɛtɛlɛ kana lo mvudu ya lofutɛ. Efula wakadjasɛka lo totombotombo takikɔ l’etei k’osomba kana takikɔ suke la mpele dia l’osomba. Mbala kande k’ekomelo kakandatotshikala la Jɛrusalɛma, Yeso akatodjasɛ l’osomba waki suke, mbuta ate la Bɛtaniya.Mateo 21:17.

Mvudu efula yakatanemaka suke la tɛmpɛlɔ yakikɔ la alɔnga wa weke wa mbɔka. Mvudu shɔ mbakikɔ oko waa ɛtɛlɛ wakakokaka wanɛ wakandaka nkɛndɔ mbidjasɛ ndo ndjaɛdia vɔamɛ la ntondo ka mbɔtɔ lo tɛmpɛlɔ. Efundelo ɛmɔtshi wakatanemaka lo luudu lɔmɔtshi l’atei a mvudu shɔ mɛnyaka dia Théodote, ɔlɔmbɛdi ndo ɔnɔmbɔdi wa lo shinangɔnga ya lɛkɔ, “akake shinangɔnga dia wadielo wa Tɔra ndo . . . laadiko dia laasɔ, ɔtɛlɛ, mvudu ndo nde akadje ɛlɔnda w’ashi dikambo di’angɛndangɛnda waki lo dihombo.”