Tshɔka lɛnɛ ele awui

ƐLƆNGƆLƆNGƆ WEKƆ LO NDJAMBOLA

Ngande wakokami minya ɔsɔnyi?

Ngande wakokami minya ɔsɔnyi?

 Losango la kɔlɔ: Ɔsɔnyi koka kokonya dia mpandja angɛnyi w’amɛna ndo di’aha monga la diewo.

 Losango la dimɛna: Aha tena tshɛ mbele ɔsɔnyi kɔlɔ. Dui sɔ koka kokimanyiya dia nkanyiya ntondo ka ntɛkɛta ndo diɔ koka ketɛ ɔsɛdingodi wa dimɛna ndo ompokami w’oshika.

 Losango loleki dimɛna: Ɔsɔnyi bu oko ɛkɔmɔ ka lootɔ, laasɔ wɛ koka mbahemɛ shɛngiya ya kɔlɔ yonga la ɔsɔnyi. Sawo nɛ diayokɛnya woho wakokayɛ nsala dui sɔ.

 Eya awui wakotsha wɔma

 Ɔsɔnyi koka kotsha wɔma dia nsawola l’anto okoko l’okoko. Etombelo ele, wɛ koka ndjaanganya l’anto akina wate kana oko onto lele ndamɛ lo shambrɛ ya wodjima. Dui sɔ koka kotsha wɔma w’efula. Koko naka wɛ mbeya awui wakotsha wɔma, kete wɛ koka nshihodia ɔnɛ bu ohomba dia wɛ mboka wɔma. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ sato.

  •   Wɔma wa 1: “Haleye kɛnɛ kakokami nsawola l’anto.”

     Dui dia mɛtɛ: Anto hawoleke mbohɔ kɛnɛ kakayate, koko vɔ ndekaka mbohɔ kɛnɛ kakayasalɛ. Wɛ koka mbahemɛ wɔma ayɛ lo nkɛnɛmɔla dikoka diayɛ dia mpokamɛ, lo ndjasha dimɛna le anto etena katɛkɛtawɔ.

     Awui wa nkana la wɔ yimba: Woho akɔna w’ɔngɛnyi walangayɛ​—Onde onangi wa vate vate watshɔbɔla wonya tshɛ kana onto lele ompokami w’oshika?

  •   Wɔma wa 2: “Anto koka ndjɔfɔnya ɔnɛ lekɔ lo ndjaoka kɔlɔ.”

     Dui dia mɛtɛ: Anto wayosha tokanyi lo dikambo diayɛ oyadi wɛ ekɔ ɔsɔnyi kana bu. Wɛ koka mbahemɛ wɔma ayɛ ndo nkimanyiya anto dia mbeya woho w’onto weyɛ mɛtɛ naka wɛ ntɛkɛta.

     Awui wa nkana la wɔ yimba: Naka wɛ fɔnyaka ɔnɛ onto tshɛ ekɔ lo kokanɛ kɔlɔ, shi mbeyaka monga ko wɛ mbawakanɛ kɔlɔ?

  •   Wɔma wa 3: “Layoka nsɔnyi naka dimi mbuta dui dia kɔlɔ.”

     Dui dia mɛtɛ: Tena la tena, dui sɔ komɛka onto tshɛ. Wɛ koka mbahemɛ wɔma ayɛ lo mbɔsa mbekelo kɛsɔ oko diaaso dia mɛnya anto akina ɔnɛ wɛ hayaɔshi oko onto lele kokele.

     Awui wa nkana la wɔ yimba: Onde wɛ hangɛnangɛna monga kaamɛ l’anto wetawɔ ɔnɛ vɔ bu kokele?

 Onde wɛ akeyaka? Anto amɔtshi fɔnyaka ɔnɛ vɔ bu ɔsɔnyi nɛ dia vɔ fundanɛka mesajɛ efula. Koko ekɔ dui dia wɔdu dia nsɔnga lɔngɛnyi l’oshika naka wɛ nsawola l’anto okoko l’okoko. Sherry Turkle lele manyi l’awui wa l’ɔtɛ ndo wa tshulatshula akafunde ate: “Etena kendaso onto okoko l’okoko ndo kookanaso l’awui, mbongaso mɛtɛ la diɔtɔnganelo la nde.” a

Naka wɛ mbahemɛ wɔma ayɛ, kete ondo wɛ ayɛna di’ekɔ wɔdu nsawola l’anto akina okoko l’okoko

 Ekongelo ka kɛnɛ ka nsala

  •   Ewɔ ndjaɛdika l’anto akina. Tolekake ndjasha efula lo dikambo diayɛ. Koko, oyango ayɛ ele di’aha wɛ ndeka monga la ɔsɔnyi nɛ dia kɛso mbeyaka ndjokokonya dia nshisha angɛnyi w’amɛna ndo tokanyi t’amɛna t’oma le anto akina.

     “Aha paka asawo aso wa l’anto akina mbongi etale. Yasha tsho le onto ɔmɔtshi lele oyoyo kana mbolande ambola amɔtshi wa totshitshɛ.”​—Alicia.

     Tɔndɔ dia lo Bible: “Onto l’onto asɛdingole etsha ande hita, ko nde ayoyonga la ɔkɔkɔ wa ngɛnangɛna lo kɛnɛ kasalande ndamɛ, koko aha lo ndjaɛdika l’onto okina.”​—Ngalatiya 6:4.

  •   Sɛdingolaka. Endaka anto efula wayasha le anto akina ndo kondja wetshelo oma lo woho wasawolawɔ la anto akina. Kakɔna kele dimɛna le wɔ? Kakɔna kele kɔlɔ le wɔ? Akoka akɔna wele la wɔ walangayɛ nkɛnɛmɔla?

     “Sɛdingola ndo nkondja wetshelo oma le anto wakondja angɛnyi esadi. Kaka washo lo kɛnɛ kasalawɔ ndo katawɔ etena kahomanawɔ l’onto ɔmɔtshi mbala ka ntondo.”​—Aaron.

     Tɔndɔ dia lo Bible: “Oko watodjaka lowolo lowolo lokina diɛsa, ngasɔ mbadja onto ɔngɛnyi ande diɛsa.”​—Tokedi 27:17.

  •   Okaka ambola. Anto efula nangaka mbisha tokanyi tawɔ lo akambo efula. Laasɔ, mbokaka ambola ayokokimanyiya dia ntatɛ nsawola la wɔ. Kɛsɔ kimanyiyaka anto akina di’aha vɔ ndeka ndjasha le yɛ.

     “Naka sho ndjalɔngɔsɔla la ntondo ka dikambo dimɔtshi, kete hatotoleka mboka wɔma. Ɛnyɛlɔ, la ntondo ka ntshɔ lo leeta lɔmɔtshi, wɛ koka nkana yimba lo awui amɔtshi wa nsawola kana lo ambola amɔtshi wa mimbola. Lo yoho shɔ, wɛ hatoleka mboka wɔma dia tɛɛnana la anto w’eyoyo.”​—Alana.

     Tɔndɔ dia lo Bible: “Tanyendake paka wahɔ anyu hita eto, koko nyendake ndo wahɔ w’anto akina.”​—Filipɛ 2:4.

a Oma lo dibuku Reclaiming Conversation.