Banna ba ba Tlhatswang Diaparo ba ba Dirang ka Natla ba Kwa Abidjan

KA MOKWADI WA TSOGANG! KWA CÔTE D’IVOIRE

RE NE re ya kwa bophirima re tswa kwa Abidjan, Côte d’Ivoire, re itumelela go bona mafelo le go utlwa medumo ya motse ono o o tlhanaselang wa Afrika Bophirima, fa re tla tloga re bona sengwe se se kgatlhang. Mo karolong e kgolo ya tlhaga go ne go na le diaparo tsa mebala e e galolang. Ke ka ntlha yang fa diaparo tseno di ne di le mo pepeneneng jaana? Ditsala tsa rona tsa kwa Ivory Cost di ne di itumelela go re tlhalosetsa gore go direga eng. E ne e le tiro ya ba-fanico.

Ba-fanico ke setlhopha sa banna ba ba dirang ka natla ba ba tlhatswang diaparo. Go tloga ka masa go fitlha ka lotlatlana, makgolokgolo a banna le basadi ba se kae ba ba dirang ka natla ba itshedisa ka go tlhatswa diaparo ka letsogo mo Nokeng ya Banco. Leina la bone ke mafoko a Se-Dyula kgotsa Se-Jula a a kopantsweng e leng fani, le le rayang “letsela” kgotsa “diaparo,” le ko, le le rayang “go tlhatswa.” Ka jalo, lefoko la Se-Dyula e leng fanico le raya “mongwe yo o tlhatswang diaparo.”

 Tiro ya Motho yo o Tlhatswang Diaparo

Moso mongwe re ne ra etela ba-fanico kwa ba berekelang gone gore re tle re utlwe go le gontsinyana ka tiro eno ya bone ya boitshediso e e kgatlhang. A tiro e e matsapa ruri! Tiro e ne e setse e tsweletse. Noka ya Banco e e loraga e ne e tletse ka dithaere tse dikgolo tse go neng go tsentswe maje a magolo mo go tsone. Gaufi le thaere nngwe le nngwe, go ne go eme monna yo o tlhatswang diaparo yo metsi a mo fitlhang mo dinokeng, a ntse a dira tiro ya gagwe ya go tshasa sesepa, go suga diaparo le go di gotlha.

Pele ga letsatsi le tlhaba mo-fanico yo o tlhatswang diaparo o tsamaya ntlo le ntlo a phutha diaparo tse a tlileng go di tlhatswa mo letsatsing leo. Bangwe ba batho ba a ba tlhatswetswang ba nna bokgakala jwa dikilometara di le 3 go tswa fa “botlhatswetsong.” O latlhela diaparo tsotlhe mo teng ga kolotsana e e dirilweng ka logong e e kgoromediwang kgotsa o di rwala mo tlhogong e le mokoa o mogolo. Morago ga foo, o ya kwa Nokeng ya Banco. Fa a fitlha batho ba buela gongwe ba mo dumedisa ka dipuo di le dintsi ka gonne ba-fanico ba ba berekang fano ba tswa kwa dikarolong tse dintsi tsa Afrika. Bangwe ba bone ba na le dingwaga di le dintsi ba le mo lefelong leno, ba ba jaaka Rre Brama, monna yo o tlhatswang diaparo yo o agegileng sentle yo gone jaanong a leng mo dingwageng tsa bo60. Tiro eno e tswelela pele ngwaga otlhe e sa kgaotse kwantle fela ga mo malatsing a mararo.

Tiro ya go tlhatswa diaparo ke tiro e e seng kana ka sepe. Re ne ra lebelela monna mongwe a baya mokoa wa diaparo tse a tla di tlhatswang fa fatshe, mokoa o mogolo thata o o neng o ka imela mosadi wa lelapa. O bofolola mokoa wa gagwe mme a bo a simolola go ina seaparo sengwe le sengwe mo metsing. Morago ga foo, o dira lefulo le legolo ka sesepa se se dirilweng ka oli ya setlhare sa mokolane a bo a sugela seaparo sengwe le sengwe mo lefikeng. Ka dinako tse dingwe o dirisa borashe jo bo gotlhang go tlosa selabe sengwe se se ganang go tloga. Motho o duela bokae gore diaparo tsa gagwe di tlhatswiwe? O duela disente di le 50 fa e le hempe le R1 fa e le lakane. Seno se tlhalosa lebaka la go bo ba-fanico ba tshwanelwa ke go tlhatswa diaparo tse dintsi jaana go itshedisa.

Fa o ne o ka bona diaparo tse dintsi tse ba di tlhatswang, o ne o ka nna wa ipotsa gore, ‘A ba kgona go gakologelwa gore seaparo sengwe le sengwe ke sa ga mang?’ Re ne re ipotsa gore a ba dirisa thulaganyo e e tshwanang le e e dirisiwang ke setlhopha sa banna ba ba tlhatswang ba kwa India ba ba nang le tsela ya sephiri e ba farologanyang diaparo ka yone. Thulaganyo e ba-fanico ba e dirisang e farologane thata le ya batho ba kwa India mme le fa go ntse jalo, le yone e bereka sentle.

Mosupatsela wa rona yo o itseng sentle gore go direga eng, o ne a leka go re tlhalosetsa mokgwa o ba-fanico ba o dirisang. Sa ntlha, fa motho yo o tlhatswang a phutha diaparo, o ela tlhako bogolo jwa mmele wa mongwe le mongwe mo lelapeng gore a tle a gakologelwe gore seaparo se se rileng ke sa ga mang. Ga go na letshwao lepe le a le dirisang. Morago ga foo o bofa seaparo sengwe le sengwe se se tswang mo lelapeng le le lengwe mo lefelong le le lengwe—ka sekai, a ka nna a dirisa letsogo la seaparo la kafa molemeng kgotsa la kafa mojeng, koloro kgotsa letheka. Fa a di tlhatswa, o tlhomamisa gore diaparo tse di tswang mo lelapeng le le lengwe di nne di le mmogo. Mo go rona go ne go sa ntse go bonala e le kgwetlho e kgolo go gakologelwa dilo tseno. Ka jalo, re ne ra botsa mongwe wa ba-fanico gore a go kile ga direga gore a latlhe kgotsa a tlhakanye diaparo tsa mongwe le tsa mongwe o sele. Tsela e a neng a gakgametse ka yone e ne e supa se a se akanyang, ‘Nnyaa. mo-fanico ga a ke a latlha seaparo sepe!’

A mongwe le mongwe fela a ka tla mo Nokeng ya Banco mme a bo a simolola go tlhatswa diaparo? Le e seng! Go na le thulaganyo e e gagametseng e e latelwang. Motho yo o batlang go nna mo-fanico o newa dikgwedi di le tharo tse a lekwang mo go tsone, tse ka tsone a tla bong a thapisiwa ke moitse mo tirong ya go tlhatswa diaparo. Ke ka nako eno a ithutang mokgwa ono o o kgethegileng wa go tshwara dilo ka tlhogo. Fa a palelwa ke go dira jalo, o tla tshwanelwa ke gore a batle tiro gongwe go sele. Le fa go ntse jalo,  fa mo-fanico yo mosha a na le bokgoni, o tla bo a duela madi a mannye mme a bo a fiwa lefelo le a ka bayang thaere ya gagwe e e nang le leje mo go lone, e e sa tshwanelang go dirisiwa ke ope o sele.

Sesepa sa Oli ya Setlhare sa Mokolane

Sesepa se botlhokwa thata mo tirong ya batho bano ba ba tlhatswang diaparo. Ka jalo, motlabosheng o rutiwa le tsela e e siameng ya go dirisa sesepa sa oli ya setlhare sa mokolane. Go dirisiwa mefuta e le meraro ya sesepa, mme e tlhaolwa ka mebala ya yone. Sesepa se se sweu le se se serolwana, di dirisediwa diaparo tse di seng leswe thata mme sesepa se sentsho se dirisediwa tse di leswe thata. Mmala wa sone o montsho ka ntlha ya oli ya mokolane, e e leng motswako wa konokono mo sesepeng. E re ka mo-fanico a dirisa bobotlana disepa di le lesome letsatsi le letsatsi, badiri ba sesepa ba ba nnang gaufi ba ba tlisetsa sesepa ka metlha.

Re ne ra etela mafelo a e seng a maemo a a kwa godimo a go dirwang sesepa kwa go one a a mo thoteng e e gaufi le “botlhatswetso.” Kgwebo e e botlhokwa thata eno ya go dira sesepa e simolola ka ura ya borataro mo mosong. Badiri ba setse ba rekile dilo tse di tlhokegang mo marekisetsong—oli ya mokolane e e remileng, potassium, letswai, matute a setlhare sa soursop, oli ya khokonate, le mafura a cocoa, mme dilo tseno tsotlhe di a bola. Ba bedisa metswako eno mmogo mo teng ga tanka e kgolo ya tshipi e e beilweng mo godimo ga molelo wa dikgong. Fa ba sena go apaya motswako ono wa sesepa ka diura di ka nna thataro, ba o tshela mo teng ga diterei tsa tshipi le mo teng ga megopo ba bo ba leta gore o ome. Diura di se kae moragonyana ba tla sega sesepa seo gore e nne ditena tse dikgolo.

Morago ga foo, modiri wa sesepa o tlatsa bata ka ditena tsa sesepa a bo a e rwala mo tlhogong, a ya kwa thabeng kwa ba-fanico ba leng teng. O naya banna ba ba tlhatswang bano sesepa jang fa bone ba ntse ba tshwaregile ka go tlhatswa mo nokeng? O tsena fela mo metsing a a fitlhang fa lothekeng ka bata e e tletseng ka sesepa, a bo a dira gore bata e kokobale mo metsing mme sesepa se bo se ya go le fa e le mang yo o se tlhokang.

Tiro ya Letsatsi e a Wediwa

Fa mo-fanico a feditse go tlhatswa diaparo tsotlhe, o ya kwa thoteng e e fa gaufi mme a bo a baya diaparo tse di sa tswang go tlhatswiwa ka go tlhomagana mo tlhageng kgotsa a di pega mo mogaleng o o itiretsweng wa diaparo. Seno se dira gore go nne le pono e ntle ya mebalabala e e ileng ya ngoka kgatlhego ya rona kwa tshimologong. Mme gape ke nako ya gore monna yo o tlhatswang diaparo yo o dirang ka natla a ikhutse mo tirong ya gagwe ya letsatsi. Ka thapama fa diaparo tsotlhe di sena go oma, o tla bo a mena diaparo tseno ka matsetseleko, gongwe e bile a sidila tse dingwe ka aene ya magala e e gotediwang ka go tsenngwa magala a a tukang mo teng ga yone. Fa letsatsi le ntse le phirima, o phutha diaparo tsotlhe tse di phepa tse a ileng a di sidila a bo a di isa kwa go beng ba tsone.

La ntlha fa re ne re bona diaparo tse dintsi tse di adilweng ka go tlhomagana gore di ome, re ne re sa lemoge gore ke tiro e kana kang e e dirwang. Ka jalo re itumela thata go bo re ile ra etela ba-fanico ba kwa Abidjan, ka gonne seo se dirile gore re tlhaloganye botoka le gore re anaanele thata tiro ya banna botlhe le basadi botlhe ba ba tlhatswang diaparo go ralala lefatshe.

[Mmapa mo go tsebe 10]

(Go bona mokwalo o o feletseng, leba kgatiso)

CÔTE D’VOIRE

[Setshwantsho mo go tsebe 12]

Modiri wa sesepa yo o rekisang ditena tsa sesepa

[[Motswedi wa Setshwantsho mo go tsebe 10]

PhotriMicroStock™/C. Cecil