Skip to content

TOKONI KI HE FĀMILÍ

ʻI he Kehekehe ʻa e Anga ʻEma Fakakaukaú

ʻI he Kehekehe ʻa e Anga ʻEma Fakakaukaú

 Ko e faikehekehe ʻi he mahuʻingaʻiá, tōʻongá pe ko e angaʻitangatá ʻe lava ke hoko ia ko ha pole ki ha ongo meʻa mali ke fekuki mo ia. Ka ko e ngaahi ʻīsiu ʻe niʻihi, ʻo hangē ko ení ʻoku pelepelengesi ange ia:

  •   Ko e taimi ʻokú ma vaheʻi ke fakamoleki mo e kāingá

  •   Founga ke ma levaʻi lelei ai ʻa e paʻangá

  •   Pe ʻe ʻi ai haʻama fānau

 Ko e hā te ke faí kapau ʻoku kehe hoʻo fakakaukaú mei ho hoá?

 Meʻa ʻoku totonu ke ke ʻiló

 Ko e hōhoamālie ʻa ha ongo meʻa mali ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻokú na faitatau. Naʻa mo e husepāniti mo ha uaifi hōhoamālie tahá heʻikai pē ke tatau ʻena fakakaukaú, naʻa mo e ʻi he ngaahi ʻīsiu mafatukitukí.

 “Naʻá ku tupu hake ʻi ha fāmili naʻe vāofi ʻaupito. ʻI he ngaahi fakaʻosinga uiké, naʻa mau fakamoleki ʻa e taimi mo e fanga kuí, faʻētangatá, mehikitangá mo e fanga kāsiní. Ko e fāmili hoku husepānití naʻe ʻikai ke nau vāofi. Ko ia naʻe kehekehe ʻema vakai ki he lahi ʻo e taimi ʻoku totonu ke ma fakamoleki mo e fāmilí pe fetuʻutaki mo e kāinga ʻoku nau nofo mamaʻó.”​—Tamara.

 “Naʻe kehekehe ʻa e anga ʻema vakai ki hono fakamoleki ʻa e paʻangá. ʻI he ngaahi laui māhina naʻá ma mali aí, naʻá ma faʻa fakakikihi ʻi he meʻá ni. Ke fakaleleiʻi ʻa e palopalemá naʻe fiemaʻu ia ke ma toutou talanoa ki ai.”​—Tyler.

ʻOku lava ha ongo meʻa ʻo sio ki ha meʻa tatau kae kehekehe ʻa e anga ʻena vakai ki aí. ʻOku lava ke moʻoni eni ʻi he taʻefelotoi ha ongo meʻa mali ʻi ha meʻa

 Ko e ngaahi palopalema ʻe niʻihi heʻikai faingofua hono fakaleleiʻí. Ko e fakatātaá, fēfē kapau ʻe puke ha taha ʻi he fāmili ʻi he fonó pea fiemaʻu ke tokangaʻi? Pe fēfē kapau ʻoku fiemaʻu ʻe he hoa ʻe tahá ha fānau kae ʻikai loto ki ai ʻa e hoa ʻe tahá? a

 “Naʻá ma lāulea lahi mo hoku uaifí ʻo fekauʻaki mo e ʻi ai haʻama fānaú. Ko e lahi ange ʻene fakakaukau ki aí, ko e kehekehe ange ai pē ia ʻema fakakaukaú. ʻOku ʻikai ha founga ke fakaleleiʻi ai ia.”​—Alex.

 Ko e kehekehe hoʻomo fakakaukaú ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻoku taʻelavameʻa hoʻomo nofo malí. ʻOku pehē ʻe he kau mataotao ʻe niʻihi kapau ʻoku ʻikai te mo loto-tatau ʻi ha ʻīsiu mafatukituki, ʻoku totonu ke ke fai pē ʻe koe ʻa e meʻa ʻokú ke loto ki aí​—naʻa mo hono fakangata hoʻomo nofo malí. Ka ko e “fakaleleiʻanga” ko iá ʻokú ne fakamamafaʻi tōtuʻa ʻe ia hoʻo ngaahi ongoʻí kae fakamaʻamaʻaʻi ʻa hoʻo fuakava ki he ʻOtuá ke pīkitai ki ho hoá ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻe hokó.

 Meʻa ʻe lava ke ke faí

 Fakamahuʻingaʻi hoʻo fuakava malí. Kapau ko hoʻo fakapapau ia ke tauhi hoʻo fuakava malí, ʻe tokoni ia ke mo ngāue fakatimi ke fakaleleiʻi hoʻomo ngaahi palopalemá.

 Tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu: “Ko e meʻa kuo haʻi fakatahaʻi ʻe he ʻOtuá, tuku ke ʻoua naʻa fakamāvae ia ʻe ha tangata.”​—Mātiu 19:6.

 Fikaʻi ʻa e fakamolé. Ko e fakatātaá, tau pehē ko e hoa ʻe tahá ʻokú ne loto ke maʻu ha fānau ka ko e hoa ʻe tahá ʻoku ʻikai ke ne loto ki ai. ʻOku lahi ʻa e ngaahi tuʻunga ke fakakaukau ki aí, ʻo kau ai ʻa e:

  •   ʻOku mālohi fēfē hoʻomo vahaʻangataé.

     Te mo lava ʻo matuʻuaki ʻa hono tānaki mai ko ia ʻa e loto-moʻua hono ʻohake ha kiʻi tama?

  •   Ngaahi ngafa ʻo e hoko ko ha mātuʻá.

     ʻOku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono tokonaki pē ʻa e meʻakai, vala mo e nofoʻanga.

  •   Tuʻunga fakapaʻangá.

     Te mo lava ʻo tauhi ke mafamafatatau ʻa e ngāué, fāmilí mo e ngaahi fatongia kehé?

 Tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu: “Ko hai ia ʻiate kimoutolu ʻokú ne loto ke langa ha taua te ne taʻetomuʻa tangutu hifo ʻo fikaʻi ʻa e fakamolé.”​—Luke 14:28.

 Fakakaukau ki he ngaahi tafaʻaki kotoa ʻoku kaunga ki aí. Te ke malava nai ke fakaleleiʻi ha ngaahi taʻefelotoi ʻe niʻihi. Ko e fakatātaá, kapau ko e palopalemá ko e fiemaʻu ha fānau, ko e hoa ʻoku ʻikai ke ne loto ki aí ʻe lava ke ne ʻeke hifo:

  •   ‘ʻI heʻeku pehē ko ia ʻoku ʻikai ke u fiemaʻu ha fānaú, ʻoku ou ʻuhingá ko e ʻikai ʻaupito pe ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ʻi he taimí ni?’

  •   ‘ʻOku ou fakatuotuaí koeʻuhi ʻoku ʻikai ke u fakapapauʻi pe te u hoko ko ha mātuʻa lelei?’

  •   ‘ʻOku ou manavasiʻi naʻa liʻaki au ʻe hoku hoá?’

 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e hoa mali ʻokú ne fiemaʻu ha fānaú kuo pau ke ne fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ení:

  •   ‘ʻOkú ma mateuteu ki he ngaahi fatongia ʻo e hoko ko ha mātuʻá?’

  •   ‘ʻE malava homa tuʻunga fakapaʻangá ke tauhi hake ha kiʻi tama?’

 Tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu: “Ko e poto ʻoku mei ʻolungá . . . ʻoku fakaʻatuʻi.”​—Sēmisi 3:17.

 Sio ki he tafaʻaki lelei ʻoku vakai mei ai ho hoá. ʻE lava ha toko ua ʻo sio ki ha meʻa tatau pē kae kehekehe ʻena fakakaukau fekauʻaki mo iá. ʻI he founga tatau, ko ha ongo meʻa mali ʻokú na vakai ki ha ʻīsiu tatau kae taki taha ʻi ai pē ʻena fakakaukau ki ai​—ko e fakatātaá, ko e founga hono ngāueʻaki ʻa e paʻangá. Ke fetalanoaʻaki ki ha faʻahinga meʻa pē ʻe kehekehe ai ʻa e anga hoʻomo vakaí, fēfē ke mo tomuʻa talanoa ki he meʻa te mo felotoi ki aí.

  •   Ko e hā ʻa e taumuʻa te mo felotoi ki aí?

  •   Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki lelei ʻe maʻu mei he ongo fakakaukaú?

  •   Ke fakahaofi hoʻomo nofo malí, ʻe lava ha taha pe ko kimoua fakatouʻosi ʻo ngaofengofua kae lava ke mo felotoi?

 Tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu: “Tuku ki he tokotaha taki taha ke ne hanganaki kumi, ʻo ʻikai ki he lelei pē ʻaʻaná, ka ki he lelei ʻa e tokotaha kehé.”​—1 Kolinitō 10:24.

a Ko e ngaahi ʻīsiu mafatukitukí ʻoku totonu ke talanoaʻi ia ki muʻa ʻi he malí. Neongo ia, ʻe kei mālanga hake pē ha meʻa taʻeʻamanekina pe ko e ngaahi ongoʻi ʻa e hoa ʻe tahá ʻe liliu nai ia ʻi he faai atu ʻa e taimí.​—Tangata Malanga 9:11.