Skip to content

FAKAMATALAʻI ʻO E NGAAHI KONGA TOHI TAPÚ

Loma 10:13—“Ui ki he Huafa oe Eiki”

Loma 10:13—“Ui ki he Huafa oe Eiki”

 “Ko e tokotaha kotoa pē ʻoku ui ki he huafa ʻo Sihová ʻe fakahaofi.”—Loma 10:13, Liliu Tohi Tapu Māmani Foʻoú.

 “He ko ia ia e ui ki he huafa oe Eiki, e fakamoui ia.”—Loma 10:13, Paaki Motuʻa.

ʻUhinga ʻo e Loma 10:13

 ʻOku ʻikai ke filifilimānako ʻa e ʻOtuá, pea ʻokú ne fakaaʻu atu ʻa e faingamālie ki he kakai kotoa pē ke nau hao pea maʻu ʻa e moʻui taʻengatá, ʻo tatau ai pē pe ko e hā honau matakali, fonua, pe tuʻunga fakasōsialé. Kae kehe, ke maʻu ʻaonga mei aí ʻoku fiemaʻu ke tau ui ki he huafa ʻo Sihová, ko e huafa fakafoʻituitui ia ʻo e ʻOtua Māfimafi-Aoniú. aSaame 83:18.

 ʻI he Tohi Tapú, ko e kupuʻi lea “ui ki he huafa ʻo Sihová” ʻoku ʻuhinga ia ki ha meʻa lahi ange ʻi hono ʻiloʻi pē ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea ngāueʻaki iá. (Saame 116:12-14) ʻOku kau ki ai ʻa e falala ki he ʻOtuá mo hanga kiate ia ki ha tokoni.—Saame 20:7; 99:6.

 Naʻe mahuʻinga ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá kia Sīsū Kalaisi. Ko e ʻuluaki lea ʻi heʻene sīpinga lotú: “Ko ʻemau Tamai ʻoku ʻi hēvani, ke fakamāʻoniʻoniʻi ho huafá,” pe ʻai ke toputapu. (Mātiu 6:9) Naʻe toe fakahaaʻi ʻe Sīsū kuo pau ke tau ʻilo, talangofua, pea ʻofa ki he Tokotaha ʻoku ʻoʻona ʻa e hingoa ko iá ʻo kapau ʻoku tau fiemaʻu ʻa e moʻui taʻengatá.—Sione 17:3, 6, 26.

 Ko e hā ʻoku fakamulitukuʻaki ai ko Sihova ʻa e “ʻEiki” naʻe lave ki ai ʻi he Loma 10:13 ʻi he Paaki Motuʻá? Koeʻuhí naʻe toʻo lea ʻa e vēsí mei he Sioeli 2:32 ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, kae ʻikai ko e hingoa fakalakanga ko e “ʻEiki” ʻi he muʻaki lea faka-Hepelū. b

Puipuituʻa ʻo e Loma 10:13

 ʻI he Loma vahe 10, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ko ha tuʻunga lelei ʻo ha taha ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻoku makatuʻunga ia ʻi heʻene tui kia Sīsū Kalaisi. (Loma 10:9) Ko e ʻuhinga ko ení ʻoku poupouʻi ia ʻi he ngaahi toʻo lea mei he Fuakava Motuʻá. ʻOku fakahāhā ʻe ha taha ʻene tuí ʻaki ʻene “talaki fakahāhā,” ʻa ia ʻoku kau ki ai hono fanongonongo ʻa e ongoongo lelei fekauʻaki mo e fakamoʻuí ki he kau taʻetuí. Ko e olá, ʻoku ʻoange ai ki he niʻihi kehé ha faingamālie ke nau fakatupulekina ʻa e tui ʻoku taki atu ki he moʻuí.—Loma 10:10, 14, 15, 17.

Lau ʻa e Loma vahe 10 fakataha mo e fakamatala nounou ʻi laló mo e maʻuʻanga fakamatala fekolosiʻakí.

a ʻOku hā tuʻo 7,000 ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi tatau tohinima motuʻa taha ʻo e Tohi Tapú. ʻI he Faka-Hepelū, ko e hingoa fakaʻotuá ʻoku fakafofongaʻi ia ʻe ha foʻi mataʻitohi ʻe fā, ʻoku ui ko e Tetakalamatoni. ʻOku anga-maheniʻaki hono ui ko e “Sihova” ʻi he lea faka-Tongá; kae kehe, ʻoku pehē ʻe he kau mataotao ʻe niʻihi ke ngāueʻaki ʻa e “Iauē.”

b ʻOku ngalingali ʻi he hā ʻa e hingoa ko iá, naʻe ngāueʻaki ʻe he kau hiki Tohi Tapu Kalisitiané ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau toʻo lea mei he “Fuakava Motuʻá”. ʻOku pehē ʻi he The Anchor Bible Dictionary: “ʻOku ʻi ai ha fakamoʻoni ʻe niʻihi ko e Tetakalamatoní, ko e Huafa Fakaʻotuá Iauē, ʻoku hā ia ʻi ha niʻihi pe ko e kotoa ʻo e ngaahi toʻo lea mei he Fuakava Motuʻá ki he Fuakava Foʻoú ʻi he taimi naʻe fuofua hiki ai ʻa e Fuakava Foʻou.” (Voliume 6, peesi 392) Ki ha toe fakamatala lahi ange, sio ki he “Ko e Huafa Fakaʻotuá ʻi he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiané” ʻi he fakamatala fakalahi A5 ʻo e Liliu Tohi Tapu Māmani Foʻoú.