Skip to content

Skip to table of contents

‘Fangatua mo e Kau Laumālie Anga-Fulikivanu’

‘Fangatua mo e Kau Laumālie Anga-Fulikivanu’

Vahe 8

‘Fangatua mo e Kau Laumālie Anga-Fulikivanu’

1. Ko e hā ʻoku tokanga tefito ai kiate kitautolu ʻa e ngāue ʻa e kau laumālie anga-fulikivanú?

 KO E KAKAI ʻoku tui pē ki he ngaahi meʻa ʻoku malava ke nau sio ki aí ʻoku nau manuki nai ki he foʻi fakakaukau ko eni ʻo fekauʻaki mo e kau laumālie anga-fulikivanú. Ka ʻoku ʻikai ko ha meʻa fakaoli eni. Tatau ai pē pe ʻoku nau tui ki ai pe ʻikai, ʻoku ʻi ai ʻa e ngāue fakatēmeniō ʻokú ne fakafeʻātungiaʻi ʻa e tokotaha kotoa pē. ʻOku ʻikai ʻatā mei ai ʻa e kau lotu kia Sihová. Ko hono moʻoní, ʻoku fakahanga tefito ki ai ʻa e ʻoho ʻoku faí. ʻOku fakatokanga mai kiate kitautolu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e fepaki ko ení, ʻo pehē: “He oku ikai koe tau fagatua moe kakano moe toto, ka ki he gaahi bule [ʻa ia ʻoku ʻikai ʻi he nofoʻanga ʻo e faʻahinga kakano mo e toto], moe gaahi malohi, moe kau bule oe fakabouli oe mamani, moe kau laumalie kovi i he gaahi botu i oluga.” (ʻEf. 6:12PM) Kuo aʻu ki he tuʻunga taʻealafakatataua ʻa e fakafeʻātungia ko ení ʻi hotau ʻahó ni koeʻuhi he kuo lī hifo ʻa Sētane mei hēvani pea ʻokú ne fuʻu ʻita lahi ʻaupito, ʻi heʻene ʻilo ʻoku toe siʻi pē hono taimí.​—Fkh. 12:12.

2. ʻE malava fēfē kiate kitautolu ke tau lavameʻa ʻi he fangatua mo e kau laumālie fuʻu māʻolunga pehē fau ange ia he tangatá?

2 ʻE malava fēfē ke lavameʻa ha taha ʻo kitautolu ʻi ha fefaʻuhi mo e kau laumālie ko eni ʻoku fuʻu māʻolunga pehē fau ange ia he tangatá? ʻE malava pē ʻi he falala kakato kia Sihova. Kuo pau ke tau fanongo kiate ia pea talangofua ki heʻene Folofolá. ʻI heʻetau fai peheé, ʻe malava leva ke tau hao mei he maumau fakaesino, fakaeʻulungaanga, fakaeongo mo e fakaefakakaukau ʻoku hoko ki he faʻahinga ʻoku nau ʻi he malumalu ʻo e pule faka-Sētané.​—ʻEf. 6:11; Sēm. 4:7.

Kau Pule ʻo e Māmani ʻi he Ngaahi Potu ʻi ʻOlunga

3. Ki he hā pea mo hai ʻoku fakafepaki fulikivanu ki ai ʻa Sētané?

3 ʻOku fakamatalaʻi maeʻeeʻa lelei ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e tuʻunga ʻo e māmaní ʻi heʻene vakai lelei ki ai mei hēvaní. Naʻá ne ʻoange ki he ʻapositolo ko Sioné ha vīsone ʻa ia naʻe fakatātaaʻi ai ʻa Sētane “ko ha fuʻu talakoni kulokula” ʻoku ene ke ne keina, ʻo kapau ʻe malava, ʻa e Puleʻanga Faka-Mīsaia ʻa e ʻOtuá ʻi hono toki fanauʻi mai pē ʻi hēvani ʻi he 1914 T. S. ʻI he ʻikai ke ne malava iá, naʻe tuku ange leva ʻe Sētane ha fuʻu fakafepaki fulikivanu ʻaupito ki he kau fakafofonga hā mai ʻo e Puleʻanga ko iá, ko e konga hono ua ʻo e hako ʻo e “fefine” ʻa e ʻOtuá.​—Fkh. 12:3, 4, 13, 17.

4. (a) Ko e hā ʻa e moʻoniʻi meʻa ʻo fekauʻaki mo e maʻuʻanga ʻo e mālohi ʻo e ngaahi puleʻanga fakaetangatá ʻoku fakatokanga mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu? (e) ʻOku lolotonga fakatahatahaʻi ʻa e kau taki fakapolitikale kotoa he taimi ní ki he hā, pea ʻoku fai ia ʻe hai?

4 Naʻe toe fakaeʻa mai ʻi he meʻa fakahā kia Sioné ʻa e maʻuʻanga ʻo e mālohi mo e mafai ʻo e ngaahi puleʻanga fakaetangatá. Naʻe fakahāhā kiate ia ha manu fekai faʻu fetuiaki, ʻoku ʻulu fitu mo nifo hongofulu, ko ha manu ʻokú ne maʻu ʻa e mafai “ki he matakali kotoa pē, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e puleʻanga.” ʻOku fakatātaaʻi ʻe he meʻá ni, ʻo ʻikai ko ha puleʻanga pē ʻe taha, ka ko e tuʻunga fakapolitikale ʻi māmani lahí. Naʻe tala kia Sione ʻo pehē “naʻe tuku kiate ia ʻe he Talakoni [Sētane ko e Tēvolo] a ʻene malohi aʻana mo hono taloni, mo ʻene fuʻu pule.” (Fkh. 13:1, 2, 7; fehoanaki mo Luke 4:5, 6.) Neongo pe ko e hā ha ngaahi taukaveʻi ʻa e kau taki fakapolitikalé ʻo pehē ʻoku nau lotu, ʻoku hala ʻatā ha taha ʻo e ngaahi puleʻanga ʻo e “manu fekai” ʻoku anganofo ki he tuʻunga-hau ʻo Sihová pea ki heʻene Tuʻi kuo fakanofo, ko Sīsū Kalaisí. ʻOku nau fefaʻuhi kotoa ke piki ki honau tuʻunga-pule pē ʻo kinautolú. ʻI he ʻahó ni, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahā ʻe he tohi Fakahaá, ko e “ngaahi laumalie ʻo e fanga tevolo [tēmeniō] fai mana” ʻoku nau fakatahatahaʻi kotoa ʻa e kau taki fakapolitikalé ki he “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu” ʻi ʻĀmaketone. (Fkh. 16:13, 14, 16) ʻOku moʻoni, ʻo hangē ko ia naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá, ko e “kau bule oe . . . mamani” ʻoku ʻikai ko ha kau tangata pē ka ko e “kau laumalie kovi i he gaahi botu i oluga.” (ʻEf. 6:12PM) Ko kinautolu kotoa pē te nau fakamoʻoniʻi kinautolu ko e kau lotu moʻoni kia Sihová ʻoku fiemaʻu ke nau maʻu ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e meʻa ko iá.

5. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke fai ha tokanga koeʻuhi ke fakaʻehiʻehi mei hano tohoakiʻi kākaaʻi kita ke poupouʻi ʻa e fokotuʻutuʻu faka-sētané?

5 ʻOku uesia fakaʻaho ʻetau moʻuí ʻe he ngaahi fepaki ʻa ia ʻokú ne fakamavahevahe ʻa e fāmili ʻo e tangatá. ʻOku faʻa hoko ʻo kau ʻa e kakaí ki ha tafaʻaki, ʻi he lea pe ʻi ha founga kehe, ki he puleʻanga, matakali, faʻahinga lea pe tuʻunga fakasōsiale ʻa ia ʻoku nau kau ki aí. Naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ke kau fakahangatonu ai ʻa e kupu tefito ʻo e sōsaieti ʻoku nau kau ki aí ʻi ha fepaki lolotonga, te nau hoko nai ʻo nau leleiʻia ʻi he tafaʻaki ko ē kae fehiʻa ki he tafaʻaki ko ē. Ka neongo pe ko e hā ha meʻa ʻoku fai ha lāunga ʻo fekauʻaki mo ia, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e tokotaha pe ko e foʻi fakakaukau ʻoku nau poupou ki aí, ko e hā ʻoku nau poupouʻi moʻoní? ʻOku fakahā mahino ʻe he Tohitapú ʻo pehē “ko hono kotoa ʻo mamani ʻoku ʻi he nima ʻo e Fili.” (1 Sione 5:19) Ko ia ai, ʻe malava fēfē ha taha ke fakaʻehiʻehi mei hano takihalaʻi ia pea mo e toenga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá? ʻE malava pē ʻi heʻene poupou kakato ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea tauhi maʻu ʻa e tuʻunga tuʻu ʻatā fakaʻaufuli mei he ngaahi fepaki ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi tuʻunga fakakulukulupu ʻo e māmaní.​—Sione 17:15, 16.

Ngaahi Filioʻi Anga-Pekopeko ʻa e Tokotaha Fulikivanú

6. Ko e hā ʻoku kau ki he ngaahi founga ko ia kuo ngāueʻaki ʻe Sētane ke fakatafokiʻi ʻa e kakaí mei he lotu moʻoní?

6 ʻI he fakakātoa ʻo e ngaahi vahaʻa taimi ʻo e hisitōliá kuo ngāueʻaki ai ʻe Sētane ʻa e fakatanga leaʻaki mo fakaesino ke fakatafokiʻi ʻa e kakaí mei he lotu moʻoní. Ka kuó ne toe ngāueʻaki foki ʻa e ngaahi founga olopoto ange​—ʻa e ngaahi ngāue kākā mo e ngaahi filioʻi anga-pekopeko.

7. ʻOku fēfē ʻa hono fakahāhā ʻa e poto ʻa Sētané ʻi heʻene ngāueʻaki ʻa e lotu loí?

7 Kuó ne pōtopotoʻi ʻi hono tuku ha konga lahi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he fakapoʻulí ʻaki ʻa e lotu loí, ʻo ʻai kinautolu ke nau fakakaukau ʻoku nau tauhi ʻa e ʻOtuá, ʻo kapau ʻoku nau fie fakakaukau pehē. ʻI he ʻikai ha ʻofa moʻoni ki he moʻoní, ʻoku fakamānako nai kiate kinautolu ʻa e ngaahi ouau fakalotu fakamisitelí mo fakatupu loto-ueʻingofuá pe ʻoku maongo kiate kinautolu ʻa e ngaahi ngāue mālohi. (2 Tes. 2:9, 10) Ka ʻoku fakatokanga mai kiate kitautolu ʻo pehē, naʻa mo e lotolotonga ʻo e faʻahinga kuo kau ki he lotu moʻoní, “e he ae niihi . . . o tokaga ki he gaahi laumalie fakahala, moe gaahi akonaki oe kau tevolo.” (1 Tīm. 4:1PM) ʻE malava fēfē ke hoko ia?

8. Kuo anga-fēfē ʻa e tohoaki kuo fai ʻe Sētane ke aʻu ʻo kau ki he lotu loí ʻa e faʻahinga naʻa nau lotu kia Sihová?

8 ʻOku ngāuekākāʻaki ʻe he Tēvoló ʻa e ngaahi vaivaiʻanga ʻo ha taha. ʻOku kei hoko ʻa e manavahē tangatá ke ne taʻofi ha taha? Kapau ʻoku pehē, te ne foʻi nai ki he vili ʻoku fai mei he ngaahi kāingá pe ko e ngaahi kaungāʻapí ke hoko ʻo kau ʻi he ngaahi tōʻonga ʻa ia ʻoku tupu mei he lotu loí. Ko ha tokotaha anga-hiki ia? Tā te ne loto-mamahi nai ʻi he taimi ʻoku akonakiʻi aí pe ko e taimi ʻoku ʻikai tali ai ʻe he niʻihi kehé ʻa e ngaahi fakakaukau ʻokú ne fokotuʻú. (Pal. 29:25; 15:10; 1 Tīm. 6:3, 4) Fēfē kapau ko ʻene kau ki he ngāue fakamalangá ʻoku ʻikai ko e ueʻi hono lotó ʻe he ʻofa? ʻI he ʻikai ke ne fakaleleiʻi ʻa e anga ʻo ʻene fakakaukaú ke fakahoatatau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Kalaisí, te ne hehema nai ki he faʻahinga ʻa ia ʻoku nau ‘fakaveli hono telinga’ ʻaki ʻa e pehē ʻoku feʻunga ʻānoa pē ʻa hono lau ʻa e Tohitapú pea moʻui ʻi ha “founga moʻui lelei.” (2 Tīm. 4:3) Tatau ai pē pe ʻokú ne kau ki ha toe kautaha fakalotu ʻe taha pe ʻokú ne pīkitai pē ki he founga lotu ʻaʻaná ʻoku ʻikai mahuʻinga ia kia Sētane, kehe pē ke ʻoua te ne lotu kia Sihova ʻi he founga ʻoku fakahinohino mai ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi heʻene Folofolá mo ʻene kautahá.

9. ʻOku fēfē ʻa hono ngāuekākāʻaki ʻe Sētane ʻa e fehokotaki fakasinó ke fakahoko ʻaki ʻa ʻene ngaahi taumuʻá?

9 ʻOku toe fakataueleʻi kākā ʻe Sētane ʻa e kakaí ke fakafiemālieʻi ʻa e ngaahi holi totonú ʻi he ngaahi founga hala. Kuó ne fai eni ʻaki ʻa e holi ki he fehokotaki fakasinó. ʻI hono siʻaki ʻa e tuʻunga fakaeʻulungaanga faka-Tohitapú, ʻoku vakai leva ʻa e tokolahi ʻi he māmaní ki he fehokotaki fakasino ʻi he vahaʻa ʻo e faʻahinga teʻeki malí ko ha fakafiefia pē ia ʻoku totonu pe ko ha founga ia ʻo hono fakamoʻoniʻi ʻoku nau ʻi he tuʻunga ko e kakai lalahi. Pea fēfē ʻa e faʻahinga kuo ʻosi malí? ʻOku ʻikai ko ha meʻa ngali kehe ia ki he kakai ʻo e māmaní ʻa ia ʻoku nau aʻusia ʻa e ngaahi palopalema fakaenofomalí ke fai ha vete mali pea toe mali pe ko e māvae pē ʻo nonofo taʻemali mo ha toe hoa kehe. ʻI heʻetau vakai ki he founga moʻui ko ení, ʻoku tau fakakaukau ʻoku tau siva ʻi ha meʻa, pea ʻoku fuʻu fefeka ʻa e founga faka-Kalisitiané ia? Ko e founga olopoto ʻa Sētané ko hono ʻai ha taha ke fakakaukau ʻoku taʻofi ʻe Sihova meiate ia ha meʻa lelei. ʻOkú ne fakaʻaiʻai kitautolu ke tau fakakaukau ki he fiefia ʻoku malava ke tau maʻu he taimi ní​—kae ʻikai ki he uesia tuʻuloa kiate kitautolu mo e niʻihi kehé, pea pehē foki ki hotau vā mo Sihova mo hono ʻAló.​—Kal. 6:7, 8; 1 Kol.1Ko 6:9, 10.

10. Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻoku feinga ʻa Sētane ke fakakoviʻi ai ʻa e anga ʻo ʻetau fakakaukaú ke tau kau ki he fakamālohí?

10 Ko e toe holi fakanatula ʻe taha ke fai ha fakafiefia. ʻI he taimi ʻoku ʻi ha tuʻunga lelei aí, ʻoku malava ke hoko ai ʻa e fakafoʻou fakaesino, fakaefakakaukau mo e fakaeongo. Ka ko e hā ʻa e meʻa ʻoku tau fai ʻi he taimi ʻoku ngāuepōtoʻiʻaki ai ʻe Sētane ʻa e ngaahi taimi mālōlō peheé ke feinga ke fepaki ʻetau fakakaukaú mo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá? Ko e fakatātā, ʻoku tau ʻilo ʻoku fakaliliʻa ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻoku nau saiʻia he fakamālohí. (Sāme 11:5) Ka ʻoku tau tangutu maʻu ʻo tukulotoʻi kotoa ia ʻi he taimi ʻoku fakahā ai ʻe he ngaahi faiva ʻi he televīsoné pe ko e fale faivá ʻa e meʻa ko iá? Pe ko e taimi ko ia ʻoku hā mai ai ʻi he sipotí, ʻoku tau tali ia pea aʻu ʻo tau kailaʻaki ko e fakaʻaiʻai ki he faʻahinga ʻoku kau aí?​—Fehoanaki mo Sēnesi 6:13.

11. Naʻa mo ha tokotaha ʻokú ne ʻilo ʻa e moʻoni ʻo fekauʻaki mo e fakahaʻele faʻahikehé ʻoku malava ke tauheleʻi ai ia ʻi he ngaahi founga fē, ʻo kapau ʻoku ʻikai te ne tokanga?

11 ʻOku tau toe lāuʻilo foki ko e faʻahinga ʻoku nau kau ki ha faʻahinga founga pē ʻo e fakahaʻele faʻahikehé​—ʻa e talameʻa ki he kahaʻú, ʻa hono ngāueʻaki ʻa e mēsikí, pe ko e feinga ke fetuʻutaki mo e kau maté​—ko e ngaahi “meʻa fakalielia kia Sihova.” Heʻikai ke tau fakakaukau ke fai ha talatala ki he kau fai fakahaʻele faʻahikehé pea heʻikai ke tau tali kinautolu ki hotau ʻapí ke fai ai ʻenau ngaahi ngāue fakatēmenioó. Ka te tau fanongo kiate kinautolu mo sio tokanga ki ai ʻo kapau ʻoku nau hā mai ʻi heʻetau televīsoné? Neongo heʻikai ke tau teitei tali ha faitoʻo mei ha toketā fakatēvolo, te tau ʻai nai ha kiʻi filo ki he kiaʻinima ʻo ʻetau kiʻi pēpē toki fanauʻí ʻi he fakakaukau ʻe maluʻi ʻa e kiʻi tama ko iá ʻe he meʻá ni mei ha fakatamaki? Pe, ʻi hono ʻiloʻi ʻoku tapui ʻe he Tohitapú ʻa e ‘fai sausau,’ te tau fakaʻatā ha tokotaha faifakamohe fakaefaimana ke ne puleʻi hotau ʻatamaí, naʻa mo e fakataimi pē?​—Teu. 18:10-12; Kal. 5:19-21.

12. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi fasi mūsiká ke ʻai kitautolu ke tau fakakaukau ki he ngaahi meʻa ʻoku halá? (e) ʻOku anga-fēfē nai ʻa hono fakahā ʻe he vala ʻo ha taha, anga hono ʻai ʻo e ʻulú pe ko e anga ʻo e leá ʻoku leleiʻia ʻa e tokotaha ko iá ʻi he faʻahinga ʻoku taʻefakahōifua kia Sihova ʻa ʻenau founga moʻuí? (f) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ʻi heʻetau tafaʻakí ka tau fakaʻehiʻehi mei he tō ki he ngaahi filioʻi anga-pekopeko faka-sētané?

12 Kuo tau lau ʻi he Tohitapú ko e ‘feʻauaki mo e ʻuli kotoa pē ke ʻoua naʻa tau lave ki ai ʻi he taumuʻa taʻetaau.’ (ʻEf. 5:1-4 [ʻEf. 5:3-5PM]) Kae fēfē kapau ʻoku fakahoko pōtoʻi ʻa e ngaahi tuʻunga peheé ia ʻi ha fasi ʻa ia ʻoku ongo mālie, ko ha fasi ʻoku maʻulotongofua pe ʻoku ongo fakatoʻoaloto? Te tau kamata nai ke leaʻaki taʻefakakaukauʻi ʻa e ngaahi lea ʻo e fasi ʻokú ne fakatonuhiaʻi ʻa e fehokotaki fakasino teʻeki malí, ngāueʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú ke maʻu ha fiemālie mo e toe ngaahi meʻa kehe? Pe, neongo ʻoku tau ʻilo ʻoku ʻikai totonu ke tau faʻifaʻitaki ki he founga moʻui ʻa e kakai ʻoku nau kau ki he ngaahi meʻa peheé, ʻoku tau hehema nai ke fakatatauʻi kitautolu mo kinautolu ʻaki ʻa e faʻifaʻitaki ki he founga ʻo honau valá, ʻa e anga hono ʻai honau ʻulú pe ko e founga ʻo ʻenau leá? Ko ha tokotaha olopoto ē ka ko Sētane! He toki meʻa fakapulipuli kākā moʻoni ko e ngaahi founga ʻokú ne ngāueʻaki ke fakataueleʻiʻaki ʻa e kakaí ke nau fakatatau ange ki heʻene fakakaukau fakameleʻi pē ʻaʻaná! (2 Kol.2Ko 4:3, 4) Kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he tēkina fakataha atu mo e māmaní ke ʻoua te tau tō ki heʻene ngaahi filioʻi anga-pekopekó. ʻOku fiemaʻu ke tau manatuʻi pe ko hai ʻa e “kau bule oe fakabouli oe mamani” pea ke tau tōtōivi ʻi he fangatua fakafepaki ki heʻenau tākiekiná.​—ʻEf. 6:12PM; 1 Pita 5:8.

Mateuteu ke Hoko ko e Kau Ikuna

13. ʻOku malava fēfē ʻe ha taha pē ʻo kitautolu, neongo ʻetau ngaahi taʻehaohaoá, ke ne ikuna ʻa e māmani ʻoku pule ai ʻa Sētané?

13 Ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú naʻá ne pehē ki heʻene kau ʻapositoló: “Mou loto toʻa pe; kuo u ikuna ʻa mamani.” Naʻe malava ke nau toe hoko foki ko e kau ikuna; pea ʻi he hili ʻa e taʻu ʻe 60 mei ai naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻo pehē: “Ko hai ia ʻoku ikuna ʻa mamani? ikai ko ia pe ʻoku ne tui ko Sisu ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua?” (Sione 16:33; 1 Sione 5:5) ʻOku fakahāhā ʻa e faʻahinga tui peheé ʻaki ʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa Sīsuú pea falala ki he Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē pē ko ia naʻá ne faí. Ko e hā ʻa e toe meʻa ʻoku fiemaʻú? Ko ʻetau pipiki ki he fakatahaʻanga ʻa ia ʻokú ne ʻulu aí. ʻI he taimi ʻoku tau tō nounou aí, kuo pau ke tau fakatomala fakamātoato pea kole ʻa e fakamolemole mei he ʻOtuá ʻo makatuʻunga ʻi he feilaulau ʻa Sīsuú. ʻI he founga ko ení, neongo ʻetau ngaahi taʻehaohaoá, ʻoku malava ke tau toe hoko foki ai ko e kau ikuna.

14. (a) Lau ʻa e ʻEfesō 6:13-18. (e) Ngāueʻaki ʻa e ngaahi fehuʻí mo e ngaahi konga Tohitapú ko ha makatuʻunga ke fetalanoaʻaki ai ki he ngaahi ʻaonga mei he konga taki taha ʻo e teungatau fakalaumālié.

14 Ke lavameʻa, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻai ʻa e ‘teungatau kakato mei he ʻOtua,’ ʻo ʻoua ʻe siʻaki hano konga. Kātaki ʻo fakaava hake hoʻo Tohitapú ki he ʻEfesō 6:13-18 pea lau hono fakamatala ʻo fekauʻaki mo e teungatau ko iá. Pea ʻi hono tali ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi laló, fakakaukau ange pe ʻe malava fēfē ke ke maʻu ʻa e ʻaonga mei he maluʻi ʻoku fai ʻe he konga taki taha ʻo e teungatau ko iá.

 “Kuo nonoo aki ae mooni ae koga loto”

 Neongo ʻoku tau ʻilo nai ʻa e moʻoní, ʻoku maluʻi fēfē kitautolu ʻe he ako tuʻu maʻú, fakalaulauloto ki he moʻoni ʻo e Tohitapú pea mo e maʻu fakatahá? (Fili. 3:1; 4:8, 9; 1 Kol.1Ko 10:12, 13; 2 Kol.2Ko 13:5; 1 Pita 1:13, Kingdom Interlinear)

 “Ai ki he fatafata ae jifa koe maonioni”

 Ko e tuʻunga ʻo e māʻoniʻoni eni ʻa hai? (Fkh. 15:3)

 Fakahāhā ʻa e anga ʻo e malava ʻe he talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa Sihová, koeʻuhi ko e ʻikai ke fakatupu ʻa e ʻofa ki heʻene ngaahi foungá, ke ne tuku atu ha taha ki he fakatamaki fakalaumālie lahi. (Vakai kia 1 Sāmiuela 15:22, 23; Teutalōnome 7:3, 4.)

 “Tobuvaʻe aki ae teuteu oe ogoogolelei oe melino”

 ʻI he founga fē ʻoku hoko ai ia ko ha maluʻanga kiate kitautolu ke ʻai hotau vaʻé ke femoʻuekina ʻi hono ʻave kitautolu ke talanoa ki he kakaí ʻo fekauʻaki mo e ngaahi tokonaki ʻa e ʻOtuá ki he melinó? (Loma 10:15; Sāme 73:2, 3; 1 Tīm. 5:13)

 “Ba oe tui”

 Kapau kuo tau maʻu ha tui ʻoku tuʻu fakamakatuʻu, ko e hā te tau fai ʻi heʻetau fehangahangai mo ha ngaahi feinga ʻa ia ʻoku taumuʻa ke ʻai kitautolu ke tau veiveiua pe manavahē? (Fehoanaki mo 2 Tīmote 1:12; 2 Tuʻi 6:15-17.)

 “Tatā oe fakamoui”

 ʻOku anga-fēfē ʻa e tokoni ki ha taha ʻa e ʻamanaki ki he fakamoʻuí ke fakaʻehiʻehi ai mei hono tauheleʻi ʻe he tokanga lahi fau ke maʻu ʻa e ngaahi koloa fakamatelié? (1 Tīm. 6:7-10, 19)

 “Heleta oe Laumalie”

 Ko e hā ʻoku totonu ke tau falala maʻu pē ki ai ʻi he taimi ʻoku tau tauʻi ai ʻa e ngaahi ʻoho ʻoku fai ki hotau tuʻunga fakalaumālié pe tuʻunga fakalaumālie ʻo e niʻihi kehé? (Sāme 119:98; Pal. 3:5, 6; fehoanaki mo Mātiu 4:3, 4.)

 ʻI he fehoanaki mo e meʻá ni, ko e hā ʻa e toe meʻa ʻoku fakahā ʻia ʻEfesō 6:18, 19 ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki he lavameʻa ʻi he tau fakalaumālié? ʻOku totonu ke lahi fēfē ʻa hono fai iá? ʻE fai ia maʻa hai?

15. (a) Ko ha tau fakalaumālie fakataautaha pē ʻoku tau kau kotoa ki aí? (e) ʻE malava fēfē ke tau faitau ʻi he tau ko ení?

15 ʻI hotau tuʻunga ko e kau sōtia faka-Kalisitiané ʻoku tau hoko ai ko e konga ʻo ha fuʻu kautau lahi ʻoku kau ʻi ha tau fakalaumālie. Kapau ʻoku tau hanganaki tokanga mo ngāueleleiʻaki ʻa e teungatau kakato mei he ʻOtuá, heʻikai te tau hoko ʻo mate pe lavea ʻi he tau ko ení. Kaekehe, te tau hoko ko ha tokoni fakaivimālohi ki he kaungāsevāniti ʻa e ʻOtuá. Te tau mateuteu ai mo vēkeveke ke faitau, ʻo fakamafola ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga Faka-Mīsaia ʻa e ʻOtuá, ʻa e founga-pule ko ia ʻoku fakafepakiʻi fakamālohi ʻe Sētané.

Fetalanoaʻaki ʻo Fakamanatu

● Ko e hā ʻoku feinga ai ʻa e kau lotu kia Sihová ke tauhi maʻu ʻa e tuʻu ʻatā fakaʻaufuli mei he ngaahi fepaki ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi fakakulukulupu ʻo e māmaní?

● Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi filioʻi anga-pekopeko ʻoku ngāueʻaki ʻe Sētane ke ʻai ʻa e kau Kalisitiané ki ha fakatamaki fakalaumālie?

● ʻOku anga-fēfē ʻa hono maluʻi kitautolu ʻe he teungatau ʻoku tokonaki mai ʻe he ʻOtuá ʻi he ngaahi founga ko ia ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻi he tau fakalaumālie ko ení?

[Fehuʻi ki he Ako]