Skip to content

Skip to table of contents

ʻOku ʻUhinga Kotoa Ia ki he Hā?

ʻOku ʻUhinga Kotoa Ia ki he Hā?

ʻOku ʻUhinga Kotoa Ia ki he Hā?

NAʻE pehē ʻe Sīsū Kalaisi: ‘Ko e fakaʻosi ʻo e kuongá’ ʻe fakaʻilongaʻi ia ʻaki ʻa e tau, ngaahi nounou fakameʻatokoni, mahaki fakaʻauha mo e ngaahi mofuike.​—Mātiu 24:1-8; Luke 21:10, 11.

Talu mei he 1914 mo e fakaʻauha ʻo e moʻuí ʻe he ngaahi tau ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi puleʻangá pea mo e vahaʻa ʻo e ngaahi kulupu fakafaʻahingá, ʻo faʻa hoko ia tupu mei he kaunoa fakapolitikale ʻa e haʻa faifekaú pea ʻi he taimí ni ʻoku tupu mei he mafolalahia ʻa e ngaahi ʻohofi fakaetautoitoí.

Neongo ʻa e ngaahi fakalakalaka fakasaienisí, ʻoku hokosia ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoni lahi fau ʻe he laui teau miliona ʻo e kakai ʻi māmani lahí. ʻI he taʻu taki taha ʻoku mate ai ʻa e kakai ʻe laui miliona koeʻuhi ko e nounou ʻa e meʻatokoní.

Ko e mahaki fakaʻauhá, ʻa ia ko e mafolalahia ʻa e ngaahi toʻu mahaki pipihí, ko e toe konga ia ʻo e fakaʻilonga ne ʻomai ʻe Sīsuú. Hili e Tau I ʻa Māmaní, naʻe tāmateʻi ai ʻe ha toʻu mahaki ʻo e fuluú ʻa e moʻui laka hake he 21,000,000. ʻI he ʻikai hangē ko e ngaahi mahaki fakatuʻutāmaki fakafeituʻu ʻi he ngaahi taʻu he kuohilí, naʻá ne uesia ʻa e ngaahi fonua ʻi māmani lahí pea pehē ki he ngaahi motu mamaʻó. ʻOku uesia lahi ʻe he ʻeitisí he taimí ni ʻa e foʻi kolopé, pea ko e ngaahi mahaki hangē ko e TB, malēliá, kui fakaevaitafé, mo e mahaki Chagas ʻoku hokohoko atu ʻene uesia ʻa e ngaahi fonua langalanga haké.

ʻOku līpooti ʻo pehē ʻoku ʻi ai ʻa e mofuike ʻe laui mano ʻi he tuʻunga lahi kehekehe, ʻi he taʻu kotoa pē. Tatau ai pē ʻa hono ala maʻu ʻa e meʻangāue pea mo e ngaahi founga fakalakalaka ʻi hono līpōtí, ko e ngaahi fakatamaki ʻi he ngaahi feituʻu kakaí tupu mei he ngaahi mofuiké kuo hoko ia ʻo tapupu ʻi he ngaahi ongoongó.

Naʻe toe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú: “Ko eni ʻa e meʻa ke ke sinaki ʻilo ki ai; ka hokosia ʻa e kuonga fakamui, ʻe ai ha ngaahi taimi faingataʻa. He ko hono kakai te nau ʻofa kiate kinautolu pe, te nau ʻofa ki he paʻanga, te nau fielahi, te nau angataʻetokaʻi, te nau lea fieʻotua, te nau talangataʻa ki he matuʻa; ko e kau taʻehounga, ko e kau angataʻemolumalu, ko e kau taeʻofa-ki-hoʻota, ko e kau taʻe fakamolemole, ko e kau fakakovi, ko e kau taʻefakamaʻumaʻu, ko e kau angafakamanu, ko e kau taeʻofa ki he lelei, ko e kau lavaki, ko e kau ʻohonoa, ko e kau loto ʻaoʻaofia ʻi he ʻafungi, ko e kau ʻofa ki he malie ʻo ʻikai ʻofa ki he ʻOtua, ko e kakai ʻoku maʻu ʻa e ngeʻesi ʻo e lotu, ka kuo nau liʻaki hono kakano: ke ke fulituʻa ki he kakai pehe foki.”—2 Timote 3:1-5.

ʻIkai ʻokú ke loto-tatau ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi taimi faingataʻa”?

Kuó ke ʻiloʻi ko e kakaí, ʻi ha tuʻunga lahi fau, ʻoku nau ʻofa kia kinautolu pē, kau ʻofa ki he paʻangá pea ueʻi ʻe he hīkisiá?

Ko hai te ne fakakikihiʻi ko e māmaní ʻoku fonu ia ʻi he kakai ʻoku nau siokita kae taʻehounga, ʻo taʻefakamolemole mo anga-taʻemolumalú?

ʻOkú ke lāuʻilo ki he fakautuutu mataʻāʻā ʻa e talangataʻa ki he mātuʻá fakataha mo ha taʻeʻofa fakaʻulia, ʻo ʻikai ʻi ha feituʻu siʻi pē kae takatakai ʻi he foʻi kolopé?

ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani ʻa ia ʻoku ikuʻi ʻe he ʻofa ki he mālié kae ʻikai ha ʻofa ki he leleí. Ko e anga ia hono fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e fakakaukau ʻa ia ʻe failahia ʻi he “kuonga fakamui.”

ʻOku fiemaʻu ha meʻa lahi ange koeʻuhi ke ʻiloʻi ai ʻa e taimi ʻoku tau moʻui aí? Naʻe toe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻo pehē ʻi he lolotonga ʻa e taimi tatau ko ení, ʻe malangaʻi ai ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmani kotoa ʻoku nofoʻí. (Mātiu 24:14) ʻOku fai ia?

Ko e Taua Leʻo, ko ha pepa makatuʻunga he Tohi Tapú ʻa ia ʻoku līʻoa ki hono fanongonongo ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo Sihová, ʻoku pulusi tuʻumaʻu ʻi he ngaahi lea lahi ange ia ʻi ha toe makasini kehe pē.

ʻI he taʻu kotoa pē, kuo līʻoa ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e houa laka hake he pilioná ke faifakamoʻoni fakafoʻituitui ai ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Ko e ʻū tohi ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e Tohi Tapú ʻoku nau lolotonga pulusi ia ʻi he lea nai ʻe 400, naʻa mo e ngaahi lea ʻa ia ʻoku aʻu ki he fanga kiʻi kulupu mamaʻo mo tokosiʻí. Kuo aʻu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he fonua kotoa pē mo e ongoongo leleí; kuo nau toe malanga ʻi he ngaahi motu mo e ngaahi feituʻu lahi ʻa ia ʻoku fuʻu siʻisiʻi ke ʻi ai hanau mahuʻinga ʻi he māmani fakapolitikalé. ʻI he lahi taha ʻo e ngaahi fonuá, ʻoku nau fakahoko ai ha polokalama ako Tohi Tapu tuʻumaʻu.

Ko e moʻoni, ko e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku malangaʻi ia ʻi he māmani kotoa ʻoku nofoʻí, ʻo ʻikai koeʻuhi ke fakaului ʻa e māmaní, ka ke fai ha fakamoʻoni. ʻOku ʻoange ai ki he kakai ʻi he feituʻu kotoa pē ha faingamālie ke fakahaaʻi pe ʻoku nau tokanga ki he tokotaha ʻa ia naʻá ne fakatupu ʻa e ngaahi langí mo e māmaní pea sio pe te nau fakahaaʻi nai ai ʻa e ʻapasia ki heʻene ngaahi laó pea fakahāhā ʻa e ʻofa ki honau kaungā faʻahinga ʻo e tangatá.​—Luke 10:25-​27; Fakahā 4:11.

Kuo vavé ni ke fakamaʻa ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mei he māmaní ʻa e fulikivanú kotoa pea ngaohi ia ko ha palataisi fakaemāmani.​—Luke 23:43.

[Puha ʻi he peesi 6]

Ko e Ngaahi ʻAho Fakaʻosi ʻo e Hā?

ʻOku ʻikai ko e ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. He ko e faʻahinga ʻoku nau fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku talaʻofa ki ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻamanaki ko e moʻui taʻengata.​—Sione 3:16, 36; 1 Sione 2:17.

ʻOku ʻikai ko e ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e foʻi māmaní. ʻOku talaʻofa ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ko e foʻi māmani ʻoku nofoʻí ʻe tuʻu ia ʻo taʻengata.​—Sāme 37:29; 104:5; Aisea 45:18.

ʻI hono kehé, ko e ngaahi ʻaho fakaʻosi eni ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa fakamālohi mo taʻeʻofa ko ení pea mo e faʻahinga ʻoku nau pipiki ki heʻene ngaahi foungá.​—Palovepi 2:21, 22.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻOku Moʻoni ko e Tohi Tapú ko e Folofola ʻa e ʻOtuá?

Naʻe toutou tohi ʻa e kau palōfita ʻi he Tohi Tapú: “Ko e folofola eni ʻa Sihova.” (Aisea 43:14; Selemaia 2:2) Naʻa mo Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, naʻá ne fakamamafaʻi ko iá ‘naʻe ʻikai te ne lea meiate ia.’ (Sione 14:10) ʻOku leaʻaki mahino ʻe he Tohi Tapú tonu: “Ko e potu Folofola kotoa pe ne fakamanava mei he ʻOtua.”—2 Timote 3:16.

ʻOku ʻikai ha toe tohi kehe ʻoku pulusi ʻi ha toe ngaahi lea lahi—laka hake he 2,200, hangē ko ia ʻoku līpooti ʻe he ngaahi Sōsaieti Tohi Tapu Fakatahatahá. Kuo ʻikai ha toe tohi kehe ʻoku lahi pehē hono tufakí​—ʻoku laka ia he taimí ni ʻi he ngaahi tatau ʻe fā piliona. ʻIkai ko e meʻa ia te ke ʻamanekina ʻi ha pōpoaki mei he ʻOtuá ʻa ia ʻoku maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá?

Ki ha lāulea kakato ange fekauʻaki mo e ngaahi fakamoʻoni ko e Tohi Tapú naʻe fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá, sio ki he tohi The Bible​—God’s Word or Man’s?, pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

Kapau te ke lau ʻa e Tohi Tapú fakataha mo e houngaʻia ki he moʻoniʻi meʻa ko ia ko e Folofola moʻoni ia ʻa e ʻOtuá, te ke maʻu ai ʻa e ʻaonga lahi.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 8]

Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

Ko e founga-pule ia ʻi hēvani ʻa ia ʻokú ne fakahāhā ʻa e tuʻunga-pule ʻa e ʻOtua moʻoní, ʻa Sihova, ko e Tokotaha-Fakatupu ʻo hēvani mo māmaní.​—Selemaia 10:10, 12.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa Sīsū Kalaisi ko e tokotaha ia ʻoku foaki ki ai ʻe he ʻOtuá ʻa e tuʻunga-mafai pule ko iá. (Fakahā 11:15) ʻI heʻene ʻi māmaní, naʻe fakahāhā ai ʻe Sīsū kuó ne ʻosi maʻu ʻa e tuʻunga-mafai fakaofo mei he ʻOtuá—ko e tuʻunga-mafai naʻá ne ʻai ke ne malava ai ʻo puleʻi ʻa e ngaahi ʻelemēniti ʻo natulá, ke fakamoʻui ʻa e ngaahi faʻahinga alangamahaki kotoa pea naʻa mo hono fokotuʻu hake ʻa e maté. (Mātiu 9:2-8; Maake 4:37-​41; Sione 11:11-​44) Naʻe tomuʻa tala ʻi he kikite fakamānavaʻi ʻo e Tohi Tapú ʻe toe ʻoange ʻe he ʻOtuá kiate ia ʻa e “hau, mo ha langilangi, mo ha pule, koeʻuhi ke tauhi kiate ia ʻe he ngaahi kakai, matakali, mo [e] faʻahinga lea kehekehe.” (Taniela 7:13, 14) Ko e founga-pule ko iá ʻoku ui ko e Puleʻanga ʻo hēvaní; ko hēvani ʻoku ngāueʻi mei ai he taimí ni ʻe Sīsū Kalaisi ʻa hono tuʻunga-pulé.

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Malangaʻi ʻi māmani lahi ʻa e ongoongo leleí