Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Tokangá Naʻá Ne Fakahaofi ʻEnau Moʻuí

Ko e Tokangá Naʻá Ne Fakahaofi ʻEnau Moʻuí

Ko e Tokangá Naʻá Ne Fakahaofi ʻEnau Moʻuí

NAʻE fai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e fakatokanga ki muʻa fekauʻaki mo e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa faka-Siú ʻa ia naʻe senitā ʻi he temipale ʻi Selusalemá. Naʻe ʻikai te ne ʻomai ha ʻaho ʻo e taimi ʻe hoko aí. Ka naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia ʻe taki atu ki he fakaʻauha ko iá. Naʻá ne ekinaki ki heʻene kau ākongá ke nau hanganaki leʻo pea ke mavahe mei he feituʻu fakatuʻutāmakí.

Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū: “ʻO ka mou ka vakai ki he kapui ʻo Selusalema ʻe he ngaahi matatau, te mou toki ʻilo kuo ofi hono fakaʻauha.” Naʻá ne toe pehē: “Ka mou ka vakai ʻoku tuʻu ʻi he Potu Tapu ʻa e meʻa fakalielia ʻo e fakaʻauha, . . . pea ke toki hola ki he moʻunga ʻakinautolu ʻoku ʻi Siutea.” Naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá ke ʻoua te nau toe foki ke maʻu mai ʻa e ngaahi koloa fakamatelié. Naʻe fakavavevave ʻa e holá kapau naʻe fiemaʻu ke fakahaofi ʻenau moʻuí.—Luke 21:20, 21; Mātiu 24:15, 16.

Koeʻuhi ke lōmia ʻa e angatuʻu hokohokó, naʻe taki ʻe Sesitiuse Kaliuse ʻa e ngaahi kongakau Lomá ki Selusalema ʻi he 66 T.S. Naʻe aʻu ʻo ne hū ki he koló pea fakatoka ʻa hono ʻākoloʻi ʻo e temipalé. Naʻe kapu ʻe he moveuveú ʻa e koló. Ko e faʻahinga naʻe hanganaki leʻó naʻe lava ke nau sio naʻe tuʻunuku mai ʻa e fakatamakí. Ka naʻe malava ha hola? ʻI he taʻeʻamanekiná, naʻe holomui ʻa Sesitiuse Kaliuse mo ʻene ngaahi kongakaú. Naʻe tulimui atu kia kinautolu ʻa e kau Siu angatuʻú. Ko e taimi leva eni ke hola ai mei Selusalema mo Siutea kotoa!

ʻI he taʻu hoko maí, naʻe toe foki mai ai ʻa e ngaahi kongakau Lomá ʻi he malumalu ʻo Vesipasieni mo hono foha ko Taitusí. Naʻe kapu kotoa ʻa e fonuá ʻi he taú. ʻI he konga ki muʻa ʻo e 70 T.S., naʻe langa takatakai ai ʻe he kau Lomá ʻi Selusalema ha ʻākolo ʻo e ngaahi pou ʻakau mata māsila. Naʻe mapuni ai ʻa e holaʻanga kotoa pē. (Luke 19:43, 44) Ko e ngaahi faʻahi ʻi he loto koló naʻa nau fetāmateʻaki. Ko e toenga ʻo e kakaí naʻe tāmateʻi ʻe he kau Lomá pe ʻave pōpula. Ko e koló mo hono temipalé naʻe fakaʻauha fakaʻaufuli. Fakatatau ki he faihisitōlia Siu ko Siosifasi ʻi he ʻuluaki senitulí, ko e kau Siu laka hake he taha milioná naʻa nau faingataʻaʻia pea mate. Ko e temipale ko iá ne ʻikai ʻaupito toe langa ia.

Kapau naʻe kei ʻi Selusalema ʻa e kau Kalisitiané ʻi he 70 T.S., ne nau mei mate pe tuku pōpula fakataha mo e faʻahinga kehe kotoa ʻi aí. Kae kehe, naʻe līpooti ʻe he kau faihisitōlia motuʻá ʻo pehē naʻe tokanga ʻa e kau Kalisitiané ki he fakatokanga fakaʻotuá pea nau hola fakatouʻosi mei Selusalema mo Siutea kotoa ki he ngaahi moʻunga ʻi he hahake ʻo e Vaitafe Sioataní. Naʻe nofo ʻa e niʻihi ʻi Pela, ʻi he vahefonua ʻo Pēleá. Ne nau liʻaki ʻa Siutea ʻo ʻikai toe foki ki ai. Ko e tokanga ki he fakatokanga ʻa Sīsuú naʻe fakahaofi ai ʻenau moʻuí.

ʻOkú Ke Tokanga Fakamātoato ki he Ngaahi Fakatokanga mei he Ngaahi Matavai Tuʻunga Leleí?

Hili e fanongo fekauʻaki mo e ngaahi fakatokanga lahi kuo ʻikai ʻaupito ke hokó, ʻoku fakataʻetaʻetokanga ai ʻa e kakai tokolahi ki he fakatokanga kotoa pē. Kae kehe, ko e tokanga ki he ngaahi fakatokangá te ne fakahaofi nai ʻa hoʻo moʻuí.

ʻI Siaina ʻi he 1975, naʻe fai ai ʻa e ngaahi fakatokanga ʻe tō ha mofuike. Naʻe fai leva e ngāue ki ai ʻa e kau ʻōfisá. Naʻe tali ia ʻe he kakaí. Naʻe fakahaofi ai ʻa e moʻui ʻe laui afe.

ʻI ʻEpeleli 1991 ʻi he ʻOtu Motu Filipainí, ko e ngaahi kolo ʻi he tahifo ʻo Moʻunga Pinatubo naʻa nau līpooti naʻe puhi mai ʻa e kohu mo e efuefu mei he moʻungá. Hili hono vakaiʻi ʻa e tuʻungá ʻo feʻunga mo e māhina ʻe ua, naʻe fakatokanga ʻa e Akoʻanga Filipaini ki he Saienisi ʻo e Moʻunga Afí mo e Mofuiké fekauʻaki mo e fakatuʻutāmaki ʻoku tuʻunuku maí. Naʻe fetukutuku leva ai ʻa e kakai ʻe laui mano mei he feituʻú. ʻI he konga ki muʻa ʻo Sune 15, ʻi ha fuʻu pahū lahi ʻaupito, naʻe puhiʻi ai ha ngaahi kongokonga meʻa ki he langí ʻo laka hake ia ʻi he kiupiki kilomita ʻe 8 pea toki tō hifo ia ʻo nofo ʻi he kolo ʻutá. Ko e tokangá naʻe fakahaofi ai ʻa e moʻui ʻe laui afe.

ʻOku fakatokanga ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa lolotongá. ʻOku tau lolotonga moʻui he ngaahi ʻaho fakaʻosí. ʻI he fakaofiofi mai ʻa e ngataʻangá, ʻokú ke hanganaki leʻo? ʻOkú ke fai ha ngāue koeʻuhi ke mavahe ai mei he feituʻu fakatuʻutāmakí? ʻI ha ongoʻi ʻo e fakavavevavé, ʻokú ke fakatokanga ki he niʻihi kehé ke nau fai ʻa e meʻa tatau?

[Fakatātā ʻi he peesi 20]

Ko e tokanga ki he fakatokangá naʻe fakahaofi ai ʻa e moʻui ʻa e tokolahi ʻi he taimi naʻe puhiʻi hake ai ʻi Moʻunga Pinatubo ʻa e efuefu moʻunga afí

[Fakatātā ʻi he peesi 21]

Ko e moʻui ʻa e kau Kalisitiane ʻa ia naʻa nau tokanga ki he fakatokanga ʻa Sīsuú naʻe fakahaofi ia ʻi he taimi naʻe fakaʻauha ai ʻa Selusalema ʻi he 70 T.S.