Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Hā ʻOku Fakangofua Ai ʻe he ʻOtuá ʻa e Faingataʻá?

Ko e Hā ʻOku Fakangofua Ai ʻe he ʻOtuá ʻa e Faingataʻá?

Vahe 8

Ko e Hā ʻOku Fakangofua Ai ʻe he ʻOtuá ʻa e Faingataʻá?

1, 2. Ko e hā ʻa e anga ʻo e tali ʻa e kakaí ki he faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

 ʻI HE hoko ʻa e ngaahi fakatamakí, ʻo fakaʻauha ai ʻa e ʻapí pea toʻo atu ʻa e ngaahi moʻuí, ʻoku ʻikai malava ke mahino ki he tokolahi ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi meʻa fakamanavahē peheé. ʻOku faingataʻaʻia ʻa e niʻihi kehe ʻi he lahi ʻa e anga-fakamamahí, pea mo hono taʻemapuleʻi ʻo e faihiá mo e fakamālohí. Mahalo kuó ke fifili mo koe, ‘Ko e hā ʻoku fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá?’

2 Koeʻuhi kuo ʻikai te nau maʻu ha tali fakafiemālie ki he fehuʻí ni, kuo mole ai mei he tokolahi ʻa ʻenau tui ki he ʻOtuá. ʻOku nau ongoʻi ʻe kinautolu kuo ʻikai te ne mahuʻingaʻia ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e faʻahinga kehe ʻoku nau tali ko e faingataʻá ko e meʻa pē ia kuo pau ke hoko ʻi he moʻuí ʻoku nau hoko ʻo loto-kona mo tukuakiʻi ʻa e ʻOtuá ki he kovi kotoa ʻi he sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Kapau naʻá ke maʻu ha ngaahi ongoʻi pehē, te ke mātuʻaki mahuʻingaʻia nai ʻi he ngaahi fakamatala ʻa e Tohitapú ki he ngaahi meʻá ni.

ʻIKAI MEI HE ʻOTUÁ ʻA E FAINGATAʻÁ

3, 4. Ko e hā ʻoku tau fakapapauʻi ai ʻoku ʻikai meia Sihova ʻa e koví mo e faingataʻá?

3 ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu ko e faingataʻa ʻoku tau sio takai ai ʻiate kitautolú ʻoku ʻikai ko e fakatupu ia ʻe Sihova ko e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, naʻe tohi ʻe he ākonga Kalisitiane ko Sēmisí: “Ke ʻoua naʻa lau ʻe ha toko taha ʻO ka ʻahiʻahiʻi, ʻOku mei he ʻOtua hoku ʻahiʻahiʻi: he ko e ʻOtua ʻoku ʻikai maʻahiʻahiʻi ʻe he kovi, pea ʻoku ʻikai ke ʻahiʻahiʻi ha taha ʻe he ʻEne ʻAfio.” (Sēmisi 1:13) ʻI heʻene peheé, heʻikai malava ai ke fakatupunga ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi faingataʻa lahi fau ʻokú ne uesia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku ʻikai te ne ʻomai ha ngaahi ʻahiʻahi ki he kakaí ke ʻai ai kinautolu ke nau feʻunga ki he moʻui ʻi hēvaní, pe ʻai ʻa e kakaí ke nau faingataʻaʻia koeʻuhi ko ha ngaahi ngāue kovi naʻa nau fai nai ʻi heʻenau moʻuí ʻi he kuohilí.​—Loma 6:7.

4 Tānaki atu ki ai, neongo kuo fai ʻa e ngaahi meʻa fakamanavahē lahi ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá pe huafa ʻo Kalaisí, ʻoku halaʻatā ha fokotuʻu mai ia ʻi he Tohitapú kuo hōifua ha taha ʻo kinaua ʻi he ngaahi tōʻonga peheé. Kuo ʻikai ʻaupito ha fekauʻaki ʻa e ʻOtuá mo Kalaisi pea mo e faʻahinga ʻoku nau taukaveʻi ʻoku nau tauhi kinauá ka ʻoku nau kākā, tāmate mo kaihaʻa fakamālohi, pea fai mo e ngaahi meʻa lahi kehe ʻoku fakatupunga ai ʻa e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko hono moʻoní, “ʻoku fakaliliʻa ʻa Sihova ki he ʻalunga ʻo e angahala.” Ko e ʻOtuá “ʻoku mamaʻo . . . mei he kau angahala.”​—Palōvepi 15:​9, 29.

5. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová, pea ʻoku fēfē ʻa ʻene ongoʻi ʻo fekauʻaki mo ʻene ngaahi meʻamoʻui fakatupú?

5 ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohitapú ʻa Sihova ʻokú ne “aloofa aubito . . . bea manavaofa ogogofua.” (Sēmisi 5:​11PM) ʻOkú ne fanongonongo mai ʻo pehē “ʻoku manako ʻe Sihova ki he fakatonutonu meʻa.” (Sāme 37:28; ʻAisea 61:8) ʻOku ʻikai te ne anga-sāuni. ʻOkú ne tokanga anga-ʻofa mai ki heʻene ngaahi meʻamoʻui fakatupú pea ʻomai kiate kinautolu kotoa ʻa e meʻa ʻoku lelei tahá ke nau tuʻumālie ai. (Ngāue 14:​16, 17) Kuo fai pehē ʻa Sihova ʻo talu pē mei he kamataʻanga ʻo e moʻuí ʻi he māmaní.

KO HA KAMATAʻANGA HAOHAOA

6. ʻOku anga-fēfē ʻa e lave ʻa e ngaahi talatupuʻa ʻe niʻihi ki he muʻaki hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá?

6 Ko kitautolu kotoa ʻoku tau anga he sio mo ongoʻi ʻa e langá pea mo e faingataʻá. Ko ia ai, ʻoku faingataʻa nai ke tau fakaʻuta atu ki ha taimi ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha faingataʻa, ka naʻe pehē ia ʻi he kamataʻanga ʻo e hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻa mo e ngaahi talatupuʻa ʻa e ngaahi puleʻanga ʻe niʻihi ʻoku nau lave ki ha kamataʻanga fakafiefia pehē. ʻI he talatupuʻa ʻa Kalisí, ko e ʻuluaki ʻo e “Nimaʻi Kuonga ʻo e Tangatá” naʻe ui ia ko e “Kuonga Koula.” Naʻe moʻui fiefia ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻataʻatā mei he ongosia, langa, mo e nunuʻa kovi ʻoku hoko ʻi he taʻumotuʻá. ʻOku pehē ʻe he kau Siainá ia ʻi he lolotonga ʻa e pule fakatuʻi ʻa e ʻEmipola Engeenga fakaetalatupuʻá (Huang-Ti), naʻe nofo melino ʻa e kakaí, ʻo fetāiaki lelei naʻa mo e ngaahi tuʻunga mālohi ʻo e ʻeá pea mo e fanga manu fekaí. Ko e kau Pēsiá, kau ʻIsipité, kau Tipetí, kau Pelū, mo e kau Mekisikoú naʻa nau maʻu kotoa ha ngaahi talatupuʻa ʻo kau ki ha taimi ʻo e fiefia mo e haohaoa ʻi he kamataʻanga ʻo e hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá.

7. Ko e hā naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní mo e faʻahinga ʻo e tangatá?

7 ʻOku toutou fakamanatu mai pē ʻe he ngaahi talatupuʻa ʻa e ngaahi puleʻangá ʻa e fakamatala motuʻa taha kuo hiki fekauʻaki mo e hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻa ia ko e Tohitapú. ʻOkú ne fakahā mai kiate kitautolu naʻe tuku ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ʻi ha palataisi naʻe ui ko e ngoue ʻo ʻĪteni pea fekau kiate kinaua: “Mo fakatupu, mo fakatokolahi, mo fakafonu ʻa mamani, pea ikuna ia.” (Sēnesi 1:28) Naʻe maʻu ʻe heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá ʻa e haohaoa pea maʻu mo e ʻamanaki ke sio ki he hoko ʻa e māmaní fakakātoa ko ha palataisi ʻoku nofoʻi ʻe ha fāmili fakaetangata haohaoa pea moʻui ʻi he melino mo e fiefia tuʻuloa. Ko e taumuʻa ia ʻa e ʻOtuá ʻi hono fakatupu ʻa e māmaní mo e faʻahinga ʻo e tangatá.​—ʻAisea 45:18.

KO HA POLE LOTO-KOVI

8. Ko e hā ʻa e fekau naʻe ʻamanekina ʻe talangofua ki ai ʻa ʻĀtama mo ʻIví, ka ko e hā ʻa e meʻa ia naʻe hokó?

8 Ke nofo maʻu ʻi he hōifua ʻa e ʻOtuá, naʻe pau kia ʻĀtama mo ʻIvi ke na fakaʻehiʻehi mei hono kai ʻa e “ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi.” (Sēnesi 2:​16, 17) Kapau naʻá na talangofua ki he lao ʻa Sihová, ʻe ʻikai ke ʻi ai ha faingataʻa te ne fakameleʻi ʻa e moʻui ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he talangofua ki he fekau ʻa e ʻOtuá, te na fakahāhā ai ʻa ʻena ʻofa kia Sihová mo ʻena mateaki kiate iá. (1 Sione 5:3) Ka, hangē ko ia naʻa tau ako ki ai ʻi he Vahe 6, naʻe ʻikai hoko ʻo pehē ʻa e ngaahi meʻá ni. ʻI hono fakaʻaiʻai ʻe Sētané, naʻe kai ai ʻe ʻIvi ʻa e fuaʻiʻakau mei he fuʻu ʻakau ko iá. Ki mui ai, naʻe toe kai ʻe ʻĀtama ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapuí.

9. Ko e hā ʻa e fakakikihi fekauʻaki mo Sihova naʻe langaʻi hake ʻe Sētané?

9 ʻOkú ke vakai atu ki he māfatukituki ʻo e meʻa naʻe hokó? Naʻe ʻohofi ʻe Sētane ʻa e tuʻunga ʻo Sihova ko e Fungani Māʻolungá. ʻI heʻene pehē, “ʻE ʻikai ʻaupito te mo mate,” naʻe fakafepakiʻi ai ʻe he Tēvoló ʻa e kupuʻi folofola ʻa e ʻOtuá, “Kuo pau te ke mate.” Naʻe fakahuʻuhuʻu ʻa e toe ngaahi lea ʻa Sētané ke pehē naʻe ʻai ʻe Sihova ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ke ʻoua te na ʻilo fekauʻaki mo e malava ke na hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá, ʻo ʻikai toe fiemaʻu ai Ia ki hono fai ʻa e fili ki he meʻa naʻe leleí pea mo koví. Ko ia ai, naʻe hanga ʻe he pole ʻa Sētané ʻo ʻai ke fehuʻia ʻa e totonu mo e fakalao ʻo e tuʻunga ʻo Sihova ko e Hau Fakalevelevá.​—Sēnesi 2:17; 3:​1-6.

10. Ko e hā ʻa e ongo fakahuʻuhuʻu naʻe fai ʻe Sētane ʻo fekauʻaki mo e faʻahinga ʻo e tangatá?

10 Naʻe toe fakahuʻuhuʻu ʻe Sētane ko e Tēvoló ʻo pehē ʻe kei talangofua pē ʻa e kakaí kia Sihova ʻi he taimi pē ʻoku nau maʻu ai ha lelei mei he talangofua ki he ʻOtuá. ʻI hono fakalea ʻe tahá, naʻe fehuʻia ʻa e anga-haohaoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe tukuakiʻi ʻe Sētane ʻo pehē heʻikai ke kei mateaki loto tauʻatāina ai pē ʻa e tangatá ki he ʻOtuá. Ko e taukaveʻi loto-kovi ko ʻeni ʻoku fai ʻe Sētané ʻoku fakahaaʻi mahino ia ʻi he fakamatala ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo Siopé, ko ha sevāniti anga-tonu ʻa Sihova ʻa ia naʻá ne kātekina ha fuʻu ʻahiʻahi lahi ʻi ha taimi ki muʻa ʻi he 1600 K.M. ʻI hoʻo lau ʻa e ʻuluaki ongo vahe ʻo e tohi ʻa Siopé, te ke maʻu ai ha mahino ki he ʻuhinga ʻoku faingataʻaʻia ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea mo e ʻuhinga ʻoku kei fakangofua ai ia ʻe he ʻOtuá.

11. Ko e faʻahinga tangata fēfē ʻa Siope, ka ko e hā ʻa e tukuakiʻi naʻe fai ʻe Sētané?

11 Ko Siopé, “ko e tangata haohaoa mo angatonu,” naʻe ʻohofi ia ʻe Sētane. ʻUluakí, naʻe tukuakiʻi loi ʻe Sētane ha ngaahi taumuʻa kovi kia Siope ʻaki hono langaʻi hake ʻa e fehuʻi, “He ʻoku ʻapasia ʻa Siope ki he ʻAfiona tuʻungaʻa pe?” Hili iá, naʻe lauʻikovi loi anga-kākā leva ʻe he Tēvoló fakatouʻosi ʻa e ʻOtuá mo Siope ʻaki hono tukuakiʻi ʻo pehē naʻe fakatau ʻe Sihova ʻa e mateaki ʻa Siopé ʻaki hono maluʻi mo tāpuakiʻi ia. “Ka ko eni,” ko e pole ʻa Sētane kia Sihová, “ala atu muʻa ki heʻene ngaahi meʻa; pea talaatu te ne matuʻaki tafuli meiate koe.”​—Siope 1:​8-11.

12. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe lava ke toki tali pē ʻo kapau ʻe fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa Sētane ke ne ʻahiʻahiʻi ʻa Siope? (e) Ko e hā naʻe iku ki ai ʻa e ʻahiʻahiʻi ʻo Siopé?

12 Naʻe tauhi ʻe Siope ʻa Sihova koeʻuhi pē ko e ngaahi lelei kotoa naʻá ne maʻu mei he ʻOtuá? Naʻe malava ʻa e anga-haohaoa ʻa Siopé ke kei tuʻu ʻi he ʻahiʻahí? ʻI he fekauʻaki mo Sihová, naʻá ne maʻu ha falala feʻunga ki heʻene sevānití ke fakaʻatā ia ke ʻahiʻahiʻi? ʻE malava ke tali ʻa e ngaahi fehuʻí ni kapau ʻe fakangofua ʻe Sihova ʻa Sētane ke ne fai kia Siope ʻa e ʻahiʻahi kakaha tahá. Ko e anga-tonu ʻa Siope ʻi he lolotonga ʻo e ʻahiʻahi naʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá, ʻo hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he tohi ʻa Siopé, naʻe fakamoʻoniʻi ko hano fakatonuhiaʻi fakaʻaufuli ia ʻo e māʻoniʻoni ʻa Sihová mo e anga-haohaoa ʻa e tangatá.​—Siope 42:​1, 2, 12.

13. ʻOku anga-fēfē ʻa ʻetau kau ki he meʻa naʻe hoko ʻi ʻĪtení pea kia Siopé?

13 Kae kehe, ko e meʻa naʻe hoko ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení pea pehē ki he tangata ko Siopé, ʻoku ʻi ai ʻa hono ʻuhinga loloto ange. Ko e ngaahi fakakikihi naʻe langaʻi ʻe Sētané ʻoku kau ki ai ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻo kau ai ʻa kitautolu ʻi he ʻaho ní. Naʻe lauʻikovi loi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, pea naʻe poleʻi ʻa hono tuʻunga-haú. Naʻe fehuʻia ʻa e anga-faitotonu ʻa e meʻamoʻui fakatupu ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ko e tangatá. Naʻe pau ke solova ʻa e ngaahi fakakikihi ko ʻení.

FOUNGA ʻO HONO SOLOVA ʻA E NGAAHI FAKAKIKIHÍ

14. ʻI he fetaulaki mo ha pole loto-kovi, ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he tokotaha ʻoku tukuakiʻí?

14 Ke fakatātāʻaki, tau pehē ko ha tokotaha mātuʻa anga-ʻofa koe mo ha kiʻi fānau ʻi ha fāmili fiefia. ʻOku fakamafola nai ʻe ha taha ʻo ho ngaahi kaungāʻapí ha ngaahi loi, ʻo talatalaakiʻi koe ko ha tokotaha mātuʻa anga-kovi. Fēfē kapau ʻoku tala ʻe he kaungāʻapí ia ʻoku ʻikai ke ʻofa ʻa hoʻo fānaú ʻaʻau ʻiate koe, ʻoku nau kei nofo pē mo koé koeʻuhi ko e ʻikai te nau ʻilo ha toe tuʻunga ʻoku lelei angé, pea te nau mavahe kapau naʻe fakahā ange ʻe ha taha ʻa e founga ko iá. ‘Ko e meʻa ngali vale ia!’ ko hoʻo leá nai ia. ʻIo, ka te ke fakamoʻoniʻi fēfē ia? ʻE tōlili nai ʻa e ngaahi mātuʻa ʻe niʻihi. Tuku kehe ʻa hono toe fakalahi ange ai ʻa e palopalemá, ʻoku toe poupou atu ʻa e tali mālohi peheé ia ki he ngaahi loí. Ko ha founga fakafiemālie ke fekuki ai mo ha palopalema peheé ko hono tuku ha faingamālie ki he tokotaha talatalaakiʻi ʻoʻoú ke ne fakamoʻoniʻi ai ʻa e meʻa ʻokú ne taukaveʻí pea ki hoʻo fānaú ke nau fakamoʻoniʻi ʻoku nau ʻofa moʻoni ʻiate koe.

15. Naʻe anga-fēfē ʻa e fili ʻa Sihova ke ne fekuki mo e pole ʻa Sētané?

15 ʻOku hangē ʻa Sihova ko e tokotaha mātuʻa anga-ʻofá. ʻOku lava nai ke fakatatau ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he fānaú, pea ʻoku feʻunga ʻa Sētane mo e meʻa ʻoku fai ʻe he kaungāʻapi loí. Naʻe poto ʻa e ʻOtuá ʻo ʻikai te ne fakaʻauha ai leva ʻa Sētane, ʻĀtama, mo ʻIvi ka ne fakangofua ʻa e kau faiangahalá ni ke nau moʻui hokohoko atu ʻi ha kiʻi vahaʻa taimi. Naʻe fakaʻatā ai ʻe he meʻá ni ha taimi ki heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá ke na kamata ai ke fakatupu mai ʻa e fāmili fakaetangatá, pea kuo maʻu ai ʻe he Tēvoló ha faingamālie ke ne fakamoʻoniʻi pe naʻe moʻoni ʻa e meʻa naʻá ne taukaveʻí koeʻuhi ke solova ai ʻa e ngaahi fakakikihi naʻe faí. Kae kehe, naʻe ʻafioʻi pē ʻe he ʻOtuá ia mei he kamataʻangá ʻe ʻi ai ʻa e niʻihi ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá te nau mateaki ange kiate ia pea ʻe fakamoʻoniʻi ai ko Sētané ko ha tokotaha loi. He loto-hounga lahi ē ka ko kitautolu koeʻuhi ʻoku kei hokohoko atu pē ʻa hono tāpuakiʻi mo tokoniʻi ʻe Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku ʻofa kiate iá!​—2 Kalonikali 16:9; Palōvepi 15:3.

KO E HĀ KUO FAKAMOʻONIʻÍ?

16. ʻI he founga fē kuo hoko ai ʻa e māmaní ʻo ʻi he mafai ʻo Sētané?

16 ʻI he lolotonga ʻo e meimei kotoa ʻo e hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá, kuo tauʻatāina kakato ʻa Sētane ke fakahoko ai ʻa ʻene ngaahi founga pule ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he lolotonga ʻo e ngaahi meʻa kehé, kuó ne fai ha tākiekina ki he ngaahi mafai fakapolitikalé pea kuó ne poupouʻi ʻa e ngaahi lotú ʻa ia ʻoku nau fakahinohino olopoto ke lotu kiate ia kae ʻikai fai kia Sihova. Ko ia kuo hoko ai ʻa e Tēvoló ko e “ʻotua ʻo e tuʻu ko eni,” pea ʻoku ui ia ko e “ʻeiki ʻo e maama ko eni.” (2 Kolinitō 4:4; Sione 12:31) Ko e moʻoni, “ko hono kotoa ʻo mamani ʻoku ʻi he nima ʻo e Fili.” (1 Sione 5:19) ʻOku ʻuhinga ʻení kuo fakamoʻoniʻi ʻe Sētane ʻa ʻene taukaveʻi te ne malava ke fakatafokiʻi ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá meia Sihova ko e ʻOtuá? ʻIkai ʻaupito! ʻI he lolotonga ʻa hono fakangofua ʻo Sētane ke ne kei ʻi ai ní, kuo hoko atu ʻa Sihova ke fakahoko ʻa ʻene taumuʻa pē ʻaʻana. Ko e hā leva ʻoku fakahā ʻe he Tohitapú ʻo fekauʻaki mo hono fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú?

17. Ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi ʻi he fekauʻaki mo e tupuʻanga ʻo e fulikivanú mo e faingataʻá?

17 ʻOku ʻikai ko e fakatupunga ʻe Sihova ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá. Koeʻuhi ko Sētane ʻa e pule ʻi he māmani ko ʻení pea ko e ʻotua ia ʻo e tuʻu ko ʻení, ko ia pea mo e faʻahinga ʻoku kau kiate iá ʻoku tupu mei ai ʻa e tuʻunga lolotonga ʻo e sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá pea mo e mamahi kotoa kuo tofanga ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku ʻikai lava ke totonu ha pehē ʻe ha taha ko e ʻOtuá ko e tupuʻanga ia ʻo e ngaahi faingataʻaʻia peheé.​—Loma 9:14.

18. Ko e hā kuo fakamoʻoniʻi ʻo fekauʻaki mo e fakakaukau ʻo e tauʻatāina ʻo mavahe mei he ʻOtuá ʻi hono fakangofua ʻe Sihova ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá?

18 Kuo fakamoʻoniʻi ʻi hono fakangofua ʻe Sihova ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá ko e tauʻatāina ʻo mavahe mei he ʻOtuá kuo ʻikai te ne fakahoko mai ha māmani lelei ange. ʻOku ʻikai lava ke fakaʻikaiʻi, kuo fakaʻilongaʻi ʻaki ʻa e hisitōliá ʻa e ʻosi atu ʻa e fakatamaki kae hoko mai ʻa e fakatamaki. Ko e ʻuhinga kuo hoko ai ʻa e meʻá ni he kuo fili ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ia ke nau tuli ki he ʻalunga tauʻatāina pē ʻanautolu pea kuo hā mei ai ʻa e taʻetokaʻi moʻoni ʻo e folofola ʻa e ʻOtuá mo hono finangaló. ʻI he taʻeangatonu ʻa e kakai ʻa Sihova ʻi he kuonga muʻá mo honau kau takí ʻo tuli ki heʻenau “fainga manako” pea fakataleʻi ʻa ʻene folofolá, naʻe fakatuʻutāmaki ʻa e ngaahi nunuʻa aí. Fakafou ʻi heʻene palōfita ko Selemaiá, naʻe tala ʻe he ʻOtuá kiate kinautolu: “Kuo ma ʻa e kau poto, ʻoku nau moʻu tafuʻua, pea kuo puke kinautolu. Vakai, ʻoku nau fakataleʻi ʻa e folofola ʻa Sihova; pea ko e poto ha ia ʻoku nau maʻu?” (Selemaia 8:​5, 6, 9) ʻI he ʻikai lava ke muimui ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, kuo hoko ai ʻa e tokolahi taha ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo hangē ha vaka ʻoku ʻikai ʻi ai hano foheʻulí, ʻo fepaleekina holo ʻi ha tahi hou.

19. Ko e hā ʻokú ne fakamoʻoniʻi ʻoku ʻikai malava ʻe Sētane ke ne fakatafokiʻi ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá?

19 Kuo toe fakamoʻoniʻi ʻi hono fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá kuo ʻikai malava ʻe Sētane ke ne fakatafokiʻi ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá meia Sihova. ʻOku fakahaaʻi ʻe he hisitōliá kuo ʻi ai maʻu pē ha faʻahinga kuo nau tauhi anga-tonu ki he ʻOtuá ʻo tatau ai pē pe ko e hā ha ngaahi ʻahiʻahi pe ngaahi faingataʻaʻia naʻe fakahoko kiate kinautolu. ʻI he faai mai ʻa e ngaahi senitulí, kuo fakahāhā ai ʻa e mālohi ʻo Sihová maʻá e kau sevāniti ʻaʻaná, pea kuo fanongonongo ʻa hono huafá ʻi māmani kātoa. (ʻEkisoto 9:16; 1 Sāmiuela 12:22) ʻOku fakahā mai kiate kitautolu ʻe he Hepelū vahe 11 ʻo fekauʻaki mo ha fakahokohoko lōloa ʻo e kau anga-tonú, ʻo kau ai ʻa ʻĒpeli, ʻĪnoke, Noa, ʻĒpalahame, mo Mōsese. ʻOku ui kinautolu ʻi he Hepelū 12:1 ko ha “ʻao kau fakamoʻoni ʻoku fuʻu pehe fau.” Naʻa nau hoko ko e kau faʻifaʻitakiʻanga ʻo e tui pīkitai kia Sihová. ʻI he ngaahi taimi ʻi onopooní foki, kuo līʻoa ai ʻe he tokolahi ʻa ʻenau moʻuí ʻi he anga-haohaoa taʻemamotu ki he ʻOtuá. Kuo fakamoʻoniʻi papau ʻe he faʻahingá ni ʻaki ʻa ʻenau tuí mo ʻenau ʻofá ʻoku ʻikai malava ʻe Sētane ke ne fakatafokiʻi ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá.

20. ʻI hono fakaʻatā ʻe Sihova ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá ke kei hokohoko atú, kuo fakamoʻoniʻi ai ʻa e hā ʻi he fekauʻaki mo e ʻOtuá pea mo e faʻahinga ʻo e tangatá?

20 Fakaʻosí, ʻi hono fakaʻatā ʻe Sihova ke kei hokohoko atu ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá kuo fakamoʻoniʻi ai ko Sihova pē, ko e Tokotaha-Fakatupú, kuó ne maʻu ʻa e tufakanga mo e totonu ke pule mai ki he faʻahinga ʻo e tangatá ke nau maʻu ai ʻa e tāpuaki mo e fiefia laui ʻitāniti. ʻI he laui senituli, kuo ʻahiʻahiʻi ai ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e ngaahi founga-pule lahi. Ka ko e hā hono olá? Ko e ngaahi palopalema fihituʻu mo e ngaahi tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻoku fehangahangai mo e ngaahi puleʻangá he ʻaho ní ko e fakamoʻoni feʻunga ʻānoa ia ko e moʻoni, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahā mahino mai ʻe he Tohitapú, “oku bule ae tagata e toko taha ki he toko taha ka e kovi ai ia.” (Koheleti 8:9PM) Ko Sihova pē ʻoku malava ke ne fakahaofi kitautolú mo fakahoko ʻa ʻene fuofua taumuʻá. ʻE anga-fēfē ʻa ʻene fai ʻa e meʻá ni, pea ʻe fakahokó ʻafē?

21. Ko e hā ʻe fai kia Sētané, pea ko hai ʻe ngāueʻaki ke ne fakahoko ʻa e meʻá ni?

21 ʻI he hili pē ʻa e tō ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he filioʻi ʻa Sētané, naʻe tala ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene taumuʻa fekauʻaki mo ha founga ʻo e fakamoʻuí. Ko e meʻa ʻeni naʻe fanongonongo ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo Sētané: “Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine, pea ko ho hako mo hono hako; ʻe laiki ʻe ia ho ʻulu, pea te ke laiki ʻe koe ʻa hono muivaʻe.” (Sēnesi 3:15) Naʻe fakapapauʻi ʻe he fanongonongo ko iá ʻe ʻikai ke fakaʻatā ʻa e Tēvoló ke ne fai ʻa ʻene ngaahi ngāue koví ʻo taʻengata. ʻI he tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga faka-Mīsaiá, ko e Hako naʻe talaʻofaʻaki maí, ʻa Sīsū Kalaisi, te ne ‘laiki ʻa Sētane ʻi hono ʻulu.’ ʻIo, ʻoku “vave” ke laiki ʻe Sīsū ʻa e tokotaha angatuʻu ko Sētané!​—Loma 16:20.

KO E HĀ TE KE FAÍ?

22. (a) Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi kuo pau ke ke fehangahangai mo iá? (e) Neongo ʻoku fakaeʻa atu ʻe Sētane ʻa ʻene ʻitá ki he faʻahinga ʻoku anga-tonu ki he ʻOtuá, ko e hā ʻoku malava ke nau fakapapauʻí?

22 ʻI he ʻilo ki he meʻa ʻoku kaunga ki ai ʻa e ngaahi fakakikihí, ko e tafaʻaki ʻa hai te ke kau ki aí? Te ke fakamoʻoniʻi ʻaki hoʻo ngaahi ngāué ko ha tokotaha poupou mateaki koe kia Sihova? Koeʻuhi ʻoku ʻilo ʻe Sētane ʻoku toe siʻi pē hono taimí, te ne fai ʻa e meʻa kotoa pē te ne malavá ke fakaeʻa ai ʻa ʻene ʻitá ki he faʻahinga ʻoku nau loto ke tauhi anga-haohaoa ki he ʻOtuá. (Fakahā 12:12) Ka ʻoku malava ke ke hanga ki he ʻOtuá ki ha tokoni koeʻuhi “oku ilo e he Eiki ke fakamoui ae kakai aga faka-Otua mei he gaahi ahiahi.” (2 Pita 2:9PM) ʻE ʻikai te ne fakangofua ke ʻahiʻahiʻi koe ʻo makehe atu ia mei hoʻo malava ke fuesiá, pea te ne ʻai ha haoʻanga koeʻuhi ke ke malava ke kātakiʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahí.​—1 Kolinitō 10:13.

23. ʻOku malava ke tau loto-hangamālie ʻo fakatuʻotuʻa atu ki he hā?

23 ʻI he loto-hangamālie, ʻai ke tau fakatuʻotuʻa atu ki he taimi ʻe fai ai ʻe he Tuʻi ko Sīsū Kalaisí ʻa e ngāue kia Sētane mo e faʻahinga kotoa ʻoku muimui kiate iá. (Fakahā 20:​1-3) ʻE fakaʻauha atu ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau kaunga ki he ngaahi meʻa fakatupu-lotomamahi mo e maveuveu kuo tofanga ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he teʻeki ke aʻu ki he taimi ko iá, ko e taha ʻo e faʻahinga faingataʻa ʻoku tautefito ʻa ʻene fakalotomamahí ko e mole atu ʻi he maté ha taha naʻa tau ʻofa ai. Lau ʻa e vahe hono hokó ke ʻilo ʻa e meʻa ʻoku hoko kiate kinautolú.

SIVIʻI HOʻO ʻILÓ

ʻOku tau ʻilo fēfē ʻoku ʻikai ko Sihova ʻokú ne fakatupunga ʻa e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

Ko e hā ʻa e ngaahi fakakikihi naʻe langaʻi hake ʻe Sētane ʻi ʻĪtení pea ʻai ʻo hā mahino ʻi he taimi ʻo Siopé?

Kuo fakamoʻoniʻi ʻa e hā ʻi hono fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá?

[Fehuʻi ki he Ako]