Skip to content

Skip to table of contents

Taimi ʻe Fonu Ai ʻa e Māmaní ʻi he ʻIloʻi ʻo e ʻOtuá

Taimi ʻe Fonu Ai ʻa e Māmaní ʻi he ʻIloʻi ʻo e ʻOtuá

Vahe 19

Taimi ʻe Fonu Ai ʻa e Māmaní ʻi he ʻIloʻi ʻo e ʻOtuá

1, 2. Naʻe anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e fakatupu ʻa Sihová ʻo maumauʻí?

 PEHĒ pē ne toki ʻosi hano tā ʻe ha tangata tā-fakatātā ʻiloa ha foʻi fakatātā fakaʻofoʻofa ʻaupito. ʻOkú ne fakakaukau totonu ki ai ʻoku lelei ʻaupito​—ko ha ngāue laulōtaha ia! Ka ʻi he poʻulí ʻoku maumauʻi ia ʻe ha tokotaha meheka fakavahavahaʻa. ʻOku hā mahino, ʻoku fakatupunga ʻe he meʻá ni ke loto-mamahi lahi ai ʻa e tangata tā-fakatātaá. Ko ha loto-vēkeveke ē ka ko ia ke ne sio kuo lokaʻi ʻa e tokotaha maumau meʻá! Pea ʻoku lava ke ke fakaʻuta atu ki hono lahi ʻo e fakaʻamu ʻa e tangata tā-fakatātaá ke toe foki ʻa ʻene taá ʻo maʻu ʻa hono fakaʻofoʻofa ki muʻá.

2 Hangē ko e tangata tā-fakatātā ko iá, naʻe fakatupu ʻe Sihova ha ngāue laulōtaha ʻi hono teuteu ʻo e māmaní pea tuku ki ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he hili ʻa hono fakatupu ʻo e tangatá mo e fefiné, naʻá ne fakahaaʻi ʻa ʻene ngāue fakaemāmaní ʻoku “lelei ʻaupito.” (Sēnesi 1:31) Ko ʻĀtama mo ʻIví ko e fānau kinaua ʻa e ʻOtuá tonu, pea naʻá ne ʻofaʻi kinaua. Naʻá ne fakakaukauʻi ha kahaʻu fiefia mo nāunauʻia maʻanaua. ʻOku moʻoni, naʻe taki kinaua ʻe Sētane ki he angatuʻu, ka naʻe ʻikai ke maumauʻi ʻo ʻikai toe ala fakaleleiʻi ai ʻa e fakatupu fakaofo ʻa e ʻOtuá.​—Sēnesi 3:​23, 24; 6:​11, 12.

3. Ko e hā ko e “moʻui moʻoni”?

3 Kuo fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ke fakatonutonu ʻa e ngaahi meʻá. ʻOkú ne loto ʻofeina ke vakai mai ʻoku tau moʻui ʻi he founga naʻá ne fuofua taumuʻa ki aí. Ko ʻetau ʻi aí ni taimi nounou mo faingataʻaʻiá ʻoku ʻikai ko e “moʻui moʻoni” ia, he ʻoku māʻulalo ʻaupito ia mei he meʻa naʻe fakakaukau ki ai ʻa Sihová. Ko e “moʻui moʻoni” ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ia maʻatautolú ko e “moʻui taʻengata” ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga haohaoa.​—1 Tīmote 6:​12, 19.

4, 5. (a) ʻE anga-fēfē ʻa hono lavaʻi ʻa e ʻamanaki ki he Palataisí? (e) Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakakaukau ʻo fekauʻaki mo ʻetau ʻamanaki ki he kahaʻú?

4 ʻOku ʻomai ʻe he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá ʻa e fatongia ke fai kia Sihova. (Sēmisi 4:17) Kae fakakaukau atu ki he ngaahi tāpuaki te ke fiefia aí kapau ʻokú ke ngāueʻaki ʻa e ʻilo ko iá pea kakapa atu ki he moʻui taʻengatá. ʻI heʻene Folofolá, ko e Tohitapú, kuo tā mai ai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ha fakatātā fakaʻofoʻofa ʻo e faʻahinga moʻui ko ia ʻe ʻi ai ʻi he māmani Palataisi ʻoku ofí ni ʻaupito maí. Ko e moʻoni, ʻi he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, ʻoku ʻikai te tau tauhi pē ʻa e ʻOtuá ʻi ha holi ki ha pale. ʻOku tau tauhi ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ʻoku tau ʻofa ʻiate ia. (Maʻake 12:​29, 30) Pehē foki, ʻoku ʻikai te tau ngāueʻi ʻo maʻu ʻa e moʻuí ʻaki hono tauhi ʻa Sihová. Ko e moʻui taʻengatá ia ko ha meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá. (Loma 6:23) ʻE lelei kiate kitautolu ke tau fakalaulauloto ki he moʻui ko iá koeʻuhi ʻoku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe he ʻamanaki ki he Palataisí ʻa e faʻahinga ʻOtua ko Sihová​—ko e tokotaha ʻofa “te ne hanga ʻo totongi kiate kinautolu ʻoku kumi hākili kiate ia.” (Hepelū 11:6) Ko ha ʻamanaki ʻoku ulo ngingila ʻi hotau ʻatamaí mo hotau lotó te ne fakaivia kitautolu ke tau kātekina ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi he māmani ʻa Sētané.​—Selemaia 23:20.

5 Tau fakahangataha ʻetau tokangá he taimí ni ki he ʻamanaki makatuʻunga ʻi he Tohitapú, ko e moʻui taʻengata ʻi he Palataisi fakaemāmani ʻi he kahaʻú. Ko e hā ʻa e faʻahinga moʻui ʻe ʻi ai ʻi he taimi ʻe fonu ai ʻa e māmaní ʻi he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá?

ʻI HE HILI ʻA ʻĀMAKETONÉ—KO HA MĀMANI PALATAISI

6. Ko e hā ʻa e ʻĀmaketoné, pea ko e hā ʻe hoko ai ki he faʻahinga ʻo e tangatá?

6 Hangē ko ia naʻe hā atu ki muʻá, ʻoku vavé ni ke hanga ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻo fakaʻauha ʻa e fokotuʻutuʻu fulikivanu ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻú ni lolotongá. ʻOku ngaʻunu vave atu ʻa e māmaní ki he meʻa ko ia ʻoku ui ʻi he Tohitapú ko Hāmaketone, pe ʻĀmaketone. ʻOku ʻai nai ʻe he foʻi lea ko iá ke fakakaukau atu ai ʻa e kakai ʻe niʻihi ki ha fakaʻauha fakaeniukilia ʻe fakahoko mai nai ʻe he ngaahi puleʻanga ʻoku teu taú, ka ʻoku kehe ʻaupito ʻa ʻĀmaketone ia mei ai. Hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he Fakahā 16:​14-16, ko ʻĀmaketoné ia ko e “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu.” Ko ha tau ia ʻoku kau ki ai ʻa e “ngaahi tuʻi ʻo mamani kātoa,” pe ngaahi puleʻangá. Ko e ʻAlo ʻo Sihova ko e ʻOtuá, ko e Tuʻi kuo fakanofó, ʻoku vavé ni ke ʻalu atu ke faitau. ʻOku mātuʻaki pau ʻa e olá. Ko e faʻahinga kotoa ʻoku nau fakafepaki ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea ʻoku nau hoko ko ha konga ʻo e fokotuʻutuʻu fulikivanu ʻa Sētané ʻe fakaʻauha atu ia. Ko e faʻahinga pē ʻoku mateaki kia Sihová ʻe haó.​—Fakahā 7:​9, 14; 19:​11-21.

7. ʻE ʻi fē ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó he lolotonga ʻo e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí, pea ko e hā ʻa e ʻaonga ʻo e meʻá ni ki he faʻahinga ʻo e tangatá?

7 Fakaʻuta atu kuó ke hao mei he tuʻutāmaki ko iá. Ko e hā ʻa e faʻahinga moʻui ʻe ʻi ai ʻi māmani ʻi he maama foʻou kuo talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá? (2 Pita 3:13) ʻOku ʻikai fiemaʻu ke tau fakamahalo, he ʻoku fakahā mai ia ʻe he Tohitapú kiate kitautolu, pea ko e meʻa ʻokú ne leaʻakí ʻoku fakatupu-fiefia. ʻOku tau ako ai ko Sētane mo ʻene kau tēmenioó ʻe ʻai ke ʻoua te nau toe ngāue, ʻe lokaʻi ha luo taʻehanotakele ʻo e taʻengāue he lolotonga ʻo e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Sīsū Kalaisí. ʻE ʻikai ke kei hanga ʻe he ngaahi meʻamoʻui anga-fulikivanu mo loto-kovi ko iá ʻo lamasi, ke langaʻi ha kovi mo feinga ke fakalotoʻi kitautolu ke fai ha ngaahi ngāue taʻeangatonu ki he ʻOtuá. Ko ha toki fakafiemālie lahi ē!​—Fakahā 20:​1-3.

8, 9. ʻI he maama foʻoú, ko e hā ʻe hoko ki he ngaahi faingataʻaʻiá, mahakí, mo e hoholo ke motuʻá?

8 ʻE aʻu ki he taimi, ʻe mole atu ai ʻa e faʻahinga mahaki kotoa pē. (ʻAisea 33:24) ʻE tuʻu leva ʻa e heké, ʻo luelue, lele, mo tauʻolunga ʻaki ʻa e ongo vaʻe mālohi mo lelei. ʻI he hili atu ʻa e laui taʻu ʻo e moʻui ʻi honau māmani lōngonoá, ʻe fanongo ʻa e kau tulí ki he ngaahi ongo fakafiefia takatakai ʻiate kinautolu. ʻE ofo ʻa e kuí ʻi he hoko ʻo hā mai ki honau matá ha māmani fisifisimuʻa ʻi he lanu mo e fōtunga. (ʻAisea 35:​5, 6) Faifai atu pē, te nau sio leva ki he ngaahi mata ʻo e faʻahinga naʻa nau ʻofa aí! ʻE nenefu nai ʻenau vakaí ʻi ha mōmeniti pē koeʻuhi ko e ngaahi loʻimata ʻo e loto-fiefiá.

9 Fakakaukau atu angé! ʻIkai toe ʻi ai ha ngaahi mata-sioʻata, ʻikai ha ngaahi ʻakau tokoni ki he ʻalú mo e ngaahi tokotoko, ʻikai toe ʻi ai ha ngaahi faitoʻo, ʻikai toe ʻi ai ha ngaahi kilīniki ki he nifó pe ngaahi fale mahaki! ʻE ʻikai ʻaupito ke toe hanga ʻe he ngaahi puke mahaki fakaeongó mo e loto-mafasiá ʻo toʻo atu ʻa e fiefia ʻa e kakaí. ʻIkai toe ʻi ai ha mahaki te ne fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa e fānau kei iikí. ʻE liliu ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e hoholo ke motuʻá. (Siope 33:25) Te tau hoko ʻo moʻui lelei ange, mo mālohi ange. ʻI he pongipongi taki taha te tau ʻā hake mo ha ivi foʻou mei ha mohe mālōlō lelei ʻi he poʻulí, kuo tau longomoʻui mo vēkeveke ki he ʻaho foʻou ʻo e moʻui ngaungaue mo e ngāue fakafiemālie.

10. Ko e hā ʻa e ngāue ʻe fakahoko ʻe he kau hao atu ʻi ʻĀmaketoné?

10 ʻE lahi ʻaupito ʻa e ngaahi ngāue fakafiefia ke fai ʻe he kau hao atu ʻi ʻĀmaketoné. Te nau liliu ʻa e māmaní ke hoko ko ha palataisi. ʻE toʻo atu ha toetoenga pē ʻo e fokotuʻutuʻu ʻuli motuʻá. ʻE ʻasi hake ʻa e ngaahi paʻake mo e ngoue ʻi he ngaahi feituʻu masivesivá mo e konga fonua kuo maumaú. ʻE fiefia kotoa ʻi he nofoʻanga fakafiemālie mo fakamānako. (ʻAisea 65:21) ʻI he faai atu ʻa e taimí, ko e ngaahi tafaʻaki fakapalataisi ko ia ʻo e māmaní ʻe tupu pea feaʻutaki kaeʻoua kuo aʻu ʻa e kolopé fakakātoa ki he tuʻunga ʻo e fakaʻofoʻofa naʻe fokotuʻu ʻe he Tokotaha-Fakatupú ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení. Ko ha fiemālie lahi ē ʻe hoko ʻi he kau ki he ngāue ko ia ʻo e fakafoʻoú!

11. ʻE fēfē ʻa e vahaʻangatae ʻi he kahaʻú ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá mo e ʻātakai ʻo e māmaní pea mo e moʻui ʻa e fanga manú?

11 Ko e kotoa ʻo e meʻá ni ʻe fai ia ʻi he malumalu ʻo e tataki fakaʻotuá koeʻuhi ke ʻoua ʻe hoko ʻa e ʻātakaí ʻo maumau. ʻE melino ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mo e fanga manú. ʻI he ʻikai ke toe tāmateʻi noaʻia kinautolú, ʻe toe kamata ʻe he tangatá ʻa hono fatongia ko hono tokangaʻi ʻo e māmaní, ʻo tokangaʻi lelei ai ʻa e fanga manú. Sio loto atu ki he fanga ulofí mo e fanga lamí, fanga laioné mo e fanga kiʻi ʻuhikiʻi-pulú, ʻoku nau kai fakataha​—pea ʻoku malu fakaʻaufuli ʻa e fanga manu lalatá. Naʻa mo ha kiʻi tama ʻe ʻikai ʻaupito te ne ilifia ki he fanga manu fekaí, pea ʻe ʻikai maumauʻi ʻa e tuʻunga nonga ʻo e maama foʻoú ʻe ha kakai anga-fakamamahi mo anga-fakamanu. (ʻAisea 11:​6-8) Ko ha maama foʻou melino ē ʻe ʻi ai!

LILIU ʻA E FAʻAHINGA ʻO E TANGATÁ

12. ʻOku fēfē ʻa hono fakahoko ʻi he ʻahó ni ʻa e ʻAisea 11:​9, pea ʻe fēfē ʻa hono fakahoko ia ʻi he Palataisí?

12 ʻOku tala mai ʻe he ʻAisea 11:9 ʻa e ʻuhinga ʻe ʻikai ke ʻi ai ai ha maumau ʻe fai ʻi he kotoa ʻo e māmaní. ʻOkú ne pehē: “ʻE fonu ʻa mamani ʻi he ʻiloʻi ʻo Sihova, ʻo hange ko e mafola ʻa e vai ʻi he tahi.” ʻOku ʻuhinga ʻeni ki he kakaí koeʻuhi ʻoku ʻikai malava ke maʻu ʻe he fanga manú ʻa e “ʻiloʻi ʻo Sihova” pea nau fai ha ngaahi liliu, koeʻuhi ʻoku puleʻi kinautolu ia ʻe he ongoʻi fakaenatula. Ka ko e ʻiloʻi ʻo hotau Tokotaha-Fakatupú ʻokú ne fai ʻe ia ʻa hono liliu ʻo e kakaí. ʻOku ʻikai ha veiveiua kuó ke ʻosi fai ʻe koe ha ngaahi liliu ko e ola ia ʻo hoʻo ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí. Kuo fai pehē ʻa e laui miliona. Ko ia ai, kuo ʻosi kamata ke fakahoko ʻa e kikité ni ia ʻi he faʻahinga ko ia ʻoku nau tauhi ʻa Sihová. Kae kehe, ʻoku toe tuhu ia ki ha taimi ʻa ia ʻe liʻaki fakaʻaufuli atu ai ʻe he kakai ʻo e māmaní kotoa ha faʻahinga tōʻonga fakamanu pē pe anga-fakamālohi pea hoko ʻo loto-melino taʻengata.

13. Ko e hā ʻa e polokalama fakaeako ʻe fakahoko ʻi he māmaní?

13 He meʻa fakaofo lahi ē ko e taimi ʻe fonu ai ʻa e māmaní ʻi he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá! ʻE ʻi ai ha polokalama fakaeako lahi ʻaupito ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa e Tuʻi ko Sīsū Kalaisí mo hono kaungāpule ʻe toko 144,000. ʻE toki ngāueʻaki leva ai ʻa e “ngaahi tohi foʻou.” ʻOku hā mahino ko e ngaahi fakahinohino ia ʻa e ʻOtuá kuo tohí, ʻa ia ʻe ngāueʻaki ko ha makatuʻunga ia ki hono akoʻi ʻa e kau nofoʻi ʻo e māmaní. (Fakahā 20:12) ʻE ako ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻo ʻikai ki he taú, ka ki he melinó. ʻE mole atu ʻo taʻengata ʻa e ngaahi meʻatau fakaefakaʻauha kotoa pē. (Sāme 46:9) Ko e kau nofoʻi ʻo e maama foʻoú ʻe akoʻi ke nau tōʻongaʻaki ki honau kaungā-faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e ʻofa, fakaʻapaʻapa, mo e ngeia.

14. ʻE kehe fēfē ʻa e māmaní ʻi he taimi ʻe hoko ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ko e fāmili fāʻūtaha pē ʻe taha?

14 ʻE hoko ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ko e fāmili fāʻūtaha pē ʻe taha. ʻE ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi fakangatangataʻanga ki he fāʻūtahá mo e fetokouaʻakí. (Sāme 133:​1-3) ʻE ʻikai ke toe lokaʻi ha ʻapi ʻo ha taha mei he kau kaihaʻá. ʻE pule ʻa e melinó ʻi he loto kotoa pē, ʻi he fale kotoa pē, ʻi he tapa kotoa pē ʻo e māmaní.​—Maika 4:4.

KO E TOETUʻU FAKAFIEFIA

15. Ko e hā ʻa e ongo kulupu ʻe toetuʻu mai ki he māmaní?

15 ʻI he lolotonga ʻo e Afeʻi Taʻu ko iá, ʻe fakahoko ai ʻa e toetuʻú. Ko e faʻahinga ko ē naʻa nau fai loto-lelei pē ʻa e angahala ki he laumālie māʻoniʻoní pe ivi ngāue ʻo e ʻOtuá, ʻaki hono fai taʻefakatomala ha meʻa naʻe kehe ia mei heʻene fakahā maí pe ngaahi tatakí ʻe ʻikai te nau toetuʻu. (Mātiu 23:​15, 33; Hepelū 6:​4-6) Ko hono moʻoní, ko e ʻOtuá te ne fakapapauʻi ʻa e faʻahinga naʻe angahala ʻi he founga ko iá. Ka ʻe toetuʻu ʻa e ongo kulupu kehekehe ʻe ua​—“ae agatonu moe taeagatonu.” (Ngāue 24:​15PM) Koeʻuhi ʻe ʻi ai ʻa e fakahokohoko totonu, ʻoku ʻuhinga lelei ke fakaʻosiʻaki ʻo pehē ko e ʻuluaki faʻahinga ke talitali lelei mai ke moʻui ʻi he māmaní ko e kau anga-tonú, ʻa e faʻahinga ko ia naʻa nau tauhi mateaki ʻa Sihová.​—Hepelū 11:​35-39.

16. (a) Ko hai ʻe ʻi he lotolotonga ʻo e kau “agatonu” ʻe toetuʻu mai ki he māmaní? (e) Ko e kau anga-tonu fē ʻo e ngaahi taimi ki muʻá ʻokú ke fiemaʻu tefito ke feʻiloaki mo iá, pea ko e hā hono ʻuhingá?

16 ʻI he ʻikai ke fanongo ki he ngaahi ongoongo fekauʻaki mo e ngaahi tau, ngaahi fakatamaki, mo e maté, ʻe maʻu ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ʻa e ngaahi fakamatala fakaofo ʻo e toetuʻú. ʻE fakatoʻoaloto ke ako ʻo fekauʻaki mo e toe foki mai ʻa e kau tangata mo e kau fefine anga-tonu hangē ko ʻĒpeli, ʻĪnoke, Noa, ʻĒpalahame, Sela, Siope, Mōsese, Lēhapi, Lute, Tēvita, ʻIlaisiā, ʻĒseta. Ko ha ngaahi moʻoniʻi meʻa fakahisitōlia fakatupu ueʻi loto ē te nau fakahoko mai ʻi heʻenau ʻomai ʻa e ngaahi fakamatala fakaikiiki fakahisitōlia ʻo e ngaahi fakamatala lahi ʻi he Tohitapú! ʻOku ʻikai ha veiveiua ko kinautolu mo e kau anga-tonu kuo nau mate ʻi he ngaahi taimi ki muí ni maí te nau vēkeveke ke ako fekauʻaki mo e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané pea mo e founga naʻe fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻe Sihova ʻa hono huafa māʻoniʻoní pea mo hono fakatonuhiaʻi ʻa hono tuʻunga-haú.

17. Ko e hā ʻa e tokoni ʻe fai ʻe he kau anga-tonú ki he faʻahinga kehe ʻoku toetuʻú?

17 Ko ha tokoni lahi ē ka ko e kau anga-tonu ko ʻení ʻi he lolotonga ʻo e konga hono hoko ʻo e toetuʻú, ʻi he taimi ʻe tuku ange mai ai ʻa e laui piliona ʻo e kau “taeagatonu” mei he ngaahi haʻi ʻa e maté! Ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá naʻe ʻikai ʻaupito te nau maʻu ha faingamālie ke ʻilo ai kia Sihova. Naʻe hanga ʻe Sētane ʻo ‘fakakuihi honau ʻatamai.’ (2 Kolinitō 4:4) Ka ʻe vete atu ʻa e ngāue ʻa e Tēvoló. ʻE foki mai ʻa e kau taʻeangatonú ki ha māmani fakaʻofoʻofa mo melino. ʻE talitali lelei kinautolu ʻe ha kakai kuo fokotuʻutuʻu maau ke nau akoʻi kinautolu ʻo fekauʻaki mo Sihova pea mo hono ʻAlo ʻoku lolotonga pule faka-Tuʻi, ko Sīsū Kalaisí. ʻI he hoko ʻa e laui piliona ʻo e kau toetuʻú ʻo ʻilo mo ʻofa ki honau Tokotaha-Fakatupú, ʻe fonu ʻa e māmaní ʻi he ʻiloʻi ʻo Sihová ʻi ha founga kuo teʻeki ke ʻi ai hano tatau.

18. Ko e hā hoʻo fakakaukau ki he anga ʻo e ongoʻi te ke maʻu ʻi hono talitali lelei ʻo e faʻahinga naʻá ke ʻofa aí ʻi heʻenau toetuʻu maí?

18 Ko ha fiefia lahi ē ʻe ʻomai ʻe he toetuʻú ki hotau lotó! Ko hai ia kuo teʻeki ai ke faingataʻaʻia koeʻuhi ko hotau fili ko e maté? Ko hono moʻoní, ko hai ia kuo ʻikai te ne ongoʻi mātuʻaki tuēnoa ʻi hono vaetuʻua ʻa e haʻi ʻo e ʻofá pe ko e kaumeʻá ʻe he puke, taʻumotuʻa, fakatuʻutāmaki, pe ko hono toʻo atu ʻe he fakamālohí ʻa e moʻui ʻa ha tokotaha naʻá te ʻofa ai? Ko ia, fakaʻuta atu ki he loto-fiefia ʻo e toe fakataha ʻi Palataisí. Ko e ngaahi faʻē mo e ngaahi tamai, ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine, ngaahi kaumeʻa mo e ngaahi kāinga, te nau fefāʻofuaʻaki, ʻo kata mo tangi koeʻuhi ko e loto-fiefia.

HAOHAOA LEVA!

19. Ko e hā ʻa e mana ʻe hoko ʻi he lolotonga ʻo e Afeʻi Taʻú?

19 ʻI he lolotonga ʻo e Afeʻi Taʻú, ʻe hoko ai ha mana fakaofo. Ki he faʻahinga ʻo e tangatá, mahalo ko e tafaʻaki fakatupu-fiefia taha ia ʻo e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí. ʻE tataki ʻe Sihova ʻa hono ʻAló ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e feilaulau huhuʻí ki he tokotaha taki taha pea mo e tangata mo e fefine anga-tonu mo talangofua kotoa pē. ʻI he founga ko iá, ʻe toʻo atu ai ʻa e angahala kotoa pē pea ʻe ʻohake ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki he tuʻunga haohaoá.​—1 Sione 2:2; Fakahā 21:​1-4.

20. (a) ʻE ʻuhinga ki he hā ʻa e hoko ʻo haohaoá? (e) Ko fē ʻa e taimi ʻe toki kamata ai ʻa e kau hao atu ʻi ʻĀmaketoné mo e kau toetuʻú ke moʻui ʻi he tuʻunga fakaʻaufulí?

20 Haohaoa! ʻE ʻuhinga ia ki he hā? ʻE ʻuhinga iá ko ha toe foki ki he moʻui ʻi he founga naʻe fiefia ai ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki muʻa peá na faiangahala kia Sihova ko e ʻOtuá. ʻE aʻusia kakato ʻe he faʻahinga haohaoa ʻo e tangatá ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá​—ʻi he tafaʻaki fakaesino, fakaeʻatamai, fakaeongo, fakaeʻulungaanga, fakalaumālie​—ʻi he tafaʻaki kotoa pē ʻoku ala fakakaukau atu ki ai. Ka ʻe hoko ai ʻa e kakai kotoa pē ia ʻo faitatau? Mole ke mamaʻo! Ko e ngaahi fakatupu ʻa Sihová​—ʻa e ʻuluʻakaú, ngaahi matalaʻiʻakaú, fanga manú​—ʻoku nau akoʻi kotoa mai kiate kitautolu ʻokú ne saiʻia ʻi he faikehekehé. ʻE maʻu ʻe he faʻahinga haohaoa ʻo e tangatá ʻa e ngaahi angaʻitangata mo e ngaahi talēniti kehekehe. ʻE fiefia ʻa e tokotaha taki taha ʻi he moʻuí ʻo hangē pē ko ia naʻe taumuʻa ki ai ʻa e ʻOtuá. ʻOku pehē ʻi he Fakahā 20:5: “Ko hono toe ʻo e pekia naʻe ʻikai te nau moʻui hake kaeʻoua ke kakato ʻa e taʻu ʻe taha afe.” ʻE hangē pē ko e fuʻu kakai lahi ko ia ʻo e kau hao atu ʻi ʻĀmaketoné, ʻe toki hoko ʻo moʻui fakaʻaufuli ʻa e kau toetuʻú ʻi he taimi ko ia te nau aʻusia ai ʻa e tuʻunga haohaoa taʻeangahalá.

21. (a) Ko e hā ʻe hoko ʻi he ngataʻanga ʻo e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí? (e) Ko e hā ʻe hoko fakaʻosi kia Sētane mo e faʻahinga kotoa ʻoku kau mo iá?

21 ʻE fehangahangai ʻa e faʻahinga haohaoa ʻo e tangatá mo e ʻahiʻahi fakaʻosi ʻe taha. ʻI he ngataʻanga ʻo e Afeʻi Taʻú, ʻe tuku ange mai ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó mei he luo taʻehanotakelé ki ha kiʻi vahaʻa taimi nounou pea ʻe fakangofua ke nau fai ha feinga fakaʻosi ke fakatafokiʻi ʻa e kakaí meia Sihova. ʻE ʻi ai ʻa e niʻihi te nau ʻai ʻenau ngaahi holi fehālaakí ʻo māʻolunga ia ʻi heʻenau ʻofa ki he ʻOtuá, ka ʻe fakanounou pē ʻa e angatuʻú ni. ʻE hanga ʻe Sihova ʻo fakaʻauha ʻa e faʻahinga siokita ko ʻení fakataha mo Sētane mo ʻene kau tēmenioó kotoa. ʻE mole atu leva ʻo taʻengata ʻa e kau faihalá kotoa.​—Fakahā 20:​7-10.

KO E HĀ TE KE FAÍ?

22. Ko e hā ʻokú ke fakatuʻotuʻa atu ke ke fai ʻi he Palataisí?

22 ʻE fakalahi mai ʻa ʻitāniti ki he faʻahinga ko ia ʻoku ʻofa kia Sihova ko e ʻOtuá pea nofo ʻi he māmani Palataisí. ʻOku faingataʻa ke tau fakaʻuta atu ki heʻenau loto-fiefiá, pea te ke malava mo koe foki ke ke ʻinasi ʻi he meʻá ni. Ko e mūsiká, tā fakatātaá, ngaahi ngāue fakameaʻá​—ʻikai ʻe lakasi ʻe he ngaahi lavameʻa ʻa e faʻahinga haohaoa ʻo e tangatá ʻa e ngaahi ngāue lelei taha ʻa e kau mataotao taha ʻi he maama motuʻá! ʻI he ʻosi angé, ʻe haohaoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea te nau maʻu ʻa e taimi taʻefakangatangata. Fakaʻuta atu ki he meʻa te ke malava ke fai ʻi he hoko ko ha tangata haohaoá. Fakakaukau atu foki, ki he meʻa te ke ako ʻe koe mo e kaungā-faʻahinga ʻo e tangatá ʻo fekauʻaki mo e fakatupu ʻa Sihová​—mei he laui piliona ʻo e ngaahi kaniva ʻi he ʻuniveesí ki he fanga kiʻi pātikolo ʻātomi valevale tahá. Ko e meʻa kotoa pē ʻe lavaʻi ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻe fakalahi ai pē ʻa e fiefia ʻa e loto ʻo ʻetau Tamai fakahēvani ʻofa, ko Sihová.​—Sāme 150:​1-6.

23. Ko e hā ʻe ʻikai teitei hoko ai ʻa e moʻui ʻi he Palataisí ʻo fakafiú?

23 ʻE ʻikai ke fakafiu ʻa e moʻuí ʻi he taimi ko iá. ʻI he faai atu ʻa e taimí ʻe lahi ange ai pē ʻa ʻene fakamānakó. ʻOkú ke vakai atu, ʻoku ʻikai ha ngataʻanga ia ki he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá. (Loma 11:33) ʻI he kotoa ʻo ʻitānití, ʻe kei lahi ange maʻu ai pē ʻa e meʻa ke akó mo e ngaahi meʻa foʻou ke fakatotolo ki aí. (Koheleti 3:11) Pea ʻi hoʻo hokohoko atu ke ako ʻo fekauʻaki mo Sihova ko e ʻOtuá, te ke moʻui atu ai pē​—ʻo ʻikai ʻi ha ngaahi taʻu siʻi pē ka ʻe taʻengata!​—Sāme 22:26.

24, 25. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ke moʻui he taimí ni ʻo fehoanaki mo e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá?

24 ʻIkai ʻoku tuha mo ha kahaʻu fakafiefia ʻi ha māmani palataisi pehē ha feinga pe ko ha feilaulau ke ke fai? Ko hono moʻoní ʻoku pehē ia! Sai, kuo fakaaʻu atu ʻe Sihova kiate koe ʻa e kī ki he kahaʻu fisifisimuʻa ko iá. Ko e kī ko iá ko e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá. Te ke ngāueʻaki ia?

25 Kapau ʻokú ke ʻofa ʻia Sihova, te ke maʻu ʻa e fiefia ʻi hono fai ʻa hono finangaló. (1 Sione 5:3) ʻI hoʻo tuli ki he ʻalunga ko iá, ko ha ngaahi tāpuaki lahi ē te ke maʻu ai! Kapau ʻokú ke ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá, ʻoku malava ke ne fakahoko mai kiate koe ha moʻui fiefia ange neongo ʻa e ʻi he māmani faingataʻá ni. Pea ko e ngaahi pale ʻi he kahaʻú ʻoku lahi fakaʻulia, he ko e ʻilo ʻeni ʻoku taki atu ki he moʻui taʻengatá! Ko e taimí ni ko e taimi feʻungamālie ia kiate koe ke ke fai ai ha meʻa. Hoko ʻo fakapapauʻi ke moʻui ʻo fehoanaki mo e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá. Fakahāhaaʻi ʻa hoʻo ʻofa kia Sihová. Fakalāngilangiʻi ʻa hono huafa māʻoniʻoní pea fakamoʻoniʻi ko Sētané ko ha tokotaha loi. ʻI heʻene tafaʻakí, ko Sihova ko e ʻOtuá, ko e Matavai ʻo e poto mo e ʻilo moʻoní, ʻe fiefia ʻiate koe mei hono loto fisifisimuʻa mo anga-ʻofá. (Selemaia 31:3; Sēfanaia 3:17) Pea te ne ʻofa ʻiate koe ʻo taʻengata!

SIVIʻI HOʻO ʻILÓ

Ko e hā ko e “moʻui moʻoni”?

ʻI he hili ʻa ʻĀmaketoné, ko e hā ʻe hoko ʻi he māmaní?

Ko hai ʻe toetuʻu mai ki he māmaní?

ʻE anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo haohaoá pea mo hono ʻahiʻahiʻi fakaʻosí?

Ko e hā hoʻo ʻamanaki fekauʻaki mo e Palataisí?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 188, 189]

ʻOkú ke ʻamanaki ke moʻui ʻi Palataisi, ʻi he taimi ʻe fonu ai ʻa e māmaní ʻi he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá?