Skip to content

Skip to table of contents

Faiako ʻAki ʻa e Ngaahi Talanoa Fakatātā

Faiako ʻAki ʻa e Ngaahi Talanoa Fakatātā

Vahe 43

Faiako ʻAki ʻa e Ngaahi Talanoa Fakatātā

ʻOKU hā mahino naʻe ʻi Kāpaneume ʻa Sīsū ʻi he taimi naʻá ne valokiʻi ai ʻa e kau Fālesí. Ki mui ai ʻi he ʻaho tatau pē, naʻá ne mavahe mei he falé pea ʻalu ki he Tahi Kālelí naʻe ofi mai ai, ʻa ia naʻe fakatahataha ki ai ha fuʻu kakai tokolahi. Naʻá ne heka ai ki ha vaka, ʻo mavahe atu, pea kamata ai hono akoʻi ʻa e kakaí ʻi he matātahí ʻo fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo hēvaní. Naʻá ne fai ia ʻaki ha holongā ʻo e ngaahi pealapeli, pe ngaahi talanoa fakatātā, naʻe taki taha ʻi ai hono fokotuʻutuʻu ne anga-maheni ki ai ʻa e kakaí.

ʻUluakí, naʻe fakamatala ʻa Sīsū ʻo kau ki ha tangata tūtuuʻi naʻá ne tūtuuʻi ʻa e tenga. Naʻe ngangana ha tenga ʻe niʻihi ʻi he kauhalá pea kai ia ʻe he fanga manupuná. Naʻe ngangana ha tenga ʻe niʻihi ʻi ha potu makamaka. Koeʻuhi naʻe ʻikai loloto ʻa e ngaahi aká, naʻe mae ʻa e fanga kiʻi fuʻu ʻakau foʻoú ia ʻo mate ʻi he vela mai ʻa e laʻaá. Naʻe ʻi ai foki mo ha tenga ʻe niʻihi naʻe ngangana ʻi he lotolotonga ʻo ha ʻakau talatala, ʻa ia naʻá ne kāsia ʻa e fanga kiʻi fuʻu ʻakaú ʻi heʻenau tutupu haké. Fakaʻosí, naʻe ngangana ʻa e tenga ʻe niʻihi ʻi he kelekele kuo lelei pea fua taki teau ʻa e niʻihi, taki onongofulu ʻa e niʻihi, pea taki tolungofulu ʻa e niʻihi.

ʻI ha toe talanoa fakatātā ʻe taha, naʻe fakatatau ai ʻe Sīsū ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki ha tangata naʻá ne tūtuuʻi ha tenga. ʻI he ʻosi atu ʻa e ngaahi ʻahó, lolotonga ʻa e mohe ʻa e tangatá pea ʻi heʻene ofo haké, kuo tupu ʻa e tengá ia. Naʻe ʻikai ʻilo ʻe he tangatá pe naʻe anga-fēfē ia. Naʻe tupu kotoa hake pē ʻiate ia ʻo fua mai. ʻI he taimi naʻe motuʻa ai ʻa e fuá, naʻe toli ia ʻe he tangatá.

Naʻe fakamatala ʻa Sīsū ki ha talanoa fakatātā hono tolu ʻo fekauʻaki mo ha tangata naʻá ne tūtuuʻi ʻa e faʻahinga tenga totonu, ka ʻi he “lolotonga naʻe mohe ʻa e kau tangatá,” naʻe haʻu ha fili ʻo ne tūtuuʻi ʻa e tea ʻi he lotolotonga ʻo e uité. Naʻe ʻeke ʻe he kau sevāniti ʻa e tangatá pe te nau taʻaki ʻa e teá. Ka naʻá ne tali ange: ‘ʻOua, he te mou taʻaki fakataha mo ia ʻa e uité foki. Tuku pē ke na tupu fakataha ʻo aʻu ki he ututaʻú. Pea te u lea ki he kau tuʻusí ke tānaki muʻa ʻa e teá ke tutu kae fetuku ʻa e uité ki he feleokó.’

ʻI he hokohoko atu ʻene lea ki he fuʻu kakai naʻe ʻi he matātahí, naʻe toe fai ai ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā ʻe ua. Naʻá ne fakamatala ʻo pehē “ko e puleʻanga ʻo hēvaní” ʻoku tatau mo ha tengaʻi mūsita naʻe tō ʻe ha tangata. Neongo ko e valevale taha ʻeni ʻi he kotoa ʻo e ngaahi tengaʻi ʻakaú, naʻá ne pehē, ʻoku tupu ia ʻo lahi taha ʻi he vesitapolo kotoa pē. ʻOku hoko ia ko ha fuʻu ʻakau ʻoku haʻu ki ai ʻa e fanga manupuná, ʻo fakamalumalu ʻi hono ngaahi vaʻá.

ʻOku fakaʻikaiʻi ia ʻe he niʻihi he ʻahó ni ʻo pehē ʻoku ʻi ai ʻa e fanga kiʻi tengaʻi ʻakau ia ʻoku valevale ange ʻi he tengaʻi mūsitá. Ka naʻe ʻikai ke ʻomai ʻe Sīsū ia ha lēsoni ʻi he saienisi ki he ʻakaú. Ko e ngaahi tengaʻi ʻakau naʻe angamaheni mo e kau Kāleli ʻi hono taimí, ko e tengaʻi mūsitá ʻoku moʻoni naʻe valevale tahá. Ko ia naʻe mahino kiate kinautolu ʻa e meʻa fekauʻaki mo e tupu fakaofo fakaʻulia naʻe fakatātā ki ai ʻe Sīsuú.

Fakaʻosí, naʻe fakahoa ʻe Sīsū “ʻa e puleʻanga ʻo hēvaní” ki he lēvani naʻe toʻo ʻe ha fefine ʻo natu fakataha mo ha fua mahoaʻa ʻe tolu. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻá ne pehē, naʻe hūhū ia ʻi he takaongá kotoa.

ʻI he hili hono fai ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ko ʻení ʻe nima, naʻe tuku ange ʻe Sīsū ʻa e fuʻu kakaí pea foki ki he fale naʻá ne nofo aí. Naʻe haʻu leva ʻa ʻene kau ʻaposetolo ʻe toko 12 mo e niʻihi kehe kiate ia ʻi he feituʻu ko iá.

Maʻu ʻa e ʻAonga mei he Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻa Sīsuú

ʻI he haʻu ʻa e kau ākongá kia Sīsū ʻi he hili ʻa ʻene lea ki he fuʻu kakai ʻi he matātahí, naʻa nau fie ʻilo ʻo fekauʻaki mo ʻene founga faiako foʻoú. ʻO, naʻa nau ʻosi fanongo ʻi heʻene ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ki muʻa, ka naʻe teʻeki ai ke fuʻu lahi pehē. Ko ia naʻa nau ʻeke: “Ko e hā ʻokú ke lea fakatātā ai kiate kinautolú?”

Ko e taha ʻa e ʻuhinga naʻá ne fai pehē aí ko hono fakahoko ʻa e ngaahi lea ʻa e palōfitá: “Te u tangaki hoku ngutú ʻi he ngaahi fakatātā, te u ʻaʻau ʻa e ngaahi meʻa ne fufū mei he kamataʻangá.” Ka ʻoku toe ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ia heni. Ko ʻene ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ʻi he taumuʻa ke tokoni ki hono fakahaaʻi ʻa e anga ʻo e loto ʻo e kakaí.

Ko hono moʻoní, ko e tokolahi taha ʻo e kakaí naʻa nau mahuʻingaʻia pē ʻia Sīsū ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha talanoa mālie ʻaupito pea ko ha tokotaha ngāue fakaemana, ʻikai ʻi he tuʻunga ko e tokotaha ke tauhi ko e ʻEiki pea muimui taʻesiokita ai. Naʻe ʻikai te nau fiemaʻu ke fakahohaʻasi kinautolu ʻi he anga ʻenau vakai ki he ngaahi meʻá pe ko ʻenau founga moʻuí. Naʻe ʻikai te nau fiemaʻu ke toe lahi atu ʻa e hūhū atu ʻa e pōpoakí.

Ko ia naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko hono ʻuhinga ʻeni ʻo ʻeku lea fakatātā ai kiate kinautolú, koeʻuhi ʻoku nau mata, ka ʻoku ʻikai te nau mamata, pea ʻoku nau telinga ka ʻoku ʻikai te nau fanongo, ʻumaʻā ha ongoʻi. Pea ʻoku fakamoʻoni ʻiate kinautolu ʻa e palofisai ʻa ʻAiseá, ʻa ia ʻoku pehē, ‘ . . . He kuo fangapesi ʻa e loto ʻo e kakaí ni.’”

“Ka,” naʻe hoko atu ʻe Sīsū ʻene leá, “ko hoʻomoutolú mata ʻoku monūʻia, he ʻoku nau mamata, mo homou telingá, he ʻoku nau fanongo. He ko au ē, ʻoku ou tala atu, ʻOku tokolahi ʻa e kau palōfita mo e kakai lotu, naʻa nau fakaʻamu ke mamata ki he ngaahi meʻa ʻoku mou sio ki aí, ka naʻe ʻikai te nau mātā, pea ke fanongo ki he ngaahi meʻa ʻoku mou fanongo ki aí, ka naʻe ʻikai te nau fanongoa.”

ʻIo, ko e kau ʻaposetolo ʻe toko 12 mo e faʻahinga naʻe ʻiate kinautolú naʻa nau loto-fiefanongo. Ko ia ai, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo tuku kiate kimoutolu ke ʻilo ʻa e ngaahi fakalilolilo toputapu ʻo e puleʻanga ʻo hēvaní, ka ko kinautolu ʻoku ʻikai tuku ki ai.” Koeʻuhi ko ʻenau holi ke maʻu ʻa e mahinó, naʻe tokonaki ai ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ha fakamatala ʻo e talanoa fakatātā ki he tangata tūtuuʻí.

“Ko e tengá ko e folofola ʻa e ʻOtuá,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, pea ko e kelekelé ko e lotó. ʻI he fekauʻaki mo e tenga naʻe tūtuuʻi ʻi he veʻehala fefeká, naʻá ne fakamatalaʻi: “Pea toki haʻu ʻa e Tēvoló ʻo ne ʻave ʻa e folofolá mei honau lotó, naʻa nau tui pea moʻui.”

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e tenga naʻe tūtuuʻi ʻi he kelekele he funga maká ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaahi loto ʻo e kakai ʻoku nau tali fiefia ʻa e folofolá. Kae kehe, koeʻuhi ko e ʻikai ke malava ʻa e folofolá ke faiaka loloto ʻi he ngaahi loto peheé, ʻoku tō ai ʻa e kakaí ni ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai ʻa e ʻahiʻahí pe fakatangá.

ʻI he fekauʻaki mo e tenga naʻe tō ki he lotolotonga ʻo e ʻakau talatalá, naʻe hoko atu ʻe Sīsū, ʻoku ʻuhinga ʻeni ki he kakai kuo nau ʻosi fanongo ki he folofolá. Kae kehe, ko e faʻahingá ni, ʻoku tohoaki atu kinautolu ʻe he ngaahi loto-moʻuá mo e tuʻumālié mo e ngaahi mālie ʻo e moʻuí ni, ʻo kāsia fakaʻaufuli ai kinautolu pea ʻikai ai ha fua ʻe haohaoa.

Fakaʻosí, ʻi he fekauʻaki mo e tenga naʻe tūtuuʻi ʻi he kelekele leleí, naʻe pehē ʻe Sīsū, ko e faʻahinga eni, ʻa ia, hili ʻenau fanongo ki he folofolá ʻaki ha loto ʻoku sai mo leleí, ʻoku nau puke maʻu ia pea fua mai ʻaki ʻa e kātakí.

He tāpuekina lahi ē ka ko e kau ākonga ko ʻeni naʻa nau kumi kia Sīsū ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo ʻene ngaahi akonakí! Naʻe taumuʻa ʻa Sīsū ke hoko ʻa ʻene ngaahi talanoa fakatātaá ʻo mahino koeʻuhi ke nau fakaaʻu atu ʻa e moʻoní ki he niʻihi kehé. “He ʻoku ʻomai ha maama ke ʻai ki he loto puha fuá, pe ki he lalo mohengá?” ko ʻene fehuʻí ia. ʻIkai, “koeʻuhi ke ʻai ia ki he tuʻungamaamá.” Ko ia, naʻe tānaki atu ʻe Sīsū: “Ko ia, mou tokanga ki he anga ʻo hoʻomou fanongó.”

Tāpuekina ʻAki ʻa e Fakahinohino Lahi Ange

ʻI he hili ʻa hono maʻu ʻa e fakamatala ʻa Sīsū ki he talanoa fakatātā fekauʻaki mo e tangata tūtuuʻí, naʻe fiemaʻu ʻe he kau ākongá ke nau ako lahi ange. “Fakamatala mai,” ko ʻenau kolé ia, “ʻa e fakatātā ʻo e ngaahi tea ʻi he ngoué.”

He kehekehe lahi ē ka ko e fakakaukau ʻa e kau ākongá mei he toenga ʻo e fuʻu kakai ʻi he matātahí! Ko e kakai ko iá naʻe ʻikai haʻanau holi tōtōivi ke ako ki he ʻuhinga ʻo e ngaahi talanoa fakatātaá, naʻa nau fiemālie pē ʻi he toʻo kongokonga lalahi ʻo e ngaahi meʻa naʻe fokotuʻu mai aí. ʻI hono fakafaikehekeheʻi ʻa e kau fanongo ko ia ʻi he matātahí mo ʻene kau ākonga faʻa fehuʻi ko ia naʻa nau haʻu kiate ia ʻi he falé, naʻe pehē ʻe Sīsū:

“Ko e fua ʻoku mou fua ʻakí, ko ia pē ʻe fua ʻaki kiate kimoutolú, pea ʻe fakalahi atu.” Naʻe fua ʻaki ʻe he kau ākongá kia Sīsū ʻa e mahuʻingaʻia mo e tokanga fakamākukanga, pea ko ia ai naʻe tāpuekina kinautolu ʻaki ʻa hono maʻu ʻa e fakahinohino lahi ange. Ko ia, ʻi he tali ki he fehuʻi ʻa ʻene kau ākongá, naʻe fakamatalaʻi ange ʻe Sīsū:

“Ko ia ʻokú ne tō ʻa e tenga leleí ko e Fanautama ʻa tangatá ia; ko e ngoué ko māmani; ko e tenga leleí ko e fānau ʻo e puleʻangá; ko e ngaahi teá ko e fānau ʻa e tokotaha koví, ko e fili naʻá ne tō iá ko e Tēvoló. Ko e ututaʻú ko e fakaʻosi ʻo ha kuonga, ko e kau tuʻusí ko e kau ʻāngelo.”

ʻI he hili ʻa hono fakahaaʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki taki taha ʻo ʻene talanoa fakatātaá, naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e ikuʻangá. ʻI he fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá, naʻá ne pehē ko e kau tuʻusí, pe kau ʻāngeló, te nau fakamavaheʻi ʻa e kau Kalisitiane fakangalingali pē ʻoku hangē ha teá mei he ‘fānau moʻoni ʻo e puleʻangá.’ Pea “ko e fānau ʻa e tokotaha koví” ʻe fakaʻilongaʻi ia ki he fakaʻauha, ka ko e fānau ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, “ʻa e kau māʻoniʻoní” te nau huhulu ngingila ʻi he Puleʻanga ʻo ʻenau Tamaí.

Naʻe hoko atu ai ʻa hono tāpuekina ʻe Sīsū ʻa ʻene kau ākonga faʻa fehuʻí ʻaki ʻa e toe ngaahi talanoa fakatātā ʻe tolu. ʻUluakí, naʻá ne pehē: “ʻOku tatau ʻa e puleʻanga ʻo hēvaní pea mo ha koloa naʻe tanu ʻi ha ngoue, ʻa ia naʻe ʻilo ki ai ha tangata, ʻo ne fufū, pea ʻi heʻene fiefia aí ʻokú ne ʻalu ʻo fakatau atu ʻene meʻa kotoa, kae fakatau ʻaki ʻa e ngoue ko iá.”

“ʻOku tatau foki,” naʻá ne hoko atu, “ʻa e puleʻanga ʻo hēvaní pea mo ha fai fakatau ʻa ia naʻá ne ʻalu ko e kumi mataʻitofe lelei. Pea ʻi heʻene ʻilo ki ha taha, ko e mataʻitofe mahuʻinga lahi, naʻá ne ʻalu ʻo fakatau atu ʻa e meʻa kotoa pē naʻá ne maʻú, ka ne fakatau ʻaki ʻa e mataʻitofe ko iá.”

Ko Sīsū tonu naʻe tatau mo e tangata naʻe ʻilo ki ha koloa naʻe tanú pea naʻe tatau mo e fai fakatau naʻá ne maʻu ha mataʻitofe mahuʻinga lahi. Naʻá ne fakatau atu ʻa e meʻa kotoa pē, ʻo hangē pē ko ia, ko hono tuku ange atu ʻa e tuʻunga lāngilangi ʻi hēvaní kae hoko ko ha tangata māʻulalo. Pea, ʻi he tuʻunga ko ha tangata ʻi he māmaní, naʻá ne faingataʻaʻia ʻi he manuki mo e fakatanga fakafehiʻanekina, ʻo fakamoʻoniʻi ai ʻa ʻene taau ke hoko ko e Pule ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Ko e pole naʻe fokotuʻu atu ki he kau muimui ʻo Sīsuú ko hono toe fakatau atu ʻa e meʻa kotoa kae maʻu ʻa e pale maʻongoʻonga ko e hoko ʻo kaungāpule mo Kalaisi pe ko ha tokotaha ʻi māmani ʻe pule mai ki ai ʻa e Puleʻangá. Te tau lau ʻa e kau ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha meʻa ia ʻoku mahuʻinga ange ʻi ha toe meʻa kehe pē ʻi he moʻuí, ko ha koloa mahuʻinga ʻaupito pe ko ha mataʻitofe mahuʻinga lahi?

Fakaʻosí, naʻe fakatatau ʻe Sīsū “ʻa e puleʻanga ʻo hēvaní” ki ha uloa naʻe maʻu ai ʻa e faʻahinga ika kotoa pē. ʻI hono fakamavahevaheʻi ʻa e ngaahi iká, naʻe laku ʻa e ika koví kae tauhi ʻa e leleí. Ko ia, naʻe pehē ʻe Sīsū, ʻe hoko pehē ʻi he fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá; ʻe hanga ʻe he kau ʻāngelo ʻo fakamavaheʻi ʻa e kau anga-fulikivanú mei he kau māʻoniʻoní, ʻo taʻofi ʻa e kau anga-fulikivanú ki he fakaʻauha ʻosiʻosingamālie.

Naʻe kamata ʻe Sīsū tonu ʻa e ngāue toutai ko ʻení, ʻo ui ai ʻa ʻene ʻuluaki kau ākongá ke hoko ko e “kau toutai tangata.” ʻI he malumalu ʻo e tokangaʻi fakaeʻāngelo, kuo hokohoko mai ai ʻa e ngāue toutaí ʻi he laui senituli. Faifai pē pea hoko mai ʻa e taimi ke toho ai ʻa e “uloá,” ʻa ia ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e ngaahi kautaha kotoa ʻi he māmaní ʻoku taku ko e Kalisitiané kau ai ʻa e fakatahaʻanga ʻo e kau Kalisitiane paní.

Neongo ʻoku laku ʻa e ngaahi ika koví ia ki he fakaʻauha, ko ha fakamālō ē ko e lava ke lau kitautolu ʻi he ‘ika lelei’ ʻoku tauhí. ʻI hono fakahāhā ʻa e holi tōtōivi tatau mo ia naʻe fai ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ke maʻu ha ʻilo mo e mahino lahi angé, ʻe tāpuekina ai kitautolu ʻo ʻikai ʻaki pē ʻa e fakahinohino lahi ange kae ʻaki ʻa e tāpuaki ʻa e ʻOtuá ko e moʻui taʻengata. Mātiu 13:​1-52; Maake 4:​1-34; Luke 8:​4-18; Sāme 78:2; Aisea 6:​9, 10.

▪ ʻAnefē pe ʻi fē naʻe leaʻaki ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ki he fuʻu kakaí?

▪ Ko e hā ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻe nima naʻe tala ange heni ʻe Sīsū ki he fuʻu kakaí?

▪ Ko e hā naʻe pehē ai ʻe Sīsū ko e tengaʻi mūsitá ko e valevale taha ia ʻi he ngaahi tengaʻi ʻakau kotoa pē?

▪ Ko e hā naʻe leaʻaki ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá?

▪ Naʻe anga-fēfē ʻa hono fakahaaʻi ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻenau kehe mei he fuʻu kakaí?

▪ Ko e hā ʻa e fakamatala naʻe fai ʻe Sīsū ʻo fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ki he tangata tūtuuʻí?

▪ Naʻe anga-fēfē ʻa e kehe ʻa e kau ākongá mei he fuʻu kakai ʻi he matātahí?

▪ Ko hai pe ko e hā ʻoku fakatātaaʻi ʻe he tangata tūtuuʻí, ko e ngoué, ko e tenga leleí, ko e filí, ko e ututaʻú, mo e kau tuʻusí?

▪ Ko e hā ʻa e toe ngaahi talanoa fakatātā ʻe tolu naʻe fai ʻe Sīsuú, pea ko e hā ʻoku lava ke tau ako meiate kinautolú?