Skip to content

Skip to table of contents

‘Hanganaki Fuofua Kumi ʻa e Puleʻangá’

‘Hanganaki Fuofua Kumi ʻa e Puleʻangá’

Vahe Taha Taha

Hanganaki Fuofua Kumi ʻa e Puleʻangá’

1. (a) Ko e hā naʻe ekinaki ai ʻa Sīsū ki heʻene kau fanongó ke nau fuofua kumi ʻa e Puleʻangá? (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi ʻoku totonu ke tau ʻeke hifo kiate kitautolú?

 LAKA hake ʻi he taʻu ʻe 1,900 kuo hilí ʻi ha malanga ʻi Kāleli, naʻe ekinaki ai ʻa Sīsū ki heʻene kau fanongó: ‘Hanganaki fuofua kumi leva ʻa e puleʻangá pea mo e māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá.’ Ka ko e hā ke fakavavevave pehē aí? ʻIkai ko e taimi kia Kalaisi ke maʻu ai ʻa e mafai ki he Puleʻangá naʻe kei laui senituli hono mamaʻó? ʻIo, ka ko e Puleʻanga faka-Mīsaiá ko e founga ia ʻe toki fakatonuhiaʻi ai ʻe Sihova hono tuʻunga-haú pea fakahoko ʻene taumuʻa maʻongoʻonga ki he māmaní. Ko ha taha pē naʻá ne mahinoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi meʻa ko iá te ne fakamuʻomuʻa ʻa e Puleʻangá ʻi heʻene moʻuí. Kapau naʻe moʻoni eni ʻi he ʻuluaki senitulí, huanoa ange ʻene pehē ʻi he ʻaho ní, he kuo ʻosi fakanofo Tuʻi ʻa Kalaisi he taimí ni! Ko ia ko e fehuʻí leva, ʻOku fakahāhā ʻe heʻeku founga moʻuí ʻoku ou fuofua kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?​—Mātiu 6:33NW.

2. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mātuʻaki tuli ki ai ʻa e kakaí fakalūkufua?

2 ʻI he ʻahó ni, ʻoku laui miliona ʻa e kakai ʻi he māmaní kotoa, ko e moʻoni, ʻoku nau fuofua kumi ʻa e Puleʻangá. ʻOku nau fakahāhā ʻenau poupou ki he pule ʻa e Puleʻangá ʻaki ʻa e fakatefito ʻenau moʻuí ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo Sihová, ʻo fakatapui kinautolu kiate ia. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e fuʻu konga lahi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku nau mahuʻingaʻia kinautolu ʻi he kumi ki he ngaahi meʻa fakamāmaní. ʻOku tuli ʻa e kakaí ki he paʻangá mo e koloá mo e mālie ko ia ʻoku lava ʻe he paʻangá ke fakatau maí. Pe ko ʻenau tuku atu honau ngaahi mālohi tefitó ki hono fakalahi atu ʻenau ngaahi ngāué. Ko ʻenau founga moʻuí ʻoku tapua mei ai ʻenau fakafemoʻuekinaʻi kinautolu ʻi he ngaahi meʻa fakamatelié mo e ngaahi mālié. ʻOku nau tuku ʻa e ʻOtuá ʻo fika ua, kapau ʻoku ʻi ai haʻanau tui ki ai.​—Mātiu 6:31, 32.

3. (a) Ko e faʻahinga koloa fē naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ke nau kumí, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai fiemaʻu ai ke fai ha hohaʻa tōtuʻa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié?

3 Kae kehe, ki heʻene kau ākongá, naʻe ʻoange ʻe Sīsū ʻa e akonaki ko ení: “ʻOua naʻa faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi mamani,” koeʻuhí ʻe halaʻatā ha taha ʻo e ngaahi koloa ko iá ʻe tolonga ʻo taʻengata. “Kae,” ko ʻene leá ia, “faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi langi” ʻaki hono tauhi ʻa Sihova. Naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki hono kau muimuí ke tauhi honau matá ke “huʻufataha” ʻaki ʻa e fakahanga ʻenau tokangá mo honau iví ki hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. “ʻOku ʻikai te mou lava ke eikiʻaki ʻa e ʻOtua mo Koloa,” ko ʻene tala ange ia kiate kinautolú. Kae fēfē ʻa e ngaahi fiemaʻu fakamatelié ia​—ʻa e meʻakaí, valá, mo e nofoʻangá? “ʻOua naʻa mou lotomoʻua,” ko e akonaki ia ʻa Sīsuú. Naʻá ne fakahanga ʻenau tokangá ki he fanga manupuná​—ʻoku fafanga kinautolu ʻe he ʻOtuá. Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Sīsū hono kau muimuí ke nau ako ha lēsoni mei he ngaahi matalaʻiʻakaú​—ʻoku fakateunga kinautolu ʻe he ʻOtuá. ʻIkai ʻoku mahuʻinga lahi ange ʻa ʻene kau sevāniti fakaetangata ʻatamai potó ʻi ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni? “Hanganaki fuofua kumi leva ʻa e puleʻangá pea mo ʻene māʻoniʻoní,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, “pea ko e kotoa ʻo e ngaahi meʻa kehe [ʻoku fiemaʻu] ko ení ʻe tānaki atu ia kiate kimoutolu.” (Mātiu 6:19-34NW) ʻOku fakahāhā ʻe hoʻo ngaahi tōʻongá ʻokú ke tui ki he meʻa ko iá?

ʻOua Naʻa Tuku ke Kāsia ʻa e Moʻoni ʻo e Puleʻangá

4. Kapau ʻe tuku ʻe ha taha ʻa e fakamamafa fuʻu hulu ki he ngaahi meʻa fakamatelié, ko e hā nai ʻa e ikuʻangá?

4 ʻOku totonu ʻa e hohaʻa ko ia fekauʻaki mo hono maʻu ha meʻa feʻunga ke feauʻaki ʻa ʻete ngaahi fiemaʻu fakamatelié mo ia ʻa hoto fāmilí. Kae kehe, kapau ʻoku hohaʻa tōtuʻa ha taha fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié, ko hono ngaahi olá ʻe lava ke hoko ʻo fakatuʻutāmaki. Neongo te ne taku nai ʻokú ne tui ki he Puleʻangá, ka ʻi hono lotó ʻokú ne fakamuʻomuʻa ʻe ia ʻa e ngaahi meʻa kehé, ko e moʻoni ʻo e Puleʻangá ʻe kāsia ia. (Mātiu 13:18-22) Ko e fakatātaá, naʻe ʻeke ʻi he taimi ʻe taha ʻe ha talavou pule tuʻumālie kia Sīsū: ‘Ko e ha te u fai, kae tō moʻoku ʻa e moʻui taʻengatá?’ Naʻá ne maʻu ha moʻui ʻulungaanga lelei pea failelei ki he niʻihi kehé, ka naʻá ne pīkitai tōtuʻa ki heʻene ngaahi koloa fakamatelié. Naʻe ʻikai lava ke ne māvae mo ia koeʻuhi ka ne hoko ko ha muimui ʻo Kalaisi. Ko ia naʻá ne tuku ange ha faingamālie naʻe mei lava ke tākiekina atu ai ia ke ne ʻi ai fakataha mo Kalaisi ʻi he Puleʻanga fakahēvaní. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻi he taimi ko iá: “Hono ʻikai faingataʻa ki he kakai maʻu paʻanga ke hu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtua!”​—Maake 10:17-23.

5. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa Tīmote ke feʻunga pē aí, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e “ʻofa ki he paʻanga” ko ha tauhele fakatupu ʻauha?

5 ʻI ha ngaahi taʻu ki mui ai, naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá kia Tīmote, ʻa ia naʻá ne ʻi he taimi ko iá ʻi ʻEfesō, ko ha senitā fakakomēsiale tuʻumālie. Naʻe fakamanatu ʻe Paula kiate ia: “He talaʻehai naʻa tau haʻu mo kitautolu ha meʻa ki mamani, koeʻuhi foki ʻe ʻikai te tau lava ke ʻalu mo kitautolu ha momoʻi meʻa: pea ʻi heʻetau maʻu ʻetau meʻakai mo e kofu, te tau feʻunga pe ʻi he meʻa ko ia.” Ko e ngāue ke tokonaki ʻa e “meʻakai mo e vala” maʻata pea mo ia hoto fāmilí ʻoku totonu ia. Ka naʻe fakatokanga ʻa Paula: “Ko kinautolu kuo pau honau loto ke koloaʻia, ʻoku nau to ki he ʻahiʻahi, mo e tauhele, mo e ngaahi holi kehekehe, ʻa ia ʻoku fakasesele pea ko e meʻa ʻoku te lavea ai; ko e faʻahinga meʻa ʻoku nau lomekina ʻa e kakai ki he ʻauha mo e malaʻia.” Ko Sētané ʻoku olopoto. ʻUluakí te ne fakataueleʻi nai ha taha ʻi ha fanga kiʻi founga iiki. ʻE muimui mai nai ai ha tenge lahi ange, mahalo ko ha faingamālie ki ha hiki lakanga pe ko ha ngāue lelei ange ʻoku totongi lahi ange, ka ʻoku fiemaʻu ai ʻa e taimi ia naʻe ʻuluaki tuku mavahe ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. Ka ʻikai ke tau tokanga, “ko e ʻofa ki he paʻanga” ʻe lava ke ne kāsia ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga mamaʻo ange ʻo e Puleʻangá. Naʻe fakalea ia ʻe Paula ʻi he founga ko ení: “Ko e niʻihi ʻi heʻenau ala ki he meʻa ko ia kuo nau hē mei he lotu, pea kuo nau hokohokaʻi ʻaki ʻa kinautolu ʻa e ngaahi mamahi lahi.”—1 Timote 6:7-10.

6. (a) Ke fakaʻehiʻehi mei hano fakataueleʻi ʻe he ʻofa ki he meʻa fakamatelié, ko e hā kuo pau ke tau faí? (e) Ko e hā ʻa e falala pau ʻoku malava ke tau maʻú naʻa mo e vakai atu ki he tuʻunga fakaʻekonōmika ʻo e māmaní ʻi he ʻaho ní?

6 ʻI heʻene ʻofa moʻoni ki hono tokoua faka-Kalisitiané, naʻe ekinaki ai ʻa Paula kia Tīmote: “Hola mei he ngaahi meʻa pehe” pea, “Tau ʻa e tau lelei ʻo e tui.” (1 Timote 6:11, 12) Ke fakaʻehiʻehi mei hano tafiʻi atu ʻe he founga moʻui fakamatelie ko ia ʻo e māmaní ʻoku takatakai ʻiate kitautolú ʻoku fiemaʻu ʻa e feinga fakamātoato. Ka ʻo kapau te tau tōtōivi ʻo fehoanaki mo ʻetau tuí, ʻe ʻikai ʻaupito siʻaki kitautolu ʻe Sihova. Neongo ʻa e hikihiki ʻa e totongí mo e mafolalahia ʻa e taʻemaʻu ngāué, te ne fakapapauʻi ʻoku tau maʻu ʻa e meʻa ʻoku tau fiemaʻu moʻoní. Naʻe tohi ʻe Paula: “Ke taʻemanumanu hoʻomou toʻonga; pea mou fiemalie ʻi he ngaahi meʻa ʻoku mou maʻu ni: he kuo folofola mai ʻe he [ʻOtuá], ʻE ʻikai siʻi te u mahuʻi meiate koe, kaeʻumaʻā haʻaku momoʻi liʻaki koe. Ko ia ʻoku tau malohi ai ke lea ʻo pehe, Ko e ʻEiki ko hoku tokoni; ʻe ʻikai te u manavahe: ko e ha tū ha meʻa ʻe fai kiate au ʻe ha tangata?” (Hepelu 13:5, 6) Pea naʻe tohi ʻe Tuʻi Tēvita: “Naʻa ku talavou, pea kuo u motuʻa ni: ka kuo teʻeki te u mamata ki ha maʻoniʻoni kuo liʻaki, pe ko hono hako ʻoku nofo ke kole meʻakai.”—Sāme 37:25.

Tokonaki ʻe he Muʻaki Kau Ākongá ha Sīpinga

7. Ko e hā ʻa e ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e malangá naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá, pea ko e hā naʻe feʻungamālie ai ení?

7 Hili hono ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ha ako feʻunga, naʻá ne fekauʻi atu kinautolu ki ʻIsileli ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí mo fakahā: “Kuo ofi ʻa e Puleʻanga ʻo Hevani.” He pōpoaki fakafiefia moʻoni ia! Ko Sīsū Kalaisi, ʻa e Tuʻi faka-Mīsaiá, naʻe ʻi honau lotolotongá. Koeʻuhi ko e kau ʻapositoló naʻa nau līʻoa kinautolu ki he ngāue ʻa e ʻOtuá, naʻe ekinaki ai ʻa Sīsū kiate kinautolu ke nau maʻu ha falala pau ʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻo tokangaʻi kinautolu. Ko ia naʻá ne pehē: “ʻOua naʻa toʻo ha meʻa ki he hala, ha tokotoko, pe ha kato ʻoho, pe ha ma, pe ha paʻanga; pe te mou taki sote ʻe ua. Pea ka mou ka hu ki ha fale, mou nofo pe ai, pea hiki pe mei ai ʻi hoʻomou ʻalu ki ha potu kehe.” (Mātiu 10:5-10; Luke 9:1-6) ʻE sio ʻa Sihova ki ai ko ʻenau ngaahi fiemaʻú ʻe fakafiemālieʻi ʻi he nima ʻo e kaungā ʻIsilelí, ʻa ia naʻe angamaheniʻaki ʻi honau lotolotongá ʻa e anga-talitali kakai ki he kau solá.

8. (a) Ki muʻa siʻi pē ʻi heʻene pekiá, ko e hā naʻe ʻoange ai ʻe Sīsū ha fakahinohino foʻou fekauʻaki mo e malangá? (e) Ko e hā naʻe kei hoko ko e meʻa muʻomuʻa ʻi he moʻui ʻa e kau muimui ʻo Sīsuú?

8 Ki mui ai, ki muʻa siʻi pē ʻi heʻene pekiá, naʻe fakatokanga ai ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá fekauʻaki mo e foʻi moʻoni ko ia ko e kahaʻú te nau ngāue ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga kuo liliu. Tuʻunga ʻi he fakafepaki fakaʻofisiale ki heʻenau ngāué, ʻe ʻikai nai toe fakaaʻu lelei kiate kinautolu ha anga-talitali kakai ʻi ʻIsileli. Pehē foki, ʻe vavé ni ke nau ʻoatu ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ki he ngaahi fonua Senitailé. ʻI he taimi ko ení ʻe fiemaʻu ke nau ʻave “ha kato paʻanga” mo “ha kato ʻoho.” Neongo ia, naʻe pau ke nau hanganaki fuofua kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo ʻene māʻoniʻoní, ʻo tui pau ʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻo tāpuekina ʻenau ngaahi feinga ko ia ke maʻu ʻa e meʻakai mo e vala ʻoku fiemaʻú.​—Luke 22:35-37.

9. Naʻe anga-fēfē hono fakamuʻomuʻa ʻe Paula ʻa e Puleʻangá ʻi heʻene moʻuí lolotonga ia ʻene tokangaʻi ʻene ngaahi fiemaʻu fakaesinó, pea ko e hā ʻa e akonaki naʻá ne fai fekauʻaki mo e meʻá ni?

9 Ko e ʻapositolo ko Paulá ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ia ʻo ha taha naʻá ne ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa Sīsuú. Naʻe langa takai ʻe Paula ʻene moʻuí ʻi he ngāue fakafaifekaú. (Ngāue 20:24, 25) ʻI he taimi naʻá ne ʻalu ai ki ha feituʻu ke malangá, naʻá ne tokangaʻi pē ʻene ngaahi fiemaʻu fakamatelie ʻaʻaná, ʻo aʻu ʻo ne ngāue ko e ngaohi tēniti. Naʻe ʻikai te ne ʻamanekina ke tokangaʻi ia ʻe he niʻihi kehé. (Ngāue 18:1-4; 1 Tesalonaika 2:9) Neongo ia, naʻá ne tali loto-houngaʻia ʻa e ngaahi anga-talitali kakaí mo e ngaahi meʻaʻofá ʻi he taimi naʻe fakahāhaaʻi ange ai ʻe he niʻihi kehé ʻenau ʻofá ʻi he founga ko ení. (Ngāue 16:15, 34; Filipai 4:15-17) Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e kau Kalisitiané, ke ʻoua te nau taʻetokangaʻi honau ngaahi ngafa fakafāmilí koeʻuhi ke malangá, ka ke ʻai ke mafamafatatau honau ngaahi fatongia kehekehé. Naʻá ne akonekina kinautolu ke ngāue, ke ʻofa ki honau ngaahi fāmilí, pea ke fevahevaheʻaki mo e niʻihi kehé. (Efeso 4:28; 2 Tesalonaika 3:7-12) Naʻá ne ekinaki kiate kinautolu ke tuku ʻenau falalá ki he ʻOtuá, ʻo ʻikai ʻi he ngaahi koloa fakamatelié, pea ke ngāueʻaki ʻenau moʻuí ʻi ha founga ʻe hā ai naʻa nau mahinoʻi moʻoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga angé. ʻI he fehoanaki mo e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú, naʻe ʻuhinga ia ko e fuofua kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo ʻene māʻoniʻoní.​—Filipai 1:9-11.

Tauhi Muʻomuʻa ʻa e Puleʻangá ʻi Hoʻo Moʻuí

10. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e kumi muʻomuʻa ki he Puleʻangá?

10 Ko e hā hono lahi ʻo ʻetau fevahevaheʻaki fakafoʻituitui ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá mo e niʻihi kehé? ʻOku fakatuʻunga ia, ʻa hono konga, ʻi hotau ngaahi tuʻungá pea mo e loloto ʻo ʻetau houngaʻiá. Tauhi maʻu ʻi ho ʻatamaí ko Sīsuú naʻe ʻikai te ne pehē, ‘Kumi ki he Puleʻangá ʻi he taimi ʻoku ʻikai te ke toe maʻu ai ha meʻa ke faí.’ ʻI heʻene ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e Puleʻangá, naʻá ne fakahaaʻi ai ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamaí, ʻo pehē: “Kumi maʻu pē ki hono puleʻangá.” (Luke 12:31NW) Neongo ko e tokolahi taha ʻo kitautolú ʻoku fiemaʻu ke tau ngāue ke tokangaʻiʻaki ʻetau ngaahi fiemaʻú mo ia hotau ngaahi fāmilí, kapau ʻoku tau maʻu ʻa e tuí, ko ʻetau moʻuí ʻe vilo takai ia ʻi he ngāue ko ia ʻo e Puleʻangá kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolú. ʻI he taimi tatau, te tau tokangaʻi hotau ngaahi fatongia fakafāmilí.​—1 Timote 5:8.

11. (a) Naʻe anga-fēfē hono fakatātaaʻi ʻe Sīsū ʻe ʻikai ke tau malava kotoa ke fai ʻa e meʻa lahi tatau ʻi hono fakamafola ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa te ne uesia ʻa e lahi ʻo e meʻa ʻe malava ʻe ha taha ke faí?

11 Ko e niʻihi ʻo kitautolu ʻoku malava ke tau līʻoa ʻa e taimi lahi ange ʻi he niʻihi kehé ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá. Ka ʻi heʻene pealapeli fekauʻaki mo e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé, naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū ko e faʻahinga kotoa ko ia ʻoku hangē honau lotó ha kelekele leleí te nau laku fua mai. ʻO lahi fēfē? ʻOku kehekehe ʻa e tuʻunga ʻo e tokotaha taki taha. Ko e taʻumotuʻá, tuʻunga ʻo e moʻuí, pea mo e ngaahi fatongia fakafāmilí ko e ngaahi moʻoniʻi meʻa kotoa kinautolu. Ka ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai ha houngaʻia moʻoni, ʻe lahi ʻa e meʻa ʻe malava ʻo fakahokó.​—Mātiu 13:23.

12. Ko e hā ʻa e taumuʻa lelei fakalaumālie ʻoku fakaʻaiʻai tautefito ki he kau talavoú ke nau fakakaukau ki aí?

12 ʻOku lelei ke ʻi ai ha ngaahi taumuʻa ʻa ia te ne hanga ʻo tokoniʻi kitautolu ke fakalahi atu ʻetau kau ʻi he ngāue fakafaifekau ʻo e Puleʻangá. Ko e kau talavoú ʻoku totonu ke nau fakakaukau fakamātoato fekauʻaki mo e faʻifaʻitakiʻanga lelei ko ia ʻa e talavou Kalisitane faivelenga ko Tīmoté. (Filipai 2:19-22) Ko e hā ʻe lava ke toe lelei hake ʻi haʻanau kau atu ʻi he ngāue fakafaifekau taimi-kakató ʻi he taimi ʻe ʻosi ai ʻenau ako fakaʻatamaí? ʻE toe maʻu ʻaonga foki mo e faʻahinga taʻumotuʻa angé ʻi haʻanau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa lelei fakalaumālie.

13. (a) Ko hai ʻokú ne fakapapauʻi ʻa e meʻa ʻoku tau malava fakafoʻituitui ke fai ʻi he ngāue ʻo e Puleʻangá? (e) Kapau ʻoku tau fuofua kumi moʻoni ʻa e Puleʻangá, ko e hā ʻoku tau fakamoʻoniʻí?

13 ʻI he ʻikai ke fakaangaʻi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku tau ongoʻi nai ʻoku lava ke nau fai ʻa e meʻa lahi angé, ʻoku totonu ke ueʻi kitautolu ʻe he tuí ke tau ngāue ki heʻetau fakalakalaka fakafoʻituituí koeʻuhi ke tau lava ai ʻo tauhi kia Sihova ki he lahi taha ʻoku fakaʻatā ʻe he ngaahi tuʻunga ʻotautolú tonu. (Loma 14:10-12; Kaletia 6:4, 5) Hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he tuʻunga ʻo Siopé, ʻoku kikihi ʻa Sētane ko ʻetau tokanga tefitó ko ʻetau ngaahi koloa fakamatelié, ko ʻetau fiemālié tonu, pea mo ʻetau tuʻunga lelei fakafoʻituituí, pea ko e taumuʻa ko ia ʻo ʻetau tauhi ʻa e ʻOtuá ko e taumuʻa siokita. Ka ʻo kapau ʻoku tau fuofua kumi moʻoni ʻa e Puleʻangá, ʻoku tau kau atu ai ʻi hono fakamoʻoniʻi ʻa e Tēvoló ko e tokotaha loi lahi. ʻOku tau ʻoatu ai ʻa e fakamoʻoni ko e meʻa ʻoku haʻu muʻomuʻa ki heʻetau moʻuí ko e ngāue ko ia ʻa e ʻOtuá. ʻI he lea mo e ngāue, ʻoku tau fakamoʻoniʻi ai ʻetau ʻofa loloto kia Sihová, ko ʻetau poupou mateaki ki hono tuʻunga-haú, pea mo ʻetau ʻofa ki he kaungā tangatá.​— Siope 1:9-11; 2:4, 5; Palovepi 27:11.

14. (a) Ko e hā ʻoku ʻaonga ai ha taimi-tēpile ki he ngāue fakafaifekaú? (e) Ko e hā hono lahi ʻo e kau atu ʻa e kau Fakamoʻoni tokolahi ʻi he ngāue fakafaifekaú?

14 ʻE malava ʻe ha taimi-tēpile ke tokoniʻi kitautolu ke fakahoko ʻa e meʻa lahi ange ʻi he meʻa naʻa tau mei malava ke faí. Ko Sihova tonu ʻoku ʻi ai ʻene “taimi kotofa” ke fakahoko ai ʻene taumuʻá. (Ekisoto 9:5NW; Maake 1:15NW) Kapau ʻoku malava, ʻoku lelei ke kau atu ʻi he malaʻe fakafaifekaú ʻi ha taimi kotofa ʻe taha pe lahi ange ʻi he uike taki taha. ʻOku laui kilu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova takatakai ʻi he māmaní kuo nau kau atu ʻi he tāimuʻa tokoní, ʻo fakamoleki ʻa e meimei houa ʻe ua ʻi he ʻaho ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. ʻOku laui kilu mo e niʻihi kehe ʻoku nau ngāue ko e kau tāimuʻa tuʻumaʻu, ʻo ngāueʻaki ʻa e houa nai ʻe ua mo e konga ʻi he ʻaho ke talaki ai ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. Ko e kau tāimuʻa makehé mo e kau misinalé ʻoku nau fakamoleki ʻa e taimi ia ʻoku toe lahi ange ʻi he ngāue ʻo e Puleʻangá. ʻOku lava ke tau toe kumi ki ha ngaahi faingamālie ke fevahevaheʻaki ai ʻa e ʻamanaki ʻo e Puleʻangá ʻi he founga ʻikai anga-mahení mo ha taha pē ʻe fanongó. (Sione 4:7-15) ʻOku totonu ko ʻetau holí ia ke kau atu ʻi he ngāue ko iá ki he lahi taha ʻoku fakaʻatā kitautolu ki ai ʻe hotau ngaahi tuʻungá, he naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū: “Koe ogoogolelei ni oe buleaga e malaga aki i mamani kotoabe, koe mea fakamooni ki he buleaga kotoabe, bea e toki hoko mai ae ikuaga.”—Mātiu 24:14PM; Efeso 5:15-17.

15. ʻI he fekauʻaki mo ʻetau ngāue fakafaifekaú, ko e hā ʻokú ke ongoʻi ai ʻoku taimi tonu ʻa e akonaki ʻi he 1 Kolinito 15:58?

15 ʻI he fāʻūtaha, ʻi he ngaahi tafaʻaki kotoa pē ʻo e māmaní, neongo pe ko e hā ʻa e puleʻanga ʻoku nau nofo aí, ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau kau atu ʻi he monū ko eni ʻo e ngāué. ʻOku nau ngāueʻaki kiate kinautolu ʻa e akonaki fakamānavaʻi ʻa e Tohitapú: “Ke mou tuʻu maʻu, taʻe ngaūe, ʻo mou tupulekina maʻu ai pe ʻi he ngaue ʻa e ʻEiki: ʻi hoʻomou ʻilo ni, ko e meʻa ki he ʻEiki, ko hoʻomou fakaongosia ʻoku ʻikai ko e laufanō ia.”​—1 Kolinito 15:58.

Fetalanoaʻaki Fakamanatu

• ʻI he taimi naʻe pehē ai ʻe Sīsū ke hanganaki “fuofua kumi ʻa e Puleʻangá,” ko e hā naʻá ne fakahaaʻi ʻoku totonu ke tuku fika uá?

• Ko e hā ʻoku totonu ke hoko ko ʻetau fakakaukau ia fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu fakaesino kiate kitautolu mo hotau ngaahi fāmilí? Ko e hā ʻa e tokoni ʻe ʻomai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolú?

• Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻo e ngāue ʻo e Puleʻangá ʻoku lava ke tau kau atu ki aí?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 107]

ʻI he fonua kotoa pē, ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní ʻoku nau malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá