Skip to content

Skip to table of contents

Hū ki he ʻOtua ʻi Heʻene Founga

Hū ki he ʻOtua ʻi Heʻene Founga

Hū ki he ʻOtua ʻi Heʻene Founga

NAʻE pehē ʻe Sīsū ʻi heʻene lotu ki he ʻOtua: “Pea ko eni ia ʻa e moʻui taʻengata, ke nau fai ke ʻilo koe ko e ʻOtua moʻonia pe taha, pea mo Sisu ne ke fekau mai ko e Misaia.” (Sione 17:3) Ko e faʻahinga ʻilo fēfē eni? “ʻOku ne [ʻa e ʻOtua] finangalo ke maʻu moʻui ʻe he kakai kotoa pe, pea ke nau aʻusia ʻa e ʻilo kanokano ki he moʻoni.” (Fakaʻitali ʻamautolu) (1 Tīmote 2:4) ʻOku fakalea ʻe he The Amplified Bible ʻa e konga fakamuimui ʻo pehe ni: “ʻIlo matematē mo totonu ʻa e Moʻoni fakaʻotua.”

Ko ia ʻoku finangalo ʻa e ʻOtua ke tau ʻiloʻi totonu ia mo ʻene ngaahi taumuʻa, ʻo fakatatau ki he moʻoni fakaʻotua. Pea ko e matavai ʻo e moʻoni ko ia, ko e Folofola ʻa e ʻOtua, ko e Tohitapu. (Sione 17:17; 2 Tīmote 3:16, 17) ʻI he ʻilo kānokano ʻa e kakai ki he meʻa ʻoku tala mai ʻe he Tohitapu fekauʻaki mo e ʻOtua, te nau fakaʻehiʻehi leva mei he hangē ko e faʻahinga ʻoku lave ki ai ʻa Loma 10:2, 3, ʻa ia “ʻoku ʻi ai haʻanau mamahiʻi ʻa e ʻOtua, ka ʻoku ʻikai fou ʻi he ʻilo totonu.” Pe hangē ko e kau Samēlia ʻa ia naʻe pehē ʻe Sīsū kiate kinautolu: “ʻOku mou lotu ki he meʻa ʻoku ʻikai te mou ʻilo ki ai.”—Sione 4:22.

Ko ia ai, kapau ʻoku tau fiemaʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtua, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻeke kiate kitautolu: Ko e hā ʻoku fakamatala ʻe he ʻOtua ʻo kau kiate ia? Ko e hā ʻa e founga ʻoku ne finangalo ke fai ange ai ʻetau hū? Ko e hā ʻene ngaahi taumuʻa, pea ʻoku anga-fēfē ʻetau feʻungamālie ki ai? ʻOku ʻomai kiate kitautolu ʻe he ʻilo kānokano ki he moʻoni ʻa e ngaahi tali totonu ki he ngaahi fehuʻi pehē. Te tau malava leva ke hū ki he ʻOtua ʻi heʻene founga.

Taʻefakahikihikiʻi ʻOtua

“KO KINAUTOLU ʻoku fakahikihikiʻi au te u fakahikihikiʻi,” ko e folofola ia ʻa e ʻOtua. (1 Sāmiuela 2:30) ʻOku fakahikihikiʻi ʻa e ʻOtua ʻi he ui ha taha ko hano tatau? ʻOku fakahikihikiʻi ia ʻi he ui ʻa Mele “ko e faʻē ʻa e ʻOtua” pea ko e “Fefine-Fakalaloa [Mediatrix] . . . ʻi he vahaʻa ʻo e Tokotaha-fakatupu mo ʻEne ngaahi meʻa moʻui,” hangē ko e lau ʻa e New Catholic Encyclopedia? ʻIkai, ʻoku fakasiʻisiʻi ʻe he ngaahi fakakaukau ko ia ʻa e ʻOtua. ʻOku ʻikai ha taha ko hano tatau; pea naʻe ʻikai haʻane faʻē fakakakano, koeʻuhi naʻe ʻikai ko e ʻOtua ʻa Sīsū. Pea ʻoku ʻikai ha “Fefine-Fakalaloa,” he naʻe fakanofo ʻe he ʻOtua ʻa e “taha . . . fakalaloa ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtua mo e tangata,” ko Sīsū.—1 Tīmote 2:5; 1 Sione 2:1,2.

ʻOku ʻikai ha toe veiveiua, kuo fakapuputuʻu mo fakavaivaiʻi ʻe he tokāteline Tolu-tahaʻi-ʻotua ʻa e mahino ʻa e kakai fekauʻaki mo e tuʻunga moʻoni ʻo e ʻOtua. ʻOku ne taʻofi ʻa e kakai mei he ʻilo kānokano ki he Hau Fakaleveleva, ko e ʻOtua ko Sihova, pea mei he hū kiate ia ʻi heʻene founga. Hangē ko ia naʻe pehē ʻe he lotukalafi ko Hans Küng: “Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻe ha taha ke tānaki ha meʻa ki he foʻi fakakaukau fekauʻaki mo e taha mo e taʻe hano tatau ʻa e ʻOtua ʻa ia ʻe malava ai ke fakavaivaiʻi pea fakataʻeʻaongaʻi ʻa e taha mo e taʻe hano tatau ko ia?” Ka ko e meʻa ia kuo fai ʻe he tui ki he Tolu-tahaʻi-ʻotua.

Ko e faʻahinga ʻoku nau tui ki he Tolu-tahaʻi-ʻotua ʻoku ʻikai “te nau loto ke puke maʻu ʻenau ʻilo [kānokano] kiate ia [ʻOtua].” (Loma 1:28) ʻOku toe pehē ʻe he veesi ko ia: “Naʻe tuku atu kinautolu ʻe he ʻOtua ki he loto liʻekina, ke fai meʻa taʻetāu.” ʻOku fakahokohoko ʻe he Loma vahe 1, veesi 29 ki he 31 ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ‘taʻetāu,’ hangē ko e ‘fakapō, fakakē, taʻe fai ki he fuakava, taʻe-ʻofa-ki-hoʻota, taʻefakamolemole.’ Kuo fai ʻe he ngaahi lotu ʻoku nau tali ʻa e Tolu-tahaʻi-ʻotua ʻa e ngaahi meʻa ni.

Hangē ko ʻeni, kuo faʻa fakatangaʻi ʻe he kau Tui-tolu-tahaʻi-ʻotua pea aʻu ʻo nau tāmateʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai ke nau tali ʻa e tokāteline Tolu-tahaʻi-ʻotua. Pea kuo nau toe mahulu atu. Kuo nau tāmateʻi honau kaungā Tui-tolu-tahaʻi-ʻotua ʻi he taimi tau. Ko e hā ha meʻa ʻe toe ‘taʻetāu’ ange ʻi hono tāmateʻi ʻe he kau Katolika ʻa e Katolika, tāmateʻi ʻe he kau Orthodox ʻa e Orthodox, tāmateʻi ʻe he kau Palotisani ʻa e Palotisani—ʻo fai kotoa ʻi he huafa ʻo e ʻOtua faka-Tolu-tahaʻi-ʻotua pē taha?

Kaekehe, naʻe lea mahino ʻa Sīsū: “Ko e meʻa ko eʹ ʻe ʻilo ai ʻe he kakai kotoa pē ko e kau ako kimoutolu aʻaku, ʻo kapau ʻe ai haʻamou feʻofaʻaki.” (Sione 13:35) ʻOku toe fakamatala lahi ange ʻa e Folofola ʻa e ʻOtua ki he meʻa ni, ʻo pehē: “Ko e meʻa ko ia ʻoku mahino ai ʻa e fanau ʻa e ʻOtua pea mo e fanau ʻa e Tevolo: ko ia ʻoku ʻikai ke fai maʻoniʻoni ʻoku ʻikai mei he ʻOtua ia, kaeʻumaʻā ʻa ia ʻoku ʻikai ke ʻofa ki hono tokoua.” ʻOku ne fakatatau ʻa e faʻahinga ʻoku nau tāmateʻi honau fanga tokoua fakalaumālie kia “Keini ʻa ia ko e tupu-mei-he-Fili [Sētane], ʻo ne tāmateʻi hono tokoua.”—1 Sione 3:10-12 (Fakaʻitali ʻamautolu.)

Ko ia, kuo taki ʻe he akonaki ki he ngaahi tokāteline fakapuputuʻu fekauʻaki mo e ʻOtua ki he ngaahi ngāue ko ia ʻoku ne maumauʻi ʻene ngaahi lao. ʻOku moʻoni, ko e meʻa kuo hoko ʻi he ngaahi fonua ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ko e meʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻe he lotukalafi Tenimaʻake ko Søren Kierkegaard: “Kuo lī ki tuʻa ʻe he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ʻa e lotu faka-Kalisitiane ʻo ʻikai loko ʻilo ki ai.”

ʻOku feʻungamālie ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane mo e meʻa naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paula: “ʻOku nau lau ʻoku nau ʻilo ʻa e ʻOtua, ka ʻi heʻenau ngaahi ngaue ʻoku nau fakaʻikaiʻi ia, ʻe heʻenau fakalielia mo talangataʻa, mo e ʻikai haʻanau momoʻi siaʻa ʻi ha ngaue ʻoku lelei.”—Taitusi 1:16.

ʻOku vave ni, ke ʻomai ʻe he ʻOtua ʻa e ngataʻanga ki he tuʻu lolotonga ni, pea kuo pau ke fai ha tali ʻe he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane Tui-tolu-tahaʻi-ʻotua. Pea ʻe fakamaauʻi fakafepaki ia heʻene ngaahi ngāue mo e ngaahi tokāteline taʻefakahikihikiʻi-ʻOtua.—Mātiu 24:14, 34; 25:31-34, 41, 46; Fakahā 17:1-6, 16; 18:1-8, 20, 24; 19:17-21.

Siʻaki ʻa e Tolu-tahaʻi-ʻotua

ʻOKU ʻikai ngofua ke tuifio ʻa e ngaahi moʻoni ʻa e ʻOtua mo e loi. Ko ia, ke hū ki he ʻOtua ʻi heʻene founga ʻoku ʻuhinga ke siʻaki ʻa e tokāteline Tolu-tahaʻi-ʻotua. ʻOku fepaki ia mo e meʻa naʻe fai ki ai ʻa e tui mo akoʻi ʻe he kau palōfita, Sīsū, kau ʻapositolo, mo e muʻaki kau Kalisitiane. ʻOku fepaki ia mo e meʻa ʻoku folofolaʻaki ʻe he ʻOtua ʻo kau kiate ia ʻi heʻene Folofola fakamānavaʻi. Ko ia, ʻoku ne akonaki mai: “Tala moʻoni ko au pē ʻa e ʻOtua pea ʻoku ʻikai ha taha kehe ʻe hangē ko au.”—ʻAisea 46:9, TEV.

Heʻikai poupouʻi ʻa e meʻa mahuʻinga ki he ʻOtua ʻaki hano ʻai ʻa e ʻOtua ʻo puputuʻu mo ʻilongataʻa. Koeʻuhi ko e lahi ange ʻa e puputuʻu ʻa e kakai fekauʻaki mo e ʻOtua mo ʻene ngaahi taumuʻa, ko e lelei ange ia ki he taumuʻa ʻa e Fili ʻo e ʻOtua, ko Sētane ko e Tēvolo, ko e ‘ʻotua ʻo e tuʻu ko eni.’ Ko ia ia ʻoku ne poupouʻi ʻa e ngaahi tokāteline loi pehe ni ke ‘fakakui ʻa e ʻatamai ʻo e kau taʻetui.’ (2 Kolinitō 4:4) Pea ʻoku poupouʻi foki ʻe he tokāteline Tolu-tahaʻi-ʻotua ʻa e meʻa mahuʻinga ki he haʻa faifekau ʻoku nau fie tauhimaʻu honau ivi tākiekina ki he kakai, he ʻoku nau ʻai ʻo hā ko e kau lotukalafi pē ʻoku malava ke nau mahinoʻi ia.—Sio kia Sione 8:44.

ʻOku ʻomai ʻe he ʻilo kānokano ki he ʻOtua ʻa e fiemālie lahi. ʻOku ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he ngaahi akonaki ʻoku fepaki mo e Folofola ʻa e ʻOtua pea mei he ngaahi kautaha kuo nau tafoki mei he moʻoni. Hangē ko ia naʻe pehē ʻe Sīsū: “Pea mahino kiate kimoutolu ʻa e moʻoni, pea ʻe fakatauʻatāina ʻa kimoutolu ʻe he moʻoni.”—Sione 8:32.

ʻI hono fakahikihikiʻi ʻa e ʻOtua ke māʻolunga taupotu pea hū kiate ia ʻi heʻene founga, te tau hao ai mei he fakamaau kuo vave ni ke ne ʻomai ki he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane kuo tafoki mei he moʻoni. Ka, ʻoku malava ke tau sio atu ki he fakahōifua ʻa e ʻOtua ʻi he ngataʻanga ʻo e tuʻu ko ʻeni: “Pea ʻoku fakaʻaʻau ke mole ʻa mamani mo ʻene holi aʻana: ka ko ia ʻoku ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua, ʻoku ne nofo maʻu ʻo taʻengata.”—1 Sione 2:17.

[Fakatātā ʻi he peesi 31]

Ko e ʻīmisi maka lau laui senituli ko eni ʻi Falanisē ʻoku ne fakatātaaʻi ʻa e hilifaki-kalauni ʻo e “tāupoʻou” ko Mele ʻe he Tolu-tahaʻi-ʻotua. Naʻe taki ʻe he tui ki he Tolu-tahaʻi-ʻotua ʻa e hū kia Mele ko e “Faʻē ʻa e ʻOtua”