Skip to content

Skip to table of contents

Hili ʻa ʻĀmaketoné, ko ha Palataisi ʻi Māmani

Hili ʻa ʻĀmaketoné, ko ha Palataisi ʻi Māmani

Vahe 19

Hili ʻa ʻĀmaketoné, ko ha Palataisi ʻi Māmani

1. (a) Ko e hā ʻa e fakakaukau lahi ʻo fekauʻaki mo ʻĀmaketone? (e) Ko e hā ʻa e lau ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo iá?

 “KO ʻĀMAKETONÉ” ko ha foʻi lea fakamanavahē ki he tokolahi. ʻOku faʻa ngāueʻaki ia ʻe he kau taki ʻo e māmaní ke ʻuhinga ki ha Tau III ʻa Māmani. Kaekehe, ʻoku lāulea ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo ʻĀmaketoné ko e feituʻu ia ʻo e tau māʻoniʻoni ʻoku faitau ai ʻa e ʻOtuá. (Fakahā 16:​14, 16, PM) Ko e tau ko eni ʻa e ʻOtuá te ne teuteu ai ʻa e founga ki ha fokotuʻutuʻu foʻou māʻoniʻoni.

2. (a) Ko hai ʻe fakaʻauha ʻi ʻĀmaketoné? (e) Ko ia ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi fakapotopoto mei aí?

2 ʻI he ʻikai tatau mo e ngaahi tau ʻoku fai ʻe he tangatá, ʻa ia ʻoku tāmateʻi ai ʻa e kakai leleí mo e kakai koví fakatouʻosi, ʻe fakaʻauha pē ʻi ʻĀmaketone ia ʻa e kakai koví. (Sāme 92:7) ʻE hoko ʻa e ʻOtua ko Sihová ko e Fakamaau, pea te ne motuhi atu ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻoku nau fai ʻilopau ʻenau fakafisi ke talangofua ki heʻene ngaahi lao māʻoniʻoní. ʻOku tokolahi ʻa e faʻahinga he ʻahó ni ʻoku nau fakakaukau ʻoku ʻikai hala ʻa e ngaahi meʻa ʻo hangē ko e feʻauakí, konā, loi pe kākā. Kae, fakatatau ki he vakai ʻa e ʻOtuá, ʻoku hala ʻa e ngaahi meʻá ni. Ko ia ʻi ʻĀmaketoné heʻikai te ne fakahaofi ʻa kinautolu ʻoku nau hokohoko fai iá. (1 Kolinitō 6:​9, 10; Fakahā 21:8) ʻI he ʻiloʻi ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni, ʻoku mahuʻinga ki he faʻahinga ʻoku nau fai nai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku koví ni ke liliu ʻenau ngaahi foungá.

3. (a) Ko e hā naʻe fakatatau ki ai ʻe Sīsū ʻa e ngataʻanga ʻo e māmani lolotongá ni? (e) Ko e hā ʻe hoko kia Sētane mo ʻene kau tēmenioó? (f) Fakatatau ki he ngaahi konga Tohitapu ʻi he ngaahi peesi hono hokó, ko e hā ʻa e faʻahinga tuʻunga fiefia ʻe ʻi he māmani palataisí?

3 Hili ʻa ʻĀmaketoné heʻikai toe ʻi ai ha konga ʻo e māmani fulikivanu ko ení. Ko e faʻahinga pē ʻoku nau tauhi ʻa e ʻOtuá ʻe moʻuí. (1 Sione 2:17) Naʻe fakatatau ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e tuʻungá ni ki he kuonga ʻo Noá. (Mātiu 24:​37-39; 2 Pita 3:​5-7, 13; 2:5) Ko e founga-pule pē ʻe pule ki he māmaní ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá he hili ʻa ʻĀmaketoné. ʻE mole atu ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó. (Fakahā 20:​1-3) Fakakaukau atu ʻi he ngaahi peesi ʻoku hokó ki he niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku fakahā ʻe he Tohitapú ʻe fiefia ai ʻa e kakai talangofuá.

 MELINO ʻA E FAʻAHINGA KOTOA ʻO E TANGATÁ

 “He kuo ʻaloʻi mai ha tama, kuo tuku mai ha foha; pea ʻe ʻi hono uma ʻa e puleʻanga [pule fakapilinisi, NW]. Pea ko e huafa ʻe uiʻaki . . . ko e ʻEiki [Pilinisi, NW] ʻo e Melino. ʻE ʻikai fakangatangata ʻa e tupu o ʻene pule [fakapilinisi, NW] mo e melino.”​—ʻAisea 9:​6, 7 [ʻAisea 9:5, 6, PM].

 “Ke toʻulu ʻa e maʻoniʻoni ʻi hono kuonga; pea ke leta ʻa e melino, kaeʻoua ke ngata ʻa e mahina. Ke ne pule foki mei tahi ki tahi, pea mei he Vaitafe ki he ngataʻanga ʻo mamani.”​—Sāme 72:​7, 8.

 ʻIKAI TOE FAI HA TAU

 “Haʻu, ʻo mamata ki he ngaahi ngaue ʻa Sihova, hono kuo ne fai meʻa fakailifia ʻi he fonua! ʻOku ne lolololo ʻa e ngaahi tau ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo mamani.”​—Sāme 46:​8, 9.

 NGAAHI ʻAPI LELEI MO E NGĀUE FAKAFIEFIA KI HE TOKOTAHA KOTOA

 “Pea te nau langa fale, ʻo nofo ai; . . . ʻE ʻikai te nau langa, kae nofo ai ha taha kehe; ʻe ʻikai te nau to, kae kai ʻe ha taha kehe: . . . pea ko ʻeku fanga pele te nau ʻosiki ʻa e ngaue ʻa honau hima. ʻE ʻikai te nau fakaongosia noa, pea ʻe ʻikai te nau fakatupu fanau ke fakapoongi; he ko e hako kinautolu ʻo e kau tapuekina meia Sihova, pea ʻe feʻao mo kinautolu ʻa honau pikilau.”​—ʻAisea 65:​21-23.

 MOLE ATU ʻA E FAIHIA, FAKAMĀLOHI MO E ANGA-FULIKIVANU

 “He ko e kau taʻe fai totonu ʻe tuʻusi ia: . . . ʻIo ʻoku toe siʻi pea mole ʻa ia ʻoku fai kovi; ʻio te ke hakule ʻa e potu naʻe ʻi ai, ka ʻoku ʻikai.”​—Sāme 37:​9, 10.

 “Ka ko e kakai kovi ʻe tuʻusi mei he fonua, ʻio, ko kinautolu ʻoku fai kākā ʻe taʻaki mei ai.”​—Palōvepi 2:​22.

 KO HA PALATAISI ʻA E MĀMANÍ KĀTOA

 Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Te ke ʻi Palataisi mo au.”​—Luke 23:43.

 “Ko haʻa fai totonu te nau maʻu ʻa e fonua, pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.”​—Sāme 37:29.

 MAHU ʻI HE MEʻA LELEI KE KAI ʻE HE TOKOTAHA KOTOA

 “ʻE fai ʻe Sihova Sapaoti ki he ngaahi kakai kotoa pe ha katoanga meʻa lolo, ha katoanga uaine kuo fisi, ʻani meʻa lolo kuo loloʻi ʻaki ʻa e ngako ʻo e hui.”​—ʻAisea 25:6.

 “Bea e i ai ae falukuga oe uite i he fonua i he tumutumu oe gaahi mouga.” “Bea e toki tuku mai e he fonua hono tubu; bea koe Otua, io, ko ho tau Otua, te ne tabuaki akitautolu.”​—Sāme 72:​16, PM; Sāme 67:6PM.

4, 5. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ʻi he māmani palataisí? (e) Ko e hā ʻe malava ke fai ai ʻe he kakaí, ʻa ia ʻoku ʻikai malava ke nau fai he ʻahó ni ʻi he ngaahi feituʻu lahi?

4 ʻOku pau ʻokú ke fie moʻui ʻi he māmani palataisi ʻo hangē ko e ngoue naʻe fakatupu ʻi ai ʻa e ʻuluaki tangata ko ʻĀtamá. (Sēnesi 2:8; Luke 23:43) Fakakaukau atu ki ai​—ʻikai ke toe ʻi ai ha tau, faihia pe fakamālohi. Te ke malava ke fononga ki ha feituʻu pē ʻi ha faʻahinga taimi pē ʻo e ʻahó pe poʻulí ʻo ʻikai toe ʻi ai ha ilifia ki ha fakatamaki. Heʻikai toe ʻi ai ha kakai anga-fulikivanu.​—Sāme 37:​35-38.

5 ʻOku ʻuhinga ení ʻe ʻikai toe ʻi ai ha kau taki fakapolitikale taʻefaitotonu mo ha kau taki pisinisi mānumanu ke fakaaoao ki he kakaí. Pea ʻe ʻikai toe mafasia ʻa e kakaí ʻi he ngaahi tukuhau mamafa ke totongi ʻaki ʻa e ngaahi nāunau taú. Heʻikai ʻaupito toe ʻi ai ha taha te ne taʻemaʻu ha meʻakai lelei mo ha nofoʻanga lelei koeʻuhi ko haʻane taʻemalava ke totongi ia. Heʻikai ke toe ʻi ai ha taʻemaʻu ngāue, hikihiki ʻa e totongi ʻo e koloá mo e ngaahi totongi mamafá. Heʻikai ke toe ʻi ai ʻa e ngaahi faingataʻa ʻokú ne fakatupunga ʻa e faingataʻaʻia ʻi he ngaahi fāmilí he ʻahó ni. ʻE maʻu ʻe he faʻahinga kotoa ʻa e ngāue fakafiemālie ke fai, pea te nau malava ke sio mo fiefia ʻi he ngaahi ola ʻo ʻenau ngāué.

6. (a) Ko e hā ʻa e ngāue ʻe fai ʻe he kau hao moʻui atu ʻi ʻĀmaketoné? (e) ʻE fēfē hono tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngāue ʻe fai?

6 Ko e ʻuluaki meʻá, ko e faʻahinga te nau hao moʻui atu ʻi ʻĀmaketoné te nau ngāue ke fakamaʻa ʻa e māmaní pea toʻo atu ʻa e toetoenga ʻo e fokotuʻutuʻu motuʻá ni. Pea te nau maʻu leva ʻa e faingamālie, ʻi he tataki ʻa e pule ʻa e Puleʻangá, ke ngoueʻi ʻa e māmaní pea ngaohi ia ko ha feituʻu fakaʻofoʻofa ke nofo ai. Ko ha toki ngāue fakafiefia ia! ʻE tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa pē ʻe faí. Te ne tokonaki mai ʻa e faʻahinga ʻea totonu ke tupu ʻa e ngoué pea pehē ki he fanga manú, pea te ne ʻai ke pau ʻoku maluʻi ʻa e ngaahi meʻá ni mei he mahaki mo ha fakatamaki.

7. (a) Ko e hā ʻa e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻe fakahokó? (e) Ko e hā ʻoku tatali ki ai ʻa e kau Kalisitiané ʻo fakatatau ki he talaʻofa ʻa e ʻOtuá?

7 ʻE fakahoko ʻa e talaʻofa ko eni ʻa e Tokotaha-fakatupu ʻofá, ʻa ia kuo ʻomai ʻe he tangata tohi-sāmé ʻi he Tohitapú: “ʻOku ke folahi ho nima, pea ke fakamakona ʻa e holi ʻa e meʻa moʻui kotoa.” (Sāme 145:16) ʻIo, ʻe fakafiemālieʻi kakato ʻa e ngaahi holi totonu kotoa pē ʻa e faʻahinga ʻoku manavahē-ʻOtuá. ʻOku ʻikai malava ke tau fakaʻuta atu ki hono fakaofo ʻo e moʻui ʻi he palataisi ʻi māmaní. ʻI he fakahā ʻo kau ki he fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá ke tāpuakiʻi hono kakaí, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻo pehē: “ʻI he funga ʻo e talaʻofa [ʻa e ʻOtua] . . . ʻoku tau ʻamanaki ki ha ngaahi langi foʻou mo ha fonua foʻou, ʻa ia ʻoku nofoʻanga ai ʻa maʻoniʻoni.”​—2 Pita 3:13; ʻAisea 65:17; 66:22.

8. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai fiemaʻu ai kiate kitautolu ha ngaahi langi foʻou fakamatelie? (e) Ko e hā ʻa e “ngaahi langi foʻou”?

8 Ko e hā ʻa e “ngaahi langi foʻou” ko ení? ʻOku ʻikai ko ha ngaahi langi foʻou fakamatelie. Naʻe ngaohi ʻe he ʻOtuá hotau ngaahi langi fakamatelié ʻo haohaoa, pea ʻoku nau fakalāngilangiʻi ia. (Sāme 8:3; 19:​1, 2) ʻOku ʻuhinga ʻa e “ngaahi langi foʻou” ki ha tuʻunga-pule foʻou ki he māmaní. Ko e “ngaahi langi” he taimi ní ʻoku faʻuʻaki ʻa e ngaahi founga-pule kuo faʻu ʻe he tangatá. ʻE mole atu ia ʻi ʻĀmaketone. (2 Pita 3:7) Ko e “ngaahi langi foʻou” te ne fetongi iá ko e founga-pule fakahēvani ʻa e ʻOtuá. Ko hono tuʻí ko Sīsū Kalaisi. Ka ʻe pule fakataha mo ia ʻa e toko 144,000 ʻo ʻene kau muimui angatonu ʻa ia ko e konga ʻo e “ngaahi langi foʻou.”​—Fakahā 5:​9, 10; 14:​1, 3.

9. (a) Ko e hā ʻa e “fonua foʻou”? (e) Ko e hā ʻa e fonua ʻe fakaʻauhá?

9 Ko ia ko e hā ʻa e “fonua foʻou”? ʻOku ʻikai ko ha palanite foʻou ia. Naʻe ngaohi ʻe he ʻOtuá ʻa e palanite ko eni ko Māmaní ʻo tonu matematē ke moʻui ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, pea ko hono finangaló ia ke tuʻu ʻo taʻengata. (Sāme 104:5) ʻOku ʻuhinga ʻa e “fonua foʻou” ki ha falukunga pe potu kakai foʻou. ʻOku faʻa ngāue pehē ʻaki ʻe he Tohitapú ʻa e foʻi lea “fonua.” Ko e fakatātaá, ʻokú ne pehé: “Naʻe ngutu taha pe ʻa e fonua [ko hono ʻuhinga, ko e kakai] kotoa.” (Sēnesi 11:1) Ko e “fonua” ko ia ʻe fakaʻauhá ko e kakai ʻoku nau ʻai kinautolu ko e konga ʻo e ngaahi meʻa ʻo e tuʻu fulikivanú ni. (2 Pita 3:7) Ko e “fonua foʻou” te ne fetongi kinautolú ʻe faʻuʻaki ia ʻa e kau sevāniti moʻoni ʻa e ʻOtuá ʻa ia kuo nau fakamavaheʻi kinautolu mei he māmani ko eni ʻo e kakai anga-fulikivanú.​—Sione 17:14; 1 Sione 2:17.

10. (a) Ko hai ʻoku fakatahatahaʻi he taimí ni, pea ko e fakatahatahaʻi ki fē? (e) Fakatatau ki he ngaahi konga Tohitapu he ngaahi peesi hoko maí, ko e hā ʻe fai ʻi he māmani palataisí ʻa ia ʻoku ʻikai malava ke fai ia ʻe he ngaahi founga-pule ʻa e tangatá?

10 ʻI he taimí ni ʻoku fakatahatahaʻi ki he fakatahaʻanga Kalisitiané ʻa e kakai mei he ngaahi matakali mo e ngaahi fonua kotoa pē pea te nau hoko ko e konga ʻo e “fonua foʻou.” Ko e fāʻūtaha mo e melino ʻa ia ʻoku ʻi aí ni ʻi honau lotolotongá ko ha kiʻi vakai tōmuʻa pē ia ki he meʻa te ne ʻai ke fiefia ʻa e moʻuí ʻi he māmani palataisí he hili ʻa ʻĀmaketoné. Ko e moʻoni, ʻe fakahoko ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e meʻa ʻoku ʻikai malava mo taʻeʻamanekina ke fai ʻe he founga-pule ʻa e tangatá. Fakakaukau atu ki he niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki pehē ʻi he ngaahi peesi hoko maí.

 KO HA FETOKOUAʻAKI ʻOFA ʻA E FAʻAHINGA KOTOA ʻO E TANGATÁ

 “Oku ikai filifilimanako ae Otua ki he kakai: Ka oku ne maʻu maana aia oku manavahe kiate ia, mo fai totonu, i he buleaga kotoabe.”​—Ngāue 10:​34, 35PM.

 “Vakai, pea ta ko e fuʻu kakai lahi, ʻa ia ʻe ʻikai lava ʻe ha taha hono lau, ko ha kakai mei he puleʻanga kotoa pē, mo e ngaahi matakali, mo e ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea . . . ʻE ʻikai te nau toe fiekaia, ʻumaʻā haʻanau toe fieinua.”​—Fakahā 7:​9, 16.

 MELINO ʻI HE VAHAʻA ʻO E KAKAÍ MO E FANGA MANÚ

 “Pea ʻe nonofo ʻa e ulofi mo e lami, pea ʻe takoto ʻa e lepati mo e kiʻi kosi, pea fakataha ʻa e kafi mo e laione mui mo e pulu sino, pea ʻoku fakateka kinautolu ʻe ha momoʻi tamasiʻi.”​—ʻAisea 11:6; 65:25.

 ʻIKAI TOE ʻI AI HA MAHAKI, TAʻU MOTUʻA PE MATE

 “ʻE toki fakaava ʻa e mata ʻo e kui, pea toʻo ʻa e telinga ʻo e tuli. Toki hopo ʻa e heke hange ha tia, pea hiki mavava ʻa e ʻelelo ʻo e noa.”​—ʻAisea 35:​5, 6.

 “Pea ʻe ʻiate kinautolu ʻa e ʻOtua tonu. Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata, pea ʻe ʻikai toe ʻi ai ha mate, pe ko ha ongosia pe tangi pe mamahi. Kuo mole atu ʻa e ngaahi meʻa muʻa.”​—Fakahā 21:​3, 4NW.

 TOE FAKAFOKI MAI ʻA E KAU MATÉ KE MOʻUI

 “ʻOku ʻunu mai ha taimi, ʻa ia ʻe fanongo ai ki hono leʻo ʻe he kakai kotoa pe ʻoku ʻi he ngaahi faʻitoka, pea te nau ʻalu atu mei ai.”​—Sione 5:​28, 29.

 “Naʻe tukuange ʻe he tahi ʻa e pekia naʻe ʻi ai; pea mo mate foki mo e Hetesi naʻa na tukuange ʻa e pekia naʻe ʻiate kinaua.”​—Fakahā 20:13.

11. Ko e hā ʻokú ne faʻa maumauʻi ʻa e faʻahinga palataisi ʻoku ngaohi ʻe he kakaí he taimí ni?

11 Ko ha toki lelei lahi ange ē ka ko e palataisi ʻi he malumalu ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi ha toe meʻa ʻoku malava ke ʻomi ʻe he fokotuʻutuʻu motuʻá ni! ʻOku moʻoni, kuo ngaohi ʻe he kakai ʻe niʻihi he ʻahó ni ʻa e feituʻu ʻoku nau nofo aí ʻo hangē ha palataisí. Ka ko e kakai ʻoku nau nofo fakataha ʻi he ngaahi feituʻú ni ʻoku nau anga-kovi nai mo siokita, pea aʻu ʻo fetāufehiʻaʻaki nai. Pea ʻi he faai atu ʻa e taimí, ʻoku nau puke, tupu ʻo motuʻa pea mate. Kaekehe, hili ʻa ʻĀmaketoné ʻe lahi ʻaupito ange ʻa e meʻa ʻe maʻu ʻi he palataisi he māmaní ʻo ʻikai ko ha ngaahi ʻapi, ngaahi ngoue mo e ngaahi paʻake fakaʻofoʻofa pē.

12, 13. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e melinó ʻe ʻi ai ʻi he hili ʻo ʻĀmaketoné? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻu kae fakahoko ʻa e ngaahi tuʻunga ko iá?

12 Fakakaukau atu ki ai. ʻE ako ʻa e kakai ʻo e ngaahi matakali mo e ngaahi fonua kotoa pē ke nofo fakataha ʻo hoko ko e fāmili pē ʻe taha ʻo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine. Te nau mātuʻaki feʻofaʻaki. Heʻikai ha taha ʻe siokita pe taʻeʻofa. Heʻikai fehiʻa ha taha ki ha taha kehe koeʻuhí pē ko e matakali, lanu, pe feituʻu ʻokú ne haʻu mei aí. ʻE ʻikai ke toe ʻi ai ha filifilimānako. ʻE hoko ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní ko ha kaungāmeʻa mo ha kaungāʻapi moʻoni ʻo e tokotaha kotoa pē. Ko e moʻoni, ʻe ʻi ai ha palataisi ʻi ha founga fakalaumālie. Te ke fie moʻui ʻi he palataisi ko eni ʻi he malumalu ʻo e “ngaahi langi foʻou”?

13 ʻI he ʻahó ni ʻoku lahi ʻa e lāulea ʻa e kakaí ʻo kau ki he nofo fakataha ʻi he melino, pea kuo aʻu ʻo fokotuʻu ai ha kautaha ko e “Puleʻanga Fakatahataha.” Ka ʻoku māvahevahe lahi ange ʻa e kakaí mo e ngaahi puleʻangá he ʻahó ni. Ko e hā ʻoku fiemaʻú? ʻOku fiemaʻu ke liliu ʻa e loto ʻo e kakaí. Ka ʻoku taʻemalava ke fakahoko ha mana pehē ʻe he ngaahi founga-pule ʻo e māmani ko ení. Kaekehe, ʻoku fai ia ʻe he pōpoaki ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá.

14. Ko e hā ʻoku hoko he taimí ni ke fakamoʻoniʻi ʻe hoko moʻoni ʻa e ngaahi tuʻunga palataisi ko ení?

14 ʻI he ako ʻo fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu foʻou māʻoniʻoní, ʻoku ueʻi ai ʻa e loto ʻo e kakai tokolahi ke ʻofa ki he ʻOtuá. Pea ko ia ʻoku kamata ke nau ngāue ʻi ha founga ʻofa ki he niʻihi kehé, ʻo hangē ko ia ʻoku fai ʻe he ʻOtuá. (1 Sione 4:​9-11, 20) ʻOku hoko eni ko ha liliu lahi ʻi heʻenau moʻuí. Ko e tokolahi naʻe anga-kovi mo tāufehiʻa, ʻo hangē ko e fanga manu fekai, kuo nau hoko ʻo anga-vaivai mo anga-melino. Hangē ko e fanga sipi talangofuá, ʻoku nau fakatahataha ki he tākanga Kalisitiané.

15. (a) Ko e hā ʻa e ongo kulupu ʻe ua ʻo e kau Kalisitiané? (e) Ko hai ia ʻa e ʻuluaki faʻahinga te nau hoko ko e “fonua foʻou”?

15 Kuo laka hake eni he taʻu ʻe 1,900 ʻa hono fakatahatahaʻi fakataha ʻa e “fanga sipi toko siʻi” ko e kau Kalisitiane ʻe toko 144,000 ʻa ia te nau pule fakataha mo Kalaisí. Ko ha tokosiʻi pē ʻo e faʻahingá ni ʻoku kei toe ʻi māmaní; ko e tokolahi taha ʻoku nau lolotonga pule fakataha mo Kalaisi ʻi hēvani. (Luke 12:32; Fakahā 20:6) Ka ʻi he lave ʻo fekauʻaki mo e kau Kalisitiane kehé, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Pea ʻoku ai mo ʻeku fanga sipi kehe, ʻa ia ʻoku ʻikai kau ki he lotoʻā ko eni [ʻo e “fanga sipi toko siʻi”]: kuo pau ke u taki ʻa e faʻahinga ko ia foki: pea te nau tokanga ki hoku leʻo; pea te nau hoko ko e takanga pe taha, pea taha pe ʻa e tauhi.” (Sione 10:16) ʻOku lolotonga fakatahatahaʻi he taimí ni ʻa e “fuʻu kakai lahi” ʻo e “fanga sipi kehe” ko ení. Te nau hoko ko e ʻuluaki faʻahinga ʻo e “fonua foʻou.” ʻE maluʻi kinautolu ʻe Sihova ʻi he “mamahi lahi” ʻi he ngataʻanga ʻo e tuʻu fulikivanu ko ení ka nau moʻui atu ki he palataisi fakamāmaní.​—Fakahā 7:​9, 10, 13-15.

16. Ko e hā ʻa e mana te ne ʻai ke fiefia ʻa e moʻuí fakataha mo e fanga manú?

16 ʻI he hili ʻa ʻĀmaketoné ʻe ʻi ai mo ha toe mana ʻe tānaki mai ki he ngaahi tuʻunga palataisí. Ko e fanga manu ʻo hangē ko e fanga laioné, taiká, lēpatí mo e peá, ʻa ia ʻoku malava ke fakatuʻutāmaki he taimí ni, te nau melino. Hono ʻikai lelei ke ʻeveʻeva atu ʻi ha vao ʻakau ʻi he taimi ko iá pea haʻu ha laione ʻo mo ō fakataha taimi siʻi, pea hoko mai nai ko ha fuʻu pea lahi! ʻE ʻikai ʻaupito fiemaʻu ke ilifia ha taha ki ha toe meʻa moʻui kehe.

17, 18. (a) Ko e hā ʻa e fakatupunga mamahi ʻe ʻikai ke toe ʻi ai he māmani palataisí? (e) Ko e hā ʻoku malava ai ke tau ʻilo pau ʻe maʻu ʻe he faʻahinga kotoa ʻa e moʻui lelei haohaoa?

17 Kaekehe, tatau ai pē ʻa hono fakaʻofoʻofa ʻa e ngaahi ʻapí mo e ngaahi ngoué, ʻa hono lahi ʻo e anga-ʻofa mo e ʻofa ʻa e kakaí, pe ko hono lahi ʻo e anga-fakakaumeʻa ʻo e fanga manú, ʻe kei hoko pē ʻa e mamahi ʻo kapau ʻoku tau puke, tupu ʻo motuʻa pea mate. Ka ko hai ʻoku malava ke ne ʻomai ʻa e moʻui lelei haohaoa ki he faʻahinga kotoa? Kuo ʻikai malava ʻe he ngaahi founga-pule ʻa e tangatá ke toʻo atu ʻa e kanisā, mahaki mafú mo e ngaahi mahaki kehé. Ka ʻo ka nau ka malava ke fai pehē, ʻoku fakahā ʻe he kau toketaá ʻo pehē heʻikai malava ai ke taʻofi ʻa e kakaí mei he hoholo ke motuʻá. Te tau kei tupu pē ʻo motuʻa. ʻE faifai pē pea ʻe nenefu ʻa e sió, ʻe vaivai hotau uouá, ʻe mingimingi hotau kilí pea maumau ʻa e ngaahi ʻōkani ʻi loto ʻi hotau sinó. Ko e mate pē ʻe hoko maí. Ko ha toki meʻa fakamamahi ē!

18 ʻI he hili ʻa ʻĀmaketoné, ʻi he māmani palataisí, ʻe liliu ʻe ha mana fakaofo mei he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa, he ʻoku talaʻofa mai ʻa e Tohitapú ʻo pehē: “ʻOku ʻikai ha nofo ai te ne pehe, ʻOku ou mahaki.” (ʻAisea 33:24) ʻI he ʻi māmani ʻa Sīsū Kalaisí naʻá ne fakamoʻoniʻi ai ʻa hono mafai ke fakamoʻui ʻa e ngaahi alangamahaki kehekehe kotoa pē, ʻa ia ʻoku hoko koeʻuhi ko e angahala kuo tau tukufakaholo mai ai meia ʻĀtamá. (Maʻake 2:​1-12; Mātiu 15:​30, 31) ʻE toe taʻofi ai mo e hoholo ke motuʻá ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá. ʻE toe foki ʻa e motuʻá ʻo kei talavou. ʻIo, ʻe ‘tupu ʻafaʻafa ange ai ʻa e kakano ʻo e tangatá ʻi heʻene kei talavou.’ (Siope 33:25) Ko ha meʻa fakatupu-fiefia ē ke ʻā hake ʻi he pongipongi taki taha peá ke fakatokangaʻi ʻokú ke ʻi he tuʻunga moʻui lelei ange ʻi he ʻaho ki muʻá!

19. Ko e hā ʻa e fili fakamui ʻe fakakaʻangá, pea ʻe anga-fēfē?

19 ʻOku pau heʻikai ʻaupito fie mate ha taha ʻoku moʻui haohaoa mo kei talavou ʻi he māmani palataisí. Pea heʻikai fiemaʻu ke mate ha taha! ʻI heʻenau maʻu ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e feilaulau huhuʻí ʻe ʻuhinga iá te nau toki maʻu ʻa e meʻaʻofa lahi ʻa e ʻOtuá ko e “moʻui taʻengata, tuʻu ʻia Kalaisi Sisu ko hotau ʻEiki.” (Loma 6:23) Hangē ko ia ʻoku pehē ʻe he Tohitapú, ko Kalaisí “kuo pau ke ne hau, kaeʻoua ke ne tuku ʻa e fili kotoa pe ki hono lalo vaʻe. Ta kuo fakakaʻanga mo e fili fakamui, ʻa mate.”​—1 Kolinitō 15:​25, 26; ʻAisea 25:8.

20. Ko hai, tukukehe ʻa e faʻahinga ʻoku moʻui he taimí ní, ʻe fiefia ʻi he māmani palataisí, pea ʻe anga-fēfē hono fakahoko iá?

20 Naʻa mo e faʻahinga ʻoku nau mate he taimi ní te nau fiefia ʻi he māmani palataisí. Te nau foki mai ki he moʻui! Ko ia, ʻi he taimi ko iá, ʻe fetongi ʻa e ngaahi fanongonongo ʻo fekauʻaki mo e maté ʻaki ʻa e ngaahi fanongonongo fakafiefia ʻo fekauʻaki mo e faʻahinga kuo toetuʻu. Ko ha toki meʻa fakafiefia ē ke talitali lelei mai mei he faʻitoká ʻa e ngaahi tamai, faʻē, fānau, mo e ngaahi ʻofaʻanga kehe kuo maté! Heʻikai ke toe ʻi ai ha malaʻe pe ngaahi maka fakamanatu ke ne fakameleʻi ʻa e fakaʻofoʻofa ʻo e māmani palataisí.

21. (a) Ko hai ʻe tokoni ki hono fakapapauʻi ʻoku fakahoko ʻa e ngaahi lao mo e ngaahi fakahinohino ʻa e “ngaahi langi foʻou”? (e) ʻE anga-fēfē malava ke tau fakahā ʻoku tau mātuʻaki fiemaʻu moʻoni ʻa e “ngaahi langi foʻou” mo e “fonua foʻou”?

21 Ko hai te ne puleʻi pe tataki ʻa e ngaahi ngāué ʻi he māmani palataisí? Ko e ngaahi lao mo e ngaahi fakahinohino kotoa ʻe haʻu ia mei he “ngaahi langi foʻou” ʻi ʻolungá. Ka ʻi he māmaní ʻe ʻi ai ʻa e kau tangata angatonu ʻe fili ke nau fakapapauʻi ʻoku fakahoko ʻa e ngaahi lao mo e ngaahi fakahinohino ko ení. Koeʻuhi ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kau tangatá ni ʻa e puleʻanga fakahēvaní ʻi ha founga makehe, ʻoku ui kinautolu ʻe he Tohitapú ko e “kau pilinisi.” (ʻAisea 32:​1, 2; Sāme 45:​16NW) Naʻa mo e fakatahaʻanga Kalisitiané he ʻahó ni ʻoku ʻi ai ʻa e kau tangata ʻoku fakanofo ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ke nau tokangaʻi mo tataki hono ngaahi ngāué. (Ngāue 20:28) ʻI he hili ʻa ʻĀmaketoné ʻoku malava ke tau falala ʻe vakai ʻa Kalaisi ki hono fakanofo ʻa e kau tangata totonu ke fakafofongaʻi ʻa e founga-pule Puleʻanga-fakatuʻí, he te ne toki kau fakahangatonu ai ki he ngaahi meʻa ʻi he māmaní. ʻE anga-fēfē hoʻo fakahā ʻokú ke tatali loto-manavakāvakava ki he “ngaahi langi foʻou” mo e “fonua foʻou” ʻa e ʻOtuá? ʻAki hoʻo fai ʻa e meʻa kotoa pē te ke malava ke aʻusia ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he moʻui ʻi he fokotuʻutuʻu foʻou māʻoniʻoni ko iá.​—2 Pita 3:14.

[Fehuʻi ki he Ako]