Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 28

Founga ke ‘Ilo Ai ‘a e Tokotaha ke Talangofua ki Aí

Founga ke ‘Ilo Ai ‘a e Tokotaha ke Talangofua ki Aí

‘I HE taimi ‘e ni‘ihi ‘oku faingata‘a ke ‘ilo ‘a e tokotaha ‘oku totonu ke ta talangofua ki aí. ‘E tala atu nai ‘e ho‘o fa‘eé pe tamaí ke ke fai ha me‘a. Ka neongo ia, ‘e tala atu nai ‘e ha faiako ia pe ko ha polisi ke ke fai ha me‘a kehe. Kapau ‘e hoko ia, ko hai ‘ia kinautolu te ke talangofua ki aí?—

Ki mu‘a ange ‘i he tohí ni, ‘i he Vahe 7, na‘á ta lau ai ‘a e Efeso 6:1-3 mei he Tohitapú. ‘Oku pehē ai ko e fānaú ‘oku totonu ke nau talangofua ki he‘enau mātu‘á. “Mou talangofua ‘i he ‘Eiki ki ho‘omou matu‘a,” ko e lau ia ‘a e konga Tohitapú. (Faka‘ītali ‘amautolu.) ‘Okú ke ‘ilo ‘a e ‘uhinga ‘o e pehē “ ‘i he ‘Eiki”?— Ko e ngaahi mātu‘a ‘a ia ‘oku ‘i he ‘Eikí ‘oku nau ako‘i ‘enau fānaú ke talangofua ki he ngaahi lao ‘a e ‘Otuá.

Ka ko e kakai lalahi ‘e ni‘ihi ‘oku ‘ikai te nau tui kia Sihova. Ko ia, fēfē kapau ‘oku pehē ‘e ha tokotaha ‘ia kinautolu ‘oku sai pē ke kākā ‘i ha sivi fakaako pe to‘o ha me‘a mei ha falekoloa ‘o ‘ikai totongi ia? ‘Oku sai leva ki ha ki‘i tama ke kākā pe kaiha‘a?—

Manatu‘i, na‘e tu‘utu‘uni ‘e Tu‘i Nepukanesa ‘i ha taimi ‘e taha ki he tokotaha kotoa pē ke punou ki he ‘īmisi koula na‘á ne fokotu‘ú. Ka ko Setaleki, Mēsake mo ‘Apitenikō na‘e ‘ikai te nau punou ki ai. ‘Okú ke ‘ilo ‘a hono ‘uhingá?— Koe‘uhí he ‘oku pehē ‘e he Tohitapú ko Sihova pē ‘oku totonu ke lotu ki ai ‘a e kakaí.—Ekisoto 20:3; Mātiu 4:10.

Ko e hā ‘oku tala ange ‘e Pita kia Kaiafasí?

‘I he hili ‘a e pekia ‘a Sīsuú, na‘e ‘omai ‘a ‘ene kau ‘apositoló ki he Sanetalimí, ko e fakamaau‘anga fakalotu tefito ‘a e kau Siú. Na‘e pehē ‘e he Taula‘eiki Lahi ko Kaiafasí: “Na‘a mau matu‘aki fekau kiate kimoutolu ke ‘oua te mou ako‘aki ‘a e hingoa [‘o Sīsuú], pea ko eni kuo mou fakafonu ‘a Selusalema ‘aki ho‘omou akonaki.” Ko e hā na‘e ‘ikai ke talangofua ai ‘a e kau ‘apositoló ki he Sanetalimí?— ‘I he lea ‘a Pita ma‘á e kau ‘apositoló kotoa, na‘á ne tali kia Kaiafasi: “ ‘Oku totonu pe ke fai ki he pule ‘a e ‘Otua ‘i he pule ‘a e tangata.”—Ngāue 5:27-29.

‘I he taimi ko iá, ko e kau taki lotu ‘o e kau Siú na‘e lahi honau mafaí. Kae kehe, ko honau fonuá na‘e ‘i he malumalu ‘o e pule ‘a e pule‘anga Lomá. Ko e pule ‘o e pule‘anga ko iá na‘e ui ko Sisa. Neongo na‘e ‘ikai ke loto ‘a e kau Siú ke pule‘i kinautolu ‘e Sisa, na‘e fai ‘e he pule‘anga Lomá ‘a e ngaahi me‘a lelei lahi ma‘á e kakaí. Pea ko e ngaahi pule‘angá he ‘ahó ni ‘oku nau fai foki ‘a e ngaahi me‘a lelei ma‘á e kakai honau fonuá. ‘Okú ke ‘ilo ha ni‘ihi ‘o e ngaahi me‘á ni?—

‘Oku fokotu‘u ‘e he ngaahi pule‘angá ‘a e ngaahi hala ki he fefononga‘akí pea totongi ha kau polisi mo ha kau tangata tāmate-afi ke malu‘i kitaua. ‘Oku nau toe tokonaki nai mo e ako ki he fānaú pea mo e tokanga‘i ‘o e mo‘ui lelei ‘a e kau ta‘umotu‘á. ‘Oku totongi ‘e ha pule‘anga ha pa‘anga ke fai‘aki ‘a e ngaahi me‘á ni. ‘Okú ke ‘ilo pe ‘oku ma‘u mei fē ‘e he pule‘angá ‘a e pa‘anga ko iá?— Mei he kakaí. Ko e pa‘anga ‘oku totongi ‘e he kakaí ki he pule‘angá ‘oku ui ia ko e tukuhau.

‘I he taimi na‘e mo‘ui ai ‘a e Faiako Lahí ‘i he māmaní, ko e kau Siu tokolahi na‘e ‘ikai te nau loto ke totongi ‘a e ngaahi tukuhaú ki he pule‘anga Lomá. Ko ia, ‘i he ‘aho ‘e taha na‘e totongi‘i ai ‘e he kau taula‘eikí ha kau tangata ke nau ‘eke kia Sīsū ha fehu‘i ‘i he feinga ke ‘ai ke hoko ha palopalema kiate ia. Ko e fehu‘í na‘e pehē, ‘ ‘Oku totonu ke mau totongi ‘a e tukuhaú kia Sisa pe ‘ikai?’ Ko ha fehu‘i kākā eni. Kapau na‘e tali ‘e Sīsū, ‘ ‘Io, kuo pau ke mou totongi ‘a e ngaahi tukuhaú,’ ‘e ‘ikai ke sai‘ia ‘a e tokolahi ‘o e kau Siú ‘i he me‘a na‘á ne lea‘akí. Ka na‘e ‘ikai lava ke pehē ‘e Sīsū, ‘ ‘Ikai, ‘oku ‘ikai fiema‘u ke mou totongi ‘a e ngaahi tukuhaú.’ ‘E hala ke lea‘aki ‘a e me‘a ko iá.

Ko ia, ko e hā na‘e fai ‘e Sīsuú? Sai, na‘á ne pehē: ‘Fakahā mai ha koini.’ ‘I he‘enau ‘omai kiate ia ha fo‘i koiní, na‘e ‘eke ange ‘e Sīsū: ‘Ko e fakatātā mo e hingoa ‘o hai ‘oku ‘i aí?’ Na‘e pehē ‘e he kau tangatá: “ ‘O Sisa.” Ko ia, na‘e pehē ai ‘e Sīsū: “ ‘Aua; pe‘i ‘ange kia Sisa ‘a e ngaahi me‘a ‘a Sisa, pea ki he ‘Otua ‘a e ngaahi me‘a ‘a e ‘Otua.”—Luke 20:19-26.

Na‘e anga-fēfē hono tali ‘e Sīsū ‘a e fehu‘i kākā ‘a e kau tangatá ni?

Sai, na‘e ‘ikai lava ke ma‘u ‘e ha taha ha me‘a ‘oku hala ‘i he tali ko iá. Kapau ‘oku fai ‘e Sisa ha ngaahi me‘a ma‘á e kakaí, ‘oku tonu pē ke ngāue‘aki ‘a e pa‘anga na‘e ‘ai ‘e Sisa ke totongi ange kiate iá ki he ngaahi me‘a ko ení. Ko ia ‘i he foungá ni, na‘e fakahaa‘i ai ‘e Sīsū ‘oku tonu ke totongi ‘a e ngaahi tukuhaú ki he pule‘angá koe‘uhi ko e ngaahi me‘a ‘okú ta ma‘ú.

‘Oku ‘ikai nai te ke fu‘u lahi fe‘unga ke totongi ‘a e ngaahi tukuhaú he taimí ni. Ka ‘oku ‘i ai ha me‘a ‘oku totonu ke ke ‘oange ki he pule‘angá. ‘Okú ke ‘ilo ko e hā ia?— Ko e talangofua ki he ngaahi lao ‘a e pule‘angá. ‘Oku pehē ‘e he Tohitapú: ‘Talangofua ki he ngaahi pule ‘oku mā‘olungá.’ Ko e ngaahi pule ko ení ko e fa‘ahinga ia ‘oku nau ma‘u ‘a e mafai ‘i he pule‘angá. Ko ia, ko e ‘Otuá ‘a e tokotaha ‘okú ne pehē ke ta talangofua ki he ngaahi lao ‘a e pule‘angá.—Loma 13:1, 2.

‘Oku ‘i ai nai ha lao ke ‘oua ‘e laku ‘a e pepá pe ngaahi me‘a kehé ‘i he halá. ‘Oku totonu ke ke talangofua ki he lao ko iá?— ‘Io, ‘oku fiema‘u ‘e he ‘Otuá ke ke talangofua ki ai. ‘Oku totonu ke ke talangofua foki ki he kau polisí?— ‘Oku totongi ‘e he pule‘angá ‘a e kau polisí ke malu‘i ‘a e kakaí. Ko e talangofua kia kinautolú ‘oku tatau pē ia mo e talangofua ki he pule‘angá.

Ko ia, kapau ‘oku teu ke ke kolosi ‘i ha hala pea ‘oku pehē atu ‘e ha polisi “Tatali!” ko e hā ‘oku totonu ke ke faí?— Kapau ‘oku lele pē ‘a e ni‘ihi kehé ia, ‘oku totonu ke ke fai pehē mo koe?— ‘Oku totonu ke ke tali, neongo kapau ko koe tokotaha pē ‘oku talí. ‘Oku tala atu ‘e he ‘Otuá ke ke talangofua.

‘E ‘i ai nai ha palopalema ‘i he kaungā‘apí, pea ‘e pehē atu nai ‘e ha polisi: “Fakamama‘o mei he halá. ‘Oua te ke hū ki tu‘a.” Ka te ke fanongo nai ki ha kaikaila peá ke fie‘ilo pe ko e hā ‘a e me‘a ‘oku hokó. Te ke hū nai ki tu‘a ke sio?— Ko e talangofua nai eni “ki he ngaahi pule ‘oku ma‘olunga”?—

‘I he ngaahi feitu‘u lahi, ‘oku toe langa foki ‘e he pule‘angá ‘a e ngaahi ‘apiako, pea ‘okú ne totongi ‘a e kau faiakó. Ko ia, ‘okú ke fakakaukau ‘oku fiema‘u ‘e he ‘Otuá ke ke talangofua ki he faiakó?— Fakakaukau ki ai. ‘Oku totongi ‘e he pule‘angá ‘a e faiakó ke faiako, hangē pē ko ‘ene totongi ha polisi ke malu‘i ‘a e kakaí. Ko ia, ko e talangofua ki ha polisi pe ko ha faiako ‘oku hangē ia ko e talangofua ki he pule‘angá.

Ko e hā ‘oku totonu ai ke ta talangofua ki ha polisí?

Kae fēfē kapau ‘oku pehē ‘e ha faiako kuo pau ke ke fai ha tō‘onga lotu ki ha ‘īmisi? Ko e hā leva te ke faí?— Ko e kau Hepelū ‘e toko tolú na‘e ‘ikai te nau punou ki he ‘īmisí, na‘a mo e taimi na‘e tala ange ai ‘e Tu‘i Nepukanesa ke nau fai peheé. ‘Okú ke manatu‘i ‘a hono ‘uhingá?— Koe‘uhí he na‘e ‘ikai te nau loto ke talangata‘a ki he ‘Otuá.

Ko ha tokotaha-tohi hisitōlia ko Will Durant na‘á ne tohi ‘o fekau‘aki mo e kau Kalisitiane ‘o e kuonga mu‘á ‘o ne pehē ai ko ‘enau ‘tukupā [pe, mateaki] mā‘olunga tahá na‘e ‘ikai fai ia kia Sisa.’ ‘Ikai, na‘e fai ia kia Sihova! Ko ia, manatu‘i ko e ‘Otuá ‘oku totonu ke mu‘omu‘a ‘i he‘eta mo‘uí.

‘Okú ta talangofua ki he pule‘angá koe‘uhí ko e me‘a ia ‘oku fiema‘u mai ‘e he ‘Otuá ke ta faí. Ka ‘o kapau ‘oku tala mai ke ta fai ha me‘a ‘oku pehē ‘e he ‘Otuá ke ‘oua te ta fai, ko e hā ‘oku totonu ke ta lea‘akí?— ‘Oku totonu ke ta lea‘aki ‘a e me‘a na‘e lea‘aki ‘e he kau ‘apositoló ki he taula‘eiki lahí: “ ‘Oku totonu pe ke fai ki he pule ‘a e ‘Otua ‘i he pule ‘a e tangata.”—Ngāue 5:29.

Ko e faka‘apa‘apa ki he laó ‘oku ako‘i ia ‘i he Tohitapú. Lau ‘a e me‘a ‘oku hiki ‘i he Mātiu 5:41; Taitusi 3:1; mo e 1 Pita 2:12-14.