Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 8

ʻOku Fiemaʻu ʻe Sihova ke Maʻa ʻa Hono Kakaí

ʻOku Fiemaʻu ʻe Sihova ke Maʻa ʻa Hono Kakaí

“Kiate ia ʻoku maʻá ʻokú ke fakafeangai ki ai ʻi he maʻa.”​—SAAME 18:26.

1-3. (a) Ko e hā ʻoku fakapapauʻi ai ʻe ha faʻē ʻoku maʻa ʻa ʻene kiʻi tamasiʻí? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻe Sihova ke maʻa ʻa hono kakaí?

 SIOLOTO atu ki ha faʻē ʻofa ʻokú ne teuteuʻi ʻene kiʻi tamasiʻí ki he akó. ʻOkú ne fakapapauʻi kuó ne ʻosi kaukau pea ʻoku maau mo maʻa ʻa hono valá. ʻOku ʻai ia ʻe he meʻá ni ke ne moʻui lelei pea fakahaaʻi atu ai ki he niʻihi kehé ʻoku tokangaʻi ia ʻe heʻene ongo mātuʻá.

2 Ko ʻetau Tamaí, ʻa Sihova, ʻokú ne fiemaʻu ke tau maʻa. (Saame 18:26) ʻOkú ne ʻiloʻi ko e maʻá ʻoku ʻaonga kiate kitautolu. Pea ʻi he taimi ʻoku tau maʻa aí, ʻoku tau ʻoatu ai ʻa e lāngilangi kiate ia.​—ʻIsikeli 36:22; lau ʻa e 1 Pita 2:12.

3 ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e maʻá? Pea ko e hā ʻoku lelei ai kiate kitautolu ʻa e maʻá? ʻI heʻetau sivisiviʻi ʻa e ongo fehuʻi ko ení, ʻe lava ke tau sio ai ki ha ngaahi liliu ʻoku fiemaʻu ke tau fai fakafoʻituitui.

KO E HĀ ʻOKU FIEMAʻU AI KE TAU MAʻÁ?

4, 5. (a) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau maʻá? (e) Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he fakatupú fekauʻaki mo e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he maʻá?

4 ʻOku tau ako ke maʻa mei he faʻifaʻitakiʻanga tonu ʻa Sihová. (Livitiko 11:44, 45) Ko ia ko e ʻuhinga tefito ʻoku fiemaʻu ai ke tau maʻá he ʻoku tau loto ke hoko “ko e kau faʻifaʻitaki ki he ʻOtuá.”​—ʻEfesō 5:1.

5 ʻOku akoʻi mai ʻe he fakatupú ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he maʻá. Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e ngaahi feviloʻaki fakanatula ʻokú ne tauhi ʻa e ʻeá mo e vaí ke maʻá. (Selemaia 10:12) Fakakaukau atu ki he ngaahi founga lahi ʻoku fakamaʻa ai ʻe he māmaní ʻa ia tonu, naʻa mo e hili hono ʻuliʻi ia ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e fakatātaá, naʻe faʻu ʻe Sihova ʻa e fanga kiʻi meʻamoʻui valevale ʻoku ui ko e siemu, ʻa ia ʻe toki lava pē ke sio ki ai ʻi ha meʻa-fakaʻata-lahi. ʻOku lava ke liliu ʻe he fanga kiʻi siemú ha veve kona ki ha meʻa ʻoku ʻikai ke fakatupu maumau. Ko ha foʻi ngāue fakaofo eni. ʻOku aʻu ʻo ngāueʻaki ʻe he kau saienisí ʻa e niʻihi ʻo e fanga kiʻi siemu ko ení ke nau fakaleleiʻi ʻa e nunuʻa kovi ʻoku hoko ʻi hano ʻuliʻi ʻo ha meʻa.​—Loma 1:20.

6, 7. Naʻe anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻi he Lao ʻa Mōsesé kuo pau ke maʻa ʻa e faʻahinga ʻoku lotu kia Sihová?

6 ʻOku tau toe sio foki ki he mahuʻinga ʻo e maʻá mei he Lao naʻe ʻoange ʻe Sihova ki he kau ʻIsilelí fakafou ʻia Mōsesé. Ko e fakatātaá, naʻe pau ke maʻa fakaesino ʻa e kakaí kae tali ʻe Sihova ʻa ʻenau lotú. ʻI he ʻAho ʻo e ʻUfiʻufi Angahalá, naʻe pau ai ke kaukau tuʻo ua ʻa e taulaʻeiki lahí. (Livitiko 16:4, 23, 24) Pea ki muʻa ke lava ʻo fai ʻe he kau taulaʻeiki kehé ha ngaahi feilaulaú, naʻe pau ke nau fanofano mo fufulu honau vaʻé. (ʻEkisoto 30:17-21; 2 Kalonikali 4:6) ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ko e tautea ki he talangataʻa ki he ngaahi lao ki he maʻá ko e mate.​—Livitiko 15:31; Nōmipa 19:17-20.

7 Fēfē ʻa e ʻahó ni? ʻE lava ke tau ako ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová mei he Laó. (Malakai 3:6) Naʻe fakahaaʻi mahino ai ko e kau lotu ʻa Sihová naʻe fiemaʻu ke nau maʻa. Kuo ʻikai ke liliu ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová. ʻI he ʻahó ni, ʻokú ne kei ʻamanekina pē ʻa e maʻá mei heʻene kau lotú.​—Sēmisi 1:27.

ʻOKU ʻUHINGA KI HE HĀ ʻA E MAʻÁ?

8. Kuo pau ke tau maʻa ʻi he ngaahi founga fē?

8 Mei he vakai ʻa Sihová, ko e maʻá ʻoku ʻuhinga ia ki he meʻa lahi ange ʻi hono tauhi pē ʻa hotau sinó, valá, mo e ʻapí ke maʻá. Ko e maʻá ʻoku kau ki ai ʻetau moʻuí kotoa. ʻOku kau ki ai ʻetau lotú, ʻulungāngá, mo e fakakaukaú. ʻIo, ke vakai mai ʻa Sihova ʻoku tau maʻa, kuo pau ke tau maʻa ʻi he tafaʻaki kotoa ʻo ʻetau moʻuí.

9, 10. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e maʻa ʻi heʻetau lotú?

9 Lotu maʻa. Heʻikai lava ke tau kau ʻi he lotu loí ʻi ha faʻahinga founga. ʻI he taimi naʻe hoko ai ʻa e kau ʻIsilelí ko e kau pōpula ʻi Pāpiloné, naʻe takatakaiʻi kinautolu ʻe he kakai naʻa nau kau ʻi he lotu pangani taʻetāú. Naʻe kikiteʻi ʻe ʻAisea ʻe foki ki ʻIsileli ʻa e kau ʻIsilelí ʻo toe fokotuʻu ʻa e lotu maʻá. Naʻe tala ange ʻe Sihova kiate kinautolu: “Hū ki tuʻa mei ai, ʻoua ʻe ala ki ha meʻa taʻemaʻa! Hū ki tuʻa mei hono lotolotongá, ʻai kimoutolu ke mou maʻa.” Ko ʻenau lotu ki he ʻOtuá heʻikai lava ke fio mo e ngaahi akonaki, tōʻonga, pe anga fakafonua ʻa e lotu loi ʻa Pāpiloné.​—ʻAisea 52:11.

10 Ko e kau Kalisitiane moʻoni he ʻaho ní ʻoku nau fakaʻehiʻehi foki mo kinautolu mei he lotu loí. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 10:21.) ʻI he māmaní kotoa, ko e ngaahi talatukufakaholo, anga fakafonua, mo e ngaahi tui manakoa lahi ʻoku makatuʻunga ia ʻi he ngaahi akonaki fakalotu loí. Ko e fakatātaá, ʻi he ngaahi anga fakafonua lahi, ʻoku tui ai ʻa e kakaí ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻi loto ʻiate kitautolu ʻoku hokohoko atu ʻene moʻuí ʻi he hili ʻetau maté, pea ʻoku fakatefito ʻa e ngaahi anga fakafonua lahi ʻi he tui ko ení. (Tangata Malanga 9:5, 6, 10) ʻOku fiemaʻu ke fakaʻehiʻehi ʻa e kau Kalisitiané mei he ngaahi anga fakafonua ko iá. ʻE tenge nai kitautolu ʻe he ngaahi mēmipa ʻo hotau fāmilí ke tau kau ʻi he niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni. Ka koeʻuhi ko ʻetau fiemaʻu ke vakai mai ʻa Sihova ʻoku tau maʻá, ʻoku ʻikai ke tau fakavaivai ai ki he tenge ko iá.​—Ngāue 5:29.

11. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e maʻa ʻi hotau ʻulungāngá?

11 ʻUlungaanga maʻa. Ke vakai mai ʻa Sihova ʻoku tau maʻa, kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he fehokotaki fakasino taʻetāú ʻi ha faʻahinga founga pē. (Lau ʻa e ʻEfesō 5:5.) ʻI he Tohi Tapú, ʻoku tala mai ai ʻe Sihova ke tau “hola mei he fehokotaki fakasino taʻetāú.” ʻOkú ne fakamahinoʻi mai ko e faʻahinga ʻoku ʻulungaanga taʻetaau pea ʻikai ke fakatomalá “ʻe ʻikai hanau tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.”​—1 Kolinitō 6:9, 10, 18; sio ki he Fakamatala ʻi he Ngataʻangá 22.

12, 13. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke maʻa ʻetau fakakaukaú?

12 Fakakaukau maʻa. ʻOku faʻa iku ʻa e fakakaukaú ki he ngāue. (Mātiu 5:28; 15:18, 19) Ko e fakakaukau maʻá te ne ueʻi kitautolu ke tau ngāue ʻi ha founga maʻa. Ko e moʻoni, ʻoku tau taʻehaohaoa, ko ia te tau maʻu ʻi he taimi ki he taimi ʻa e ngaahi fakakaukau hala. ʻI heʻetau maʻu iá, ʻoku totonu ke tau siʻaki he taimi pē ko iá. Kapau heʻikai, ʻe faai atu pē ʻo tau ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke kei maʻa hotau lotó. ʻE kamata nai ke tau loto ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau hanganaki fakakaukau ki aí. ʻI hono kehé, kuo pau ke tau fakafonu hotau ʻatamaí ʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau maʻa. (Lau ʻa e Filipai 4:8.) Ko ia ʻoku tau fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi meʻa hangē ko e fakafiefia taʻetāú pe fakamālohí. ʻOku tau filifili lelei ʻa e meʻa ʻoku tau lau, sio, mo talanoa ki aí.​—Saame 19:8, 9.

13 Ke nofo maʻu ʻi he ʻofa ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke maʻa ʻetau lotú, ʻulungāngá, mo e fakakaukaú. Ka ʻoku toe mahuʻinga foki kia Sihova ke tau maʻa fakaesino.

ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU MAʻA FAKAESINO?

14. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻa fakaesinó?

14 ʻI heʻetau tauhi ke maʻa hotau sinó mo e ʻātakaí, te tau maʻu ʻaonga tonu ai mo e kakai takatakai ʻiate kitautolú. Te tau ongoʻi lelei, pea ʻe saiʻia ʻa e niʻihi kehé ke feohi mo kitautolu. Ka ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga mahuʻinga lahi ange ke maʻa fakaesino aí. Ko ʻetau maʻá ʻoku ʻoatu ai ʻa e lāngilangi kia Sihova. Fakakaukau angé fekauʻaki mo ení: Kapau ʻokú ke sio ki ha kiʻi leka ʻoku ʻuli maʻu pē, te ke fakakaukau nai ai ʻoku kovi ʻa ʻene ongo mātuʻá. ʻI ha founga meimei tatau, kapau ʻoku ʻikai ke tau tokangaʻi lelei kitautolu pea ʻai ke tau maʻa, ʻe fakakaukau kovi nai ai ʻa e kakaí fekauʻaki mo Sihova. Naʻe pehē ʻe Paula: “ʻOku ʻikai ʻaupito te mau ʻoatu ha tūkiaʻanga ʻe taha, koeʻuhí ke ʻoua naʻa fakaangaʻi ai ʻemau ngāué; ka ʻi he tafaʻaki kotoa pē, ʻoku mau fakaongoongoleleiʻi atu ai kimautolu ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá​—2 Kolinitō 6:3, 4.

ʻI he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻai ke tau maʻa pea mo hotau ʻātakaí

15, 16. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke ʻai ai kitautolu ke tau maʻá?

15 Ko hotau sinó mo e valá. Ko hono ʻai ke tau maʻá ʻoku fiemaʻu ke hoko ko e konga ia ʻo ʻetau founga-tuʻumaʻu fakaʻahó. Ko e fakatātaá, ʻoku tau kaukau maʻu pē, ʻi he ʻaho kotoa pē kapau ʻe malava. ʻOku tau fanofano ʻaki ʻa e koa mo e vai, tautefito ki muʻa ʻi he feimeʻatokoní pe ko e kaí pea ʻoku pau ke fai ia ʻi he hili hono ngāueʻaki ʻa e falemālōloó pe ala ki ha meʻa ʻoku ʻuli. Ko e fanofanó ʻoku hā ngali hangē ha meʻa maʻamaʻá, ka ʻoku fiemaʻu ia koeʻuhi ke taʻofi ai ʻa e mafola ʻa e siemú mo e mahakí. ʻE aʻu ʻo lava ke ne fakahaofi ha ngaahi moʻui. Kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai hatau falemālōlō pe fakatafenga vai ʻuli, ʻe kei lava pē ke tau maʻu ha ngaahi founga lelei ke tuku ange atu ai ʻa e kinohaʻá. Ko e kau ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻanau fakatafenga vai ʻuli, ko ia naʻa nau tanu ʻenau tuʻumamaʻó ʻi he kelekelé, ʻo mamaʻo mei he ngaahi ʻapi mo e maʻuʻanga vai ʻa e kakaí.​—Teutalōnome 23:12, 13.

16 Ko hotau valá ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke makehe, totongi mamafa, pe ʻi he sitaila fakamuimui tahá. Ka ʻoku totonu ke maau ia mo maʻa. (Lau ʻa e 1 Tīmote 2:9, 10.) ʻOku tau loto maʻu pē ke ʻoatu ʻa e lāngilangi kia Sihova ʻi hotau fōtungá.​—Taitusi 2:10.

17. Ko e hā ʻoku tau loto ai ke tauhi ke maʻa ʻa hotau ʻapí mo e ʻātakaí?

17 Ko hotau ʻapí mo e ʻātakaí. Tatau ai pē pe ʻoku tau nofo ʻi fē, ʻoku tau tauhi hotau ʻapí ke maʻa. ʻOku tau toe fakapapauʻi foki ʻoku maʻa ʻa ʻetau kaá, sikutá, paikí, pe ko e hā pē ha meʻalele ʻoku tau maʻu, tautefito kapau ʻoku tau ngāueʻaki ia ʻi he ʻalu ki he fakatahá pe ʻi he ngāue fakamalangá. He ko ē, ʻi he ngāue fakamalangá, ʻoku tau talanoa ai ki he niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo e moʻui ʻi ha māmani palataisi ʻoku maʻa. (Luke 23:43; Fakahā 11:18) Ko e hā atu ʻa hotau ʻapí mo e ʻātakaí ʻe lava ke fakahaaʻi ai ʻoku tau teuteu atu he taimí ni ki he moʻui ʻi he māmani foʻou maʻa ko iá.

18. Ko e hā ʻoku tau loto ai ke maʻa hotau feituʻu faiʻanga lotú?

18 Ko hotau feituʻu faiʻanga lotú. ʻOku tau fakahaaʻi ʻoku mahuʻinga kiate kitautolu ʻa e maʻá ʻi heʻetau tauhi ke maʻa hotau feituʻu faiʻanga fakatahá, ʻo tatau ai pē pe ko e Fale Fakatahaʻanga pe ko e feituʻu ʻoku fai ai ʻetau ngaahi ʻasemipilií. ʻI he ʻuluaki haʻu ʻa e kakaí ki ha Fale Fakatahaʻangá, ʻoku nau faʻa fakatokangaʻi ʻa ʻene maʻá. ʻOku ʻoatu heni ʻa e lāngilangí kia Sihova. ʻI he tuʻunga ko e ngaahi mēmipa ʻo e fakatahaʻangá, ʻoku tau maʻu kotoa ʻa e faingamālie ke tokoni ʻi hono fakamaʻa hotau Fale Fakatahaʻangá pea tauhi ke ʻi ha tuʻunga lelei.​—2 Kalonikali 34:10.

LIʻAKI ʻA E NGAAHI TŌʻONGA TAʻEMAʻÁ

19. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei aí?

19 Neongo ʻoku ʻikai ke tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻa e tōʻonga kovi kotoa pē ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei aí, ʻokú ne ʻomai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau mahinoʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo e ngaahi meʻa peheé. ʻOku ʻikai te ne loto ke tau ifi tapaka pe ngāuekoviʻaki ʻa e ʻolokaholó pe ko e faitoʻo kona tapú. Kapau ko e ngaahi kaumeʻa kitautolu ʻo e ʻOtuá, te tau fakaʻehiʻehi mei hono fai ʻa e ngaahi meʻá ni. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi lahi ʻa e meʻaʻofa ko e moʻuí. Ko e ngaahi tōʻonga ko iá ʻe lava ke ne ʻai ke nounou ʻetau moʻuí, uesia ʻetau moʻui leleí, pea hoko ai ʻa e kovi ki he kakai takatakai ʻiate kitautolú. ʻOku feinga ʻa e kakai tokolahi ke tuku ʻa e ngaahi tōʻonga koví ni koeʻuhi ko ʻenau moʻui leleí. Kae kehe, ʻi he tuʻunga ko e ngaahi kaumeʻa ʻo Sihová, ʻoku tau maʻu ʻa e ʻuhinga lelei taha ke tuku ia​—ko ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe ha finemui: “ʻI he tokoni ʻa Sihová, naʻá ku fakamaʻa ʻa ʻeku moʻuí pea ʻatā mei he ngaahi meʻa naʻá ne maʻunimā aú. . . . ʻOku ou tui naʻe mei faingataʻa ke u fai ʻa e ngaahi liliu ko ení ʻiate au pē.” Tau lāulea ange ki he tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe nima te ne tokoniʻi ha taha ke tuku ʻa e ngaahi tōʻonga fakatupu maumaú.

20, 21. Ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau ʻatā mei aí?

20 “Koeʻuhi ko ʻetau maʻu ʻa e ngaahi talaʻofá ni, siʻi faʻahinga ʻofeina, tuku ke tau fakamaʻa kitautolu mei he ʻuli kotoa pē ʻo e kakanó mo e laumālié, ʻo fakahaohaoa hotau tuʻunga māʻoniʻoní ʻi he manavahē ki he ʻOtuá.” (2 Kolinitō 7:1) ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau ʻatā mei he ngaahi tōʻonga taʻemaʻa ʻe lava ke ne uesia hotau ʻatamaí mo e sinó.

21 Ko ha ʻuhinga mālohi ke tau “fakamaʻa kitautolu mei he ʻuli kotoa pē” ʻoku fakahaaʻi ia ʻi he 2 Kolinitō 6:17, 18. ʻOku tala mai ai ʻe Sihova: “Tuku ʻa e ala ki he meʻa taʻemaʻá.” Hili iá ʻokú ne talaʻofa: “Te u ʻomi kimoutolu kiate au. Pea te u hoko ko ha tamai kiate kimoutolu, pea te mou hoko ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kiate au.” ʻIo, ʻe ʻofa ʻa Sihova ʻiate kitautolu ʻo hangē pē ko e ʻofa ʻa ha tamai ki heʻene fānaú kapau te tau fakaʻehiʻehi mei ha meʻa pē te ne ʻai ke tau hoko ai ʻo taʻemaʻa pe ʻuli kiate ia.

22-25. Ko e hā ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻonga taʻemaʻá?

22 “Kuo pau ke ke ʻofa kia Sihova ko ho ʻOtuá ʻaki ho lotó kotoa pea ʻaki hoʻo moʻuí kotoa pea ʻaki ho ʻatamaí kotoa.” (Mātiu 22:37) Ko e fekau mahuʻinga tahá eni. (Mātiu 22:38) ʻOku tuha ʻa Sihova mo e kotoa ʻo ʻetau ʻofá. ʻE lava fēfē ke tau ʻofa kiate ia ʻaki ʻetau kotoá kapau ʻoku tau fili ke fai ha meʻa ʻe lava ke ne ʻai ke nounou ʻetau moʻuí pe uesia ai hotau ʻutó? ʻI hono kehé, ʻoku tau fai ʻa e meʻa kotoa te tau malavá ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he moʻui kuó ne foaki maí.

23 “[Ko Sihová] ʻokú ne ʻoange ki he kakai kotoa pē ʻa e moʻui mo e mānava pea mo e meʻa kotoa pē.” (Ngāue 17:24, 25) Kapau naʻe ʻoatu ʻe hao kaumeʻa haʻo meʻaʻofa makehe, te ke lī ia pe fakaʻauha? Ko e moʻuí ko ha meʻaʻofa fakaofo ia meia Sihova. ʻOku tau houngaʻia lahi ʻi he meʻaʻofa ko ení. Ko ia ʻoku tau loto ai ke ngāueʻaki ʻetau moʻuí ʻi ha founga ʻe fakalāngilangiʻi ai ia.​—Saame 36:9.

24 “Kuo pau ke ke ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko hoʻo ʻofa kiate koé.” (Mātiu 22:39) Ko e ngaahi tōʻonga taʻemaʻá ʻoku ʻikai ko kitautolu pē ʻokú ne fakamamahiʻí. ʻOku toe lava foki ke ne fakamamahiʻi ʻa e faʻahinga takatakai ʻiate kitautolú, ʻa ia ʻoku faʻa hoko ko e kakai ʻoku tau ʻofa taha aí. Ko e fakatātaá, ko ha tokotaha ʻoku nofo ʻi he fale tatau mo ha tokotaha ifi ʻe lava ke ne maʻu ha ngaahi palopalema mafatukituki fakaemoʻuilelei mei hono mānavaʻaki pē ʻa e ʻahú. Ka ʻi he taimi ʻoku tau tuku ai ʻa e ngaahi tōʻonga koví, ʻoku tau fakahaaʻi ai ki he faʻahinga takatakai ʻiate kitautolú ʻoku tau ʻofa ʻiate kinautolu.​—1 Sione 4:20, 21.

25 “Hokohoko atu hono fakamanatu ki he fanga tokouá ke nau fakamoʻulaloa pea ke nau talangofua ki he ngaahi puleʻangá mo e kau maʻu mafaí.” (Taitusi 3:1) ʻI he ngaahi fonua lahi ʻoku tapu ai ʻi he laó ʻa hono maʻu pe ngāueʻaki ʻa e faitoʻo kona tapu ʻe niʻihi. Koeʻuhi ʻoku fekauʻi mai ʻe Sihova ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he ngaahi puleʻangá, ʻoku tau talangofua ki he ngaahi lao ko iá.​—Loma 13:1.

ʻI heʻetau ʻai ke tau maʻá, ʻoku tau fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova

26. (a) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau fai maʻa Sihova ke ne tali ʻetau lotú? (e) Ko e hā ko e founga lelei taha ke moʻui aí ʻa e hanganaki maʻa ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá?

26 Kapau ʻoku tau loto ke hoko ko e kaumeʻa ʻo Sihova, te tau ʻiloʻi nai ʻoku fiemaʻu ke tau fai ha ngaahi liliu. Kapau ko ia, ʻoku totonu ke tau kamata leva. ʻOku ʻikai faingofua maʻu pē ke tuku ha tōʻonga taʻemaʻa, ka ʻe lava ke tau fai ia! ʻOku talaʻofa mai ʻa Sihova te ne tokoniʻi kitautolu. ʻOkú ne pehē: “Ko au Sihova, ko ho ʻOtuá, ʻa e Tokotaha ʻokú ne akoʻi koe ke ke maʻu ʻaonga aí, ʻa e Tokotaha ʻokú ne tataki koe ʻi he hala ʻoku totonu ke ke fou aí.” (ʻAisea 48:17) ʻI heʻetau fai ʻetau lelei tahá ke ʻai ke tau maʻá, ʻe lava ke tau fakapapauʻi ʻoku tau ʻoatu ai ʻa e lāngilangi ki hotau ʻOtuá.