Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 10

Nofo Malí​—Ko ha Meʻaʻofa mei he ʻOtuá

Nofo Malí​—Ko ha Meʻaʻofa mei he ʻOtuá

“Ko ha afo lōtolu ʻe ʻikai ke motu vave ia.”​—TANGATA MALANGA 4:12.

1, 2. (a) Ko e hā ʻoku ʻamanaki ki ai ʻa e kakai toki mali foʻoú? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi te tau lāulea ki ai ʻi he vahe ko ení?

 SIOLOTO atu ki ha taʻahine mo ha tangata mali fiefia ʻi hona ʻaho malí. ʻOkú na loto-māfana fekauʻaki mo ʻena moʻui ʻi he kahaʻú pea fonu ʻi he ʻamanaki mo e fakaʻānaua. ʻOkú na ʻamanaki ʻe fuoloa mo fakafiefia ʻena nofo malí.

2 Kae kehe, ko e ngaahi nofo mali lahi ʻoku kamata leleí ʻoku ʻikai ke pehē ai pē. Ke tuʻuloa mo fiefia ha nofo mali, ʻoku fiemaʻu ki he ongo meʻá ʻa e tataki mei he ʻOtuá. Ko ia tau lāulea angé ki he tali ʻa e Tohi Tapú ki he ngaahi fehuʻi ko ení: Ko e hā ʻa e ʻaonga ʻe niʻihi ʻo e nofo malí? Kapau te ke mali, ʻe lava fēfē ke ke fili lelei ho hoá? ʻE lava fēfē ke ke hoko ko ha husepāniti pe uaifi lelei? Pea ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi ha nofo mali ke tuʻuloa?​—Lau ʻa e Palōveepi 3:5, 6.

ʻOKU TOTONU KE U MALI?

3. ʻOkú ke tui ʻoku fiemaʻu ke mali ha tokotaha ka ne toki fiefia? Fakamatalaʻi.

3 ʻOku tui ʻa e niʻihi heʻikai lava ke fiefia ha tokotaha kae ʻoua kuó ne mali. Ka ʻoku ʻikai ke moʻoni eni. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe lava ke hoko ʻa e taʻemalí ko ha meʻaʻofa. (Mātiu 19:11, 12) Pea naʻe pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e taʻemalí. (1 Kolinitō 7:32-38) Ko e meʻa pē ia ʻaʻau pe te ke fili ke ke mali. ʻOku ʻikai totonu ke ke fakaʻatā ho ngaahi kaumeʻá, fāmilí, pe ko e anga fakafonuá ke nau tenge koe ke ke mali.

4. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻe niʻihi ʻo ha nofo mali lelei?

4 ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e nofo malí foki ko ha meʻaʻofa mei he ʻOtuá pea ʻoku ʻi ai hono ngaahi ʻaonga. Naʻe pehē ʻe Sihova fekauʻaki mo e ʻuluaki tangatá, ʻa ʻĀtama: “ʻOku ʻikai lelei ki he tangatá ke hokohoko atu ʻene nofo toko tahá. Te u ngaohi ha tokoni kiate ia, ko ha fakakakato ʻo ia.” (Sēnesi 2:18) Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa ʻIvi ke ne hoko ko e uaifi ʻo ʻĀtama, pea naʻá na hoko ai ko e ʻuluaki fāmili fakaetangatá. Kapau ʻoku maʻu fānau ha ongo meʻa, ʻoku totonu ke ʻai ʻe heʻena nofo malí ke ʻi ai ha ʻātakai maʻumaʻuluta ʻa ia ʻe lava ke na ʻohake ai kinautolu. Ka ko hono maʻu ha fānaú ʻoku ʻikai ko e taumuʻa pē ia ʻo e nofo malí.​—Saame 127:3; ʻEfesō 6:1-4.

5, 6. ʻE lava fēfē ke hoko ha nofo mali ʻo hangē “ko ha afo lōtolu”?

5 Naʻe tohi ʻe Tuʻi Solomone: “Ko e toko uá ʻoku lelei ange ia ʻi he toko tahá koeʻuhí ʻokú na maʻu ha totongi lelei ʻi heʻena ngāue mālohí. He ʻo kapau ʻe tō ha toko taha ʻiate kinaua, ʻe lava ʻe he tokotaha ʻe tahá ke tokoniʻi hake ia. Ka ko e hā ʻe hoko ki he tokotaha ʻoku toó ʻi he ʻikai ha tokotaha ke ne tokoniʻi hake iá? . . . Pea ko ha afo lōtolu ʻe ʻikai ke motu vave ia.”​—Tangata Malanga 4:9-12.

6 Ko ha nofo mali lelei ʻe lava ke hoko ko e kaumeʻa lelei taha ia ʻi he vahaʻa ʻo ha ongo meʻa ʻa ia ʻokú na fetokoniʻaki, fefakafiemālieʻaki, mo femaluʻiʻaki. ʻE lava ke ʻai ʻe he ʻofá ha nofo mali ke mālohi, ka ʻe hoko ʻa e nofo malí ʻo toe mālohi ange ʻi he taimi ʻoku lotu ai kia Sihova ha husepāniti mo ha uaifi. ʻE lava leva ai ke hoko ʻena nofo malí ʻo hangē “ko ha afo lōtolu,” ko ha maea tuʻoni ʻe tolu ʻoku fī fakataha. Ko ha maea hangē ko iá ʻoku mālohi ange ia ʻi ha maea ʻoku tuʻoni pē ʻe ua. ʻE mālohi ha nofo mali ʻi he taimi ʻoku kau ai ki ai ʻa Sihová.

7, 8. Ko e hā ʻa e faleʻi naʻe fai ʻe Paula fekauʻaki mo e nofo malí?

7 Hili ʻa e mali ʻa ha ongo meʻa, ʻe lava ke na fiefia ʻi hono fakatōliʻa ʻena ngaahi holi fakanatula fakaefehokotaki fakasino fakaekinauá. (Palōveepi 5:18) Kae kehe, kapau ʻoku mali pē ha tokotahá ke fakatōliʻa ʻa e ngaahi holi ko ení, heʻikai nai ke ne fili fakapotopoto ha hoa. Ko e ʻuhinga ia ʻoku pehē ai ʻe he Tohi Tapú ʻoku totonu ke toki fai pē ha nofo mali hili ʻa e mahili atu ha tokotaha mei he “tuʻunga ʻo e kei talavoú,” ʻa e taimi ʻi he moʻuí ʻa ia ʻoku tautefito ai ʻene mālohi ʻa e ngaahi holi fakaefehokotaki fakasinó. (1 Kolinitō 7:36) ʻOku lelei ange ke tatali ke toki mali kae ʻoua kuo holo hifo ʻa e ngaahi ongoʻi ko iá. ʻE lava leva ai ke toki fakakaukau lelei ange ha tokotaha pea fai ha fili lelei ange.​—1 Kolinitō 7:9; Sēmisi 1:15.

8 Kapau ʻokú ke fakakaukau ke ke mali, ʻoku lelei ke ke tali mo lāuʻilo ko e nofo mali kotoa pē ʻe ʻi ai hono ngaahi pole. Naʻe pehē ʻe Paula ko e faʻahinga ʻoku malí “ʻe ʻi ai ʻa e mamahi ʻi honau kakanó.” (1 Kolinitō 7:28) Naʻa mo e nofo mali lelei tahá ʻe fou atu ʻi ha ngaahi taimi faingataʻa. Ko ia kapau ʻokú ke fakamulitukuʻaki ʻokú ke loto ke mali, fakapapauʻi ke ke fili fakapotopoto ho hoá.

KO HAI ʻOKU TOTONU KE U MALI MO IÁ?

9, 10. Ko e hā ʻe hokó kapau te tau mali mo ha taha ʻoku ʻikai ke lotu kia Sihova?

9 Ko ha tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu mahuʻinga eni ke manatuʻi ʻi hono fili ha husepāniti pe ko ha uaifí: “ʻOua te mou hoko ʻo haʻi hōhoatamaki fakataha mo e kau taʻetuí.” (2 Kolinitō 6:14) Ko e fakatātā ko ení ʻoku makatuʻunga ia ʻi ha meʻa naʻe ngāueʻaki ʻi he ngoué. Kapau ʻoku kehekehe ʻaupito ha ongo monumanu ʻi hona lahí pe iví, heʻikai ke haʻi fakataha kinaua ʻe ha tokotaha ngoue ke na ngāue ʻi he ngoué. ʻE ʻikai ko ha anga-ʻofa ia ki ha taha ʻo e ongo monumanú koeʻuhí he te na fakatou faingataʻaʻia. ʻI ha founga meimei tatau, ko ha nofo mali ʻi he vahaʻa ʻo ha taha ʻoku lotu kia Sihova mo ha taha ʻoku ʻikai lotu kiate ia ʻoku ngalingali ʻe iku ia ki he ngaahi palopalema lahi. Ko ia ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu ʻa e faleʻi fakapotopoto ke mali “ʻi he ʻEikí pē.”​—1 Kolinitō 7:39.

10 ʻI he taimi ʻe niʻihi, kuo fakakaukau ai ʻa e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ʻe sai ange ke nau mali mo ha taha ʻoku ʻikai ke lotu kia Sihova ʻi haʻanau toko taha. Ka ʻo kapau ʻoku tau tukunoaʻi ʻa e faleʻi Fakatohitapú, ko e olá ʻoku faʻa hoko ʻo fakalotomamahi mo ʻikai ha fiefia. ʻI he tuʻunga ko e kau lotu ʻa Sihová, ko e tauhi kiate iá ʻa e meʻa mahuʻinga taha ʻi heʻetau moʻuí. ʻE fēfē hoʻo ongoʻí kapau ʻoku ʻikai lava ke ke vahevahe mo ho hoá ʻa e tafaʻaki mahuʻinga taha ko ia ʻi hoʻo moʻuí? Kuo fili ʻa e tokolahi ke nau nofo taʻemali ai pē kae ʻikai ke mali mo ha tokotaha ʻoku ʻikai ke ʻofa mo tauhi kia Sihova.​—Lau ʻa e Saame 32:8.

11. ʻE lava fēfē ke ke fili lelei ho hoa malí?

11 ʻOku ʻikai ke ʻuhinga ení ia ko ha faʻahinga taha pē ʻoku tauhi kia Sihova te ne hoko ko ha husepāniti pe uaifi lelei kiate koe. Kapau ʻokú ke fakakaukau ke mali, kumi ha taha ʻokú ke saiʻia moʻoni ai mo feohi lelei mo iá. Tatali kae ʻoua kuó ke maʻu ha taha ʻoku loto ke ne fai ʻa e ngaahi meʻa tatau ʻi he moʻuí mo ia ʻokú ke loto ke faí pea ʻokú ne fakamuʻomuʻa ʻa e tauhi ki he ʻOtuá. Vaheʻi ha taimi ke lautohi mo fakalaulauloto ai ki he faleʻi ʻaonga ki he nofo malí ʻoku ʻomai ʻi he ʻū tohi mei he tamaioʻeiki anga-tonú.​—Lau ʻa e Saame 119:105.

12. Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e nofo mali ʻoku aleaʻi ʻe he mātuʻá?

12 ʻI he ngaahi anga fakafonua ʻe niʻihi, ʻoku angamaheniʻaki ke fili ʻe he ngaahi mātuʻá ha hoa mali maʻa honau fohá pe ʻofefiné. ʻOku ʻi ai ʻa e tui ko e ongo mātuʻá ʻokú na ʻiloʻi ʻa e toko taha ʻe lelei taha ki heʻena tamá. Ko e anga fakafonua ko ení naʻe angamaheniʻaki ia ʻi he taimi ʻo e Tohi Tapú. Ko ia kapau ʻoku fili ho fāmilí ke muimui ʻi ha anga fakafonua pehē, ʻe lava ke tokoniʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ke kumi ki aí. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe fili ai ʻe ʻĒpalahame ha uaifi maʻa hono foha ko ʻAisaké, ko e meʻa naʻá ne fakamuʻomuʻá naʻe ʻikai ko e paʻangá pe ko e tuʻunga fakasōsialé; ka naʻá ne fili ʻa ia naʻe ʻofa kia Sihová.​—Sēnesi 24:3, 67; sio ki he Fakamatala ʻi he Ngataʻangá 25.

ʻE LAVA FĒFĒ KE U TEUTEU KI HE NOFO MALÍ?

13-15. (a) ʻE lava fēfē ke teuteu ha tangata ke ne hoko ko ha husepāniti lelei? (e) ʻE lava fēfē ke teuteu ha fefine ke ne hoko ko ha uaifi lelei?

13 Kapau ʻokú ke fakakaukau ke mali, fakapapauʻi ʻokú ke mateuteu. Te ke fakakaukau nai ʻokú ke pehē, ka tau lāulea angé ki he meʻa ʻoku ʻuhinga moʻoni ki ai ʻa e teuteu ki he nofo malí. Te ke ʻohovale nai ʻi he talí.

Vaheʻi ha taimi ke lau ai mo fakalaulauloto ki he faleʻi ʻoku ʻomai ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ki he nofo malí

14 ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻoku maʻu ʻe he ngaahi husepānití mo e uaifí ʻa e ngafa kehekehe ʻi he fāmilí. Ko ia ʻoku ʻuhinga lelei ko e hoko ʻo mateuteu ki he nofo malí ʻe ʻuhinga ia ki ha meʻa kehe ʻo fakatuʻunga pē pe ko ha tangata pe fefine koe. Kapau ʻoku fakakaukau ha tangata ke mali, ʻoku fiemaʻu ke ne ʻeke hifo pe ʻokú ne mateuteu ke hoko ko e ʻulu ʻo ha fāmili. ʻOku ʻamanekina ʻe Sihova mei ha husepāniti ke ne tokangaʻi fakamatelie mo fakaeongo ʻa hono uaifí mo e fānaú. Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga tahá, ʻoku fiemaʻu ke takimuʻa ʻa e husepānití ʻi he lotu ʻa hono fāmilí ki he ʻOtuá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ko ha tangata ʻoku ʻikai te ne tokangaʻi ʻa hono fāmilí ʻokú ne “kovi ange ai ʻi ha tokotaha taʻetui.” (1 Tīmote 5:8) Ko ia kapau ko ha tangata koe ʻokú ke fakakaukau ke mali, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ngāueʻaki ai ʻa e tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ko ení: “Teuteu hoʻo ngāue ʻi tuʻá, pea ʻai ke maau ʻa e meʻa kotoa pē ʻi hoʻo ngoué; peá ke toki langa leva ho falé.” ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, ki muʻa ke ke malí, fakapapauʻi ʻe lava ke ke hoko ko e faʻahinga husepāniti ʻoku fiemaʻu mai ʻe Sihová.​—Palōveepi 24:27.

15 Ko ha fefine ʻoku fakakaukau ke mali ʻoku fiemaʻu ke ne ʻeke hifo pe ʻokú ne mateuteu ki he ngaahi fatongia ʻo ha uaifi mo ha faʻē nai. ʻOku lave ʻa e Tohi Tapú ki he niʻihi ʻo e ngaahi founga lahi ʻoku lava ke tokangaʻi ai ʻe ha uaifi lelei ʻa hono husepānití mo e fānaú. (Palōveepi 31:10-31) ʻI he ʻahó ni, ʻoku fakakaukau pē ʻa e kakai tangata mo e kakai fefine tokolahi ki he meʻa ʻe fai ʻe ha hoa mali maʻanautolú. Ka ʻoku fiemaʻu mai ʻe Sihova ke tau fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke tau fai maʻa hotau hoá.

16, 17. Kapau ʻokú ke fakakaukau ke mali, ko e hā ʻoku totonu ke ke fakalaulauloto ki aí?

16 Ki muʻa ke ke malí, fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe Sihova fekauʻaki mo e ngaahi husepānití mo e uaifí. ʻI he hoko ko e ʻulu ʻo e fāmilí ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻe lava ke hoko ha tangata ʻo houtamaki, fakaesino pe fakaeongo. Ko ha ʻulu lelei ʻo ha fāmili ʻokú ne faʻifaʻitaki kia Sīsū, ʻa ia ʻoku anga-ʻofa mo anga-lelei maʻu pē ki he faʻahinga ʻokú ne tokangaʻí. (ʻEfesō 5:23) ʻI he tafaʻaki ʻa e fefiné, ʻoku fiemaʻu ke ne fakakaukau fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e poupou ki he ngaahi fili ʻa hono husepānití pea ngāue fāitaha mo ia. (Loma 7:2) ʻOku fiemaʻu ke ne ʻeke hifo pe ʻe lava ke ne fiefia ʻi he anganofo ki ha tangata taʻehaohaoa. Kapau ʻoku ʻikai te ne fakakaukau te ne malava, te ne fili nai ai ʻoku lelei ange ke ne nofo taʻemali ai pē.

17 ʻOku fiemaʻu ke tokanga lahi ange ʻa e ngaahi husepānití mo e uaifí fekauʻaki mo e fiefia ʻa honau hoá ʻi haʻanautolú. (Lau ʻa e Filipai 2:4.) Naʻe tohi ʻe Paula: “Kuo pau ki he tokotaha taki taha ʻo kimoutolu ke ne ʻofa ki hono uaifí ʻo hangē pē ko ʻene ʻofa ʻiate iá; ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku totonu ki he uaifí ke ne fakaʻapaʻapa loloto ki hono husepānití.” (ʻEfesō 5:21-33) ʻOku fiemaʻu fakatouʻosi ke ongoʻi ʻe he kakai tangatá mo e kakai fefiné ʻoku ʻofaʻi mo fakaʻapaʻapaʻi kinautolu. Ka ke lele lelei ha nofo mali, ʻoku fiemaʻu tautefito ki ha tangata ke ne ʻiloʻi ʻoku fakaʻapaʻapaʻi ia ʻe hono uaifí, pea ʻoku fiemaʻu tautefito ki ha fefine ke ne ʻiloʻi ʻoku ʻofaʻi ia ʻe hono husepānití.

18. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tokanga ʻa e ngaahi hoá lolotonga ʻa e faisoó?

18 Ko e faisoó ʻoku totonu ke hoko ko ha taimi fakafiefia ia ki ha ongo meʻa ʻi heʻena hoko ʻo feʻilongaki lelei angé. Ko ha toe taimi foki ia ke na faitōnunga ai mo faitotonu koeʻuhi ke lava ai ʻo na fakapapauʻi pe ʻokú na loto moʻoni ke na nofo fakataha lolotonga ʻena moʻuí. Lolotonga ʻa e faisoó, ʻoku ako ai ha tangata mo ha fefine ke na fetuʻutaki pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻi he loto moʻoni ʻo e toko taha taki taha. ʻI he tupulekina ʻa hona vahaʻangataé, ʻoku fakanatula pē ke na ongoʻi femanakoʻaki. Ka ʻoku fiemaʻu ke na mapuleʻi ʻa e anga ʻo ʻena fakahāhā ʻa e ngaahi ongoʻi ko ení ki muʻa ke na malí koeʻuhí ke ʻoua naʻá na fai ha meʻa taʻetaau. Ko e ʻofa moʻoní te ne tokoniʻi kinaua ke na maʻu ʻa e mapuleʻi-kitá pea ʻe taʻofi ai kinaua mei hono fai ha meʻa ʻa ia ʻe maumauʻi ai hona vahaʻangatae fakaekinauá pea pehē kia Sihova.​—1 Tesalonaika 4:6.

Lolotonga ʻa e faisoó, ʻe lava ke ako ai ha tangata mo ha fefine ke na fetuʻutaki

ʻE LAVA FĒFĒ KE U ʻAI KE TUʻULOA ʻEKU NOFO MALÍ?

19, 20. ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa e kau Kalisitiané ki he nofo malí?

19 Ko e ngaahi tohi mo e faiva lahi ʻoku fakaʻosiʻaki ha fuʻu mali lahi mo fakafiefia. ʻI he moʻui moʻoní, ko e malí ko e kamataʻangá pē ia. Naʻe fakataumuʻa ʻe Sihova ʻa e nofo malí ke hoko ko ha vahaʻangatae tuʻuloa.​—Sēnesi 2:24.

20 ʻI he ʻahó ni, ʻoku vakai ai ʻa e tokolahi ki he nofo malí ko ha fokotuʻutuʻu fakataimi pē. ʻOku faingofua ke mali pea ʻoku faingofua ke vete. ʻOku tui ʻa e niʻihi ʻi he taimi ʻoku kamata ai ha palopalemá, kuo taimi ke liʻaki honau hoá pea fakangata ʻa e nofo malí. Kae manatuʻi ʻa e fakatātā ʻi he Tohi Tapú ki ha maea mālohi naʻe ngaohiʻaki ha tuʻoni afo ʻe tolu kuo fī fakatahá. Ko ha maea hangē ko iá heʻikai ke motu naʻa mo e ʻi he malumalu ʻo ha tenge lahi. ʻI heʻetau hanga kia Sihova ki ha tokoní, ʻe lava ai ke tuʻuloa ʻetau nofo malí. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e meʻa kuo haʻi fakatahaʻi ʻe he ʻOtuá, tuku ke ʻoua naʻa fakamāvae ia ʻe ha tangata.”​—Mātiu 19:6.

21. Ko e hā te ne tokoniʻi ha husepāniti mo ha uaifi ke na feʻofaʻakí?

21 ʻOku tau maʻu kotoa ʻa e ngaahi mālohinga mo e vaivaiʻanga. ʻOku faingofua ʻaupito ke tokangataha ki he ngaahi vaivaiʻanga ʻo e niʻihi kehé, tautefito ki he vaivaiʻanga ʻa hotau hoa malí. Ka ʻo kapau ʻoku tau fai eni, heʻikai ke tau fiefia. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻoku tau tokangataha ki he ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo hotau hoá, ʻe lava ke tau maʻu ha nofo mali fiefia. ʻOku ʻuhinga lelei ke maʻu ha vakai peheni ki ha hoa mali taʻehaohaoa? ʻIo! ʻOku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻetau taʻehaohaoá, neongo ia ʻokú ne tokangataha ki hotau ngaahi ʻulungaanga leleí. Sioloto atu kapau naʻe ʻikai te ne pehē! Naʻe pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Kapau ko e ngaahi faihalá ʻokú ke siofí, ʻe Iā, ko hai leva ai, ʻe Sihova, ʻe lava ke tuʻú?” (Saame 130:3) ʻE lava ke faʻifaʻitaki ʻa e ngaahi husepānití mo e uaifí kia Sihova ʻaki ʻenau fakasio ʻa e lelei ʻa honau hoá pea vave ke fakamolemole.​—Lau ʻa e Kolose 3:13.

22, 23. Naʻe anga-fēfē hono fokotuʻu ʻe ʻĒpalahame mo Sela ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he kakai malí?

22 ʻI he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, ʻe lava ke hoko ai ha nofo mali ʻo toe mālohi ange. Naʻe maʻu ʻe ʻĒpalahame mo Sela ha nofo mali fuoloa mo fiefia. ʻI hono tala ʻe Sihova kia ʻĒpalahame ke ne tuku ange ʻa hona ʻapi ʻi he kolo ko ʻUá, ngalingali naʻe taʻu 60 tupu ʻa Sela. Sioloto atu ki he faingataʻa kiate ia ke ne tuku ange ʻa hono ʻapi leleí ka ne nofo ʻi ha ngaahi tēniti. Ka ko Selá naʻá ne hoko ko ha kaumeʻa mo e hoa lelei ʻo hono husepānití, pea naʻá ne fakaʻapaʻapaʻi moʻoni ia. Ko ia naʻá ne poupou ki he ngaahi fili ʻa ʻĒpalahamé pea tokoni kiate ia ke ne ʻai ia ke lavameʻa.​—Sēnesi 18:12; 1 Pita 3:6.

23 Ko e moʻoni, ko hono maʻu ha nofo mali leleí ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻe felotoi maʻu pē ha husepāniti mo ha uaifi ʻi he meʻa kotoa pē. ʻI he taimi ʻe taha, naʻe ʻikai loto-tatau ai ʻa ʻĒpalahame mo Sela, ka naʻe tala ange ʻe Sihova kiate ia: “Fanongo kiate ia.” Naʻe fai pehē ʻa ʻĒpalahame, pea naʻe ola lelei. (Sēnesi 21:9-13) Kapau ʻoku ʻikai te ke loto-tatau ʻi he taimi ʻe niʻihi mo ho hoá, ʻoua ʻe loto-siʻi. Ko e meʻa mahuʻingá he naʻa mo e taimi ʻokú mo taʻefelotoi aí, ʻokú mo kei feʻofaʻaki pē mo fefakaʻapaʻapaʻaki.

ʻAi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ko e konga ia ʻo hoʻo nofo malí mei he kamataʻangá

24. ʻE lava fēfē ke ʻoatu ʻe heʻetau nofo malí ʻa e lāngilangí kia Sihova?

24 ʻI he fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi hoa mali fiefia ʻe laui afe. Kapau ʻokú ke loto ke ke mali, manatuʻi ko hono fili ho hoá ko e taha ia ʻo e fili mahuʻinga taha ʻe faifai ange peá ke faí. ʻE kaunga ia ki he toenga ʻo hoʻo moʻuí, ko ia hanga kia Sihova ki ha tataki. Te ke malava leva ai ke fili fakapotopoto ho hoá, teuteu lelei ki he nofo malí, pea ngāue ke langa hake ha haʻi mālohi mo ʻofa ʻa ia ʻe ʻoatu ai ʻa e lāngilangí kia Sihova.