Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Hā ʻOku Leaʻaki ʻe he Tohi Tapú Fekauʻaki mo e Nounou Fakameʻatokoni ʻi he ʻAho Ní?

Ko e Hā ʻOku Leaʻaki ʻe he Tohi Tapú Fekauʻaki mo e Nounou Fakameʻatokoni ʻi he ʻAho Ní?

 “ʻIkai ha fiekaia.” Ko e lea ko iá ʻokú ne fakahaaʻi mai ʻa e taumuʻa ʻa e kau taki ʻo e māmaní ki he taha ʻo e palopalema lahi taha ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá​—ko hono tokonaki ʻa e meʻakai ki he tokotaha kotoa ʻi he māmaní. a Ka ʻe toe ngata ʻa e fiekaiá ʻi he māmaní? Ko e hā ʻa e lau ʻa e Tohi Tapú?

Naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoni ʻi he ʻaho ní

 Naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻe hoko ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoní ʻi hotau taimí, ko ha vahaʻa taimi ʻoku ui ko e “ngaahi ʻaho fakaʻosí.” (2 Tīmote 3:1) ʻOku ʻikai ke fakatupunga ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoni ko ʻení ka kuó ne ʻomai ha fakatokanga fekauʻaki mo ia. (Sēmisi 1:13) Fakatokangaʻi ʻa e kikite Fakatohitapu ʻe ua.

 “ʻE ʻi ai ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoni . . . ʻi he feituʻu ki he feituʻu.” (Mātiu 24:7) Ko e kikite Fakatohitapu ko ení naʻá ne tomuʻa tala ha honge ʻi māmani lahi. Ko e meʻa ʻoku fakatupu tokangá, ko ha līpooti ki muí ni mai mei he kakai ʻoku nau ako ki he founga hono ngaohi mo tufaki ʻa e meʻakaí ʻoku pehē ai: “ʻOku ʻikai ke ola lelei ʻa e feinga ʻa e māmaní ke fakangata ʻa e fiekaiá, ʻikai maʻu ha meʻakai feʻunga mo e fasimanavá.” b Ko e kakai ʻe laui teau miliona ʻi he ngaahi fonua lahi ʻoku ʻikai lava ke nau maʻu ʻa e meʻakai ʻoku nau fiemaʻú. Ko e meʻa fakamamahí, ʻoku iku ʻo mate ai ʻa e tokolahi ʻo kinautolu.

 “Vakai, tā ko ha hoosi ʻuliʻuli, pea ko e tokotaha naʻe heka aí naʻá ne toʻo ha meʻafua fua mamafa ʻi hono nimá.” (Fakahā 6:5) ʻI he kikite ko ení, ko e hoosi fakaefakatātaá mo e tokotaha ʻoku heka aí ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e honge ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. c Ko e meʻafua fua mamafa ʻi he nima ʻo e tokotaha ʻoku heka ʻi he hōsí ʻoku fakataumuʻa ia ke fuaʻaki ʻa e lahi ʻo e ʻinasi meʻakaí. ʻI he haʻu ʻa e tangata heka hoosi ko ení, ʻoku ongo mai ha leʻo ʻo fanongonongo ko e ngaahi totongi ʻo e meʻakaí ʻe mamafa ʻaupito pea fakatokanga ki he kakaí ke ʻoua ʻe maumauʻi ʻa e meʻakai tefitó. (Fakahā 6:6) ʻOku fakatātaaʻi tonu mātē ʻe he meʻá ni ʻa e nounou fakameʻatokoni ʻi māmani lahi ʻi he ʻaho ní, ʻa ia ko e kakai ʻe laui piliona ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo kumi pe maʻu ʻa e meʻakai fakatupu moʻui leleí.

Founga ʻe ngata ai ʻa e ngaahi nounou fakameʻatokoní

 ʻOku pehē ʻe he kau mataotaó ko hotau foʻi palanité ʻoku lava ke ne fakatupu ʻa e meʻakai hulu fau ke fafangaʻaki ʻa e tokotaha kotoa ʻi aí. Ko ia leva, ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻokú ne fakatupunga ʻa e nounou fakameʻatokoní? Pea ko e hā ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e meʻa ʻe fai ʻe hotau Tokotaha-Fakatupú, ʻa Sihova, d ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalema ko ení?

 Palopalema: ʻOku ʻikai malava ʻe he ngaahi puleʻangá ʻo toʻo atu ʻa e masivá mo e fakamaau taʻetotonú ʻa ia ʻokú ne fakatupunga ʻa e kakaí ke nau kei fiekaia.

 Fakaleleiʻanga: Ko e ngaahi puleʻanga fakaetangata taʻehaohaoá ʻe fetongiʻaki ia ha puleʻanga haohaoa​—ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Taniela 2:44; Mātiu 6:10) ʻI he ʻahó ni, ʻoku fāinga ʻa e kakai masiva tokolahi ke maʻu ha meʻakai, ka ʻe liliu eni ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku lave ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi, ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá: “Te ne fakahaofi ʻa e masiva ʻoku tangi ki ha tokoní, pehē foki ki he tokotaha māʻulaló mo ha taha pē ʻoku ʻikai hano tokoní. . . . ʻE lahi fau ʻa e uité ʻi he māmaní; ʻe mahutafea ʻa e tumutumu ʻo e ngaahi moʻungá.”​—Saame 72:12, 16.

 Palopalema: ʻOku fakatupunga ʻe he ngaahi taú ʻa e maumau mo e fetōʻaki fakaʻekonōmika, ʻo fakangatangata pe taʻofi ai ʻa hono tufaki ʻa e meʻakaí.

 Fakaleleiʻanga: “ʻOkú ne [Sihova] fakangata ʻa e ngaahi taú ʻi he māmaní kotoa. ʻOkú ne fesiʻi ʻa e kaufaná peá ne tutuʻu ʻa e taó; ʻokú ne tutu ʻa e ngaahi saliote taú ʻaki ʻa e afi.” (Saame 46:9) ʻE fakaʻauha ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻataú mo e faʻahinga ʻoku nau fakatupunga ʻa e taú. Ko hono olá, ko e tokotaha kotoa te nau malava ke maʻu ʻa e meʻakaí ʻi ha founga malu mo faingofua. ʻOku talaʻofa ʻe he Tohi Tapú: “ʻE tupu ʻāfaʻafa ai ʻa e māʻoniʻoní, pea ko e melinó ʻe hulu fau.”​—Saame 72:7.

 Palopalema: Ko e feliuliuaki ʻa e ʻeá mo e ngaahi fakatamaki fakanatulá ʻoku uesia ai ʻa e ngoué pea hoko ʻo mate ai ʻa e fanga monumanú.

 Fakaleleiʻanga: Ko e ʻOtuá te ne puleʻi lelei ʻa e ngaahi mālohi ʻo natulá pea ʻai ʻa e ngaahi tuʻungá ke lelei ange ki he fua ʻo e meʻakaí. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻOkú ne [Sihova] fakanonga ʻa e fuʻu matangí; ʻoku hoko ʻo sīlongo ai ʻa e ngaahi peau ʻo e tahí. . . . ʻOkú ne liliu ʻa e toafá ko ha ngaahi anovai kahoʻia, mo e fonua mōmoá ko ha ngaahi matavai. ʻOkú ne ʻai ke nofo ai ʻa e fiekaiá . . . ʻOku nau tūtuuʻi ʻa e tenga ʻi he ngaahi ngoué pea tō ʻa e ngaahi ngoue kālepi ʻoku maʻu ai ʻa e fua lahi.”​—Saame 107:29, 35-37.

 Palopalema: Ko e faʻahinga mānumanu mo taʻefaitotonú ʻoku nau ngaohi ʻa e meʻakaí ʻi ha founga ʻoku ʻikai ke malu pe taʻofi hono fakaaʻu atu ʻa e meʻakaí ki he faʻahinga ʻoku nau fiemaʻu iá.

 Fakaleleiʻanga: Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne toʻo atu ʻa e kakai kotoa ʻoku nau taʻefaitotonu mo kākaá. (Saame 37:10, 11; ʻAisea 61:8) ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa Sihova ko e ʻOtuá ko ia “ʻa e Tokotaha ʻokú ne fakapapauʻi ke fai ʻa e fakamaau totonu ki he faʻahinga ʻoku kākāʻí, ʻa e Tokotaha ʻokú ne foaki ʻa e mā ki he fiekaiá.”​—Saame 146:7.

 Palopalema: Ko e vahe tolu ʻe taha ʻo e meʻakai ʻi he māmaní ʻoku maumauʻi pe ʻikai fakaʻaongaʻi ʻi he taʻu taki taha.

 Fakaleleiʻanga: ʻI he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻe levaʻi lelei ʻa e meʻakaí. Lolotonga ʻa e ʻi māmani ʻa Sīsuú, naʻá ne fakaʻehiʻehi mei hono maumauʻi ʻa e meʻakaí. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi ʻe taha naʻá ne fafangaʻi fakaemana ha fuʻu kakai laka hake he toko 5,000. Ki mui ai, naʻá ne fakahinohino ki heʻene kau ākongá: “Tānaki fakataha ʻa e mapakipakiʻi mā ʻoku toé, ke ʻoua ʻe maumau ha meʻa.”​—Sione 6:5-13.

 Koeʻuhi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne fakangata ʻa e tupuʻanga tefito ʻo e fiekaiá, ko ia ko e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá te nau fiefia ʻi hono maʻu ʻa e meʻakai hulu fau mo fakatupu moʻui leleí. (ʻAisea 25:6) Ke ako fekauʻaki mo e taimi ʻe fakahoko ai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e meʻá ni, sio ki he kupu “ʻE Pule Fakakū ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he Māmaní?

a Ko e ʻĀsenita ki he Palani Fakalakalaka 2030, naʻe fili ʻe he kotoa ʻo e Mēmipa ʻo e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ʻi he 2015.

b Ko ha ngaahi līpooti mei he Kautaha Meʻatokoni mo e Ngoue ʻa e Puleʻanga Fakatahatahá, ko e Tokoni Fakavahaʻapuleʻanga ki he Fakalakalaka Fakangoué, ko e Tokoni ʻa e Puleʻanga Fakatahatahá ki he Fānaú, ko e Puleʻanga Fakameʻatokoni ʻa e Puleʻanga Fakatahataha ʻi Māmaní mo e Kautaha Moʻui ʻa Māmaní.

c Ke ako lahi ange fekauʻaki mo e kau tangata heka hoosi ʻi he Fakahaá, sio ki he kupu “Kau Tangata Heka Hoosi ʻe Toko Faá​—Ko Hai Kinautolu?

d Ko Sihová ko e huafa fakafoʻituitui ia ʻo e ʻOtuá. (Saame 83:18) Sio ki he kupu “Ko Hai ʻa Sihova?