Skip to content

Skip to table of contents

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

HANGANAKI LEʻO!

Poto Fakakomipiutá​—Ko ha Tāpuaki pe ko ha Mala?​—Ko e Hā ʻa e Lau ʻa e Tohi Tapú?

Poto Fakakomipiutá​—Ko ha Tāpuaki pe ko ha Mala?​—Ko e Hā ʻa e Lau ʻa e Tohi Tapú?

 Ki muí ni mai, ko e kau taki ʻi he māmaní, kau faisaienisí mo e kau faʻu tekinolosiá kuo nau fakamatala fekauʻaki mo e mālohi ʻo e poto fakakomipiutá (AI). Neongo ʻoku nau fakahaaʻi hono mahuʻingá, ʻoku nau toe fakahaaʻi foki ʻenau hohaʻa fekauʻaki mo e malava ke ngāuehalaʻaki iá.

  •   “Ko e AI ko e taha ia ʻi he ngaahi tekinolosia mālohi taha ʻi he ʻaho ní, pea ʻokú ne maʻu ʻa e malava ke ne fakaleleiʻi ʻa e moʻui ʻa e kakaí . . . ʻI he taimi tatau, ʻoku maʻu ʻe he AI ʻa e malava ke ne fakamanamanaʻi lahi ange ʻa e tuʻunga malú, uesia ʻa e totonu ʻa e tangatá pea toʻo atu ʻa e falala mo e tui ʻa e kakaí ki he temokalatí.”​—Kamala Harris, ko e tokoni palesiteni ʻo ʻAmelika, Mē 4, 2023.

  •   “Neongo ʻe ʻomai nai ʻe he poto fakakomipiutá (AI) ha ngaahi fakaleleiʻanga ki he founga fakafaitoʻó, ʻoku toe malava foki ke ne fakamanamanaʻi ʻa e tuʻunga moʻui lelei ʻa e tangatá,” ko e tohi ia ʻa ha kulupu fakavahaʻapuleʻanga ʻo ha kau toketā mo ha kau mataotao ʻi he tafaʻaki fakafaitoʻo ʻoku tataki ʻe Dr. Frederik Federspiel, ʻi ha kupu naʻe pulusi ʻi Mē 9, 2023, ʻi he BMJ Global Health. a

  •   “Ko e AI kuo malava ke hoko ia ko ha meʻangāue ʻokú ne fakamafola ʻa e fakamatala hala. ʻOku vavé ni pē ke hoko ia ko ha fakamanamana ki he ngaahi ngāué. Ko e hohaʻa lahi taha ia ʻa e kau faʻu tekinolosiá naʻa aʻu ki ha taimi ʻe lava ke hoko ia ko ha fakamanamana ki he ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá.”​—The New York Times, Mē 1, 2023.

 ʻE toki tala ʻe he taimí ʻa e tuʻunga ʻe aʻu ki ai hono ngāueʻaki ʻa e AI ki he leleí pe koví. Ko e hā ʻa e lau ʻa e Tohi Tapú?

ʻUhinga ʻoku fakatupunga ai ʻe he ngaahi ngāue ʻa e tangatá ʻa e veiveiuá

 ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻikai malava ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo fakapapauʻi ko ʻenau ngaahi fakalakalaka fakatekinolosiá ʻe ngāueʻaki pē ki he leleí.

  1.  1. Naʻa mo e ʻi he taimi ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e ngaahi taumuʻa lelei, heʻikai nai lava ke nau tomuʻa sio ki he ngaahi nunuʻa kovi ʻo ʻenau ngaahi ngāué.

    •   “ʻOku ʻi ai ha hala ʻoku hā ngali totonu ki ha tangata, ka ʻi he ʻosi angé ʻoku iku atu ia ki he mate.”​—Palōveepi 14:12.

  2.  2. ʻOku ʻikai lava ʻe ha taha ʻo mapuleʻi ʻa e founga hono ngāueʻaki pe ngāuehalaʻaki ʻe he niʻihi kehé ʻene ngāué.

    •   “Kuo pau ke u tuku atu [ʻeku ngāué] maʻá e tangata ʻe hoko mai ʻi he hili aú. Pea ko hai ʻokú ne ʻilo pe te ne hoko koā ʻo poto pe vale? Neongo ia, te ne pule ki he meʻa kotoa naʻá ku fakamoleki ʻa e ivi lahi mo e poto ke u maʻu mai ʻi he lalo laʻaá.”​—Tangata Malanga 2:18, 19.

 Ko e faʻahinga veiveiua peheé ʻokú ne fakahaaʻi mai ʻa e ʻuhinga ʻoku tau fiemaʻu ai ʻa e tataki mei hotau Tokotaha-Fakatupú.

Feituʻu ʻe lava ke tuku ki ai ʻetau falala paú

 ʻOku talaʻofa ʻe hotau Tokotaha-Fakatupú heʻikai ʻaupito te ne fakaʻatā ʻa e tangatá pe ko ha faʻahinga tekinolosia pē kuo faʻu ʻe he tangatá ke ne fakaʻauha ʻa e māmaní pe faʻahinga ʻo e tangatá.

  •   “ʻOku kei tuʻu ai pē ʻa e foʻi māmaní ʻo taʻengata.”​—Tangata Malanga 1:4.

  •   “Ko e kau māʻoniʻoní te nau maʻu ʻa e māmaní, pea te nau nofo ai ʻo taʻengata.”​—Saame 37:29.

 Fakafou ʻi he Tohi Tapú, ʻoku ʻomai ʻe hotau Tokotaha-Fakatupú kiate kitautolu ʻa e tataki ʻe taki atu ki ha kahaʻu melino mo malu. Ke ako lahi ange fekauʻaki mo e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú, lau ʻa e kupu “ʻOku ʻi Ai ha Tataki Alafalalaʻanga ki ha Kahaʻu Malu?” mo e “Ko ha ʻAmanaki Moʻoni ki ha Kahaʻu Lelei Ange.”

a Mei he kupu “Ko e Fakamanamana ʻo e Poto Fakakomipiutá ki he Moʻui Lelei mo e ʻi Ai ʻa e Faʻahinga ʻo e Tangatá,” faʻu ʻe Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana mo David McCoy.