Ko ha tokotaha ʻoku ʻikai ke foʻingofua ʻokú ne kātekina ʻa e faingataʻá mo e fakalotomamahí. Ko e pōtoʻi ko ení ʻoku maʻu ia fakafou ʻi he hokosia. Hangē pē ko e ako lue ʻa ha kiʻi tama te ne toutou tō, ʻoku pehē pē, heʻikai lava ke ne ako ke lavameʻa ʻi he moʻuí ʻo ʻikai toutou tō.

Ko e fānau ʻe niʻihi ʻoku nau loto-siʻi ʻi heʻenau fehangahangai mo e taʻelavameʻá, faingataʻá pe fakaangá. Ko e niʻihi ʻoku nau foʻi fakaʻaufuli. Neongo ia, ʻoku fiemaʻu ke nau mahinoʻi ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ení:

• Kuo pau pē ke ʻi ai ʻa e taʻelavameʻa ʻi he ngaahi feinga ʻe niʻihi.​—Sēmisi 3:2.

• ʻOku uesia ʻe he faingataʻá ʻa e taha kotoa.​—Tangata Malanga 9:11.

• Ko e fakatonutonú ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki he akó.​—Palōveepi 9:9.

Ko e ʻikai ke foʻingofuá te ne tokoniʻi hoʻo kiʻi tamá ke fehangahangai mo e ngaahi pole ʻi he moʻuí fakataha mo e tuipau.

ʻI he taimi ʻoku taʻelavameʻa ai hoʻo tamá.

TEFITOʻI MOʻONI FAKATOHITAPU: “ʻE tō tuʻo fitu nai ʻa e tokotaha māʻoniʻoní, pea te ne toe tuʻu hake.”​—Palōveepi 24:16.

Tokoniʻi hoʻo kiʻi tamá ke fakakaukau pau. Ko e fakatātaá, ko e hā te ne fai kapau te ne tō ʻi ha sivi ʻi he ʻapiakó? Te ne foʻi nai, ʻo pehē, “Heʻikai pē tonu ha meʻa ʻoku ou fai!”

Ke akoʻi hoʻo kiʻi tamá ke ʻoua ʻe foʻingofuá, tokoniʻi ia ke ne fakakaukau ki ha founga te ne fakalakalaka ai. ʻI he founga ko ení, te ne mapuleʻi ai ʻa e palopalemá kae ʻikai ke maʻukovia ia ai.

ʻI he taimi tatau, fakaʻehiʻehi mei hono fakaleleiʻi ʻa e palopalemá maʻa hoʻo kiʻi tamá. ʻI hono kehé, tokoniʻi ia ke ne faʻu haʻane palani pē ʻaʻana. Te ke ʻeke ange nai kiate ia, “Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke fakalahi ai hoʻo mahinoʻi ʻa e lēsoni ʻokú ke akó?”

ʻI he hoko ʻa e faingataʻá.

TEFITOʻI MOʻONI FAKATOHITAPU: “ʻOku ʻikai te mou ʻilo pe ʻe fēfē hoʻomou moʻuí ʻapongipongi.”​—Sēmisi 4:14.

Ko e moʻuí ʻoku taʻepau. Ko ha tokotaha ʻokú ne tuʻumālie ʻi he ʻahó ni te ne masiva nai ʻapongipongi; ko ha tokotaha ʻoku moʻui lelei ʻi he ʻahó ni te ne puke nai ʻapongipongi. “Ko e veʻe-vavé ʻoku ʻikai te ne ikuna maʻu pē ʻa e lová, pe ko e toʻá pē ʻokú ne ikuna ʻa e taú,”  ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú, “koeʻuhí ʻoku hoko kiate kinautolu kotoa ʻa e ngaahi taimi faingataʻa mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko taʻeʻamanekina.”​—Tangata Malanga 9:11.

ʻI he tuʻunga ko ha mātuʻa, ʻokú ke fai ʻa e kotoa te ke malavá ke maluʻi hoʻo kiʻi tamá mei he fakatuʻutāmakí. Ka ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai malava ke maluʻi hoʻo kiʻi tamá mei he kotoa ʻo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí.

Ko e moʻoni, ʻoku teʻeki nai ke taʻumotuʻa feʻunga hoʻo kiʻi tamá ke ne hokosia ha mole ʻa ha ngāue pe ko ha faingataʻa fakapaʻanga. Neongo ia, ʻe lava ke ke tokoniʻi ia ke fekuki mo e ngaahi faingataʻa kehé​—ko e fakatātaá, ko e mole ha kaumeʻa pe ko e mate ha mēmipa ʻo e fāmilí. a

ʻI hono maʻu ʻe hoʻo kiʻi tamá ha fakaanga lelei.

TEFITOʻI MOʻONI FAKATOHITAPU: “Fanongo ki he faleʻí . . . koeʻuhí ke ke hoko ai ʻo poto ʻi ho kahaʻú.”​—Palōveepi 19:20.

Ko e fakaanga leleí ʻoku ʻikai ko ha houtamaki ia; ko ha tataki ia ʻoku ʻoatu ke fakatonutonu ai ha tōʻonga pe ʻulungaanga.

ʻI he taimi ʻokú ke akoʻi ai hoʻo kiʻi tamá ke tali ʻa e fakatonutonú, ʻe fakasiʻisiʻi ai hoʻomou mamahí. “Kapau ʻoku fakahaofi maʻu pē ʻa e fānaú mei heʻenau ngaahi fehālaakí,” ko e lea ia ʻa ha tamai ko John, “heʻikai pē ke nau poto kinautolu. Te nau hiki pē mei hono fakatupu ha palopalema ʻe taha ki hono fai ʻa e meʻa ʻe taha, pea te ke fakamoleki hoʻo moʻuí ʻi he muimui holo ʻiate kinautolu, ʻo feinga ke tāmateʻi ʻa e afi ʻoku nau fakatupungá. ʻE ʻai ai ʻa e moʻuí ke fakamamahi ki he ngaahi mātuʻá mo e tamá.”

ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi hoʻo tamá ke maʻu ʻaonga mei he fakaanga leleí? ʻI he taimi ʻoku ʻoatu ai ia ki hoʻo kiʻi tamá​—pe ʻi he ʻapiakó pe ʻi ha feituʻu kehe​—talitekeʻi ʻa e hehema ke pehē ʻoku taʻetotonu ʻa e fakatonutonú. ʻI hono kehé, ʻe lava ke ke ʻeke ange:

• “Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ai naʻe ʻoatu ʻa e fakatonutonú?”

• “ʻE lava fēfē ke ke fakalakalaka ki muʻa?”

• “Ko e hā te ke fai ʻi he taimi hono hoko te ke toe ʻi ha tuʻunga pehē ai?”

Manatuʻi, ko e fakaanga leleí ʻe ʻaonga ki hoʻo kiʻi tamá, ʻo ʻikai ʻi he taimí ni pē kae pehē foki ʻi heʻene fuʻu lahí.