Skip to content

Skip to table of contents

Ko Ho Kilí—Ko ha “ʻĀ Kolo”

Ko Ho Kilí—Ko ha “ʻĀ Kolo”

Ko Ho Kilí—Ko ha “ʻĀ Kolo”

Ko e kakai ʻo e ngaahi kolo motuʻá naʻa nau langa ʻa e ngaahi ʻā maluʻi ke taʻofiʻaki ʻa e kau fakatūʻutá. Ko e ʻā koló naʻe fakatou hoko ia ko ha holisi maluʻi ke taʻofituʻu ai ʻa e filí pea mo ha ʻā ʻa ia ʻe malava ke maluʻi mei ai ʻe he kau sōtia maluʻí ʻa e koló. Ko ho sinó ʻoku pehē hono fakakoloaʻaki ha “ʻā” maluʻi—ko ho kilí. ʻOku anga-fēfē hono maluʻi koe ʻe ho kilí mei he kau fakatūʻutá?

Ko e tuʻa ho kilí ʻoku fonu ai ʻa e pekitīliá mo e fanga kiʻi meʻamoʻui valevale kehe, ʻa ia ko honau niʻihi ʻe lava ke ne fakatupunga ʻa e puke mo e mahaki. ʻOku hā mai ko ho kilí ʻokú ne fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi heʻene tuʻu pē ko ha ʻā maluʻí. ʻOku hā foki ʻokú ne seʻe ʻa e kau fakatūʻutá ʻaki ʻene faʻu ʻa e ngaahi polotini pe pepitaiti tāmate siemu, ʻa ia ʻoku nau ngāue ko e kau sōtia maluʻi. Ko e niʻihi ʻo kinautolú ni ʻoku nau ngāue maʻu pē. Ko e niʻihi leva ʻoku nau fakaʻotu mai ʻi he taimi ʻoku lavea ai ʻa e kilí.

Ko e ʻuluaki ongo kulupu ʻo e pepitaiti tāmate siemu naʻe ʻiloʻí, ʻoku ui ko e tifenisini mo e kefelisitini, naʻá na hoko ko e ongo sōtia maluʻi tuʻu mateuteu pē. Ko e ongo kulupú ni fakatouʻosi ʻoku tukuange mai ia ʻe he fanga kiʻi sela ʻi he leia ki ʻolunga ʻo e kilí ʻi he hoko ʻa e laveá pe fakahangatāmakí. ʻOkú na tāmateʻi ʻa e kau fakatūʻutá ʻaki hono avaavangi honau kofukofu selá.

ʻI he 2001, ko ha timi fakatotolo ʻi he ʻUnivēsiti ʻo Tübingen, Siamané, naʻa nau ʻilo ai ha faʻahinga ʻe taha ʻo e polotini tāmate siemú, ʻoku ui ko e temisitini, ʻa ia ʻoku ngāue maʻu pē ia ʻi he taimi kotoa pē. ʻI he ʻikai hangē ko e ongo kulupu ʻe ua ko eé, ko e temisitini ʻoku faʻu ia ʻe he kili moʻui leleí, ʻi he ngaahi nofoʻanga pupuhá. Ko e anga ʻo e ngāue ʻa e polotini ko ení ʻoku teʻeki ke ʻiloʻi. Ka ko e moʻoniʻi meʻa ʻo e tokoni ʻa e pupuhá ki hono seʻe ʻo e mahakí te ne fakamatalaʻi nai ʻa e ʻuhinga ʻoku maʻungofua ange ai ʻa e kakai kaukau tōtuʻá ʻe he ngaahi mahaki kilí mo e fakahangatāmakí.

ʻI he hangē ha ʻā kolo motuʻá, ko hotau kilí ko ha ʻā maluʻi ia mei he ngaahi fili fakatūʻutá. Ko e moʻoni, te ke loto-tatau mo e tokotaha-tohi-sāmé ʻa ia naʻá ne pehē: “Hono ʻikai ko e fuʻufuʻunga meʻa hoʻo ngaahi ngaue, ʻe Sihova! Pea ko e poto kuo ke ngaohi ʻaki hono kotoa.”—Sāme 104:24.