Skip to content

Skip to table of contents

Vakai ki he Māmaní

Vakai ki he Māmaní

Vakai ki he Māmaní

ʻI ha tohi fakaʻofisiale ʻa Tuʻitapu Penitiketo XVI ʻoku pehē ai: “ʻOku ʻi ai ha ongoʻi mālohi ʻo e fiemaʻu . . . ki hano fakalelei ʻo e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá, pea tatau pē mo e ngaahi fokotuʻutuʻu fakaʻekonōmiká mo e tuʻunga fakapaʻanga fakavahaʻapuleʻangá, koeʻuhi ke lava ʻo mālohi moʻoni ai ʻa e foʻi fakakaukau fekauʻaki mo e fāmili ʻo e ngaahi puleʻangá.”—L’OSSERVATORE ROMANO; fakaʻītali ʻanautolu.

“Ko e tokotaha ʻIukalaine hono tolu kotoa pē ʻokú ne ifi nai ha puha sikaleti ʻe taha ʻi he ʻaho.”—EXPRESS, ʻIUKALAINE.

ʻI ʻAmelika, ko e peseti ʻe 44 ʻo e tamaiki tangata taʻu hongofulu tupu naʻe fai ki ai ha savea naʻa nau pehē kuo nau ʻosi “sio ʻikai siʻi hifo he tuʻo tahá ʻi he ʻata telefua ʻo ha taʻahine ʻi heʻenau kalasí ʻi he ʻInitanetí pe fakafou he telefoni toʻotoʻó.”—TIME, ʻAMELIKA.

“Ko ha Faingataʻa Lahi Fau”

Ko e taú, laʻalaʻaá, taʻemanonga fakapolitikalé, mamafa e totongi ʻo e meʻakaí, mo e masivá kuó ne teke ʻa e tangatá ʻo nau fakalaka atu ʻi ha “faingataʻa lahi fau,” ko e lau ia ʻa e Associated Press. Ko e tuʻunga ʻo e fiekaia ʻi he māmaní kuo fakalaka ia he taimí ni ʻi he taha pilioná. Fakatatau ki he lau ʻa Josette Sheeran ʻo e Polokalama ʻa e UN ki he Meʻakai ʻa e Māmaní, “ko ha māmani fiekaia ko ha māmani fakatuʻutāmaki ia. . . . ʻI he ʻikai ha meʻakaí, ko e fili pē ʻe tolu ʻoku maʻu ʻe he kakaí ke faí: ʻOku nau fakamoveuveu, ʻoku nau hiki pe ko ʻenau mate. ʻOku ʻikai ha fili heni ʻe ala tali.” ʻIkai ko ia pē, ko e tokolahi ʻo e kakai fiekaiá ʻoku vave ange ʻene tupú ʻi he tokolahi ʻo e māmaní. Naʻa mo e ngaahi fonua langalanga haké, ko e tokolahi ʻo e kakai fasimanavá kuo tupu ʻaki ia ʻa e peseti ʻe 15.4.

ʻAonga ʻo e Lautohi ki Muʻa ke Mohé

ʻI he taimi ʻoku lautohi ai ʻa e ongo mātuʻá ki heʻena fānaú ki muʻa ke nau mohé, ʻokú na fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono fakamohemoheʻi pē kinautolú. ʻOku pehē ʻe he kau fakatotoló ko e ngāue ko ení ʻoku fakaleleiʻi ai ʻa e pōtoʻi fakaelea ʻa e fānaú, tokoni ke fakatupulekina ʻa e ngāue fakataha ʻa honau matá mo e nimá ʻaki hono akoʻi kinautolu ke puke mo huke ʻa e pēsí, pea ʻai ke māsila ʻa ʻenau manatú. “Kae kehe, ko e meʻa mahuʻinga tahá, . . . ko e lautohi leʻo-lahí ko ha vahaʻa taimi ia ʻo e fevahevaheʻaki ʻa e tokangá mo e ongó ʻi he vahaʻa ʻo ha mātuʻa mo ʻene kiʻi tamá,” ko e lau ia ʻa e nusipepa ko e Guardian. “ʻOku fakalahi ʻe he meʻá ni ʻa e hoko ʻa e lautohí ko ha meʻa fakafiefiá.” Pea fakatatau ki he lau ʻa Palōfesa Barry Zuckerman, ʻa ia naʻe taki ʻi he fakatotoló, “ʻoku iku ʻo ako ʻa e fānaú ke saiʻia ʻi he ngaahi tohí koeʻuhi ʻoku nau lau ia fakataha mo e tokotaha ʻoku nau ʻofa aí.”

Fiemālie ʻa e Fanga Pulú, Lahi ʻa e Huʻakaú

“Ko ha pulu ʻoku ʻi ai hono hingoá ʻoku maʻu mei ai ʻa e huʻakau lahi ange ʻi he pulu ʻoku ʻikai hano hingoá,” ko e lau ia ʻa e kau saienisi ʻi he ʻUnivēsiti Newcastle, ʻIngilani. Ko hono moʻoní, ko e tōʻongafai ki he fanga pulú ʻi he tuʻunga tāutahá ʻoku lava ke fakalahi ai ʻa e huʻakau ʻoku maʻu meia kinautolú ʻaki ʻa e meimei painite ʻe 500 he taʻu. Ko e hā hono ʻuhingá? “Hangē pē ko e lelei ange ʻa e fakafeangai ʻa e kakaí ʻi he ala ange kia kinautolú, ʻoku toe ongoʻi fiefia ange ʻa e fanga pulú mo fiemālie ange kapau ʻoku fai ha tokanga tāutaha kia kinautolu,” ko e lau ia ʻa Dr. Catherine Douglas ʻo e Akoʻanga Ngoue, Meʻakai mo e Fakalakalaka ʻi he Kolo ʻUtá ʻa e ʻunivēsití. “Ko e meʻa kuo hā mei heʻemau fakatotoló, ko e meʻa ko ia kuo fuoloa ʻa e tui ki ai ʻa e kau faama lelei mo tokanga tokolahi,” ko ʻene fakamatalá ia. “ʻI he mahuʻingaʻia lahi ange ʻi he fakatāutahá, hangē ko hono ui ha pulu ʻaki hono hingoá pe fengāueʻaki lahi ange mo e monumanú ʻi heʻene tupu haké, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he lava ke mau ʻai ke laka ki muʻa ai ʻa e tuʻunga lelei ʻo e monumanú mo ʻene mahinoʻi ʻa e tangatá, ka ʻoku toe lahi ange ai ʻa e huʻakau ʻoku maʻu mei aí.”