Skip to content

Skip to table of contents

‘Eke ‘e he To‘utupú

‘Okú Ma Kaume‘a ‘Ata‘atā Pē—Pe ‘Oku Fakalaka Atu Ai?, Konga 1

‘Okú Ma Kaume‘a ‘Ata‘atā Pē—Pe ‘Oku Fakalaka Atu Ai?, Konga 1

‘OKU HA‘U KI HO‘O FAKAKAUKAÚ HA TAHA PAU ‘I HE TAIMI ‘OKÚ KE LAU AI ‘A E KAVEINGA ‘I ‘OLUNGÁ?

‘IO → LAU LEVA ‘A E KUPU KO ENÍ. TE KE FIEMA‘U NAI IA ‘O LAHI ANGE ‘I HE ME‘A ‘OKÚ KE FAKAKAUKAU ATU KI AÍ.

‘IKAI → LAU PĒ ‘A E KUPU KO ENÍ. TE NE TOKONI‘I KOE KE TAUHI HO‘O KAUME‘A MO E TANGATA PE FEFINÉ KE HANGATONU MO ‘ATĀ MEI HE PALOPALEMÁ.

Faka‘ilonga‘i mo‘oni pe loi ‘a e fakamatala ko ení:

‘Oku ‘ikai totonu ke ‘i ai haku ngaahi kaume‘a ko e tangata pe fefine kae ‘oua kuó u mateuteu ki he vaha‘angatae fakamātoato ‘a ia ‘e lava ke iku ki he nofo malí.

․․․․․ MO‘ONI ․․․․․ LOI

Fakakaukau: Neongo na‘e ‘ikai te ne palani ke mali, na‘e ma‘u ‘e Sīsū ‘a e ngaahi kaume‘a tangata pe fefine. (Mātiu 12:46-50; Luke 8:1-3) ‘Oku hā mahino, na‘e pehē pē mo e tangata te‘eki mali ko Tīmoté, he na‘e tala ange kiate ia ‘e he ‘apositolo ko Paulá ke ne tō‘ongafai ‘ki he kau fefine ta‘u iiki angé ‘o hangē ko hano fanga tuofāfine ‘aki ‘a e anga-ma‘a faka‘aufuli.’—1 Tīmote 5:1, 2.

‘Oku pau pē na‘e ‘ilo‘i ‘e Paula ‘i he ngāue ‘a Tīmote ‘i he ngaahi fakataha‘anga kehekehé, te ne fetaulaki ai mo ha kau finemui. (Ma‘ake 10:29, 30) ‘E hala nai ke feohi ‘a Tīmote mo kinautolu? ‘Ikai. Ka koe‘uhi na‘e te‘eki ai ke ne tuli ki he nofo malí, ‘e fiema‘u kia Tīmote ke ne fokotu‘utu‘u ha ngaahi fakangatangata koe‘uhi ke ‘oua te ne hoko ‘o manako ‘i ha taha, ‘o ‘ikai mo‘oni fakamalinga mo e kau finemui ko iá pe va‘inga‘aki ‘i he tafa‘aki ‘e tahá ‘enau ongo‘í.—Luke 6:31.

Fēfē koe? ‘Okú ke ‘i ha tu‘unga ke tuli ai ki he nofo malí?

Kapau ‘oku ‘IO ⇨ Ko ho‘o kaume‘a mo e ngaahi mēmipa ko e tangata pe fefiné ‘e iku nai ia ki hono ma‘u ha hoa tu‘uloa.—Palōveepi 18:22; 31:10.

Kapau ‘oku ‘IKAI ⇨ ‘Oku fiema‘u ke ke fokotu‘u ha ngaahi fakangatangata. (Selemaia 17:9) ‘Oku faingofua ange hono lea‘akí ‘i hono faí? ‘Aupito! “‘Oku faingata‘a ke tauhi ma‘u ha vaha‘angatae kaume‘a ‘ata‘atā pē,” ko e lau ia ‘a e ta‘u 18 ko Nia. * “‘Oku ‘ikai faingofua ke ‘ilo‘i ‘a e ngaahi fakangatangata ke fokotu‘ú.”

Ko e hā ‘oku ‘i ai ai ha fiema‘u ke ke fokotu‘utu‘u ha fakangatangatá? Koe‘uhí kapau he‘ikai te ke fai ia, kuo pau ke ke loto-mamahi pe fakalotomamahi‘i ‘a e ni‘ihi kehé. Fakakaukau angé ki hono ‘uhingá.

MO‘ONI‘I ME‘A ‘I HE MO‘UÍ: ‘I he taimi ‘okú ke kau fakaeongo ai ki ai ki mu‘a ke ke mateuteu ki ha vaha‘angatae fakamātoató, ‘e hoko ai ha taha ‘o loto-mamahi. “Na‘e hoko tu‘o ua ia kiate au,” ko e lau ia ‘a e ta‘u 19 ko Keili. “‘I he taimi ‘e taha na‘á ku fakatupulekina ai ha ngaahi ongo‘i ki ha tamasi‘i, pea ‘i he taimi ‘e taha na‘e kamata ma‘u ai ‘e ha tamasi‘i ha ngaahi ongo‘i kiate au. ‘I he ongo taimí fakatou‘osi na‘e hoko ai ha taha ‘o loto-mamahi, pea kuó u makafokafo ai ‘o a‘u mai ki he ‘ahó ni.”

Ke fakakaukau ki ai:

Ko e hā e ngaahi tu‘unga ‘e totonu ai ke ke feohi mo e ngaahi mēmipa ko e tangata pe fefiné? Ko e hā e ngaahi tu‘unga ‘e lelei ke ke faka‘ehi‘ehi mei aí?

Ko e hā ‘oku ta‘efakapotopoto ai ke toutou feohi mo e tokotaha tatau? Ko e hā nai ‘e fakakaukau ki ai ‘a e tokotaha ‘e tahá? Ko e hā nai te ke fakakaukau ki aí?

“‘I he taimi ‘e ni‘ihi, kuó u lohiaki‘i i ai au, ‘i he pehē, ‘‘Oi, ‘okú ma kaume‘a ‘ata‘atā pē. ‘Okú ne hangē pē haku tuonga‘ané.’ Ka ‘i he taimi leva ‘okú ne ‘alu ai ki ha ta‘ahiné, ‘oku ou ongo‘i loto-mamahi—‘o hangē ia ‘okú ne mo‘ua mai ‘aki ha me‘a kiate aú.”—‘Ainise.

‘Oku pehē ‘e he Tohi Tapú: “Ko e kakai fakapotopotó te nau sio ki he hoko mai ‘a e faingata‘á pea faka‘ehi‘ehi mei ai, ka ko ha tokotaha ta‘efakakaukau ‘e lue hangatonu atu ki ai pea faka‘ise‘isa ai ‘amui.”—Palōveepi 22:3, Good News Translation.

MO‘ONI‘I ME‘A ‘I HE MO‘UÍ: ‘I he taimi ‘okú ke kau fakaeongo ai ki ai ki mu‘a ke ke mateuteu ki ha vaha‘angatae fakamātoató, ‘e lava ke mole ai meiate koe ha kaume‘a lelei. “Na‘á ku fa‘a fe‘ave‘aki pōpoaki mo ha tamasi‘i,” ko e manatu ia ‘a e ta‘u 16 ko Keití, “ka na‘e vave ‘ene kamata ke fakamalingá pea na‘á ma fe‘ave‘aki pōpoaki ‘i he meimei ‘aho kotoa pē. ‘I he ‘aho leva ‘e taha na‘á ne tala mai ai ‘ene sai‘ia lahi ‘iate aú pea na‘á ne loto ke fakalaka atu ia ‘i he kaume‘a ‘ata‘ataá pē. Ko e palopalemá, na‘e ‘ikai ‘i ai ha‘aku manako ‘iate ia. Hili ‘eku tala ange kiate iá, na‘e tātātaha ke ma toe talanoa, pea na‘e ngata ai ‘ema kaume‘á.”

Ke fakakaukau ki ai:

Ko hai na‘e hoko ‘o loto-mamahi ‘i he tu‘unga ‘o Keití, pea ko e hā hono ‘uhingá? Na‘e mei lava ke kalofi ‘e Keiti pe ko e tamasi‘í ha iku‘anga ‘ikai lelei? Kapau ko ia, anga-fēfē?

‘I he fe‘ave‘aki pōpoakí, ‘i he ngaahi founga fē ‘e lava ke ‘ai ta‘e‘ilo ai ‘e ha tokotaha ke hangē ‘okú ne sai‘ia ke fakalaka atu ia ‘i he kaume‘a ‘ata‘ataá pē?

“‘I he taimi ‘e ni‘ihi na‘e pau ai ke u ta‘ota‘ofi au. ‘E lava ke hoko ‘a e tamaiki tangatá ko ha ngaahi kaume‘a lelei, ka na‘e ‘ikai te u loto ke maumau ‘a e kaume‘á ‘aki ‘eku fakalaka atu ‘i he me‘a ko iá.”—Lola.

‘Oku pehē ‘e he Tohi Tapú: “Ko e kakai potó ‘oku nau siofi ‘enau laká.”—Palōveepi 14:15, Good News Translation.

Me‘a mahu‘inga ke fakakaukau ki ai: Ko e feohi mo e ngaahi mēmipa ko e tangata pe fefiné ‘oku ‘ikai hala ia. Ka ‘o kapau ‘oku ‘ikai te ke mateuteu ki ha vaha‘angatae fakamātoato ‘a ia ‘e lava ke iku ki he nofo malí, ‘oku fiema‘u ke ke fokotu‘u ha ngaahi fakangatangata.

‘I HE “‘EKE ‘E HE TO‘UTUPÚ” HONO HOKÓ . . .

Ko e kau fakaeongo ki ai ki mu‘a ke ke mateuteu ki ha vaha‘angatae fakamātoató ‘e lava ke ne maumau‘i ho ongoongó—kumi ke ‘ilo ‘a e ‘uhingá.

Ko e kupu lahi ange mei he konga hokohoko ‘i he “‘Eke ‘e he To‘utupú” ‘e lava ke ma‘u ia ‘i he Uepisaiti www.pr418.com

[Fakamatala ‘i lalo]

^ pal. 13 Kuo liliu ‘a e ngaahi hingoa ‘e ni‘ihi ‘i he kupú ni.

[Puha/Fakatātā ‘i he peesi 30]

KO E HĀ TE KE FAÍ?

TALANOA MO‘ONI: “Na‘á ku ‘ave pōpoaki ki haku kaume‘a ‘a ia ‘oku nofo ‘i ha maile nai ‘e taha afe (kilomita ‘e 1,500 tupu) ‘a hono mama‘ó. Na‘á ma fe‘ave‘aki pōpoaki tu‘o taha nai ‘i he uike. Na‘e ‘ikai te u manako ai, pea na‘e ‘ikai te u fakakaukau foki na‘á ne sai‘ia ‘iate au. ‘I he ‘aho leva ‘e taha na‘á ne ‘omai kiate au ha pōpoaki na‘e pehē mai ai: ‘Hei, fo‘i lole! ‘Oku ou ongo‘i ho‘o pulí. Ko e hā ho‘o me‘a na‘e faí?’ Na‘á ku ‘ohovale! Na‘á ku tala ange na‘á ku vakai ki homa vaá ko ha kaume‘a ‘ata‘atā pē pea na‘e ‘ikai te u manako ‘iate ia. Na‘á ne ‘omai ha pōpoaki, ‘Ko e hā pē ho‘o laú.’ Pea na‘e ‘ikai ‘aupito leva te ne toe ‘omai ha pōpoaki kiate au.”—Sēneti.

● Kapau ‘oku ‘ikai te ke ‘i ha tu‘unga ke ‘i ha vaha‘angatae fakamātoato pe ‘oku ‘ikai te ke hehema ke hoko ‘o pehē, ‘e fēfē ho‘o talí kapau te ke ma‘u ha pōpoaki meimei tatau mo ia na‘e ma‘u ‘e Sēnetí?

● Kapau ko ha tamasi‘i koe, ‘okú ke pehē ko e pōpoaki na‘e ‘ave kia Sēnetí na‘e fe‘ungamālie? Ko e hā hono ‘uhingá, pe ko e hā ‘oku ‘ikai pehē aí?

● ‘I ho‘o fakakaukaú, ‘oku ‘ai ‘e he ‘ave pōpoakí ke faingofua ange ai ho‘o kau fakaeongo ki aí ‘i he talanoa mata ki he matá? Ko e hā hono ‘uhingá, pe ko e hā ‘oku ‘ikai pehē aí?

[Puha ‘i he peesi 31]

KO E HĀ ‘OKU ‘IKAI ‘EKE AI KI HO‘O ONGO MĀTU‘Á?

‘Eke ki ho‘o ongo mātu‘a ‘a ‘ena fakakaukau ki he ngaahi fehu‘i ‘oku ‘omai ‘i he kupu ko ení. ‘Oku kehe ‘ena fakakaukaú mei ha‘aú? Kapau ko ia, ‘oku anga-fēfē? Ko e hā e lelei ‘oku lava ke ke ‘ilo‘i ‘i he‘ena fakakaukaú?—Palōveepi 11:14.

[Puha/Fakatātā ‘i he peesi 31]

ME‘A ‘OKU LEA‘AKI ‘E HO TO‘UME‘Á

Siosiua—Ko e lahi ange ‘a e taimi ‘okú ke fakamoleki mo e tokotaha tatau, ko e lahi ange ia ‘a e ngalingali te ke hoko ‘o manako aí.

Natasa—Kapau ‘okú ke fakataumu‘a ke kaume‘a ‘ata‘atā pē, ka ‘okú ke nofo ma‘u pē mo e tokotaha pau pē ‘e taha, ‘e langa‘i ai ‘a e ongo‘i manako ‘i he toko taha pe ko kimoua fakatou‘osi.

Kelesi—Tatau ai pē kapau na‘á mo kamatá ko e kaume‘a ‘ata‘atā pē, ‘oku faingofua ke liliu ‘a e ongo‘í kapau ‘okú mo fakamoleki ‘a e taimi lahi fakataha. ‘Oku ‘ikai ta‘emalava ke kaume‘a ‘ata‘atā pē, ka ‘oku fiema‘u ‘a e matu‘otu‘a mo e ‘ilo‘ilo.

[Fakatātā ‘i he peesi 30]

Ko e kau fakaeongo ki ai ki mu‘a ke ke mateuteu ki ha vaha‘angatae fakamātoató, ‘e iku ia ki he faingata‘a