Fehu‘i mei he Kau Lautohí
Ko e hā ‘oku kehe ai ‘a e fakamatala ‘a Mātiu ki he tupu hake ‘a Sīsuú mei he fakamatala ‘a Luké?
Ko e fakamatala ‘a Mātiu ‘o kau ki he ‘alo‘i mo e tupu hake ‘a Sīsuú ‘oku kehe ia mei he fakamatala ‘a Luké, koe‘uhí ko e tokotaha-tohi taki taha ‘okú ne tokangataha pē ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi hokosia ‘a e tokotaha kehe.
Ko e ngaahi fakamatala ‘a Mātiú ‘oku fakahangataha ia ki he ngaahi me‘a fekau‘aki mo Siosifa. ‘Oku fakamatala ai ki he fakafeangai ‘a Siosifa ‘i he taimi na‘á ne ‘ilo‘i ai ‘a e feitama ‘a Melé, ko ‘ene misi ‘a ia na‘e fakamatala‘i ‘e ha ‘āngelo, pea mo e founga ‘o ‘ene muimui ki he fakahinohino ‘a e ‘āngeló. (Māt. 1:19-25) ‘Oku toe fakamatala‘i ai ‘a e fakatokanga na‘e fai ‘e he ‘āngeló kia Siosifa ‘i ha misi ke ne hola ki ‘Isipite mo hono fāmilí pea mo ‘ene talangofuá. Na‘e tala mai leva ‘e Mātiu na‘e ‘i ai ha toe misi ‘e taha ‘a Siosifa ‘a ia na‘e tala ange ai ‘e ha ‘āngelo kiate ia ke ne foki ki he fonua ko ‘Isilelí pea na‘á ne foki leva ‘o ne fili ke nofo mo hono fāmilí ‘i Nāsaleti. (Māt. 2:13, 14, 19-23) ‘I he ‘uluaki vahe ‘e ua ‘o e Kōsipeli ‘a Mātiú, ‘okú ne lave tu‘o valu ai ki he hingoa ‘o Siosifá, kae tu‘o fā pē kia Mele.
Kae kehe, ‘oku fakahangataha pē ‘a e fakamatala ‘a Luké kia Mele. ‘Oku fakamatala ai ‘o kau ki he ‘a‘ahi ‘a Kepaleli kia Melé, ko e ‘a‘ahi ‘a Mele ki hono kāinga ko ‘Ilisapesí, pea mo ‘ene lea ‘o fakahīkihiki‘i ‘a Sihová. (Luke 1:26-56) ‘Oku toe fakamatala‘i ai ‘a e me‘a na‘e tala ange ‘e Simione kia Mele ‘o fekau‘aki mo e faingata‘a‘ia ‘a Sīsū ‘i he kaha‘ú. ‘Oku fakamatala leva ‘a Luke ki he me‘a na‘e hoko ‘i he taimi na‘e ‘a‘ahi ai ‘a Sīsū mo hono fāmilí ki he temipalé ‘i he‘ene ta‘u 12. Na‘a mo e fakamatala ko ení, ‘oku lave ai ‘a Luke ki he ngaahi lea ‘a Melé, kae ‘ikai ko Siosifa, pea ‘okú ne tala mai ai na‘e ue‘i ‘a Mele ‘e he ngaahi me‘a ko eni na‘e hokó. (Luke 2:19, 34, 35, 48, 51) ‘I he ‘uluaki vahe ‘e ua ‘o e Kōsipeli ‘a Luké, ‘okú ne lave tu‘o 12 ai ki he hingoa ‘o Melé, kae tu‘o 3 pē ‘a Siosifa. Ko ia ‘oku fakahaa‘i mai ai kiate kitautolu ‘e Mātiu ‘a e me‘a lahi ange ‘o kau ki he fakakaukau ‘a Siosifá mo e me‘a na‘á ne faí. Kae kehe, ‘oku tokangataha pē ‘a Luke ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi hokosia ‘a Melé.
Ko e laine fakafāmili ‘o Sīsuú ‘oku toe kehekehe ‘a hono fakahokohoko ‘i he ongo Kōsipelí. ‘Oku fakahokohoko ‘e Mātiu ‘a e laine fakafāmili ‘o Siosifá pea fakahaa‘i ai ko Sīsuú, ‘a e foha ohi ‘o Siosifá, na‘á ne ma‘u ‘a e totonu fakalao ki he tu‘unga-tu‘i ‘o Tēvitá. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhí ko Siosifa ko ha hako ia ‘o Tu‘i Tēvita fakafou ‘i he foha ‘o Tēvita ko Solomoné. (Māt. 1:6, 16) Kae kehe, ‘oku fakahokohoko ‘e Luke ‘a e laine fakafāmili ‘o Melé pea fakahaa‘i ai na‘e ma‘u ‘e Sīsū ‘a e totonu fakanatula ki he tu‘unga-tu‘i ‘o Tēvitá “‘o fakatatau ki he tukufakaholo fakaekakanó.” (Loma 1:3) Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhí ko Melé ko ha hako ia ‘o Tu‘i Tēvita fakafou ‘i he foha ‘o Tēvita ko Nētané. (Luke 3:31) Ka ko e hā na‘e ‘ikai ke hiki ai ‘e Luke ‘a Mele ko e ‘ofefine ‘o Hēlai, ‘a ‘ene tamaí? Koe‘uhí ‘i he ngaahi lēkooti fakapule‘angá ko e kau tangata pē ‘o ha fāmili na‘e fakakau aí. Ko ia ‘i hono hiki ‘e Luke ‘a Siosifá pea fakamatala‘i ko e foha ‘o Hēlaí, na‘e mahino‘i eni ‘e he kakaí ‘o ‘uhinga ko Siosifá, ko e foha-‘i-he-fono ‘o Hēlai.—Luke 3:23.
Ko e fakahokohoko ‘o e laine fakafāmili ‘o Sīsuú ‘i he Kōsipeli ‘a Mātiu mo Luké ‘oku fakamo‘oni‘i ai ko Sīsū ‘a e Mīsaia na‘e tala‘ofa‘aki mai ‘e he ‘Otuá. Ko e mo‘oni‘i me‘a ko ia ‘o e hoko ‘a Sīsū ko e hako ‘o Tu‘i Tēvitá na‘e ‘iloa ‘aupito he na‘a mo e kau Fālesí mo e kau Sātusí na‘e ‘ikai lava ke nau faka‘ikai‘i ia. Ko e fakamatala ‘a Mātiu mo Luke ki he laine fakafāmili ‘o Sīsuú ‘oku fakaivimālohi‘i ai ‘etau tuí pea ‘oku ‘ai ai kitautolu ke tau tuipau ko e toenga ‘o e ngaahi tala‘ofa ‘a e ‘Otuá ‘e hoko mo‘oni.