Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 32

Tuku ke Toe Fakautuutu Ange Ho‘omou ‘Ofá

Tuku ke Toe Fakautuutu Ange Ho‘omou ‘Ofá

“Ko e me‘a eni ‘oku ou lotu hokohoko ki aí, ke hoko ho‘omou ‘ofá ‘o toe fakautuutu ange.”​—FIL. 1:9.

HIVA 3 Ko e ‘Otuá ko e ‘Ofa

‘I HE KUPÚ NI *

1. Ko hai na‘e tokoni ki hono fokotu‘u ‘a e fakataha‘anga ‘i Filipaí?

‘I HE a‘u ‘a e ‘apositolo ko Paulá, Sailosi, Luke mo Tīmote ki he kolonia Loma ‘o Filipaí, na‘a nau ma‘u ai ‘a e kakai tokolahi ‘a ia na‘a nau mahu‘inga‘ia ‘i he pōpoaki ‘o e Pule‘angá. Na‘e tokoni ‘a e fanga tokoua faivelenga ko ení ke fokotu‘u ha fakataha‘anga, pea ko e kotoa ‘o e kau ākongá na‘e kamata ke nau fakataha fakatahataha, ngalingali ‘i he ‘api ‘o e tokotaha tui anga-talitali kakai ko Litiá.​—Ngā. 16:40.

2. Ko e hā ‘a e pole na‘e vave ‘a e fehangahangai ‘a e fakataha‘angá mo iá?

2 Na‘e vave ‘a e fehangahangai ‘a e fakataha‘anga fo‘oú mo ha pole. Na‘e ‘ai ‘e Sētane ‘a e ngaahi fili ‘o e mo‘oní ke nau fakafepaki‘i kakaha ‘a e ngāue fakamalanga ‘a e kau Kalisitiane mateaki ko ení. Na‘e puke ‘a Paula mo Sailosi, haha ‘aki ‘a e ngaahi ‘akau pea tuku pōpula. Hili hono tuku ange kinaua mei he pilīsoné, na‘á na ‘a‘ahi ki he kau ākonga fo‘oú pea fakalototo‘a‘i kinautolu. Pea na‘e mavahe leva ‘a Paula, Sailosi mo Tīmote mei he koló kae ngalingali na‘e nofo pē ai ‘a Luke. Na‘e anga-fēfē leva ‘a e hoko atu ‘a e fakataha‘anga fo‘oú? ‘I he tokoni ‘a e laumālie ‘o Sihová, na‘e tutui atu ‘a e kau tui fo‘ou ko ení ‘i he ngāue ‘a Sihová. (Fil. 2:12) Na‘e ma‘u ‘e Paula ‘a e ‘uhinga lelei ke laukau‘aki kinautolu!

3. Hangē ko ia ‘oku fakamatala‘i ‘i he Filipai 1:9-11, ko e hā na‘e lotu ‘a Paula fekau‘aki mo iá?

3 ‘I he ta‘u nai ‘e hongofulu ki mui ai, na‘e fai ‘e Paula ha tohi ki he fakataha‘anga ‘i Filipaí. ‘I ho‘o lau ‘a e tohi ko iá, ‘e faingofua ke ke sio ki he lahi ‘o e ‘ofa ‘a Paula ki hono fanga tokouá. Na‘á ne tohi ‘o pehē: “[‘Oku ou] ‘unaloto atu kiate kimoutolu kotoa ‘i he manava‘ofa loloto ‘o hangē ko ia ‘oku ma‘u ‘e Kalaisi Sīsuú.” (Fil. 1:8) Na‘á ne tohi kiate kinautolu ‘o pehē na‘á ne lotu ma‘anautolu. Na‘á ne kole kia Sihova ke tokoni‘i kinautolu ke hoko ‘enau ‘ofá ‘o fakautuutu ange, fakapapau‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé, hoko ‘o ta‘eha‘ila, faka‘ehi‘ehi mei hono fakatūkia‘i ‘a e ni‘ihi kehé pea hokohoko atu ‘enau fakatupu ‘a e fua mā‘oni‘oní. ‘Oku ‘ikai ha veiveiua ‘okú ke tui, ‘e lava ke tau ma‘u ‘aonga he ‘ahó ni mei he ngaahi lea loto-mo‘oni ‘a Paulá. Ko ia tau lau angé ‘a e me‘a na‘e tohi ‘e Paula ki he kau Filipaí. (Lau ‘a e Filipai 1:9-11.) Te tau lāulea leva ki he ngaahi poini na‘á ne lave ki aí pea lāulea ki he founga ‘e lava ke tau ngāue‘aki ai ‘a e poini taki taha.

HOKO ‘O FAKAUTUUTU ‘I HE ‘OFÁ

4. (a) Fakatatau ki he 1 Sione 4:9, 10, kuo anga-fēfē hono fakahaa‘i mai ‘e Sihova ‘ene ‘ofá kiate kitautolú? (e) ‘Oku totonu ke lahi fēfē ‘etau ‘ofa ki he ‘Otuá?

4 Na‘e fakahaa‘i ‘e Sihova ‘ene ‘ofa lahi kiate kitautolú ‘aki hono fekau‘i mai hono ‘Aló ki he māmaní ke pekia koe‘uhi ko ‘etau ngaahi angahalá. (Lau ‘a e 1 Sione 4:9, 10.) Ko e ‘ofa ta‘esiokita ‘a e ‘Otuá ‘okú ne ue‘i kitautolu ke ‘ofa kiate ia. (Loma 5:8) ‘Oku totonu ke lahi fēfē ‘etau ‘ofa ki he ‘Otuá? Na‘e tali ‘e Sīsū ‘a e fehu‘i ko iá ‘i he‘ene tala ange ki ha Fālesi: “Kuo pau ke ke ‘ofa kia Sihova ko ho ‘Otuá ‘aki ho lotó kotoa pea ‘aki ho‘o mo‘uí kotoa pea ‘aki ho ‘atamaí kotoa.” (Māt. 22:36, 37) ‘Oku ‘ikai ke tau fiema‘u ke lotolotoua ‘etau ‘ofa ki he ‘Otuá. ‘I hono kehé, ‘oku tau loto ke tupu ‘o mālohi ange ‘etau ‘ofa kiate iá ‘i he ‘aho taki taha. Na‘e tala ‘e Paula ki he kau Filipaí ‘oku totonu ke hoko ‘enau ‘ofá ‘o “toe fakautuutu ange.” Ko e hā ‘e lava ke tau fai ke fakaivimālohi‘i ai ‘etau ‘ofa ki he ‘Otuá?

5. ‘E lava fēfē ke tupu ‘o mālohi ange ‘etau ‘ofá?

5 ‘Oku fiema‘u ke tau ‘ilo‘i ‘a e ‘Otuá koe‘uhi ke lava ‘o tau ‘ofa kiate ia. ‘Oku pehē ‘e he Tohi Tapú: “‘Ilonga ‘a ia ‘oku ‘ikai ke ‘ofá kuo ‘ikai te ne hoko ‘o ‘ilo‘i ‘a e ‘Otuá, koe‘uhí ko e ‘Otuá ko e ‘ofa.” (1 Sio. 4:8) Na‘e fakahaa‘i ‘e he ‘apositolo ko Paulá ko ‘etau ‘ofa ki he ‘Otuá ‘e tupu ‘o mālohi ange ‘i he‘etau ma‘u ‘a e “‘ilo totonu pea mo e mahino kakato” fekau‘aki mo Iá. (Fil. 1:9) ‘I he‘etau fuofua ako ‘a e Tohi Tapú, ‘oku tau fakatupulekina ‘a e ‘ofa ki he ‘Otuá ‘o makatu‘unga ‘i he ‘ilo fakangatangata ‘oku tau ma‘u fekau‘aki mo hono ngaahi ‘ulungaanga fakaofó. Pea ko e lahi ange ‘etau ako fekau‘aki mo Sihová, ko e mālohi ange ia ‘etau ‘ofa kiate iá. Tāne‘ine‘i ke tau vakai ki he ako Tohi Tapu mo e fakalaulauloto ma‘u pē ki he Folofola ‘a e ‘Otuá ko e me‘a mu‘omu‘a taha ia ‘i he‘etau mo‘uí!​—Fil. 2:16.

6. Fakatatau ki he 1 Sione 4:11, 20, 21, ‘i he founga fē ‘e lava ke hoko ai ‘etau ‘ofá ‘o fakautuutú?

6 Ko e ‘ofa lahi ‘a e ‘Otuá kiate kitautolú ‘e ue‘i ai kitautolu ke ‘ofa ‘i hotau fanga tokouá. (Lau ‘a e 1 Sione 4:11, 20, 21.) Te tau fakakaukau nai ko e ‘ofa ‘i hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ‘e hoko fakanatula mai pē. He ko ē, ‘oku tau lotu kotoa pē kia Sihova pea feinga ke fa‘ifa‘itaki ki hono ngaahi ‘ulungaanga leleí. ‘Oku tau muimui ‘i he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sīsuú, ‘a ia ko ‘ene ‘ofá na‘e lahi fau ‘i he‘ene foaki ‘ene mo‘uí koe‘uhi ko kitautolu. Neongo ia, ‘e faingata‘a nai kiate kitautolu ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ke talangofua ki he fekau ke fe‘ofa‘akí. Fakakaukau ki ha fakatātā ‘i he fakataha‘anga Filipaí.

7. Ko e hā ‘oku tau ako mei he fale‘i ‘a Paula kia ‘Iuotia mo Siniteké?

7 Ko ‘Iuotia mo Siniteke ko e ongo tuofāfine faivelenga na‘á na ngāue “fakataha” mo e ‘apositolo ko Paulá. Ka, na‘á na faka‘atā mahalo ‘a e ngaahi faikehekehe fakafo‘ituituí ke ne fakatupunga ha māvahevahe ‘iate kinaua. ‘I he‘ene tohi ki he fakataha‘anga na‘e ngāue ai ‘a e ongo tuofāfiné, na‘e lave fakahangatonu ‘a Paula ki he hingoa ‘o ‘Iuotia mo Siniteké pea ‘oange kiate kinaua ‘a e fale‘i mahino “ke na fakakaukau taha.” (Fil. 4:2, 3) Na‘e ongo‘i ‘e Paula na‘e fiema‘u ke tala ‘a e fakahinohinó ki he fakataha‘angá kotoa: “Hanganaki fai ‘a e ngaahi me‘a kotoa pē ‘o ‘ikai ha lāunga mo ha fakakikihi.” (Fil. 2:14) ‘Oku ‘ikai ha veiveiua ko e fale‘i hangatonu ‘a Paulá na‘e ‘ikai ngata pē ‘ene tokoni ki he ongo tuofāfine mateaki ko ení kae pehē foki ki he fakataha‘angá kotoa ke nau fakaivimālohi‘i ‘enau ha‘i ‘o e fe‘ofa‘akí.

Ko e hā ‘oku fiema‘u ai ke tau tauhi ma‘u ha vakai pau ki hotau fanga tokouá? (Sio ki he palakalafi 8) *

8. Ko e hā ha pole mafatukituki ki he‘etau ‘ofa ki hotau fanga tokouá, pea ‘e lava fēfē ke tau iku‘i ia?

8 Hangē ko ‘Iuotia mo Siniteké, te tau fehangahangai nai mo ha pole mafatukituki ke fakatupulekina ha ha‘i vāofi ‘o e ‘ofá mo e ni‘ihi kehé​—ko e hehema ko ia ke tokangataha ki he ngaahi ta‘ehaohaoá. Ko kitautolu kotoa ‘oku tau fai ‘a e ngaahi fehālaaki he ‘aho kotoa. Kapau te tau nofo‘aki tokangataha ki he ngaahi ta‘ehaohaoa ‘a e ni‘ihi kehé, ko ‘etau ‘ofa kiate kinautolú ‘e hoko ‘o momoko. Ko e fakatātaá, kapau ‘e ngalo ‘i ha tokoua ke tokoni mai kiate kitautolu ke fakama‘a ‘a e Fale Fakataha‘angá, te tau hoko nai ‘o ‘ita. Kapau te tau kamata leva ke fakakaukau ki he ngaahi fehālaaki kotoa hotau tokouá, ‘e toe tupulaki ‘etau ‘itá pea ko ‘etau ‘ofa kiate iá ‘e hōloa. Kapau te ke a‘u ki ha tu‘unga meimei tatau, ‘e lelei ke fakakaukau ki he mo‘oni‘i me‘a ko ení: ‘Oku vakai mai ‘a Sihova ki he‘etau ngaahi ta‘ehaohaoá pehē foki ki he ta‘ehaohaoa hotau tokouá. Ka, neongo ‘a e ngaahi ta‘ehaohaoa ko ení, ‘okú ne kei ‘ofa pē ki hotau tokouá pea ‘okú ne kei ‘ofa mai pē kiate kitautolu. ‘I he ‘uhinga ko iá, ‘oku fiema‘u ke tau fa‘ifa‘itaki ki he ‘ofa ‘a Sihová pea tauhi ma‘u ha vakai pau ki hotau fanga tokouá. ‘I he taimi ‘oku tau ngāue mālohi ai ke ‘ofa ‘i hotau fanga tokouá, ‘oku tau fakaivimālohi‘i ai ‘etau ha‘i fā‘ūtaha mo kinautolú.​—Fil. 2:1, 2.

“NGAAHI ME‘A ‘OKU MAHU‘INGA ANGÉ”

9. Ko e hā ‘oku kau ‘i he “ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé” ‘oku lave ki ai ‘a Paula ‘i he‘ene tohi ki he kau Filipaí?

9 Na‘e fakamānava‘i ‘e he laumālie mā‘oni‘oní ‘a Paula ke fakahinohino‘i ‘a e fa‘ahinga ‘i Filipaí​—‘a e kotoa ‘o e kau Kalisitiané—​ke nau “fakapapau‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé.” (Fil. 1:10) Ko e ngaahi me‘a mahu‘inga ko ení ‘oku kau ai hono fakamā‘oni‘oni‘i ‘a e huafa ‘o Sihová, fakahoko ‘ene ngaahi taumu‘á pea mo e melino mo e fā‘ūtaha ‘i he fakataha‘angá. (Māt. 6:9, 10; Sione 13:35) ‘I he taimi ‘oku hoko ai ‘a e ngaahi me‘a mahu‘inga ko ení ko e me‘a mu‘omu‘a taha ‘i he‘etau mo‘uí, ‘oku tau fakamo‘oni‘i ai ‘oku tau ‘ofa kia Sihova.

10. Ko e hā kuo pau ke tau fai ke tau hoko ai ‘o ta‘eha‘ilá?

10 Na‘e toe pehē ‘e Paula kuo pau ke tau “hoko ‘o ta‘eha‘ila.” ‘Oku ‘ikai ke ‘uhinga ení kuo pau ke tau haohaoa. He‘ikai lava ke tau ta‘eha‘ila ‘o a‘u ki he tu‘unga ta‘eha‘ila ‘a Sihova ko e ‘Otuá. Ka ‘e vakai mai ‘a Sihova ‘oku tau ta‘eha‘ila kapau ‘oku tau fai hotau lelei tahá ke fakaivimālohi‘i ‘etau ‘ofá pea fakapapau‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé. Ko e founga ‘e taha ‘oku tau fakahāhā ai ‘etau ‘ofá ko e fai hotau tūkuingatá ke faka‘ehi‘ehi mei hono fakatūkia‘i ‘a e ni‘ihi kehé.

11. Ko e hā kuo pau ke tau faka‘ehi‘ehi ai mei hono fakatūkia‘i ‘a e ni‘ihi kehé?

11 Ko e fakahinohino ke faka‘ehi‘ehi mei hono fakatūkia‘i ‘a e ni‘ihi kehé ko ha fakatokanga mo‘oni. ‘E anga-fēfē ha‘atau fakatūkia‘i ha taha? ‘E lava ke tau fai pehē fakafou ‘i he‘etau fili ‘o e fakafiefiá, ‘ai valá pe na‘a mo ‘etau ngāué. Ko e me‘a ‘oku tau faí he‘ikai nai ke hala ‘iate ia pē. Ka ‘o kapau ko e ngaahi fili ‘oku tau faí ‘oku fakalotomamahi‘i ai ‘a e konisēnisi ‘o ha taha peá ne hoko ai ‘o tūkia, ‘oku mātu‘aki mafatukituki eni. Na‘e pehē ‘e Sīsū ‘e laka ange ke ha‘i ha maka momosi ‘i hotau kiá pea lī ki tahi ‘i ha‘atau fakatūkia‘i ha taha ‘o ‘ene sipí!​—Māt. 18:6.

12. Ko e hā ‘oku tau ako mei he fa‘ifa‘itaki‘anga na‘e fokotu‘u ‘e ha ongo me‘a tāimu‘a?

12 Fakatokanga‘i ‘a e anga hono ngāue‘aki ‘e ha ongo me‘a mali tāimu‘a ‘a e fakahinohino ‘a Sīsuú. Na‘á na ngāue ‘i ha fakataha‘anga fakataha mo ha ongo me‘a toki papitaiso fo‘ou ‘a ia na‘á na ha‘u mei ha puipuitu‘a fu‘u fakataputapui. Na‘e tui ‘a e ongo me‘a fo‘ou ko ení ko e kau Kalisitiané ‘oku ‘ikai totonu ke nau ‘alu ki he ngaahi fale faivá​—na‘a mo e sio ‘i he ngaahi faiva leleí. Na‘á na ‘ohovale ‘i he‘ena ‘ilo na‘e ‘alu ‘a e ongo me‘a tāimu‘á ‘o sio faiva. Hili iá, na‘e ‘ikai ke toe ‘alu ‘a e ongo me‘a tāimu‘á ki he fale faivá kae ‘oua kuo ako‘i ‘e he ongo ākonga fo‘oú hona konisēnisí tonu ke hoko ‘o mafamafatatau ange. (Hep. 5:14) ‘I he tō‘onga ta‘esiokita ‘a e ongo me‘a tāimu‘á, na‘á na fakamo‘oni‘i ai na‘á na ‘ofa ‘i hona tokoua mo e tuofefine fo‘oú ‘o ‘ikai ‘i he lea pē ka ‘i he ngāue.​—Loma 14:19-21; 1 Sio. 3:18.

13. ‘E anga-fēfē ‘etau faka‘ai‘ai ha taha ke ne faiangahala?

13 Ko e founga ‘e taha ‘e lava ke tau fakatūkia‘i ai ha taha ko hono faka‘ai‘ai ia ke ne faiangahala. ‘E lava fēfē ke hoko ia? Fakakaukau angé ki he tu‘ungá ni. Hili ha fāinga lahi mo fuoloa, na‘e faifai ‘o malava ke mapule‘i ‘e ha tokotaha ako Tohi Tapu hono ma‘unimā ia ‘e he ‘olokaholó. ‘Okú ne ‘ilo‘i kuo pau ke ne faka‘ehi‘ehi faka‘aufuli mei ai. Na‘á ne fakalakalaka vave pea papitaiso. Ki mui ai, na‘e fakaafe‘i ia ‘e ha tokoua ki ha fakatahataha faka-Kalisitiane pea faka‘ai‘ai ia ke ne inu ‘olokaholo, pea pehē: “Ko ha Kalisitiane koe ‘i he taimí ni; ‘okú ke ma‘u ‘a e laumālie ‘o Sihová. Ko e tafa‘aki ‘e taha ‘o e laumālie mā‘oni‘oní ko e mapule‘i-kita. Kapau ‘okú ke mapule‘i-kita, ‘oku totonu ke ke malava ‘o inu fakafe‘unga.” ‘Oku lava ke tau sioloto atu pē ki he ngaahi nunu‘á kapau ‘e fanongo ‘a e tokoua fo‘oú ki he fale‘i hala ko iá!

14. ‘Oku anga-fēfē hono tokoni‘i kitautolu ‘e he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané ke ngāue‘aki ‘a e fakahinohino ‘oku ma‘u ‘i he Filipai 1:10?

14 Ko ‘etau ngaahi fakataha faka-Kalisitiané ‘oku tokoni‘i ai kitautolu ke ngāue‘aki ‘a e fakahinohino ‘oku ‘omai ‘i he Filipai 1:10 ‘i he ngaahi founga lahi. ‘Uluakí, ko e polokalama ‘o e me‘akai fakalaumālie hulu faú ‘oku fakamanatu mai ai ‘a e me‘a ‘oku vakai ki ai ‘a Sihova ‘oku mahu‘inga angé. Uá, ‘oku tau ako ki he founga ke ngāue‘aki ai ‘a e me‘a ‘oku tau akó koe‘uhi ke tau hoko ‘o ta‘eha‘ila. Pea ko e tolú, ‘oku faka‘ai‘ai ai kitautolu “ki he ‘ofá mo e ngaahi ngāue leleí.” (Hep. 10:24, 25) Ko e lahi ange hono fakalototo‘a‘i kitautolu ‘e hotau fanga tokouá, ko e tupulaki ange ia ‘etau ‘ofa ki hotau ‘Otuá mo hotau fanga tokouá. ‘I hono fakafonu ‘e he ongo ‘ofa lahi ko ení hotau lotó, te tau fai ai hotau lelei tahá ke faka‘ehi‘ehi mei hono fakatūkia‘i hotau fanga tokouá.

HOKOHOKO ATU HONO “FAKAFONU‘AKI KIMOUTOLU ‘A E FUA MĀ‘ONI‘ONI”

15. ‘Oku ‘uhinga ki he hā ‘a e ‘fakafonu‘aki ‘a e fua mā‘oni‘oní’?

15 Na‘e lotu fakamātoato ‘a Paula ma‘á e kau Filipaí ke “fakafonu‘aki [kinautolu] ‘a e fua mā‘oni‘oni.” (Fil. 1:11) ‘Oku ‘ikai ha veiveiua ko e “fua mā‘oni‘oni” ko ení ‘oku kau ai ‘enau ‘ofa kia Sihova mo ‘ene kakaí. ‘E kau foki ai ‘enau lea ki he ni‘ihi kehé fekau‘aki mo ‘enau tui kia Sīsuú mo ‘enau ‘amanaki fakaofó. ‘Oku toe ngāue‘aki ‘i he Filipai 2:15 ‘a e fakatātā, ke “ulo atu . . . ko e ngaahi maama‘anga ‘i he māmaní.” ‘Oku fe‘ungamālie eni koe‘uhi ‘oku ui ‘e Sīsū ‘ene kau ākongá “ko e maama ‘o e māmaní.” (Māt. 5:14-16) Na‘á ne toe fekau‘i hono kau muimuí ke nau ‘ngaohi ākonga,’ pea na‘á ne pehē te nau “hoko ko e kau fakamo‘oni . . . ki he feitu‘u taupotu taha ‘o e māmaní.” (Māt. 28:18-20; Ngā. 1:8) ‘Oku tau fakatupu mai ‘a e ‘fua mā‘oni‘oní’ ‘i he taimi ‘oku tau kau longomo‘ui ai ‘i he ngāue mahu‘inga taha ko ení.

‘I hono tuku pōpula ‘i ha fale ‘i Loma, ‘oku hiki ‘e Paula ‘a e tohi ki he fakataha‘anga ‘i Filipaí. Lolotonga ‘a e taimi ko iá, ‘oku toe ngāuelelei‘aki ‘e Paula ‘a e faingamālie ke malanga ki he kau ka‘até mo e kau ‘a‘ahí (Sio ki he palakalafi 16)

16. ‘Oku anga-fēfē hono fakahaa‘i mai ‘i he Filipai 1:12-14 ‘e lava ke tau ulo atu ko e ngaahi maama‘anga neongo ‘a e ngaahi tu‘unga faingata‘á? (Sio ki he fakatātā ‘i he takafí.)

16 Tatau ai pē pe ko e hā hotau tu‘ungá, ‘oku lava ke tau ulo atu ko e ngaahi maama‘anga. ‘I he ngaahi tu‘unga ‘e ni‘ihi, ko ha me‘a ‘oku hā ngali ko ha fakafaingata‘a‘ia‘anga ke talaki atu ai ‘a e ongoongo leleí ‘e hoko nai ia ko ha faingamālie kiate kitautolu ke malanga. Ko e fakatātaá, ko e ‘apositolo ko Paulá, na‘e tuku pōpula ia ‘i ha fale ‘i Loma ‘i he‘ene fai ‘a e tohi ki he kau Filipaí. Ka na‘e ‘ikai ke ta‘ofi ‘e hono ha‘i sēini iá mei he malanga ki hono kau fakapōpulá mo e kau ‘a‘ahí. Na‘e malanga faivelenga ‘a Paula ‘i he malumalu ‘o e ngaahi tu‘unga ko ení, pea na‘e ‘oange heni ki he fanga tokouá ‘a e tuipau mo e loto-to‘a “ke lea ta‘emanavahē ‘aki ‘a e folofola ‘a e ‘Otuá.”​—Lau ‘a e Filipai 1:12-14; 4:22.

Kumi ma‘u pē ki he ngaahi founga ke kau kakato ai ‘i he ngāue fakafaifekaú (Sio ki he palakalafi 17) *

17. ‘Omai ha fakatātā ‘i onopooni ‘o e laku fua ‘i he malumalu ‘o e ngaahi tu‘unga faingata‘á.

17 Ko e tokolahi ‘o hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ‘oku nau ma‘u ‘a e faingamālie ke muimui ‘i he fa‘ifa‘itaki‘anga loto-to‘a ‘a Paulá. ‘Oku nau nofo ‘i he ngaahi fonua ‘a ia ‘oku ‘ikai ke ‘atā ke nau malanga ki he kakaí pe mei he fale ki he fale, ko ia ‘oku nau kumi ki he ngaahi founga kehe ke talaki ai ‘a e ongoongo leleí. (Māt. 10:16-20) ‘I ha fonua pehē ‘e taha, na‘e fokotu‘u ange ‘e he ‘ovasia sēketí ki he tokotaha taki taha ke ne ‘osiki hono “feitu‘u ngāue” fakamalanga pē ‘o‘ona ‘a ia ‘oku kau ki ai hono ngaahi kāingá, kaungā‘apí, kaungāakó, kaungāngāué mo e ngaahi mahení. ‘I loto ‘i he ta‘u ‘e ua, na‘e tupu lahi ‘a e ngaahi fakataha‘anga ‘i he sēketi ko iá. ‘Oku ‘ikai nai ke tau nofo ‘i ha fonua ‘a ia ‘oku ‘ikai ke ‘atā ke tau malanga ai. Kae kehe, ‘oku lava ke tau ako ha lēsoni mahu‘inga mei he fa‘ifa‘itaki‘anga hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine mohu fakakaukaú: Kumi ma‘u pē ki he ngaahi founga ke kau kakato ai ‘i he ngāue fakafaifekaú, ‘o tuipau ‘e ‘oatu ‘e Sihova ‘a e mālohi ‘oku fiema‘u kiate koe ke iku‘i ai ha fakafaingata‘a‘ia‘anga pē.​—Fil. 2:13.

18. Ko e hā ‘oku totonu ke tau fakapapau‘i ke faí?

18 ‘I he taimi mātu‘aki mahu‘inga ko ení, ‘ofa ke tau fakapapau‘i ke ngāue‘aki ‘a e fale‘i fakamānava‘i ‘oku ma‘u ‘i he tohi ‘a Paula ki he kau Filipaí. ‘Ofa ke tau fakapapau‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé, hoko ‘o ta‘eha‘ila, faka‘ehi‘ehi mei hono fakatūkia‘i ‘a e ni‘ihi kehé, pea fakatupu mai ‘a e fua mā‘oni‘oní. Pea ‘e hoko leva ‘etau ‘ofá ‘o toe fakautuutu ange pea ‘oatu ai ‘a e lāngilangí ki he‘etau Tamai ‘ofá, ‘a Sihova.

HIVA 25 Fakamo‘oni e Tu‘unga Ākongá

^ pal. 5 ‘Oku fiema‘u ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau ‘ofa ki hotau fanga tokouá ‘i he taimí ni ‘o laka ange ia ‘i ha toe taimi ki mu‘a. Ko e tohi ki he kau Filipaí ‘oku tokoni‘i ai kitautolu ke sio ki he founga ‘e lava ke toe fakautuutu ange ai ‘etau ‘ofá, na‘a mo ‘etau fehangahangai mo e ngaahi polé.

^ pal. 54 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Lolotonga ha fakama‘a ‘i he Fale Fakataha‘angá, ko e taha ‘o e fanga tokouá, ko Joe, ‘oku tuku ‘ene ngāué kae talanoa mo ha tokoua mo hono foha. ‘Oku fakatupu ‘ita eni kia Mike, ko e tokoua ‘oku fai ‘ene vēkiume. ‘Okú ne fakakaukau, ‘‘Oku totonu ke ngāue ‘a Joe, ‘ikai ko e talanoa.’ Ki mui ai, ‘oku sio ‘a Mike ki he tokoni anga-fakaalaala ‘a Joe ki ha tuofefine ta‘umotu‘a. Ko e tu‘unga fakalotomāfana ko ení ‘oku fakamanatu ai kia Mike ke fakakaukau lahi ange ki he ngaahi ‘ulungaanga lelei hono tokouá.

^ pal. 58 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: ‘I ha fonua ‘a ia ‘oku ‘ikai ‘atā ai ke malanga ‘a e Kau Fakamo‘oní, ‘oku vahevahe fakapotopoto atu ‘e ha tokoua ‘a e pōpoaki ‘o e Pule‘angá ki ha kaungāme‘a. Ki mui ai, ‘i ha mālōlō ‘i he ‘api ngāué, ‘oku faifakamo‘oni ‘a e tokouá ki ha kaungāngāue.