1. ʻOku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻaonga mei he talanoa fekauʻaki mo e founga naʻa tau haʻu ai ki he “moʻoní”?

 “NAʻE anga-fēfē hoʻo haʻu ki he moʻoní?” ʻOku ʻikai ha veiveiua kuó ke tali ʻa e fehuʻi ko iá ʻi he taimi lahi. Ko e taha ia ʻi he ngaahi fuofua fehuʻi ʻe ʻeke ʻe ha kaungātui ʻi he taimi ʻoku tau maheni aí. ʻOku tau saiʻia ke fanongo ki he founga naʻe hoko ai hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻo ʻiloʻi mo ʻofa kia Sihová, pea ʻoku tau fiefia ʻi hono tala ange ʻa e ʻuhinga ʻoku tau fakamahuʻingaʻi ai ʻa e moʻoní. (Loma 1:11) ʻI he ngaahi fetalanoaʻaki ko ení, ʻoku fakamanatu mai ai kiate kitautolu ʻa e mātuʻaki mahuʻinga ʻa e moʻoní. ʻOku tau toe fakapapauʻi lahi ange ai ke “hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva . . . ʻi he moʻoní”​—ʻa ia, ke hanganaki moʻui ai pē ʻi ha founga ʻe maʻu ai ʻa e tāpuaki mo e hōifua ʻa Sihová.​—3 Sio. 4.

2. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

² ʻI he kupu ko ení, te tau sivisiviʻi ai ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻoku tau ʻofa ai ʻi he moʻoní. Te tau lāulea leva ki he founga ʻe lava ke hokohoko atu ai ʻetau fakahāhā ʻa e ʻofa ki he meʻaʻofa mahuʻinga ko ení. ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻe fakaivimālohiʻi heni ʻetau houngaʻia ki he meʻa kuo fai ʻe Sihova ke tohoaki mai ai kitautolu ki he moʻoní. (Sione 6:44) ʻE toe fakaivimālohiʻi ai ʻetau holi ke vahevahe atu ʻa e moʻoní ki he niʻihi kehé.

3. Ko e hā ʻa e ʻuhinga mahuʻinga taha ʻoku tau ʻofa ai ʻi he moʻoní?

³ ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku tau ʻofa ai ʻi he moʻoní. Ko e mahuʻinga tahá, ʻoku tau ʻofa kia Sihova ko e ʻOtuá, ʻa e Matavai ʻo e moʻoní. Fakafou ʻi heʻene Folofolá, ʻa e Tohi Tapú, ʻoku tau hoko ai ʻo ʻiloʻi ia ʻo ʻikai ko e Tokotaha-Ngaohi mālohi fakaʻaufuli pē ʻo e langí mo e māmaní ka ko ʻetau Tamai fakahēvani ʻofa foki, ʻa ia ʻokú ne tokanga manavaʻofa mai kiate kitautolu. (1 Pita 5:7)  ʻOku tau ʻiloʻi ko hotau ʻOtuá ʻokú ne “mohu meesi mo manavaʻofa, tuai ki he houhau pea fonu ʻi he ʻofa mateaki mo e moʻoni.” (ʻEki. 34:6) ʻOku manako ʻa Sihova ki he fakamaau totonú. (ʻAi. 61:8) ʻOkú ne mamahi ʻi he sio ki heʻetau faingataʻaʻiá, pea ʻokú ne mateuteu​—ʻio, ʻokú ne vēkeveke​—ke fakangata ʻa e faingataʻá kotoa ʻi hono taimi kotofá. (Sel. 29:11) He fakaofo ē ko ia! Tāneʻineʻi ke tau ʻofa lahi ʻaupito kia Sihova!

4-5. Ko e hā naʻe fakahoa ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻetau ʻamanakí ki ha taulá?

⁴ Ko e hā ha toe ʻuhinga ʻoku tau ʻofa ai ʻi he moʻoní? ʻOku ʻomai ʻe he moʻoní ʻa e ʻaonga lahi kiate kitautolu. Fakakaukau ki ha fakatātā. Ko e moʻoni Fakatohitapú ʻoku kau ai ʻetau ʻamanaki ki he kahaʻú. Ke fakatātaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻamanaki ko iá, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “ʻOku tau maʻu ʻa e ʻamanakí ni ko ha taula ia ki heʻetau moʻuí, ʻoku pau mo mālohi.” (Hep. 6:19) Hangē pē ko hono ʻai ʻe ha taula ke tuʻu maʻu ha vaka, ko ʻetau ʻamanaki makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú ʻe lava ke ne ʻai ke tau tuʻu maʻu ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻi he moʻuí.

⁵ ʻI he potutohi ko ení, naʻe lāulea ʻa Paula ki he ʻamanaki fakahēvani ʻoku koloaʻaki ʻe he kau Kalisitiane paní. Ka ko ʻene ngaahi leá ʻoku toe ngāueʻaki ia ki he kau Kalisitiane ʻoku nau fakatuʻotuʻa atu ke moʻui taʻengata ʻi he māmani palataisí. (Sione 3:16) Ko e moʻoni, ko e ako fekauʻaki mo e ʻamanaki ki he moʻui taʻengatá kuó ne ʻai ke mohu ʻuhinga ʻetau moʻuí.

6-7. Kuo anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa Yvonne mei hono ako ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e kahaʻú?

⁶ Fakakaukau ki he hokosia ʻa ha tuofefine ko Yvonne. Naʻe ʻikai ke ne tupu hake ʻi he moʻoní, pea ʻi heʻene kei siʻí naʻá ne ilifia ki he maté. ʻOkú ne manatuʻi ʻene lau ha kupuʻi lea naʻe ʻikai toe matoʻo ia mei hono ʻatamaí: “ʻE ʻi ai ha ʻaho heʻikai ke toe ʻi ai ha ʻapongipongi.” ʻOkú ne pehē: “Ko e ngaahi lea ko ení naʻá ne ʻai ke u ʻā pē ʻi he poʻulí ʻo fakakaukau fekauʻaki mo e kahaʻú. ‘Ko e moʻoni kuo pau pē ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he moʻuí,’ ko ʻeku fakakaukaú ia. ‘Ko e hā ʻoku ou ʻi heni aí?’ Naʻe ʻikai ke u fie mate!”

⁷ Ki mui ai, ʻi he taʻu hongofulu tupu ʻa Yvonne naʻá ne fetaulaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOkú ne pehē: “Naʻe kamata ke u tui ʻe lava ke u maʻu ʻa e ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi he Palataisi ʻi he māmaní.” Kuo anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa hotau tuofefiné mei hono ako ʻa e moʻoní? ʻOkú ne toe pehē: “ʻOku ʻikai ke u toe ʻā ʻi he poʻulí ʻo hohaʻa fekauʻaki mo e kahaʻú pe maté.” Hangē ko ia ʻoku lava ke ke sioloto atu ki aí, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e moʻoní kia Yvonne, pea naʻá ne maʻu ʻa e fiemālie lahi ʻi he vahevahe atu ʻene ʻamanaki ki he kahaʻú ki he niʻihi kehé.​—1 Tīm. 4:16.

8-9. (a) ʻI he taha ʻo e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, naʻe lahi fēfē hono fakamahuʻingaʻi ʻe ha tangata ha koloa naʻá ne maʻu? (e) ʻOku mahuʻinga fēfē ʻa e moʻoní kiate koe?

⁸ Ko e moʻoni Fakatohitapú ʻoku kau foki ki ai mo e ongoongo lelei fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakahoa ʻe Sīsū ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e Puleʻanga ko iá ki ha koloa fufū. Hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Mātiu 13:44, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e Puleʻanga ʻo hēvaní ʻoku hangē ko ha koloa kuo fufū ʻi ha konga kelekele, ʻa ia naʻe ʻilo ʻe ha tangata ʻo ne fufū; pea koeʻuhi ko ʻene fiefiá, ʻokú ne ʻalu ʻo fakatau atu ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú ne maʻú ʻo ne fakatau mai ʻaki ʻa e konga kelekele ko iá.” Fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke kumi ʻa e tangatá ki he koloá. Ka ʻi heʻene ʻiloʻi iá, naʻá ne fai ʻa e ngaahi feilaulau lahi ke maʻu ia. Ko hono moʻoní, naʻá ne fakatau atu ʻa e meʻa kotoa naʻá ne maʻú. Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga lahi ʻa e koloa ko iá. Naʻe mahuʻinga mamaʻo ange ia ʻi ha meʻa pē naʻá ne tuku ange atu.

⁹ Ko e anga ia hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e moʻoní? ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻokú ke ongoʻi pehē! ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku halaʻatā ha meʻa ʻoku ʻomai  ʻe he māmani ko ení ʻe lava ke fakahoa atu ki he fiefia ʻoku tau maʻu ʻi he tauhi kia Sihova ʻi he taimi ní mo e ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi he kahaʻú ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá. Ko e monū ʻo hono maʻu ha vahaʻangatae fakafoʻituitui vāofi mo Sihová ʻoku tuha ia mo ha feilaulau pē ʻoku fiemaʻu ke tau fai. ʻOku tau maʻu ʻa e fiefia lahi tahá ʻi hono “fakahōifuaʻi kakato ia.”​—Kol. 1:10.

10-11. Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Michael ke liliu ʻene ʻalunga moʻuí?

¹⁰ Ko e tokolahi ʻo kitautolu kuo tau fai ʻa e ngaahi feilaulau lahi koeʻuhi ke maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihová. Ko e niʻihi kuo nau liʻaki ha taumuʻa ongoongoa ʻi he māmaní. Ko e niʻihi kuo nau tuku ange ʻa e tuli ki he koloá. Ka ko e niʻihi kuo nau liliu fakaʻaufuli ʻenau ʻalunga moʻuí ʻi heʻenau ako fekauʻaki mo Sihová. Ko e meʻa ia naʻe fai ʻe Michael. Naʻe ʻikai ke ne tupu hake ʻi he moʻoní. ʻI heʻene kei talavoú, naʻá ne ako kalate. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku pōlepole ʻi hono tauhi hoku sinó ke fiti. ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻá ku ongoʻi heʻikai ikunaʻi au ʻe ha taha.” Ka ʻi he kamata ako ʻe Michael ʻa e Tohi Tapú, naʻá ne ako ai ʻa e vakai ʻa Sihova ki he fakamālohí. (Saame 11:5) ʻI he fekauʻaki mo e ongo meʻa Fakamoʻoni naʻá na ako mo iá, ʻoku pehē ʻe Michael: “Naʻe ʻikai ʻaupito ke na tala mai kuo pau ke u tuku ange ʻa e kalaté; naʻá na hokohoko atu pē ke akoʻi mai ʻa e moʻoni Fakatohitapú.”

¹¹ Ko e lahi ange ʻa e ako ʻa Michael fekauʻaki mo Sihová, ko e tupulaki ange ia ʻene ʻofa kiate Iá. Naʻe tautefito ʻa e maongo kiate ia ʻa e manavaʻofa ʻa Sihova ki Heʻene kau lotú. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe ʻiloʻi ʻe Michael naʻe fiemaʻu ke ne fai ha fili ke liliu ʻene moʻuí. “Naʻá ku ʻiloʻi ko hono tuku ange ʻa e kalaté ʻa e meʻa faingataʻa taha ʻe faifai ange peá u faí,” ko ʻene leá ia. “Ka naʻá ku ʻiloʻi foki ʻe fakahōifua ia kia Sihova, pea naʻá ku tuipau ko e tauhi kiate iá naʻe tuha ia mo ha feilaulau pē.” Naʻe houngaʻia ʻa Michael ʻi he mahuʻinga ʻo e moʻoni naʻá ne maʻú, pea ko e houngaʻia ko iá naʻá ne ueʻi ia ke fai ʻa e ngaahi liliu lahi ʻi heʻene moʻuí.​—Sēm. 1:25.

12-13. Naʻe anga-fēfē hono fakamaama ʻe he moʻoni Fakatohitapú ʻa Mayli?

¹² Ke fakamamafaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻoní, ʻoku fakahoa ʻe he Tohi Tapú ʻa e moʻoní ki ha maama ʻoku ulo ʻi he fakapoʻulí. (Saame 119:105; ʻEf. 5:8) Ko Mayli, mei ʻAsapaisani, ʻokú ne houngaʻia loloto ʻi he fakamaama kuó ne maʻu mei he Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne tupu hake ʻi ha ʻapi māvahevahe fakalotu. Ko ʻene tamaí ko ha Mosilemi, pea ko ʻene faʻeé ko ha Siu. ʻOkú ne pehē: “Neongo naʻe ʻikai ʻaupito ke u fehuʻia ʻa e ʻi ai ʻa e ʻOtuá, naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi ʻīsiu naʻá ku puputuʻu fekauʻaki mo ia. Naʻá ku fifili, ‘Ko e hā naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, pea ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e faingataʻaʻia ha taha ʻi he kotoa ʻene moʻuí pea ʻosi ange ko iá ʻe fakamamahiʻi taʻengata ʻi heli?’ Koeʻuhi naʻe pehē ʻe he kakaí ko e hoko ʻa e meʻa kotoa ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá, naʻá ku fifili ai, ‘Ko e ʻOtuá ʻokú ne pulepuleʻi pē ʻa e kakaí pea fiefia ʻi he sio ki heʻenau faingataʻaʻiá?’”

¹³ Naʻe hokohoko atu ʻa e fekumi ʻa Mayli ki he tali ki heʻene ngaahi fehuʻí. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻá ne tali ha ako Tohi Tapu pea haʻu ki he moʻoní. “Ko e moʻoni fakatupu tuipau mei he Tohi Tapú naʻá ne liliu fakaʻaufuli ʻeku vakai ki he moʻuí,” ko ʻene leá ia. “Ko e ngaahi fakamatala ʻuhinga lelei naʻá ku maʻu mei he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻokú ne ʻomai kiate au ʻa e nonga ʻi loto.” Hangē ko Mayli, ʻoku tau fakahīkihikiʻi kotoa ʻa Sihova, ʻa e “Tokotaha naʻá ne ui [kitautolu] mei he fakapoʻulí ki he maama fakaofo ʻaʻaná.”​—1 Pita 2:9.

14. ʻE lava fēfē ke tau fakalolotoʻi ʻetau ʻofa ki he moʻoní? (Sio foki ki he puha “ Ngaahi Fakahoa Kehe.”)

¹⁴ Ko e ngaahi fakatātā pē eni ʻe niʻihi ʻoku fakatātaaʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻoní. ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻoku lava ke ke fakakaukau ki he ngaahi fakatātā kehe. Fēfē ke ke ʻai ia ko ha poloseki ako fakafoʻituitui ke kumi ki ha toe ngaahi  ʻuhinga ʻoku totonu ke tau ʻofa ai ʻi he moʻoní? Ko e lahi ange ʻetau ʻofa ʻi he moʻoní, ko e lahi ange ia ʻetau maʻu ʻa e ngaahi founga ke fakahāhā ʻetau ʻofa aí.

15. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻetau ʻofa ʻi he moʻoní?

¹⁵ ʻE lava ke tau fakahāhā ʻoku tau ʻofa ʻi he moʻoní ʻaki ʻa e ako tuʻumaʻu ʻa e Tohi Tapú mo e ʻū tohi Fakatohitapú. He ko ē, tatau ai pē pe ko e hā e fuoloa ʻetau ʻi he moʻoní, ʻoku kei lahi pē ʻa e meʻa ke tau ako. Ko e fuofua ʻīsiu ʻo e makasini ko ení naʻe fakahoa ai ʻa e moʻoní ki ha matalaʻiʻakau ʻoku pulia ʻi he vaó. Ke maʻu ʻa e matalaʻiʻakau ko ení, kuo pau ke ke kumi fakaʻāuliliki ia. Pea ʻi hoʻo ʻiloʻi iá, ʻoku totonu ke ʻoua te ke fiemālie pē ʻi hono maʻu ʻa e matalaʻiʻakau ʻe tahá. ʻOku totonu ke hokohoko atu hoʻo kumí ke toe maʻu ha ngaahi matalaʻiʻakau lahi ange. ʻOku pehē pē, ʻoku totonu ke ʻoua te tau fiemālie pē ʻi he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ha foʻi moʻoni pē ʻe taha. ʻOku totonu ke tau vēkeveke ke hokohoko atu ʻetau kumi ki ha ngaahi moʻoni lahi ange. Ko e akó ko ha ngāue lahi, ka ʻoku tuha moʻoni ia mo e feingá.

16. Ko e hā ʻa e founga ako ʻoku ola lelei kiate koé? (Palōveepi 2:4-6)

¹⁶ ʻOku ʻikai ke tau manako kotoa ke lautohi  mo ako. Ka ʻoku fakaafeʻi mai ʻe Sihova ke tau “hanganaki kumi” pea “hanganaki haʻao” ke mahinoʻi loloto ange ʻa e moʻoní. (Lau ʻa e Palōveepi 2:4-6.) ʻI heʻetau feinga mālohi peheé, ʻoku tau maʻu ʻaonga maʻu pē mei ai. ʻI he fekauʻaki mo e lau Tohi Tapu fakafoʻituituí, ʻoku pehē ʻe Corey ʻokú ne sivisiviʻi taha taha ʻa e ngaahi vēsí. ʻOkú ne fakamatala: “Te u lau ʻa e kotoa ʻo e fakamatala ʻi laló, vakaiʻi ʻa e fakamatala kotoa ʻi he tafaʻakí, pea fai mo ha fekumi lahi ange. . . . ʻI hono ngāueʻaki ʻa e founga ko ení ʻoku ou ako ai ʻa e meʻa lahi!” Pe ʻoku tau ngāueʻaki ʻa e founga ko iá pe ko ha founga kehe, ʻoku tau fakahāhā ʻetau houngaʻia ki he moʻoní ʻi he taimi ʻoku tau vaheʻi ai ʻa e taimi mo e ivi ke ako ia.​—Saame 1:1-3.

17. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e moʻuiʻaki ʻa e moʻoní? (Sēmisi 1:25)

¹⁷ Ko e moʻoni, ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku ʻikai feʻunga pē ke ako ʻa e moʻoní. Ke maʻu ʻaonga kakato mei aí, kuo pau ke tau moʻuiʻaki ʻa e moʻoní, ʻa ia, ko hono ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻoku tau akó ʻi heʻetau moʻuí. Ko e toki taimi pē ia ʻe ʻomai ai kiate kitautolu ʻe he moʻoní ʻa e fiefia moʻoní. (Lau ʻa e Sēmisi 1:25.) ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku tau moʻuiʻaki ʻa e moʻoní? Ko ha tokoua ʻe taha ʻokú ne fokotuʻu mai ke fai ha sivisiviʻi-kita ke ʻiloʻi hotau ngaahi mālohingá mo e ngaahi tafaʻaki ʻoku tau loto ke fakaleleiʻí. Naʻe peheni hono fakalea ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Ko e tuʻunga ko ia kuo aʻu ki ai ʻetau fakalakalaká, tuku ke hokohoko atu ʻetau ʻaʻeva taau ʻi he ʻalunga tatau pē ko iá.”​—Fil. 3:16.

18. Ko e hā ʻoku tau fai ai hotau lelei tahá ke “hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva . . . ʻi he moʻoní”?

¹⁸ Fakakaukau angé ki he ngaahi ʻaonga ʻoku maʻu mei hono fai hotau lelei tahá ke “hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva . . . ʻi he moʻoní”! ʻOku ʻikai ngata pē ʻetau fakaleleiʻi ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau moʻuí tonu ka ʻoku tau toe ʻai ai ke fiefia ʻa Sihova pea mo hotau kaungātuí. (Pal. 27:11; 3 Sio. 4) Ko hono moʻoní, ʻoku ʻi ai koā ha toe ʻuhinga lahi ange ai ke ʻofa ʻi he moʻoní pea ke moʻuiʻaki ʻa e moʻoní?