Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 14

‘Okú Ke Fakahoko Kakato ‘a Ho‘o Ngāue Fakafaifekaú?

‘Okú Ke Fakahoko Kakato ‘a Ho‘o Ngāue Fakafaifekaú?

“Hokohoko atu hono malanga‘i ‘a e ongoongo leleí, fakahoko kakato ‘a ho‘o ngāue fakafaifekaú.”​—2 TĪM. 4:5, fkm. ‘i lalo.

HIVA 18 ‘Ofa Mateaki ‘a e ‘Otuá

‘I HE KUPÚ NI *

Hili e toetu‘u ‘a Sīsuú, na‘á ne fakataha mo ‘ene kau ākongá pea fakahinohino‘i ke nau “ō ‘o ngaohi . . . ākonga” (Sio ki he palakalafi 1)

1. Ko e hā ‘oku loto ‘a e kau sevāniti kotoa ‘a e ‘Otuá ke faí, pea ko e hā hono ‘uhingá? (Sio ki he tā ‘i he takafí.)

NA‘E fekau‘i ‘e Kalaisi Sīsū ‘a hono kau muimuí ke nau “ō ‘o ngaohi ko e kau ākonga ‘a e kakai ‘o e ngaahi pule‘anga kotoa pē.” (Māt. 28:19) ‘Oku loto ‘a e kau sevāniti faitōnunga kotoa ‘a e ‘Otuá ke nau ako ki he founga ‘e lava ke nau “fakahoko kakato” ai ‘a e ngāue fakafaifekau ko eni kuo ‘oange kiate kinautolú. (2 Tīm. 4:5) He ko ē, ko e ngāue ko ení ‘oku mahu‘inga ange ia, ‘aonga ange ia pea toe fakavavevave ange ia ‘i ha toe ngāue pē ‘i he mo‘uí. Kae kehe, ‘e lava ke hoko ko ha pole ‘a hono vahe‘i ‘a e taimi lahi ange ki he ngāue fakafaifekaú ‘o hangē ko ia ‘oku tau loto ki aí.

2. Ko e hā ‘a e ngaahi pole ‘oku tau fehangahangai mo ia ‘i hono fakahoko ‘etau ngāue fakafaifekaú?

2 ‘Oku ‘i ai mo e ngaahi ngāue mahu‘inga kehe ‘oku fiema‘u ki ai hotau taimí mo e iví. ‘Oku fiema‘u nai ke tau ngāue fakamāmani ‘i ha ngaahi houa lahi ‘i he ‘ahó ke tokonaki ‘a e ngaahi fiema‘u ‘o e mo‘uí ma‘a kitautolu mo hotau fāmilí. ‘Oku tau fāinga nai mo e ngaahi fatongia fakafāmili kehe, mahamahaki, loto-mafasia pe langa mo e mamahi ‘o e hoholo ke motu‘á. ‘E lava fēfē ke tau fakahoko kakato ‘etau ngāue fakafaifekaú lolotonga ‘etau fekuki mo e ngaahi tu‘unga faingata‘a peheé?

3. Ko e hā ‘e lava ke tau faka‘osi‘aki fekau‘aki mo e lea ‘a Sīsū ‘i he Mātiu 13:23?

3 Kapau ‘oku fakangatangata ‘e hotau tu‘ungá ‘a e taimi ‘oku lava ke tau fakamoleki ‘i he ngāue ‘a Sihová, ‘oku ‘ikai totonu ke tau ongo‘i loto-si‘i. Na‘e ‘ilo‘i ‘e Sīsū ‘oku ‘ikai malava ‘a e tokotaha taki taha ‘o kitautolú ke fakatupulekina ‘a e fua tatau ‘o e Pule‘angá. (Lau ‘a e Mātiu 13:23.) ‘Oku fakamahu‘inga‘i lahi ‘e Sihova ‘a e me‘a kotoa ‘oku tau fai ‘i he‘ene ngāué kae kehe pē ‘oku tau fai hotau lelei tahá. (Hep. 6:10-12) ‘I he tafa‘aki ‘e tahá, te tau ongo‘i nai ko hotau ngaahi tu‘ungá ‘oku faka‘atā ai kitautolu ke tau fai ‘a e me‘a lahi ange. ‘I he kupu ko ení, te tau sivisivi‘i angé ‘a e founga ‘e lava ke tau fakamu‘omu‘a ai ‘a e ngāue fakafaifekaú ‘i he‘etau mo‘uí, tauhi ke faingofua ‘etau mo‘uí, pea fakalelei‘i ‘etau malangá mo e pōto‘i fakafaiakó. Neongo ia, ko e ‘uluakí, ‘oku ‘uhinga ki he hā ‘a e fakahoko kakato ‘etau ngāue fakafaifekaú?

4. ‘Oku ‘uhinga ki he hā ‘a e fakahoko kakato ‘etau ngāue fakafaifekaú?

4 ‘I hono ‘ai mahinó, ke fakahoko kakato ‘etau ngāue fakafaifekaú, kuo pau ke tau kau kakato ‘i he lahi taha te tau malavá ‘i he malangá mo e ngāue fakafaiakó. Ka ‘oku kau ki ai ‘a e me‘a lahi ange ‘i he taimi pē ‘oku fakamoleki ki aí. Ko ‘etau fakaue‘ilotó ‘oku mahu‘inga kia Sihova. Koe‘uhi ‘oku tau ‘ofa kia Sihova mo hotau kaungā‘apí, ‘oku tau ngāue ‘aufuatō ‘i he‘etau ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané. * (Mk. 12:30, 31; Kol. 3:23) Ko e tauhi ‘aufuatō ki he ‘Otuá ‘oku ‘uhinga ia ko ‘etau foaki atu kitautolu, ‘o ngāue‘aki hotau mālohí mo e iví ‘i he lelei taha ‘o ‘etau malavá ‘i he‘ene ngāué. ‘I he‘etau mahino‘i ko ha monū ‘a hono fakahoko ‘a e ngāue fakamalangá, ‘oku tau feinga ke vahevahe atu ‘a e ongoongo leleí ki he kakai tokolahi taha ‘e malavá.

5-6. ‘Omai ha fakatātā ‘o e anga hono fakamu‘omu‘a ‘e ha tokotaha ‘oku fakangatangata hono taimí ‘a e ngāue malangá.

5 Fakakaukau atu ki ha ki‘i talavou ‘oku manako ‘i he tā kītaá. ‘Okú ne fiefia ke tā ha fasi ‘i he faingamālie kotoa pē. Faifai atu pē, na‘á ne ma‘u ha ngāue ke tā kītā ‘i ha falekai ‘i he faka‘osinga uiké. Kae kehe, ko e pa‘anga na‘e ma‘u aí na‘e ‘ikai malava ke feau ai ‘ene fakamolé. Ko ia na‘á ne ngāue ko ha faifakatau ‘i ha falekoloa mei he Mōnité ki he Falaité. Neongo ‘ene fakamoleki ‘a e lahi taha hono taimí ‘i he falekoloá, ko hono lotó ‘oku ‘i he tā kītaá. ‘Okú ne faka‘amu ke fakalelei‘i ‘ene pōto‘í pea hoko ko ha tokotaha tā kītā taimi-kakato. Neongo ia, ‘okú ne fiefia ‘i he faingamālie kotoa pē ke tā fasi ai, neongo kapau ko ha ki‘i taimi nounou pē.

6 ‘I ha founga meimei tatau, ‘oku fakangatangata nai ‘a e lahi ‘o e taimi ‘oku lava ke ke lī‘oa ki he ngāue fakamalangá. Neongo ia, ko e me‘a ia ‘okú ke sai‘ia ke faí. ‘Okú ke feinga ke fakalelei‘i ho‘o malava ke a‘u ki he loto ‘o e kakaí mo e ongoongo leleí. Koe‘uhi ko e lahi ‘o e ngaahi me‘a ‘oku fiema‘u ki ai ho taimí, te ke fifili nai pe ko e hā ‘a e founga ‘e lava ke ke fakamu‘omu‘a ai ‘a e ngāue fakamalangá.

FOUNGA KE KE FAKAMU‘OMU‘A AI ‘A E NGĀUE FAKAFAIFEKAÚ

7-8. ‘E lava fēfē ke tau fa‘ifa‘itaki ki he vakai ‘a Sīsū ki he ngāue fakafaifekaú?

7 Na‘e fokotu‘u mai ‘e Sīsū ‘a e fa‘ifa‘itaki‘anga tu‘u-ki-mu‘a ‘i he‘ene vakai ki he ngāue fakafaifekaú. Ko e talanoa fekau‘aki mo e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá na‘e fakahanga tefito ki ai ‘ene mo‘uí. (Sione 4:34, 35) Na‘á ne lue ‘i he maile ‘e lauingeau ke malanga ki he tokolahi taha na‘e ala lavá. Na‘á ne puke ‘a e faingamālie kotoa ke lea ai ki he kakaí ‘i he feitu‘u kakaí mo honau ngaahi ‘apí. Ko e mo‘ui kotoa ‘a Sīsuú na‘e fakatefito ia ‘i he‘ene ngāue fakafaifekaú.

8 ‘E lava ke tau fa‘ifa‘itaki kia Kalaisi ‘i he kumi ki he ngaahi faingamālie ke talanoa ai fekau‘aki mo e ongoongo leleí ‘i ha taimi mo ha feitu‘u pē ‘e ala lavá. ‘Oku tau loto-lelei ke feilaulau‘i ‘etau fiemālie fakafo‘ituituí ke kau ‘i he ngāue faka‘evangelioó. (Mk. 6:31-34; 1 Pita 2:21) Ko e ni‘ihi ‘i he fakataha‘angá ‘oku malava ke nau hoko ko ha tāimu‘a makehe, tāimu‘a tu‘uma‘u pe tāimu‘a tokoni. Ko e ni‘ihi kuo nau ako ha lea ‘e taha pe hiki ki ha feitu‘u ‘oku lahi ange ai ‘a e fiema‘u ki ha kau malangá. Kae kehe, ko e lahi taha ‘o e ngāue fakamalangá ‘oku fakahoko ia ‘e he kau malanga anga-maheni ‘i he fakataha‘angá ka ‘oku nau fai ‘a e lelei taha ‘oku nau malavá. Tatau ai pē pe ko e hā ‘a e tu‘ungá, ‘oku ‘ikai kole mai ‘e Sihova ha me‘a ‘o fakalaka atu ia ‘i he me‘a ‘oku lava ke tau foakí. ‘Okú ne fiema‘u kitautolu kotoa ke tau fiefia ‘i he‘etau ngāue toputapú ‘i he‘etau talaki ‘a e “ongoongo lelei lāngilangi‘ia ‘o e ‘Otua fiefiá.”​—1 Tīm. 1:11; Teu. 30:11.

9. (a) Na‘e anga-fēfē hono fakamu‘omu‘a ‘e Paula ‘a e ngāue fakamalangá neongo na‘e pau ke ne ngāue pa‘anga? (e) Ko e hā ‘oku fakahaa‘i ‘i he Ngāue 28:16, 30, 31 fekau‘aki mo e vakai ‘a Paula ki he ngāue fakafaifekaú?

9 Na‘e fokotu‘u ‘e he ‘apositolo ko Paulá ha fa‘ifa‘itaki‘anga lelei ‘i hono ‘ai ‘a e ngāue fakafaifekaú ko e ngāue mahu‘inga taha ia ‘i he‘ene mo‘uí. ‘I he‘ene ‘i Kolinitō lolotonga ‘ene fononga fakamisinale hono uá, na‘e mei ‘osi ‘ene pa‘angá pea na‘e pau ke ne fakamoleki ha taimi ‘i he ngaohi tēnití. Kae kehe, na‘e ‘ikai vakai ‘a Paula ki he ngaohi tēnití ko ‘ene ngāue tefitó ia. Na‘á ne fakahoko ‘a e ngāue ko ení ke poupou‘i ia ‘i he‘ene ngāue fakafaifekaú koe‘uhi ke lava ‘o ne talaki ‘a e ongoongo leleí ki he kau Kolinitoó “ta‘e‘iai hano totongí.” (2 Kol. 11:7) Neongo na‘e pau ke ngāue pa‘anga ‘a Paula, na‘e hokohoko atu ‘ene fakamu‘omu‘a ‘a e ngāue fakafaifekaú peá ne malanga ‘i he Sāpate kotoa. ‘I he lelei ange hono tu‘ungá, na‘e lava ke tokanga lahi ange ‘a Paula ki he ngāue fakamalangá. Na‘e “kamata ke nōfo‘i lahi ‘a Paula ki he folofolá, ‘i he faifakamo‘oni ki he kau Siú ke fakamo‘oni‘i ko Sīsuú ko e Kalaisí ia.” (Ngā. 18:3-5; 2 Kol. 11:9) Ki mui ai, ‘i hono tuku pōpula ‘a Paula ‘i ha fale ‘i Loma ‘i he ta‘u ‘e ua, na‘á ne faifakamo‘oni ai ki he kau ‘a‘ahí pea hiki mo e ngaahi tohi. (Lau ‘a e Ngāue 28:16, 30, 31.) Na‘e fakapapau‘i ‘e Paula ke ‘oua te ne faka‘atā ha fa‘ahinga me‘a ke ne fakalelu‘i ‘ene ngāue fakafaifekaú. Na‘á ne tohi: “Koe‘uhi ‘oku mau ma‘u ‘a e ngāué ni . . . , ‘oku ‘ikai ai ke mau fo‘i.” (2 Kol. 4:1) Hangē ko Paulá, neongo kapau ‘oku fiema‘u ke tau fakamoleki ‘a e taimi lahi ‘i he ngāue pa‘angá, ‘oku lava pē ke tau kei ‘ai ‘a e ngāue ‘o e Pule‘angá ko e ngāue mu‘omu‘a taha ia ‘i he mo‘uí.

‘Oku lahi ‘a e ngaahi founga ‘e lava ke tau fakahoko kakato ai ‘etau ngāue fakafaifekaú (Sio ki he palakalafi 10-11)

10-11. ‘E lava fēfē ke tau fakahoko kakato ‘etau ngāue fakafaifekaú kapau ‘oku tau mahamahaki?

10 Kapau ko ‘etau malanga fale ki he falé ‘oku fakangatangata koe‘uhí ko e hoholo ‘o motu‘á pe ko e mahamahakí, ‘oku lava ke tau fiefia ‘i he ngaahi tafa‘aki kehe ‘o e ngāue fakafaifekaú. Na‘e malanga ‘a e kau ‘evangeliō ‘i he ‘uluaki senitulí ki he kakaí ‘i ha feitu‘u pē na‘a nau ‘i ai. Na‘a nau ngāuelelei‘aki ‘a e faingamālie kotoa ke talanoa ai fekau‘aki mo e mo‘oní​—mei he fale ki he fale, ‘i he ‘ao ‘o e kakaí mo e founga ‘ikai anga-mahení—​‘i ha feitu‘u pē “na‘e ‘i ai” ‘a e kakaí. (Ngā. 17:17; 20:20) Kapau ‘oku ‘ikai lava ke tau lue lōloa, ‘e lava nai ke tau tangutu ‘i ha feitu‘u kakai ‘a ia ‘e lava ke tau malanga ai ki he kau fe‘alu‘akí. Pe ‘e lava nai ke tau faifakamo‘oni ‘i he founga ‘ikai anga-mahení, faitohi, pe faifakamo‘oni ‘i he telefoní. ‘Oku hokosia ‘e he kau malanga tokolahi ‘a ia ‘oku mātu‘aki fakangatangata honau tu‘ungá ‘a e fiefia mo e fiemālie ‘i he ngaahi tafa‘aki kehe ko eni ‘o e ngāue fakamalangá.

11 Neongo ‘a e ngaahi fakangatangata ‘i he mahamahakí, ‘e lava ke ke fakahoko kakato ho‘o ngāue fakafaifekaú. Toe fakakaukau angé ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a e ‘apositolo ko Paulá. Na‘á ne pehē: “‘Oku ou malava ‘a e me‘a kotoa pē koe‘uhi ‘oku ou ma‘u ‘a e ivi fakafou ‘i he tokotaha ko ia ‘okú ne ‘omai kiate au ‘a e mālohí.” (Fil. 4:13) Na‘e fiema‘u kia Paula ‘a e mālohi ko iá ‘i he‘ene puke ‘i he taha ‘o ‘ene ngaahi fononga fakamisinalé. Na‘á ne fakamatala ki he kau Kalētiá: “Koe‘uhi ko ‘eku puké na‘á ku ma‘u ai ‘a e ‘uluaki faingamālie ke u talaki atu ai ‘a e ongoongo leleí kiate kimoutolu.” (Kal. 4:13) ‘I he tu‘unga meimei tatau, ‘e hoko nai ho‘o mahamahakí ko ha faingamālie ia ke ke talaki ai ‘a e ongoongo leleí ki he ni‘ihi kehé, hangē ko e kau toketā, kau neesi mo e kau tokoni fakafaito‘ó. Ko e tokolahi ‘o e kakai ko ení ‘oku nau ngāue ‘i he taimi ‘oku ‘a‘ahi atu ai ‘a e kau malangá ki honau ngaahi ‘apí.

FOUNGA KE TAUHI AI KE FAINGOFUA HO‘O MO‘UÍ

12. ‘Oku ‘uhinga ki he hā ‘a e tauhi ke “hu‘ufataha” ho matá?

12 Na‘e pehē ‘e Sīsū: “Ko e maama ‘o e sinó ko e matá. Ka hu‘ufataha leva ho matá [pe “faingofua,” fkm. ‘i lalo], ‘e maamangia ho sinó kotoa.” (Māt. 6:22) Ko e hā ‘ene ‘uhingá? Ko ‘ene ‘uhingá ‘oku fiema‘u ke tau tauhi ke faingofua pe hu‘ufataha ‘etau mo‘uí ki ha taumu‘a pau, ‘o ‘ikai ke fakalelu‘i. Na‘e fokotu‘u mai ‘e Sīsū tonu ‘a e fa‘ifa‘itaki‘angá ‘aki ‘a e tokangataha ‘ene mo‘uí ki he ngāue fakafaifekaú, peá ne ako‘i ‘ene kau ākongá ke nau hanganaki tokangataha ki he tauhi kia Sihová mo Hono Pule‘angá. ‘Oku tau fa‘ifa‘itaki kia Sīsū ‘aki ‘a e fakatefito ‘etau mo‘uí ‘i he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané, ‘o “hanganaki fuofua kumi ki he Pule‘angá mo e mā‘oni‘oni ‘a e ‘Otuá.”​—Māt. 6:33.

13. Ko e hā ‘e lava ke ne tokoni‘i kitautolu ke tokangataha ki he‘etau ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané?

13 Ko e founga ‘e taha ke tokangataha ai ki he‘etau ngāue fakafaifekaú ko hono fakafaingofua‘i ‘etau mo‘uí koe‘uhi ke lava ‘o tau fakamoleki ‘a e taimi lahi ange ‘i hono tokoni‘i ‘a e ni‘ihi kehé ke nau ‘ilo mo ‘ofa kia Sihova. * Ko e fakatātaá, ‘e lava ke tau fe‘unu‘aki ‘etau taimi ngāue pa‘angá ke lava ‘o tau fakamoleki ha taimi lahi ange ‘i he ngāue fakafaifekaú he lolotonga e uiké? ‘E lava ke tau fakasi‘isi‘i ‘a e ngaahi fakafiefia ‘e ni‘ihi ‘a ia ‘oku fu‘u fakamole taimí?

14. Ko e hā ‘a e ngaahi fe‘unu‘aki na‘e fai ‘e ha ongo me‘a kae lava ke na fakamoleki ‘a e taimi lahi ange pea tokanga ki he ngāue fakafaifekaú?

14 Ko e me‘a eni na‘e fai ‘e ha mātu‘a ko Elias mo hono uaifí. ‘Okú ne pehē: “Na‘e ‘ikai lava ke ma tāimu‘a ‘i he taimi ko iá, ka na‘á ma kamata ‘i ha me‘a ‘e taha. Na‘á ma fai ‘a e fanga ki‘i me‘a iiki ange ke fakalahi homa taimi ke kau ‘i he ngāue fakafaifekaú. Ko e fakatātaá, na‘á ma fakasi‘isi‘i ‘ema fakamolé, fakasi‘isi‘i ‘a e ngaahi fakafiefia ‘ikai fiema‘ú pea kole ki he‘ema pule ngāué ke liliu ‘ema taimi ngāué. Ko hono olá, na‘e lava ke ma kau ‘i he faifakamo‘oni ‘i he efiafí, fai ‘a e ngaahi ako Tohi Tapu lahi ange, pea a‘u ‘o ma kau ki he ngāue fakamalanga ‘i he lolotonga ‘a e uiké tu‘o ua he māhina. He fakafiefia ē ko ia!”

FOUNGA KE FAKALELEI‘I AI HO‘O MALANGÁ MO E PŌTO‘I FAKAFAIAKÓ

Ngāue‘aki ‘a e me‘a ‘oku tau ako ‘i he fakataha lolotonga e uiké ‘e tokoni ia ki he‘etau fakalakalaka ai pē ‘i he ngāue fakafaifekaú (Sio ki he palakalafi 15-16) *

15-16. ‘I he fehoanaki mo e 1 Tīmote 4:13, 15, ‘e lava fēfē ke tau hanganaki fakalelei‘i ‘etau pōto‘i ko e kau ‘evangelioó? (Sio foki ki he puha “ Taumu‘a Te Ne Tokoni‘i Au ke Fakahoko Kakato ‘Eku Ngāue Fakafaifekaú.”)

15 Ko e founga ‘e taha ke fakahoko kakato ange ai ‘etau ngāue fakafaifekaú ko hono fakalelei‘i ‘etau pōto‘i ‘i he ngāue fakamalangá. Ko e kakai ‘i he ngaahi ngāue ‘e ni‘ihi ‘oku fiema‘u ke ako‘i hokohoko kinautolu koe‘uhi ke fakalelei‘i ‘enau ‘iló mo e pōto‘í. ‘Oku pehē pē foki mo e kau malanga ‘o e Pule‘angá. ‘Oku fiema‘u ke hokohoko atu ‘etau ako ki he founga ke pōto‘i ange ai ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú.​—Pal. 1:5; lau ‘a e 1 Tīmote 4:13, 15.

16 Neongo ia, ‘e lava fēfē ke tau hokohoko atu ke fakalakalaka ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú? ‘Aki ‘a e tokanga lelei ki he fakahinohino ‘oku tau ma‘u ‘i he Fakataha ki he Mo‘uí mo e Ngāue Fakafaifekaú fakauiké. Ko e fakataha ko ení ‘oku tokonaki mai ai ‘a e ako mātu‘aki mahu‘inga ke tokoni ki hono fakalelei‘i hokohoko ‘etau pōto‘i ‘i he ngāue fakamalangá. Ko e fakatātaá, ‘i hono fai ‘e he tokotaha-seá ‘a e akonaki ki he fa‘ahinga na‘a nau fakahoko ‘a e ngaahi kongá, ‘e lava ke tau ako ha ngaahi founga ‘e lava ke tokoni ke tau fakalelei‘i‘aki ‘etau ngāue fakafaifekaú. ‘E lava ke tau ngāue‘aki ‘a e ngaahi founga ko iá ‘i he taimi hoko te tau vahevahe atu ai ‘a e ongoongo leleí ki ha taha. ‘E lava ke tau kole tokoni ki he‘etau ‘ovasia kulupu ngāue fakamalangá pe ngāue mo ia ‘i he ngāue fakafaifekaú pe ko ha tokotaha malanga taukei, ko ha tāimu‘a, pe ko e ‘ovasia sēketí. ‘I he‘etau hoko ‘o pōto‘i ange ‘i hono ngāue‘aki ‘a e me‘angāue taki taha ‘i he Puha Me‘angāue Fakafaiakó, te tau fiefia lahi ange ‘i he‘etau ngāue fakamalangá mo e faiakó.

17. Ko e hā te ke hokosia ‘i ho‘o fakahoko kakato ho‘o ngāue fakafaifekaú?

17 Ko ha monū ia kiate kitautolu ‘a hono faka‘atā ‘e Sihova ke tau hoko ko hono “kaungāngāue”! (1 Kol. 3:9) ‘I ho‘o “fakapapau‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga angé” pea tokangataha ki ho‘o ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané, te ke “tauhi kia Sihova ‘i he nēkeneka.” (Fil. 1:10; Saame 100:2) ‘I he hoko ko e taha ‘o e kau faifekau ‘a e ‘Otuá, ‘e lava ke ke falala pau te ne ‘oatu ‘a e mālohi ‘oku fiema‘u ke ke fakakakato‘aki ho‘o ngāue fakafaifekaú tatau ai pē pe ko e hā ha pole pe fakangatangata te ke fehangahangai nai mo ia. (2 Kol. 4:1, 7; 6:4) Tatau ai pē pe ‘oku faka‘atā koe ‘e ho tu‘ungá ke ke kau si‘isi‘i pe lahi ange ‘i he faifakamo‘oní, ‘e lava ke ke ‘ma‘u ha ‘uhinga ke fiefia’ ‘i ho‘o ‘aufuatō ‘i ho‘o ngāue fakafaifekaú. (Kal. 6:4) ‘I ho‘o fakahoko kakato ho‘o ngāue fakafaifekaú, ‘okú ke fakahaa‘i ai ho‘o ‘ofa kia Sihova pea mo ho kaungāfa‘ahinga ‘o e tangatá. “‘I hono fai ení te ke fakatou fakahaofi ai koe mo e fa‘ahinga ko ia ‘oku nau fanongo atu kiate koé.”​—1 Tīm. 4:16.

HIVA 47 Tala ‘a e Ongoongo Leleí

^ pal. 5 Kuo fekau‘i kitautolu ke malanga‘i ‘a e ongoongo lelei ‘o e Pule‘angá mo ngaohi ākonga. ‘E lāulea ‘a e kupu ko ení ki he founga ‘e lava ke tau fakahoko kakato ai ‘etau ngāue fakafaifekaú, neongo kapau ‘oku tau fekuki mo e ngaahi tu‘unga faingata‘a. Te tau ako foki ki he founga ‘e lava ke tau ‘ai ai ‘etau ngāue fakamalangá ke ola lelei ange mo faitāpuekina.

^ pal. 4 LEA MO HONO ‘UHINGA: Ko ‘etau ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané ‘oku kau ki ai ‘a e ngaahi tafa‘aki kehekehe ‘o e malangá mo e faiakó, ko hono langa mo fakalelei‘i ‘a e ngaahi fale fakateokalatí mo e ngāue tokoni ki he fakatamakí.​—2 Kol. 5:18, 19; 8:4.

^ pal. 13 Sio ki he sitepu ‘e fitu ‘oku lisi ‘i he puha “Founga ke Fakafaingofua‘i Ai Ho‘o Mo‘uí” ‘i he Taua Le‘o ‘o Siulai 2016, p. 10.

^ pal. 62 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Fakahāhā ‘e ha tuofefine ha toe ‘a‘ahi ‘i he fakataha lolotonga e uiké. Hili iá, ‘i hono ‘omi ‘e he tokotaha-sea ‘i he fakatahá ‘a e akonakí, ‘okú ne hiki ha nouti ‘i he‘ene polosiua Faiakó. Ki mui ai, ‘i he faka‘osinga uiké, ‘okú ne ngāue‘aki ‘i he ngāue fakamalangá ‘a e me‘a na‘á ne ako ‘i he fakatahá.