Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 15

Ko e Hā ʻOku Tau Ako mei he Ngaahi Mana ʻa Sīsuú?

Ko e Hā ʻOku Tau Ako mei he Ngaahi Mana ʻa Sīsuú?

“Naʻá ne ʻalu atu ʻi he kotoa ʻo e fonuá ʻo fai ʻa e ngāue lelei [mo e] fakamoʻui.”​—NGĀ. 10:38.

HIVA 13 Kalaisi Hotau Faʻifaʻitakiʻangá

ʻI HE KUPÚ NI a

1. Fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻe hoko ʻo fakahoko ai ʻe Sīsū ʻene fuofua maná.

 SIOLOTO atu ki he meʻa naʻe hoko ʻi he konga ki mui ʻo e 29 T.S. ʻi he kamataʻanga ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú. Ko Sīsū mo ʻene faʻeé, ʻa Mele, pea mo e niʻihi ʻo ʻene kau ākongá ʻoku fakaafeʻi ki ha kātoanga kai ʻo ha mali ʻi Kena, ko ha kolo ʻi he fakatokelau ʻo e kolo tupuʻanga ʻo Sīsuú ko Nāsaletí. Ko Melé ko ha kaungāmeʻa ia ʻo e fāmilí pea ʻoku ngalingali ʻokú ne tokoni ke tokangaʻi ʻa e kau fakaafé. Ka ʻi he lolotonga ʻo e kātoanga kai ʻo e malí, ʻoku malanga hake ha palopalema ʻe lava ke ne fakamaaʻi lahi ʻa e fāmilí mo e ongo meʻa mali foʻoú​—ʻoku ʻosi ʻa e uainé. b Mahalo ʻoku tokolahi ange ʻa e kau fakaafé ʻi he tokolahi naʻa nau ʻamanekiná. ʻOku hanga fakavave hake ʻa Mele ki heʻene tamá ʻo pehē ange: “ʻOku ʻikai haʻanau uaine.” (Sione 2:1-3) Ko e hā ʻoku fai ʻe Sīsuú? Ko ha meʻa makehe atu​—ʻokú ne liliu fakaemana ʻa e vaí ki he “uaine leleí.”​—Sione 2:9, 10.

2-3. (a) Naʻe anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Sīsū hono mālohi fakaemaná? (e) ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻaonga mei he lāulea ki he ngaahi mana ʻa Sīsuú?

2 Naʻe toe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi mana kehe lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú. c Naʻá ne ngāueʻaki hono mālohi fakaemaná ke tokoni ki ha kakai ʻe laui mano. Ko e fakatātaá, ʻi ha mana pē ʻe ua naʻá ne fakahoko​—ko hono fafanga ʻa e kau tangata ʻe toko 5,000 pea ki mui ai ko ha kau tangata ʻe toko 4,000​—naʻe kau nai ki ai ha kakai laka hake ʻi he toko 27,000 kapau te tau tānaki atu ki ai ʻa e kakai fefine mo e fānau naʻa nau ʻi ai foki. (Māt. 14:15-21; 15:32-38) ʻI he ongo tuʻunga fakatouʻosi ko iá, naʻe toe fakamoʻui foki ʻe Sīsū ʻa e tokolahi naʻa nau puke. (Māt. 14:14; 15:30, 31) Sioloto atu ki he ofoofo ʻa e fuʻu kakaí ʻi hono fakamoʻui mo fafanga fakaemana kinautolu ʻe Sīsuú!

3 Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻoku ʻi ai hono ʻuhinga lahi kiate kitautolu he ʻahó ni. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he ngaahi lēsoni fakatupu tui mālohi ʻe niʻihi ʻoku lava ke akoʻi mai ʻe he ngaahi mana ko iá. Pea te tau sivisiviʻi leva ʻa e founga ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ai ki he anga-fakatōkilalo mo e manavaʻofa naʻe fakahāhā ʻe Sīsū ʻi heʻene fakahoko ʻa e ngaahi maná.

NGAAHI LĒSONI FEKAUʻAKI MO SIHOVA MO SĪSŪ

4. Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻokú ne akoʻi mai ʻa e ngaahi lēsoni fakatupu tui mālohi fekauʻaki mo hai?

4 ʻOku akoʻi mai ʻe he ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻa e ngaahi lēsoni fakatupu tui mālohi ʻo ʻikai ngata pē ʻo fekauʻaki mo ia tonu kae pehē foki ki heʻene Tamaí. He ko ē, ko Sihova ʻa e Matavai moʻoni ʻo e ngaahi maná. ʻI he Ngāue 10:38 ʻoku tala mai ai: “[Naʻe] pani ia [ʻa Sīsū] ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní mo e mālohí, pea naʻá ne ʻalu atu ʻi he kotoa ʻo e fonuá ʻo fai ʻa e ngāue lelei mo fakamoʻui ʻa e faʻahinga kotoa naʻe fakafeʻātungiaʻi ʻe he Tēvoló, koeʻuhi naʻe ʻiate ia ʻa e ʻOtuá.” Manatuʻi foki, ʻi he kotoa ʻo e meʻa naʻe leaʻaki mo fai ʻe Sīsuú​—kau ai ʻa e ngaahi mana naʻá ne fakahokó​—naʻá ne tapua haohaoa atu ai ʻa e fakakaukau mo e ngaahi ongoʻi ʻa ʻene Tamaí. (Sione 14:9) Fakakaukau ki he lēsoni ʻe tolu ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi mana ʻa Sīsuú.

5. Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Sīsū ke ne fakahoko ʻa e ngaahi maná? (Mātiu 20:30-34)

5 ʻUluakí, ko Sīsū mo ʻene Tamaí ʻokú na ʻofa lahi ʻiate kitautolu. Lolotonga ʻa e ʻi māmani ʻa Sīsuú, naʻá ne fakahaaʻi ʻa e lahi ʻo ʻene ʻofa ʻi he kakaí ʻaki ʻa e ngāueʻaki hono mālohi fakaemaná ke fakanonga ʻenau faingataʻaʻiá. ʻI he taimi ʻe taha, naʻe ʻi ai ha ongo tangata kui naʻá na kalanga atu kiate ia ki ha tokoni. (Lau ʻa e Mātiu 20:30-34.) Fakatokangaʻi ko Sīsū naʻe “ueʻi ia ʻe he fakaʻofaʻiá” peá ne fakamoʻui leva kinaua. Hangē ko ia ko hono ngāueʻaki hení, ko e veape faka-Kalisi naʻe liliu ko e “ueʻi ʻe he fakaʻofaʻiá” ʻoku ʻuhinga ia ki he manavaʻofa lahi ʻoku ongoʻi ʻi loto ʻi hotau sinó. Ko e manavaʻofa loloto peheé, ʻa ia ko ha fakahāhā ʻo e ʻofá, naʻá ne toe ueʻi ʻa Sīsū ke fafanga ʻa e fiekaiá pea fakamoʻui ha tokotaha kilia. (Māt. 15:32; Mk. 1:41) ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ko Sihova, ʻa e ʻOtua ʻo e “manavaʻofa kaungāongoʻi,” pea mo hono ʻAló ʻokú na ʻofa lahi ʻiate kitautolu pea ʻokú na mamahi ʻi heʻetau faingataʻaʻiá. (Luke 1:78; 1 Pita 5:7) He holi ē ko kinaua ke toʻo ʻosi atu ʻa e kotoa ʻo e ngaahi faingataʻa ʻokú ne tāpalasia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá!

6. Ko e hā ʻa e mālohi kuo ʻoange ʻe he ʻOtuá kia Sīsuú?

6 Uá, naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá kia Sīsū ʻa e mālohi ke ne fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalema kotoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Fakafou ʻi he ngaahi mana ʻa Sīsuú, naʻá ne fakahāhā ai hono mālohi ke ikuʻi ʻa e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ʻa ia heʻikai ʻaupito lava ke tau ikuʻi ʻiate kitautolu pē. Ko e fakatātaá, ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he tupuʻanga tefito ʻa e ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá​—ko e angahala tukufakaholó mo hono ngaahi nunuʻá, ʻa e puké mo e maté. (Māt. 9:1-6; Loma 5:12, 18, 19) Ko ʻene ngaahi ngāue fakaemaná naʻe fakamoʻoniʻi ai ʻe lava ke ne fakamoʻui ʻa e “ngaahi mahaki kotoa pē” pea naʻa mo hono fokotuʻu hake ʻa e maté. (Māt. 4:23; Sione 11:43, 44) Pehē foki, ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke puleʻi ʻa e ngaahi fuʻu matangi mālohí pea kapusi ʻa e ngaahi laumālie fulikivanú. (Mk. 4:37-39; Luke 8:2) He fakafiemālie ē ke ʻiloʻi kuo tuku ʻe Sihova ha mālohi pehē ki he toʻukupu hono ʻAló!

7-8. (a) Ko e hā ʻa e falala pau ʻoku tau maʻu mei he ngaahi mana ʻa Sīsuú? (e) Ko e hā ʻa e mana ʻokú ke fakatuʻotuʻa atu ki ai ʻi he māmani foʻou ʻoku vavé ni ke hoko maí?

7 Tolú, ʻoku lava ke tau falala pau kakato ko e ngaahi tāpuaki ʻi he kahaʻú ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe hoko moʻoni. Ko e ngaahi mana naʻe fakahoko ʻe Sīsū ko ha tangata ʻi he māmaní ʻoku akoʻi mai ai ʻa e meʻa te ne fakahoko ʻi ha tuʻunga lahi ange ʻi heʻene hoko ko e Tuʻi fakahēvani ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Fakakaukau ki he meʻa ʻoku vavé ni ke tau hokosia ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa Kalaisí. Te tau maʻu ha moʻui lelei haohaoa, he te ne toʻo atu ʻa e ngaahi mahaki mo e faingataʻaʻia kotoa pē kuó ne lōmekina ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. (ʻAi. 33:24; 35:5, 6; Fkh. 21:3, 4) Heʻikai ʻaupito ke tau fiekaia pe fekuki mo e ngaahi nunuʻa fakamamahi ʻo e ngaahi fakatamaki fakanatulá. (ʻAi. 25:6; Mk. 4:41) Te tau maʻu ʻa e fiefia lahi ʻi hono talitali lelei ʻa hotau ngaahi ʻofaʻangá mei he “ngaahi fonualoto fakamanatú.” (Sione 5:28, 29) Ko e hā ha mana ʻoku tautefito hoʻo fakatuʻotuʻa atu ki ai ʻi he māmani foʻou ʻoku vavé ni ke hoko maí?

8 ʻI hono fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi maná, naʻá ne fakahāhā ai ʻa e anga-fakatōkilalo mo e manavaʻofa lahi​—ko ha ongo ʻulungaanga ʻoku lelei ke tau faʻifaʻitaki ki ai. Tau lāulea angé ki ha fakatātā ʻe ua, ʻo kamataʻaki ʻa e talanoa fekauʻaki mo e kātoanga kai ʻo e mali ʻi Kená.

KO HA LĒSONI ʻI HE ANGA-FAKATŌKILALÓ

9. Ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ʻi he kātoanga kai ʻo e malí? (Sione 2:6-10)

9 Lau ʻa e Sione 2:6-10. ʻI he ʻosi ʻa e uainé ʻi he kātoanga kai ʻo e malí, ko ha fatongia ia ʻo Sīsū ke ne fai ha meʻa? ʻIkai. Naʻe ʻikai ke ʻi ai ha kikite ʻe tomuʻa tala ai ko e Mīsaiá te ne tokonaki fakaemana ʻa e uaine. Kae sioloto atu ki he anga hoʻo ongoʻí kapau ʻe ʻosi ʻa e meʻainú ʻi hoʻo kātoanga malí. ʻOku ngalingali naʻe ongoʻi manavaʻofa ʻa Sīsū ki he fāmilí, tautefito ki he taʻahine malí mo e tangata malí, pea naʻe ʻikai ke ne loto ke nau fakamāʻia. Ko ia hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi he kamatá, naʻá ne fakahoko ha mana. Naʻá ne liliu ʻa e vaí​—lita nai ʻe 390 (kālani ʻe 103)​—ki he uaine lelei tahá. Mahalo naʻá ne tokonaki ha uaine lahi peheé koeʻuhí ke toe ai pē ki hano ngāueʻaki ʻi he kahaʻú pe ʻe lava ke fakatau atu ke tokoni fakapaʻanga ki he ongo meʻa mali foʻoú. He fiemālie ē ko e ongo meʻa mali foʻoú!

Faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻaki ʻa e ʻikai pōlepole ʻi hoʻo ngaahi lavameʻá (Sio ki he palakalafi 10-11) e

10. Ko e hā ha ngaahi fakaikiiki ʻaonga ʻe niʻihi ʻi he talanoa ʻoku hiki ʻi he Sione vahe 2? (Sio foki ki he fakatātaá.)

10 Fakakaukau ki ha ngaahi fakaikiiki ʻaonga ʻi he talanoa ʻoku hiki ʻi he Sione vahe 2. Naʻá ke fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke fakafonu ʻe Sīsū ʻa e ngaahi siā maká ʻaki ʻa e vai? ʻI he ʻikai ke tohoakiʻi mai ʻa e tokangá kiate iá, naʻá ne tala ange ki he kau sevānití ke nau fakafonu ʻa e ngaahi siaá. (Veesi 6, 7) Pea ʻi he hili hono liliu ʻe Sīsū ʻa e vaí ki he uainé, naʻe ʻikai ke ne ʻalu ʻo ʻave ʻa e uainé ki he talēkita ʻo e kātoanga kaí. ʻI hono kehé, naʻá ne tala ki he kau sevānití ke nau fai ia. (Veesi 8) Ko e moʻoni naʻe ʻikai ke toʻo ʻe Sīsū ha ipu uaine, ʻo hiki hake ia ʻi muʻa ʻi he kau fakaafé, pea pōlepole ʻo pehē, ‘Mou ʻahiʻahiʻi ʻa e uaine naʻá ku toki ngaohí!’

11. Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he mana ʻa Sīsuú?

11 Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he mana ʻa Sīsū ʻi hono liliu ʻa e vaí ki he uainé? ʻOku tau ako mei ai ha lēsoni ʻi he anga-fakatōkilaló. Naʻe ʻikai ke pōlepole ʻa Sīsū ʻi he mana ko iá; ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ʻaupito ke ne pōlepole ʻi heʻene ngaahi lavameʻá. ʻI hono kehé, naʻá ne anga-fakatōkilalo pea ʻave maʻu pē ʻa e lāngilangí mo e fakahīkihikí kotoa ki heʻene Tamaí. (Sione 5:19, 30; 8:28) Kapau ʻoku tau faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻaki hono tauhi maʻu ha vakai anga-fakatōkilalo kiate kitautolu tonu, heʻikai ke tau pōlepole ʻi heʻetau ngaahi lavameʻá. Neongo pe ko e hā ha meʻa ʻoku tau fai nai ʻi he ngāue ʻa Sihová, tuku ke tau pōlepole, ʻo ʻikai ʻiate kitautolu tonu, ka ʻi he ʻOtua fakaofo ʻoku tau maʻu ʻa e monū ke tauhi ki aí. (Sel. 9:23, 24) Tau ʻave kiate ia ʻa e lāngilangi ʻokú ne tuha mo iá. He ko ē, ko e hā ha lelei ʻe lava ke tau fakahoko ʻo taʻekau ai ʻa e tokoni ʻa Sihová?​—1 Kol. 1:26-31.

12. Ko e hā founga ʻe taha ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ai ki he anga-fakatōkilalo ʻa Sīsuú? Fakatātaaʻi.

12 Fakakaukau ki ha founga ʻe taha ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ai ki he anga-fakatōkilalo ʻa Sīsuú. Sioloto atu ki he fakatātā ko ení: Ko ha mātuʻa ʻokú ne fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻi he tokoni ki ha sevāniti fakafaifekau kei siʻi ke teuteu ʻene fuofua malanga maʻá e kakaí. Ko hono olá, ʻoku fai ʻe he tokoua kei siʻí ha malanga fakalototoʻa, ʻo fiefia ai ʻa e fakatahaʻangá. Hili ʻa e fakatahá, ʻoku haʻu ha taha ki he mātuʻá ʻo ne pehē: ‘Naʻe fai ʻe Tokoua Meʻa ha malanga lelei ʻaupito, ʻikai ko ia?’ ʻOku fiemaʻu ki he mātuʻá ke ne tala ange: ‘ʻIo, ka naʻá ku fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻi hono tokoniʻi iá’? Pe te ne tala ange anga-fakatōkilalo: ‘ʻIo, ko ia. ʻOku ou laukauʻaki lahi ia’? ʻI he taimi ʻoku tau anga-fakatōkilalo aí, ʻoku ʻikai ke tau ʻomi ʻa e lāngilangí kiate kitautolu koeʻuhi ko ʻetau fai ʻa e ngaahi meʻa lelei maʻá e niʻihi kehé. ʻOku tau fiemālie ʻi hono ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi mo fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku tau faí. (Fakafehoanaki mo e Mātiu 6:2-4; Hep. 13:16) Ko e moʻoni, ʻoku tau fakahōifuaʻi ʻa Sihova ʻi he taimi ʻoku tau faʻifaʻitaki ai ki he fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e anga-fakatōkilaló.​—1 Pita 5:6.

KO HA LĒSONI ʻI HE MANAVAʻOFÁ

13. Ko e hā ʻoku sio ki ai ʻa Sīsū ofi ki he kolo ko Neiní, pea ko e hā ʻokú ne faí? (Luke 7:11-15)

13 Lau ʻa e Luke 7:11-15. Sioloto atu ki he meʻa ko eni naʻe hoko ʻi he vaeuaʻanga nai ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú. Naʻá ne fononga ki Neini, ko ha kolo Kāleli ofi ki Sūnemi, ʻa ia naʻe fokotuʻu hake ai ʻe he palōfita ko ʻIlaisá ʻa e tamasiʻi ʻa ha fefine ʻi he taʻu ʻe 900 nai ki muʻa. (2 Tuʻi 4:32-37) ʻI he fakaofiofi atu ʻa Sīsū ki he ʻā ʻo e koló, ʻokú ne sio ki ha putu ʻoku fata mai mei he koló. ʻOku tautefito ʻa e fakalotomamahi ʻa e meʻa ʻoku hokó koeʻuhí ko ha uitou eni kuo mole ʻene tama pē ʻe tahá. Ka ko e faʻē ʻoku mamahí ʻoku ʻikai ke ne fononga toko taha atu; ko ha fuʻu kakai mei he koló ʻoku nau fononga atu. ʻOku taʻofi ʻe Sīsū ʻa e kau fatá pea fai ha meʻa fakaofo maʻá e faʻē mamahi ko ení​—ʻokú ne fokotuʻu hake ʻene tamá! Ko e fuofua toetuʻu eni ʻi he toetuʻu ʻe tolu naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa ia ʻoku lave hangatonu ki ai ʻi he Ngaahi Kōsipelí.

Faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻaki ʻa e tamuʻomuʻa ke fakahāhā ʻa e manavaʻofá ki he faʻahinga ʻoku mamahí (Sio ki he palakalafi 14-16)

14. Ko e hā ha ngaahi fakaikiiki ʻaonga ʻe niʻihi ʻi he talanoa ʻoku hiki ʻi he Luke vahe 7? (Sio foki ki he fakatātaá.)

14 Fakakaukau ki ha ngaahi fakaikiiki ʻaonga ʻi he talanoa ʻi he Luke vahe 7. Naʻá ke fakatokangaʻi ko Sīsū naʻá ne “fakatokangaʻi atu” ʻa e faʻē ʻoku mamahí pea naʻe ueʻi leva ia ke ne “fakaʻofaʻia ʻiate ia”? (Veesi 13) Ko ia ko e meʻa naʻá ne vakai ki aí​—mahalo ko e tangi ʻa e faʻeé ʻi heʻene luelue ʻi muʻa ʻi hono fata atu ʻa ʻene tamá​—naʻe fakafonu ai hono lotó ʻi he manavaʻofa kiate ia. Naʻe ʻikai ke ongoʻi fakaʻofaʻia pē ʻa Sīsū ʻi he faʻeé; naʻá ne fakahāhā ʻene manavaʻofa kiate iá. Naʻá ne lea kiate ia, ʻo ʻikai ha veiveiua naʻe fakafiemālie ʻa e tō hono leʻó, ʻo ne pehē kiate ia: “Tuku e tangí.” Pea naʻá ne tamuʻomuʻa leva ke fai ha meʻa. Naʻá ne fokotuʻu hake ʻa ʻene tamá peá ne “tuku atu ia . . . ki heʻene faʻeé.”​—Veesi 14, 15.

15. Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he mana ʻa Sīsuú?

15 Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he mana ʻa Sīsū ʻi hono fokotuʻu hake ʻa e tamasiʻi ʻa e uitoú? ʻOku tau ako ha lēsoni ʻi hono fakahāhā ʻa e manavaʻofá ki he faʻahinga ʻoku mamahí. Ko e moʻoni, heʻikai lava ke tau fokotuʻu mai ʻa e maté, hangē ko Sīsuú. Kae hangē ko Sīsuú, ʻe lava ke tau fakatupulekina ʻa e manavaʻofa ki he faʻahinga ʻoku mamahí ʻaki ʻa e hoko ʻo fakatokanga meʻa. ʻE lava ke tau tamuʻomuʻa ke fakahāhā ʻa e manavaʻofá ʻaki ʻa e leaʻaki pea fai ʻa e meʻa ʻoku tau malavá ke tokoniʻi mo fakafiemālieʻi kinautolu. d (Pal. 17:17; 2 Kol. 1:3, 4; 1 Pita 3:8) Naʻa mo e ngaahi lea faingofua mo ha fanga kiʻi ngāue iiki ʻe lava ke tokoni lahi.

16. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he fakatātaá, ko e hā ʻokú ke ako mei he hokosia ʻa ha faʻē naʻe toki mole atu haʻane tama ʻi he maté?

16 Fakakaukau ki ha hokosia. ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú, lolotonga hono hivaʻi ha hiva ʻi he fakataha ʻa e fakatahaʻangá, naʻe fakatokangaʻi atu ʻe ha tuofefine ha faʻē naʻe ofi mai kiate ia naʻá ne tangi. Naʻe lave ʻa e hivá ki he ʻamanaki ʻo e toetuʻú, pea ko e faʻē ko iá naʻe toki mole atu pē ʻene kiʻi taʻahine ʻi he maté. ʻI hono ʻiloʻi iá, naʻe lue atu leva ʻa e tuofefiné, ʻo hili atu hono nimá ʻi he uma ʻo e faʻeé, pea hivaʻi ʻa e toenga ʻo e hivá fakataha mo ia. Naʻe pehē ʻe he faʻeé ki mui ai: “Naʻá ku maʻu ʻa e ʻofa lahi ʻi hoku fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné.” Naʻá ne fakamālō lahi koeʻuhí ko ʻene ʻalu ki he fakatahá. “Ko e feituʻu ia te tau maʻu mei ai ʻa e tokoní,” ko ʻene leá ia, “ʻi he Fale Fakatahaʻangá.” ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ʻoku fakatokangaʻi mo fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova naʻa mo e fanga kiʻi meʻa iiki ʻoku tau fai ke fakahāhā ai ʻa e manavaʻofá ki he faʻahinga ʻoku mamahi ʻa ia ʻoku “laumālie mafesí.”​—Saame 34:18.

KO HA POLOSEKI AKO FAKAKOLOA

17. Ko e hā kuo tau ako ʻi he kupu ko ení?

17 Ko e ngaahi fakamatala Kōsipeli fekauʻaki mo e ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻe lava ke hoko ia ko ha poloseki ako fakakoloa. ʻOku akoʻi mai ai ko Sihova mo Sīsū ʻokú na ʻofa lahi ʻiate kitautolu, ʻoku maʻu ʻe Sīsū ʻa e mālohi ke fakaleleiʻi ʻa e kotoa ʻo e ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, pea ʻoku lava ke tau falala pau kakato ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Puleʻangá kuo talaʻofá ʻa ia ʻoku vavé ni ke hoko maí. ʻI heʻetau sivisiviʻi ʻa e ngaahi fakamatala ko iá, ʻoku lava ke tau fakalaulauloto ki he ngaahi founga te tau faʻifaʻitaki nai ai ki he ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsuú. Fēfē ke ke fakataimitēpileʻi ha poloseki ako fakafoʻituitui pe ko ha Lotu Fakafāmili ʻoku fakahangataha ki he ngaahi mana kehe ʻa Sīsuú? Vakai ki he ngaahi lēsoni ʻe lava ke ke maʻu mei aí, pea vahevahe leva ʻa e meʻa ʻokú ke akó ki he niʻihi kehé. Sioloto atu ki he fetalanoaʻaki fakatupu langa hake ʻe lava ke mou maʻú!​—Loma 1:11, 12.

18. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hono hokó?

18 ʻI he ofi ke ngata ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻá ne fakahoko ʻa e toetuʻu hono tolú pea ko e toetuʻu fakaʻosi ia naʻá ne fakahoko ʻa ia ʻoku lēkōtí. Ka naʻe kehe ʻa e toetuʻu ko ení​—naʻá ne fokotuʻu hake ha kaumeʻa ʻofeina, pea naʻá ne fai ia ʻi ha ngaahi tuʻunga anga-kehe. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻe lava ke tau ako mei he fakamatala Kōsipeli fekauʻaki mo e mana ko iá? Pea ʻe lava fēfē ke tau fakaivimālohiʻi ʻetau tui ki he ʻamanaki ʻo e toetuʻú? Ko e kupu hono hokó ʻe lāulea ki he ongo fehuʻi ko iá.

HIVA 20 Naʻá Ke Foaki Ho ʻAlo Pelé

a Naʻá ne fakanonga ha fuʻu matangi mālohi, fakamoʻui ʻa e puké pea fokotuʻu hake ʻa e maté. ʻOku fakatoʻoaloto moʻoni ke lau fekauʻaki mo e ngaahi mana naʻe fakahoko ʻe Sīsuú! Ko e ngaahi talanoa ko iá ʻoku hiki ʻi he Tohi Tapú, ʻo ʻikai ʻuhingá ke tau mālieʻia ai, ka ke akoʻi kitautolu. ʻI heʻetau sivisiviʻi iá, ʻoku tau ako ai ʻa e ngaahi lēsoni fakatupu tui mālohi fekauʻaki mo Sihova mo Sīsū pea ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua ʻoku lelei ke tau fakatupulekiná.

b ʻOku fakamatala ha mataotao Tohi Tapu: “Ko e anga-talitali kakai ʻi he Hahaké ko ha fatongia toputapu ia pea naʻe fakapapauʻi naʻe ʻoatu ki he kau fakaafé ha meʻa lahi ange ia ʻi he meʻa naʻa nau fiemaʻú. Ko e anga-talitali kakai moʻoní, tautefito ʻi ha kātoanga kai ʻo ha mali, naʻe fiemaʻu ki ai ʻa e meʻa lahi faufaua.”

c ʻOku hiki ʻi he Ngaahi Kōsipelí ʻa e ngaahi mana pau laka hake ʻi he 30 naʻe fakahoko ʻe Sīsū. Tānaki atu ki aí, ʻi he taimi ʻe niʻihi naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi mana lahi ʻoku lave fakaʻangataha pē ki ai ʻa e Tohi Tapú. ʻI he taimi ʻe taha, “ko e koló kotoa” naʻa nau haʻu kiate ia pea “naʻá ne fakamoʻui ʻa e tokolahi naʻe puke.”​—Mk. 1:32-34.

d Ki ha fokotuʻu ki he meʻa ʻe lava ke ke leaʻaki pe fai ke fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí, sio ki he kupu “Fakafiemālieʻi ʻa e Faʻahinga Mamahí, Hangē ko Sīsuú” ʻi he ʻīsiu ʻo e Watchtower ʻo Nōvema 1, 2010.

e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Lolotonga ʻa e tuʻu ʻa Sīsū ʻi he tafaʻakí, ko e taʻahine malí mo e tangata malí mo ʻena kau fakaafé ʻoku nau fiefia ʻi he uaine leleí.