Skip to content

Skip to table of contents

ʻE Lava Ke Ke Kau ʻi Hono Fakaivimālohiʻi ʻEtau Fāʻūtaha Faka-Kalisitiané​—Anga-Fēfē?

ʻE Lava Ke Ke Kau ʻi Hono Fakaivimālohiʻi ʻEtau Fāʻūtaha Faka-Kalisitiané​—Anga-Fēfē?

“Meiate ia ʻoku fehokotaki lelei fakataha ai ʻa e kotoa ʻo e sinó pea ʻoku ʻai ai ke fengāueʻaki fakataha.”​—ʻEF. 4:16.

HIVA: 53, 16

1. Mei he kamataʻangá, ko e hā kuó ne fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá?

 NAʻE fāʻūtaha ʻa Sihova mo Sīsū mei he kamataʻanga pē ʻo e fakatupú. Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa Sīsū ki muʻa ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē. Naʻe ngāue fakataha leva ʻa Sīsū mo ia pea naʻá ne “ʻi hono tafaʻaki, ko e tufunga lahi.” (Pal. 8:30) ʻOku toe fengāueʻaki fakataha ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová ʻi he ngāue naʻe fiemaʻu ke nau faí. Ko e fakatātaá, naʻe langa fakataha ʻe Noa mo hono fāmilí ʻa e ʻaʻaké. Ki mui ai, naʻe ngāue fakataha ʻa e kau ʻIsilelí ke langa ʻa e tāpanekalé, ke holoki ia, pea ʻave mei he feituʻu ki he feituʻu. ʻI he temipalé, naʻa nau hiva mo tā fakataha ʻa e ngaahi meʻalea ke fakahīkihikiʻi ʻa Sihova ʻaki ʻa e fasi mālie. Naʻe malava ʻa e kakai ʻa Sihová ke nau fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa ko ení koeʻuhí naʻa nau fengāueʻaki fakataha.​—Sēn. 6:14-16, 22; Nōm. 4:4-32; 1 Kal. 25:1-8.

2. (a) Ko e hā naʻe tuʻu-ki-muʻa ai ʻa e muʻaki fakatahaʻanga Kalisitiané? (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi te tau lāulea ki aí?

2 Naʻe toe fengāueʻaki fakataha ʻa e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí. Naʻe fakamatala ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻo pehē neongo naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi malava mo e ngaahi ngāue kehekehe, naʻa nau fāʻūtaha. Naʻa nau muimui kotoa ʻi honau Takí, ʻa Sīsū Kalaisi. Naʻe fakahoa kinautolu ʻe Paula ki ha sino ʻoku ʻi ai hono ngaahi konga kehekehe ʻoku nau ngāue fakataha kotoa. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 12:4-6, 12.) Kae fēfē kitautolu ʻi he ʻaho ní? ʻE lava fēfē ke tau fengāueʻaki fakataha ʻi he ngāue fakamalangá, ʻi he fakatahaʻangá, pea ʻi he fāmilí?

FENGĀUEʻAKI FAKATAHA ʻI HE NGĀUE FAKAMALANGÁ

3. Ko e hā ʻa e vīsone naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Sioné?

3 ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Sioné ha vīsone fekauʻaki mo e kau ʻāngelo ʻe toko fitu naʻa nau ifi ʻa e ngaahi talupite. ʻI hono ifi ʻe he ʻāngelo hono nimá ʻene talupité, naʻe sio ʻa Sione “ki ha foʻi fetuʻu naʻe tō hifo mei he langí ki he māmaní.” Naʻe ngāueʻaki ʻe he “foʻi fetuʻu” ko iá ha kī ke fakaavaʻaki ʻa e matapā ki ha luo loloto mo fakapoʻuli. ʻUluakí, naʻe haʻu ha kohu matolu mei he luó, pea naʻe puna mai leva ʻa e fanga heʻe mei he kohú. ʻI he ʻikai maumauʻi ʻa e ʻuluʻakaú, naʻe ʻohofi ʻe he fanga heʻe ko ení ʻa e faʻahinga naʻe “ʻikai te nau maʻu ʻa e sila ʻa e ʻOtuá ʻi honau laʻé.” (Fkh. 9:1-4) Naʻe ʻiloʻi ʻe Sione ʻe lava ke fakatupunga ʻe he fanga heʻé ha maumau lahi; ʻo hangē ko ia naʻe hoko ʻi ʻIsipite ʻi he taimi ʻo Mōsesé. (ʻEki. 10:12-15) ʻOku fakafofongaʻi ʻe he fanga heʻe naʻe sio ki ai ʻa Sioné ʻa e kau Kalisitiane paní ʻa ia kuo nau malangaʻi ha pōpoaki mālohi fekauʻaki mo e lotu loí. Pea kuo kau mo kinautolu ʻa e laui miliona kehe ʻoku nau fakatuʻotuʻa atu ke moʻui ʻi he māmaní. ʻOku nau fāʻūtaha ʻi he ngāue fakamalanga ko ení. Kuo tokoniʻi ʻe he ngāue ko ení ʻa e kakai tokolahi ke nau mavahe mei he lotu loí pea ke nau hao mei hono puleʻi ʻe Sētané.

4. Ko e hā ʻa e ngāue kuo pau ke fai ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá, pea ko e hā ʻa e founga pē ʻe taha ʻe lava ke nau fai ai ení?

4 ʻOku tau maʻu ʻa e ngāue ke malangaʻi ʻa e “ongoongo lelei” ki he kakaí ʻi māmani lahi ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. Ko e ngāue lahi fakaʻulia eni! (Māt. 24:14; 28:19, 20) Kuo pau ke tau fakaafeʻi ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku “fieinuá” ke nau inu ʻa e “vai ʻo e moʻuí,” ʻa ia ʻoku fiemaʻu ke tau akoʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau loto ke mahinoʻi iá. (Fkh. 22:17) Ka ʻe lava ke tau fai ení ʻo kapau pē ʻoku tau “fehokotaki lelei fakataha” pea fengāueʻaki fakataha ʻi he fakatahaʻangá.​—ʻEf. 4:16.

5, 6. ʻOku anga-fēfē ʻetau fāʻūtaha ʻi heʻetau malangaʻi ʻa e ongoongo leleí?

5 Ke aʻu ki he kakai tokolahi taha ʻe ala lavá, ʻoku fiemaʻu ke tau hoko ʻo fokotuʻutuʻu maau ʻi heʻetau ngāue fakamalangá. Ko e fakahinohino ʻoku tau maʻu mei heʻetau fakatahaʻangá ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau fai ʻa e meʻá ni. Hili ʻetau fakataha ki he ngāue fakamalangá, ʻoku tau ʻalu atu ʻo lea ki he kakaí fekauʻaki mo e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá. ʻOku tau tuʻuaki foki kiate kinautolu ʻa e ʻū tohi fekauʻaki mo e Tohi Tapú. Ko hono moʻoní, ʻoku tau tufaki atu ʻa e ʻū tohi ʻe laui miliona ko ení takatakai ʻi he māmaní. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku kole mai ke tau kau ʻi ha feingangāue fakamalanga makehe. ʻI hoʻo kau ʻi he ngāue ko ení, ʻokú ke fāʻūtaha ai mo e laui miliona kehe takatakai ʻi he māmaní ʻoku nau malangaʻi ʻa e pōpoaki tatau! ʻOkú ke toe ngāue fakataha mo e kau ʻāngeló, ʻa ia ʻoku nau tokoniʻi ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí.​—Fkh. 14:6.

6 He fakafiefia ē ke lau ʻi he Yearbook ʻa e ngaahi ola ʻo e ngāue fakamalanga ʻi he kotoa ʻo e māmaní! Fakakaukau foki ki heʻetau fāʻūtaha ʻi māmani lahi ʻi heʻetau fakaafeʻi ʻa e kakaí ki heʻetau ngaahi fakataha-lahí. ʻOku tau fanongo kotoa ai ki he fakamatala tatau. ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he ngaahi malangá, tulamá mo e ngaahi fakahāhaá ke tau ʻoatu kia Sihova hotau lelei tahá. ʻOku tau toe fāʻūtaha foki mo hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi māmani lahí ʻi heʻetau maʻu ʻa e Fakamanatú ʻi he taʻu kotoa pē. (1 Kol. 11:23-26) ʻOku tau fakatahataha fakataha ʻi he ʻaho tatau, ʻi Nīsani 14, hili ʻa e tō ʻa e laʻaá ke fakahaaʻi ʻoku tau houngaʻia ʻi he meʻa naʻe fai ʻe Sihova maʻatautolú pea talangofua ki he fekau ʻa Sīsuú. Pea ʻi he ngaahi uike ki muʻa ʻi he Fakamanatú, ʻoku tau ngāue fakataha ke fakaafeʻi ʻa e kakai tokolahi taha ʻe ala lavá ke tau kau fakataha ʻi he kātoanga mahuʻinga ko ení.

7. ʻI heʻetau ngāue fakatahá, ko e hā ʻoku malava ke tau faí?

7 Heʻikai malava ʻe ha heʻe pē ʻe taha ʻiate ia ke ne fai ha maumau lahi. Pea ʻi heʻete tokotaha peé, heʻikai malava ke te malanga ki he kakai kotoa pē. Ka koeʻuhí ko ʻetau ngāue fakatahá, ʻoku malava ai ke tau tala ki he kakai ʻe laui miliona fekauʻaki mo Sihova pea tokoniʻi ʻa e niʻihi ke nau fakahīkihikiʻi mo fakalāngilangiʻi ia.

FENGĀUEʻAKI FAKATAHA ʻI HE FAKATAHAʻANGÁ

8, 9. (a) Ko e hā ʻa e talanoa fakatātā naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ke akoʻiʻaki ʻa e kau Kalisitiané ke nau nofoʻaki fāʻūtahá? (e) ʻE lava fēfē ke tau fengāueʻaki fakataha ʻi he fakatahaʻangá?

8 Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ki he kau ʻEfesoó ʻa e founga ʻoku fokotuʻutuʻu maau ai ʻa e fakatahaʻangá, pea naʻá ne tala ki he tokotaha kotoa ʻi he fakatahaʻangá ʻa e fiemaʻu ke nau “tupu hake ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē.” (Lau ʻa e ʻEfesō 4:15, 16.) Naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e fakatātā ʻo ha sino ke fakamatalaʻiʻaki ko e Kalisitiane taki taha ʻe lava ke ne tokoni ki he fakatahaʻangá ke nofoʻaki fāʻūtaha pea muimui kia Sīsū, ko e Taki ʻo e fakatahaʻangá. Naʻá ne pehē ko e konga kotoa pē ʻo e sinó ʻoku nau fengāueʻaki fakataha “fakafou ʻi he hokoʻanga kotoa pē ʻa ē ʻokú ne ʻomai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻú.” Ko ia tatau ai pē pe ʻoku tau kei siʻi pe taʻumotuʻa, moʻui lelei pe ʻikai, ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe he tokotaha taki taha ʻo kitautolú?

9 Kuo fakanofo ʻe Sīsū ʻa e kau mātuʻá ke nau takimuʻa ʻi he fakatahaʻangá, pea ʻokú ne loto ke tau fakaʻapaʻapaʻi kinautolu pea muimui ki he fakahinohino ʻoku nau ʻomaí. (Hep. 13:7, 17) ʻOku ʻikai ke faingofua maʻu pē ke fai eni. Ka ʻe lava ke tau kole ʻa e tokoni ʻa Sihová. ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe hono laumālie māʻoniʻoní ke tau talangofua ki ha fakahinohino pē ʻoku ʻomai ʻe he kau mātuʻá. Fakakaukau foki fekauʻaki mo e lahi ʻo e meʻa ʻe lava ke tau tokoni ai ki heʻetau fakatahaʻangá kapau ʻoku tau anga-fakatōkilalo mo fengāueʻaki fakataha mo e kau mātuʻá. ʻE fāʻūtaha ʻetau fakatahaʻangá, pea ʻe toe mālohi ange ai ʻetau feʻofaʻakí.

10. ʻOku anga-fēfē tokoni ʻa e kau sevāniti fakafaifekaú ki he fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)

10 ʻOku toe tokoni foki ʻa e kau sevāniti fakafaifekaú ke hanganaki fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku nau ngāue mālohi ke tokoni ki he kau mātuʻá, pea ʻoku tau houngaʻia ʻi he meʻa kotoa ʻoku nau faí. Ko e fakatātaá, ʻoku fakapapauʻi ʻe he kau sevāniti fakafaifekaú ʻoku tau maʻu ʻa e ʻū tohi feʻunga ke ngāueʻaki ʻi he ngāue fakafaifekaú, pea ʻoku nau talitali lelei ʻa e kau ʻaʻahi ʻoku nau haʻu ki heʻetau ngaahi fakatahá. ʻOku nau toe ngāue mālohi ke monomono ʻa e Fale Fakatahaʻangá pea tauhi ia ke maʻa. ʻI heʻetau fengāueʻaki fakataha mo e fanga tokoua ko ení, ʻoku tau fāʻūtaha ai pea tauhi kia Sihova ʻi ha founga fokotuʻutuʻu maau.​—Fakafehoanaki mo e Ngāue 6:3-6.

11. Ko e hā ʻe fai nai ʻe he fanga tokoua kei iiki angé ke tokoni ki he fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá?

11 Ko e niʻihi ʻo e kau mātuʻá kuo nau ngāue mālohi ʻaupito ʻi he fakatahaʻangá ʻi he ngaahi taʻu lahi. Kae mahalo pē ʻoku ʻikai malava ke nau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻo hangē ko ia naʻa nau angaʻakí koeʻuhí ko ʻenau hoholo ke motuʻa angé. ʻE lava ke tokoni ʻa e fanga tokoua kei iiki angé. Kapau ʻe akoʻi kinautolu, ʻe lava ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fatongia lahi ange ʻi he fakatahaʻangá. Pea ʻi he taimi ʻoku ngāue mālohi ai ʻa e kau sevāniti fakafaifekaú, te nau malava nai ke hoko ko e kau mātuʻa ʻi he kahaʻú. (1 Tīm. 3:1, 10) Kuo toe fakalakalaka ange ʻa e kau mātuʻa kei iiki ange ʻe niʻihi. ʻOku nau hoko he taimí ni ko e kau ʻovasia sēketi pea ʻoku nau tokoniʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he ngaahi fakatahaʻanga lahi. ʻOku tau houngaʻia ʻi he taimi ʻoku loto-lelei ai ʻa e fanga tokoua kei iiki angé ke ngāue maʻá e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné.​—Lau ʻa e Saame 110:3; Koheleti 12:1.

FENGĀUEʻAKI FAKATAHA ʻI HE FĀMILÍ

12, 13. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi ʻa e tokotaha kotoa ke fengāueʻaki fakataha ʻi he fāmilí?

12 ʻE lava fēfē ke tau tokoni ki he ngaahi mēmipa ʻi hotau fāmilí ke fengāueʻaki fakataha? ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he lotu fakafāmilí ʻi he uike taki taha. ʻI he taimi ʻoku fakamoleki fakataha ai ʻe he ngaahi mātuʻá mo e fānaú ʻa e taimi ke ako ai fekauʻaki mo Sihová, ʻe toe mālohi ange ai ʻenau feʻofaʻakí. Lolotonga ʻa e taimi ko iá, ʻe lava ke nau ʻahiʻahiʻi ʻa e meʻa te nau leaʻaki ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻa ia ʻe tokoniʻi kotoa ai kinautolu ke nau teuteu lelei ange. Pea ʻi he taimi ʻoku nau fefanongoʻaki ai ki heʻenau talanoa fekauʻaki mo e moʻoní, mo sio ki he ʻofa ʻa e tokotaha kotoa ʻi he fāmilí kia Sihová pea loto ke fakahōifuaʻi iá, ʻoku nau toe vāofi fakataha ange ai.

ʻE lava ke tokoni ʻa e lotu fakafāmilí ki he kei siʻi mo e taʻumotuʻa ke nau toe vāofi fakataha ange ai (Sio ki he palakalafi 12, 15)

13 ʻE lava fēfē ke fengāueʻaki fakataha ʻa e husepānití mo e uaifí? (Māt. 19:6) ʻI he taimi ʻokú na ʻofa ai kia Sihova pea tauhi fakataha kiate iá, ʻe hoko ʻo fiefia mo fāʻūtaha ai ʻena nofo malí. ʻOku totonu ke na fefakahāhāʻaki ʻa e feʻofaʻakí, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe ʻĒpalahame mo Selá, ʻAisake mo Lepeká pea pehē kia ʻElikena mo ʻAná. (Sēn. 26:8; 1 Sām. 1:5, 8; 1 Pita 3:5, 6) ʻI he taimi ʻoku fai ai eni ʻe he husepānití mo e uaifí, ʻokú na fāʻūtaha ai mo ʻunuʻunu ofi ange ai kia Sihova.​—Lau ʻa e Koheleti 4:12.

14. Kapau ʻoku ʻikai ke tauhi ho husepānití pe uaifí kia Sihova, ko e hā ʻe lava ke ke fai ke ʻai ke mālohi hoʻo nofo malí?

14 ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he Tohi Tapú ʻoku ʻikai totonu ke tau mali mo ha taha ʻoku ʻikai ke ne tauhi kia Sihova. (2 Kol. 6:14) Ka, ʻoku ʻi ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau mali ki ha taha ʻoku ʻikai ko ha Fakamoʻoni ʻa Sihova. ʻOku ako ʻe he niʻihi ʻa e moʻoní hili ʻenau malí, pea ko honau hoá naʻe ʻikai ke nau hoko ko ha Fakamoʻoni. Kuo mali nai ʻa e niʻihi mo ha sevāniti ʻa Sihova, ka naʻe mavahe leva honau husepānití pe uaifí mei he fakatahaʻangá. ʻI he tuʻunga ko ení, ʻoku fai ʻe he kau Kalisitiané ʻa e meʻa kotoa te nau malavá ke ʻai ʻenau nofo malí ke mālohi ʻaki ʻa e talangofua ki he akonaki mei he Tohi Tapú. ʻOku ʻikai ke faʻa faingofua eni. Ko e fakatātaá, ko Mary mo hono husepānití, ʻa David, naʻá na tauhi fakataha kia Sihova. Naʻe ʻikai leva toe ʻalu ʻa David ki he ngaahi fakatahá. Ka naʻe kei feinga pē ʻa Mary ke hoko ko ha uaifi lelei pea fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiané. Naʻá ne toe akoʻi ʻene fānau ʻe toko onó fekauʻaki mo Sihova pea hokohoko atu ʻene ʻalu ki he ngaahi fakatahá mo e ngaahi fakataha-lahí. ʻI ha ngaahi taʻu ki mui ai, ʻi he taimi naʻe tupu hake ai ʻa e fānaú pea mavahe kotoa mei ʻapí, naʻe hokohoko atu ʻa Mary ʻene tauhi kia Sihová neongo naʻe faingataʻa ange kiate ia. Ka naʻe toe kamata leva ʻa David ke ne lau ʻa e ngaahi makasini naʻe tuku ange ʻe Mary maʻaná. Faifai atu pē, naʻá ne kamata ke toe ʻalu ki he niʻihi ʻo e ngaahi fakatahá. Naʻe taʻofi maʻu pē ʻe hono mokopuna tangata taʻu onó ha nofoʻanga maʻana, pea kapau naʻe ʻikai ke haʻu ʻa David, ʻe pehē ange ʻe he kiʻi tamasiʻí, “Naʻá ku taʻelata ʻi he ʻikai ke ke haʻu ki he fakatahá he ʻaho ní, David.” Naʻe foki ʻa David kia Sihova hili ʻa e taʻu ʻe 25, pea ko ia mo hono uaifí ʻokú na fiefia he taimí ni ke toe tauhi fakataha kia Sihová.

15. ʻE lava fēfē ke tokoni ʻa e ngaahi hoa mali taʻumotuʻa angé ki he ngaahi hoa mali kei iiki angé?

15 ʻOku ʻohofi ʻe Sētane ʻa e ngaahi fāmilí ʻi he ʻahó ni. Ko e ʻuhinga ia ʻe taha ʻoku fiemaʻu ai ki he husepāniti mo e uaifi ʻoku tauhi kia Sihová ke na fengāueʻaki fakatahá. Tatau ai pē pe ko e hā hono fuoloa hoʻomo nofo malí, fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke mo leaʻaki pe fai ke fakaivimālohi hoʻomo nofo malí. Kapau ko ha ongo meʻa mali taʻumotuʻa ange kimoua, ʻe lava ke mo hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he ngaahi hoa mali kei iiki angé. Mahalo ʻe lava ke mo fakaafeʻi ha ongo meʻa mali kei iiki ange ke na kau ʻi hoʻomo lotu fakafāmilí. Te na sio ai tatau ai pē pe ko e hā hono fuoloa ʻa e nofo mali ʻa ha ongo meʻa mali, kuo pau ke na fefakahāhāʻaki ʻa e feʻofaʻakí mo e fāʻūtahá.​—Tai. 2:3-7.

“TAU ʻALU HAKE KI HE MOʻUNGA ʻO SIHOVA”

16, 17. Ko e hā ʻoku fakatuʻotuʻa atu ki ai ʻa e kau sevāniti fāʻūtaha ʻa e ʻOtuá?

16 ʻI he taimi naʻe ʻalu ai ʻa e kau ʻIsilelí ki Selusalema ki heʻenau ngaahi kātoangá, naʻa nau fengāueʻaki fakataha. Naʻa nau teuteu ʻa e meʻa kotoa naʻa nau fiemaʻu ki he fonongá. Naʻa nau fononga fakataha leva pea fetokoniʻaki. ʻI he temipalé, naʻa nau fakahīkihikiʻi pea lotu fakataha kotoa kia Sihova. (Luke 2:41-44) ʻI he ʻahó ni, ʻi heʻetau teuteu ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú, ʻoku fiemaʻu ke tau fāʻūtaha pea fai ʻa e meʻa kotoa te tau malavá ke fengāueʻaki fakataha. ʻE lava ke ke fakakaukau ki ha ngaahi founga ke fakalahi ai hoʻo fai ení?

17 ʻOku ʻikai ke loto-tatau ʻa e kakai ʻi he māmani ko ení pea ʻoku aʻu ʻo nau kē ʻi he ngaahi meʻa lahi. Ka ʻoku tau houngaʻia ʻi hono tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ke tau maʻu ʻa e melinó pea mahinoʻi ʻa e moʻoní! Ko ʻene kakai takatakai ʻi he māmaní ʻoku nau lotu kiate ia ʻi he founga ʻokú ne finangalo ki aí. Pea tautautefito ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ení, ʻoku toe fāʻūtaha ange ʻa e kakai ʻa Sihová ʻi ha toe taimi. Hangē ko ia naʻe kikiteʻi ʻe ʻAisea mo Maiká, ʻoku tau ʻalu hake fakataha ki he “moʻunga ʻo Sihova.” (ʻAi. 2:2-4; lau ʻa e Maika 4:2-4.) He fiefia ē ka ko kitautolu ʻi he kahaʻú ʻi he taimi ʻe “fehokotaki lelei fakataha ai” ʻa e kakai kotoa ʻi he māmaní pea fengāueʻaki fakataha ke lotu kia Sihová!