Skip to content

Skip to table of contents

ʻOku Tataki ʻe Sihova Hono Kakaí ʻi he Hala ʻo e Moʻuí

ʻOku Tataki ʻe Sihova Hono Kakaí ʻi he Hala ʻo e Moʻuí

“Ko eni ʻa e hala, fou ai.”​—ʻAI. 30:21.

HIVA: 32, 48

1, 2. (a) Ko e hā ʻa e fakatokanga kuó ne fakahaofi ʻa e moʻui ʻa e tokolahi? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.) (e) Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku maʻu ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke fakahaofi ai ʻenau moʻuí?

 “TUʻU, SIO, FANONGO.” Laka hake ʻi he taʻu ʻe 100, ʻoku hā ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ení ʻi he ngaahi fuʻu papa fakaʻilonga ʻi he ngaahi kolosiʻanga lēlue ʻi ʻAmelika Tokelaú. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ke ʻoua ʻe tuiʻi ʻe ha lēlue lele oma ha meʻalele ʻi heʻenau kolosi ʻi he ngaahi halanga lēlué. Ko e tokanga ki he ngaahi fakaʻilonga fakaefakatokanga ko ení kuo fakahaofi ai ʻa e moʻui ʻa e kakai tokolahi.

2 ʻOku fai ʻe Sihova ʻa e meʻa lelei ange ʻi hono ʻomai pē ʻa e ngaahi fakaʻilonga fekauʻaki mo e malú. ʻOkú ne tataki hono kakaí ke nau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá pea fakamamaʻo ai mei he ngaahi fakatuʻutāmakí. ʻOku hangē ʻa Sihova ko ha tauhi-sipi anga-ʻofá ʻa ia ʻokú ne tataki mo fakatokanga ki heʻene fanga sipí koeʻuhí ke nau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi hala fakatuʻutāmakí.​—Lau ʻa e ʻAisea 30:20, 21.

KUO TATAKI MAʻU PĒ ʻE SIHOVA HONO KAKAÍ

3. Naʻe anga-fēfē ʻa e fou atu ʻa e fāmili fakaetangatá ʻi ha hala ʻoku iku atu ki he maté?

3 Mei he kamataʻanga pē ʻa e hisitōlia ʻo e tangatá, kuo ʻoange ʻe Sihova ki he kakaí ʻa e ngaahi fakahinohino pe ngaahi tataki pau. Ko e fakatātaá, ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení, naʻe ʻoange ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakahinohino māʻalaʻala ke tatakiʻaki ʻa e fāmili fakaetangatá ki he moʻui taʻengatá mo e fiefiá. (Sēn. 2:15-17) Ka naʻe talitekeʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e tataki ʻa ʻena Tamai anga-ʻofá. Naʻe fanongo ʻa ʻIvi ki he faleʻi naʻe hā ngali naʻe haʻu mei ha ngata, pea toki fanongo leva ʻa ʻĀtama ki hono uaifí. Ko e hā ʻa e nunuʻá? Naʻá na fakatou faingataʻaʻia, pea naʻá na mate ʻo ʻikai haʻana ʻamanaki. Pehē foki, koeʻuhí ko ʻena talangataʻá, naʻe fou atu ʻa e fāmili fakaetangatá kotoa ʻi ha hala ʻoku iku atu ki he maté.

4. (a) Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ʻa e tataki lahi ange ʻi he hili ʻa e Lōmakí? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakaeʻa ʻe he ngaahi tuʻunga foʻoú ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá?

4 Naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá kia Noa ʻa e ngaahi fakahinohino naʻe fakahaofi ai ʻa e moʻuí. Hili ʻa e Lōmakí, naʻe fekau ʻe Sihova ki he kakaí ke ʻoua te nau kai pe inu ʻa e totó. Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻe teu fakaʻatā ʻe Sihova ʻa e tangatá ke nau kai kakanoʻi manu. Koeʻuhi ko e ngaahi tuʻunga foʻou ko ení, naʻe fiemaʻu kiate kinautolu ʻa e ngaahi tataki foʻou: “Ka ko e kakano ʻa ia ʻoku kei ʻi ai ʻene moʻui, ʻa ia ko hono toto, ʻe, ʻikai te mou kai ia.” (Sēn. 9:1-4) Mei he fekau ko ení ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e moʻuí, ʻa ia ko e meʻa ʻaʻana. Ko e Tokotaha-Fakatupú ia pea ʻokú ne ʻomai ʻa e moʻuí, ko ia ai, ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke faʻu ʻa e ngaahi lao fekauʻaki mo e moʻuí. Ko e fakatātaá, naʻá ne fekau ke ʻoua naʻa hanga ʻe ha taha ʻo tāmateʻi ha taha. ʻOku vakai ʻa e ʻOtuá ki he moʻuí mo e totó ʻoku toputapu, pea te ne tautea ha taha ʻokú ne ngāuehalaʻaki ia.​—Sēn. 9:5, 6.

5. Ko e hā te tau sivisiviʻi he taimi ní, pea ko e hā hono ʻuhingá?

5 Hili ʻa e ʻaho ʻo Noá, naʻe hokohoko atu ʻa e ʻOtuá ke tataki hono kakaí. ʻI he kupu ko ení, te tau sio ai ki ha fakatātā ʻe niʻihi ʻo e founga naʻá ne tataki ai kinautolú. ʻE fakaivimālohiʻi ʻe he fakamanatu ko ení ʻetau fili ke muimui ʻi he fakahinohino ʻa Sihová ke tau aʻu ai ki he māmani foʻoú.

PULEʻANGA FOʻOU, TATAKI FOʻOU

6. Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ki he kakai ʻa e ʻOtuá ke talangofua ki he ngaahi lao naʻe fakafou mai ʻia Mōsesé, pea ko e hā ʻa e ʻulungaanga naʻe fiemaʻu ki he kau ʻIsilelí?

6 ʻI he ʻaho ʻo Mōsesé, naʻe ʻoange ai ʻe Sihova ki hono kakaí ʻa e ngaahi tataki māʻalaʻala fekauʻaki mo ʻenau tōʻongá mo e lotú. Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻe toe liliu ʻa e ngaahi tuʻungá. Laka hake ʻi he taʻu ʻe uangeau, naʻe nofo ʻa e kau ʻIsilelí ʻi ʻIsipite ʻa ia naʻe nofo takatakai kiate kinautolu ʻa e faʻahinga kotoa naʻa nau lotu ki he kau maté, ngāueʻaki ʻa e ngaahi ʻaitolí, pea fai mo e ngaahi meʻa kehe naʻe taʻefakalāngilangiʻi ai ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi naʻe fakatauʻatāinaʻi ai ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá mei ʻIsipité, naʻe fiemaʻu kia kinautolu ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou. Te nau hoko ko ha puleʻanga ʻoku muimui pē ki he Lao ʻa Sihová. ʻOku pehē ʻe he ngaahi tohi maʻuʻanga fakamatala ʻe niʻihi ko e foʻi lea faka-Hepelū ki he “laó” ʻoku lave ia ki ha foʻi lea ʻoku ʻuhingá ko e “fakahinohino, tataki, faleʻi.” Naʻe maluʻi ʻe he Laó ʻa e kau ʻIsilelí mei he ʻulungaanga taʻetaau mo e lotu loi ʻa e ngaahi puleʻanga takatakai kia kinautolú. ʻI he taimi naʻe fanongo ai ʻa e kau ʻIsilelí ki he ʻOtuá, naʻa nau maʻu ʻene tāpuakí. ʻI he taimi naʻa nau tukunoaʻi ai iá, naʻa nau tofanga ʻi he ngaahi nunuʻa fakamamahi.​—Lau ʻa e Teutalōnome 28:1, 2, 15.

7. (a) Fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga naʻe ʻoange ai ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakahinohinó ki hono kakaí. (e) Naʻe anga-fēfē hoko ʻa e Laó ko ha tauhi ki ʻIsilelí?

7 Naʻe fiemaʻu ʻa e ngaahi tataki foʻoú ʻi ha ʻuhinga ʻe taha. Naʻe teuʻi ʻe he Laó ʻa e kau ʻIsilelí ki ha meʻa mahuʻinga ʻi he taumuʻa ʻa Sihová, ko e hoko mai ʻa e Mīsaiá, ʻa Sīsū Kalaisi. Naʻe fakamanatu ʻe he Laó ki he kau ʻIsilelí ko e kau taʻehaohaoa kinautolu. Naʻe toe tokoniʻi ai kinautolu ke nau mahinoʻi naʻe fiemaʻu kia kinautolu ha huhuʻi, ʻa ia, ko ha feilaulau haohaoa te ne toʻo fakaʻaufuli atu ʻenau ngaahi angahalá. (Kal. 3:19; Hep. 10:1-10) Tānaki atu ki ai, naʻe maluʻi ʻe he Laó ʻa e laine fakafāmili ʻo e Mīsaiá pea tokoniʻi ʻa e kau ʻIsilelí ke nau ʻiloʻi ia ʻi he taimi naʻá ne hā mai aí. ʻIo, naʻe hangē ʻa e Laó ko ha tataki pe “tauhi” fakataimi, ʻoku taki atu ki he Kalaisí.​—Kal. 3:23, 24.

8. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tataki kitautolu ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Lao ʻa Mōsesé?

8 ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻe lava foki ke tau maʻu ʻaonga mei he ngaahi tataki naʻe ʻomai ʻe Sihova ʻi he Laó. ʻI he founga fē? ʻE lava ke tau tuʻu pea sio ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku makatuʻunga ai ʻa e Laó. Neongo ʻoku ʻikai ke tau kei ʻi he malumalu ʻo e ngaahi lao ko iá, ʻe lava ke tau kei falala ki he niʻihi ʻo e ngaahi lao ko iá ko e ngaahi tataki ki heʻetau moʻui fakaʻahó mo e lotu kia Sihová. Naʻá ne ʻai ʻa e ngaahi lao ko iá ke lēkooti ʻi he Tohi Tapú koeʻuhí ke lava ʻo tau ako mei ai, tataki kitautolu ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoní, pea houngaʻia ʻi hono akoʻi mai ʻe Sīsū ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi he Laó. Fanongo ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú: “Naʻa mou fanongo naʻe leaʻaki: ‘Kuo pau ke ʻoua naʻá ke tono.’ Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu, ko e tokotaha kotoa ʻoku hanganaki fakasio ki ha fefine ke tafunaki ki ai ʻene holí kuó ne ʻosi tonoʻi ia ʻi hono lotó.” Ko ia ai, ʻoku ʻikai fiemaʻu pē ke tau fakaʻehiʻehi mei he tonó ka ʻoku toe fiemaʻu ke tau talitekeʻi ha fakakaukau mo e ngaahi holi taʻetaau.​—Māt. 5:27, 28.

9. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga foʻou naʻe fiemaʻu ai ha fakahinohino foʻou mei he ʻOtuá?

9 Hili ʻa e haʻu ʻa Sīsū ko e Mīsaiá, naʻe ʻomai ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou pea fakaeʻa ʻa e ngaahi fakaikiiki lahi ange fekauʻaki mo ʻene taumuʻá. Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ení? ʻI he taʻu 33, naʻe talitekeʻi ʻe Sihova ʻa e puleʻanga ʻIsilelí kae fili ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané ke hoko ko hono kakai. Ko ia ko e ngaahi tuʻunga ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá naʻe toe fakafoʻou.

TATAKI KI ʻISILELI FAKALAUMĀLIE

10. Ko e hā naʻe ʻoange ai ʻa e ngaahi lao foʻou ki he fakatahaʻanga Kalisitiané, pea naʻe anga-fēfē ʻa e kehe eni mei he ngaahi lao naʻe ʻoange ki he kau ʻIsilelí?

10 Naʻe ʻoange ʻe Sihova ʻa e Lao ʻa Mōsesé ki he kau ʻIsilelí ke akoʻi kinautolu ki he founga ke nau moʻui mo lotu ai kiate iá. Kamata ʻi he ʻuluaki senitulí, ko e kakai ʻa e ʻOtuá naʻe ʻikai ke nau kei haʻu mei he puleʻanga pē ʻe taha ka mei he ngaahi puleʻanga mo e ngaahi puipuituʻa kehekehe, pea naʻe ui kinautolu ko e ʻIsileli fakalaumālie. Naʻa nau fokotuʻu ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané pea naʻa nau ʻi he malumalu ʻo ha fuakava foʻou. Naʻe ʻoange ʻe Sihova kia kinautolu ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou pe lahi ange ki he founga ke moʻui mo lotu ai kiate iá. Ko e moʻoni, “ʻoku ʻikai ke filifilimānako ʻa e ʻOtuá, ka ʻi he puleʻanga kotoa pē, ko e tangata ko ia ʻoku manavahē kiate ia mo fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ʻokú ne tali ia.” (Ngā. 10:34, 35) Naʻa nau muimui ki he “lao ʻa e Kalaisí,” ʻa ia naʻe makatuʻunga pē ia ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe hiki aí, ʻo ʻikai ʻi he maka, ka ʻi honau lotó. Ko e lao ko ení te ne tataki pea maʻu ʻaonga mei ai ʻa e kau Kalisitiané ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau nofo ai.​—Kal. 6:2.

11. Ko e hā ʻa e tafaʻaki ʻe ua ʻo e moʻui faka-Kalisitiané naʻe kaunga ki ai ʻa e “lao ʻa e Kalaisí”?

11 Naʻe maʻu ʻe he ʻIsileli fakalaumālié ʻa e ʻaonga lahi mei he tataki ʻa Sihova fakafou ʻia Sīsuú. Ki muʻa pē ke ne ʻomai ʻa e fuakava foʻoú, naʻe ʻomai ʻe Sīsū ʻa e fekau mahuʻinga ʻe ua. Ko e taha, naʻe fekauʻaki ia mo e ngāue fakamalangá. Ko e taha, naʻe fekauʻaki ia mo e founga ʻoku totonu ke tōʻongaʻaki mo fefakafeangaiʻaki ai ʻa e kau Kalisitiané. Ko e ngaahi fakahinohino ko ení ʻoku maʻá e kau Kalisitiané kotoa, ko ia ʻoku ngāueʻaki ia kia kitautolu kotoa he ʻaho ní, ʻo tatau ai pē pe ʻoku tau ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi hēvani pe ʻi he māmaní.

12. Ko e hā naʻe foʻou ai ʻa e ngāue fakamalangá?

12 ʻI he kuohilí, ko e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá naʻe pau ke nau haʻu ki ʻIsileli ke tauhi kia Sihova. (1 Tuʻi 8:41-43) Ka naʻe ʻoange ʻe Sīsū ʻa e fekau ʻoku tau maʻu ʻi he Mātiu 28:19, 20. (Lau.) Naʻe tala ange leva ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ke nau “ō” ki he kotoa ʻo e kakaí. ʻI he Penitekosi ʻo e taʻu 33, naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova ʻene loto ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ʻi he kotoa ʻo e māmaní. ʻI he ʻaho ko iá, ko e kau mēmipa ʻe toko 120 ʻo e fakatahaʻanga foʻoú naʻa nau hoko ʻo fonu ʻi he laumālie māʻoniʻoní pea kamata ke nau lea ʻi he ngaahi lea kehekehe ki he kau Siú mo e kau uluí. (Ngā. 2:4-11) Hokó, naʻe fakalahi atu ʻa e feituʻu ngāué ke kau ai ʻa e kau Samēliá. Pea ʻi he taʻu 36, naʻe toe fakalahi atu ʻa e feituʻu ngāué ke fakakau ai ʻa e kau Senitaile taʻekamú. Naʻe ʻuhinga ení naʻe pau ki he kau Kalisitiané ke nau ō ʻo malanga ki he tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní!

13, 14. (a) Ko e hā ʻoku kau ki he “fekau foʻou” ʻa Sīsuú? (e) Ko e hā ʻoku tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Sīsuú?

13 Naʻe toe ʻoange ʻe Sīsū “ha fekau foʻou” fekauʻaki mo e founga ke fakafeangai ai ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (Lau ʻa e Sione 13:34, 35.) Kuo pau ke tau fakahāhā ʻetau ʻofa kia kinautolú ʻi he ʻaho kotoa pē, ka kuo pau ke tau toe loto-lelei ke foaki ʻetau moʻuí koeʻuhí ko kinautolu. Ko e meʻa ia naʻe ʻikai ke fiemaʻu ʻi he Laó.​—Māt. 22:39; 1 Sio. 3:16.

14 Ko Sīsū ʻa e tokotaha naʻá ne fakahāhā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lahi taha ʻo e ʻofa taʻesiokita peheé. Naʻá ne ʻofa lahi ʻaupito ʻi heʻene kau ākongá ʻo ne loto-lelei ai ke ne pekia maʻa kinautolu. Pea ʻokú ne ʻamanekina ʻa e kotoa hono kau muimuí ke nau fai ʻa e meʻa tatau. Ko ia ʻoku totonu ke tau loto-lelei ke kātekina ha ngaahi faingataʻa pea aʻu ʻo mate maʻa hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné.​—1 Tes. 2:8.

NGAAHI FAKAHINOHINO KI HE ʻAHÓ NI MO E KAHAʻÚ

15, 16. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga foʻou ʻoku tau maʻu he taimi ní, pea ʻoku anga-fēfē hono tataki kinautolu ʻe he ʻOtuá?

15 Naʻe fakanofo ʻe Sīsū ʻa e “tamaioʻeiki anga-tonu mo potó” ke ne ʻoange ki hono kau muimuí ʻa e “meʻakaí ʻi he taimi totonu.” (Māt. 24:45-47) Ko e meʻakai ko ení ʻoku kau ai ʻa e ngaahi fakahinohino mahuʻinga ki he kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku liliu ai ʻa e ngaahi tuʻungá. ʻOku anga-fēfē ʻa e foʻou ʻa hotau tuʻungá?

16 ʻOku tau moʻui ʻi he “ngaahi ʻaho fakaʻosí,” pea ʻoku vavé ni ʻaupito ke tau hokosia ha mamahi lahi ʻa ia kuo teʻeki ai ke hoko ki muʻa. (2 Tīm. 3:1; Mk. 13:19) Pehē foki, ko Sētane mo ʻene kau tēmenioó kuo lī hifo mei hēvani ki he māmaní, ʻo fakatupunga ai ʻa e faingataʻa lahi ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Fkh. 12:9, 12) ʻIkai ko ia pē, ʻoku tau talangofua ki he fekau ʻa Sīsuú ʻaki ʻetau malanga ʻi he kotoa ʻo e māmaní ki he kakai tokolahi ange pea ʻi he ngaahi lea lahi ange ʻi ha toe taimi ki muʻa!

17, 18. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau tali ki he tataki kuo ʻomaí?

17 ʻOku lahi ʻa e ngaahi meʻangāue kuo ʻomai ʻe he kautaha ʻa e ʻOtuá ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ngāue fakamalangá. ʻOkú ke ngāueʻaki ia? ʻI he ngaahi fakatahá, ʻoku tau maʻu ai ʻa e tataki ki he founga ke ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi meʻangāue ko ení ʻi he founga lelei tahá. ʻOkú ke vakai ki he ngaahi fakahinohino ko ení ko e tataki mei he ʻOtuá?

18 Ke maʻu ʻa e tāpuaki ʻa e ʻOtuá, ʻoku fiemaʻu ke tau tokanga ki he ngaahi fakahinohino kotoa pē ʻokú ne ʻomai ʻo fakafou mai ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. Kapau te tau talangofua he taimí ni, ʻe faingofua ange ai ke muimui ki he ngaahi fakahinohinó he lolotonga ʻa e “fuʻu mamahi lahi,” ʻi he taimi ʻe fakaʻauha ai ʻa e kotoa ʻo e māmani fulikivanu ʻo Sētané. (Māt. 24:21) Hili iá, ʻe fiemaʻu kia kitautolu ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou ki he moʻui ʻi ha māmani foʻou māʻoniʻoni ʻa ia te tau tauʻatāina kakato ai mei he tākiekina ʻa Sētané.

ʻI he māmani foʻoú, te tau maʻu ai ʻa e ngaahi takainga tohi ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fakahinohino ki he moʻui ʻi he Palataisí (Sio ki he palakalafi 19, 20)

19, 20. Ko e hā ʻa e ngaahi takainga tohi ʻe fakaavá, pea ko e hā ʻa e olá?

19 ʻI he ʻaho ʻo Mōsesé, naʻe fiemaʻu ki he puleʻanga ʻIsilelí ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou, ko ia naʻe ʻoange ai ʻe he ʻOtuá ʻa e Laó. Ki mui ai, naʻe pau ki he fakatahaʻanga Kalisitiané ke nau muimui ki he “lao ʻa e Kalaisí.” ʻI he founga meimei tatau, ʻoku tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻi he māmani foʻoú, te tau maʻu ʻa e ngaahi takainga tohi ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou. (Lau ʻa e Fakahā 20:12.) ʻOku ngalingali, ko e ngaahi takainga tohi ko ení ʻe fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he taimi ko iá. ʻI hono ako ení, ko e kakai kotoa pē, kau ai ʻa e kau toetuʻú, te nau malava ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá meiate kinautolú. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi takainga tohí ke tau ako lahi ange fekauʻaki mo e anga ʻo e fakakaukau ʻa Sihová. Te tau toe mahinoʻi lelei ange ai ʻa e Tohi Tapú, pea te tau hoko ai ʻo fefakafeangaiʻaki ʻi he ʻofa, fakaʻapaʻapa, mo e fakalāngilangi ʻi Palataisi. (ʻAi. 26:9) Sioloto atu ki he lahi ʻo e ngaahi meʻa te tau akó pea akoʻi ia ki he niʻihi kehé ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Tuʻí, ʻa Sīsū Kalaisi!

20 Kapau te tau muimui ʻi he ngaahi fakahinohino kuo hiki ʻi he “ngaahi takainga tohí” pea tau nofoʻaki faitōnunga kia Sihova he lolotonga ʻa e ʻahiʻahi fakaʻosí, te ne tohiʻi tuʻuloa hotau ngaahi hingoá ʻi he ‘takainga tohi ʻo e moʻuí.’ ʻE lava ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá! Ko ia ʻoku fiemaʻu ke tau TUʻU ʻo lau ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú, SIO ke mahinoʻi ʻene ʻuhinga mai kia kitautolú, pea FANONGO ʻaki ʻa e talangofua he taimí ni ki he tataki ʻa e ʻOtuá. Kapau te tau fai ʻa e ngaahi meʻa ko ení, ʻe lava ke tau hao atu ʻi he fuʻu mamahi lahí pea fiefia ʻi he ako fekauʻaki mo hotau ʻOtua poto mo anga-ʻofá, ʻa Sihova ʻo taʻengata.​—Koh. 3:11; Loma 11:33.